anril 1988 f 1,80

/ REDACTIONEEL

Shell wordt aangepaktTiende jaargang nummer 4 april 1986

Redactieadres: Oudezijds Achterburgwal 173, 1012 DJ Amsterdam Telefoon (020) 23 22 29

Uitgave van: - Boycot Outspan Aktie, Oude Vest 79, 2312 XT Leiden, tel. (071) 14 21 24 - Komitee Zuidelijk Afrika (Angola Comité), Oudezijds Achterburgwal 173, 1012 DJ Amsterdam, tel. (020) 27 08 01 - Werkgroep Kairos, Kromme Nieuwegracht 10, 3512 HG Utrecht, tel. (030) 31 97 14

Een jaarabonnement kost f 15,-; buitenland f 25,-; per luchtpost buiten Europa f 40,-. Voor wijze van abonneren en doorgeven van adreswijzigingen zie pagina 28.

Druk: Mebo-Print Lay-out: Maarten Messie Bureauredactie: Hans van Velzen

Redactie: Sietse Bosgra, Hans van Boxtel, Hanne Obbink, Jacqueline Smeets, Klaas van Urk, Jeroen Visser.

Verder werkten aan dit nummer mee: Sanni Djuli, Robert Dorsman, Vernie Februari en Kees de Pater.

Inhoud pag.

Interview Frank Chikane 3 Nieuw Zuid-Afrika 5 Blanke wapenzucht 7 Knokploegen en moordescaders 8 Jaar van Umkhonto 9 KZA - 25 jaar 11 Doorgeprikt 14 KLM in Zuid-Afrika 16 Lastercampagne tegen SWAPO 18 Kort Verhaal: Het slechte nieuws 21 Boycot fruit-tournee 25

Foto voorpagina: Begrafenis in Duduza. Verdriet wordt gekoppeld aan strijdbaarheid. "Geen vrede onder apartheid" met daaronder een afbeelding van een AK-47 geweer, laat aan duidelijkheid niets te wensen over (zie ook pag. 3 t/m 10).

De 21e maart 1960 opende de Zuidafrikaanse politie het vuur op een groep vreedzame demonstranten tegen de passenwetten. Het Sharpville-bloedbad was een schok voor de gehele wereld en betekende het startpunt voor vele campagnes om Zuid-Afrika te isoleren, op cultureel en sportief gebied, maar vooral op economisch terrein. Meer dan een kwart eeuw is aktie gevoerd om bedrijven te bewegen zich uit ZuidAfrika terug te trekken. Maar nog steeds hebben vrijwel alle grote Westerse bedrijven er belangen en maken zij het voortbestaan van de apartheid mogelijk. Op de 21e maart werd daarom begonnen aan een nieuw hoofdstuk in de Nederlandse anti-apartheidsstrijd. Precies 26 jaar na Sharpeville werd een bezoek gebracht aan het hoofdkantoor van de Koninklijke/Shell. Er werd een brief aangeboden waarin een langdurige en hardnekkige aktie wordt aangekondigd indien het oliebedrijf zich niet uit Zuid-Afrika terugtrekt. In Londen werd op het andere Shell-hoofdkantoor dezelfde boodschap afgegeven. De anti-apartheidsgroepen hebben afgesproken zich volledig op de Shell te werpen, als de multinational niet op het gedane verzoek ingaat. Shell krijgt bedenktijd tot de volgende aandeelhoudersvergadering op 15 mei. Voor het eerst in de geschiedenis van de strijd in het Westen tegen de apartheid wordt een internationale campagne tegen een multinational voorbereid. In Amerika gingen de Zuidelijk Afrika organisaties gesteund door de vakbonden al in januari van start met een boycot van Shell. In een twintigtal steden zijn plaatselijke boycotakties begonnen. Alleen al de Amerikaanse vakbond van mijnwerkers heeft elf mensen die full-time aan de Shell-campagne werken. In de Europese landen zal de aktie de komende zomer starten. Vooral in het begin van de jaren tachtig is in Nederland aktie gevoerd tegen Shell. Maar een multinational is nationaal heel moeilijk aan te pakken. Daarom komen de aktiviteiten nu internationaal op gang in de hoop dat Shell de protesten nu niet meer naast zich neer kan leggen. Shelltopman Van Wachem gaf in een interview in het personeelsblad Shell Venster toe, dat een internationale boycotaktie het bedrijf zal dwingen tot een keus tussen de Shell-belangen in Zuid-Afrika en die in de rest van de wereld. Die keus zou gemakkelijk moeten zijn. Naast het internationale karakter zijn er ook andere redenen om aan te nemen dat het nu wel mogelijk is Shell 'om' te krijgen. De onderdrukking in Zuid-Afrika is de laatste jaren sterk toegenomen en het verzet spreekt duidelijk uit dat zij de Westerse bedrijven in Zuid-Afrika medeplichtig acht aan de voortzetting van de dagelijkse schietpartijen. Dit spreekt de leiding van de Shell misschien niet aan maar zal wel de bereidheid van het Nederlandse (Engelse en Amerikaanse) publiek om Shell aan te pakken, doen toenemen. En tenslotte zal de economische recessie in Zuid-Afrika de Shellmensen wellicht wat minder motiveren om hun belangen daar koste wat het kost te handhaven. Op de 20e maart vond een andere gebeurtenis plaats die de Shell-aktie positief kan beïnvloeden. De Amsterdamse gemeenteraad nam éénstemmig een aktieprogramma aan, dat de hoofdstad tot de eerste anti-apartheidsstad in Nederland moet maken. Het is een breed programma, waarin ook steun wordt gegeven aan de economische boycot. Amsterdam zal geen Zuidafrikaanse produkten meer kopen en zal niet meer kopen bij bedrijven die in Zuidafrikaanse produkten handelen. De grote bedrijven waarmee Amsterdam zaken doet en die investeringen in Zuid-Afrika hebben krijgen een brief, waarin een toezegging wordt gevraagd niet meer in Zuid-Afrika te investeren. Komt die toezegging er niet, dan gaat Amsterdam ook met deze bedrijven geen zakelijke transakties meer aan. Tijdens het debat werden al de namen van drie bedrijven genoemd, waarmee Amsterdam zaken doet: Philips, Océ van der Grinten en Shell.

M- m w

DS FRANK CHIKANE:

"Morgen zullen we vrij zijn""Met stenen vechten ze tegen de pantserauto's van het leger en ze gaan dóór, het is ongelooflijk. Morgen zullen we vrij zijn, dat is de hoop van de jongeren en die hoop, dat is het grootste gevaar voor P. W Botha. Aldus Frank Chikane, predikant en UDF-leider die vorige maand - op uitnodiging van de kerken - een bliksembezoek aan Nederland bracht.

Chikane spreekt over de hoop van de jongeren. Maar wie de dominee ontmoet blijft niet onberoerd door de vitaliteit en de kracht die hij zelf uitstraalt. En dat mag een wonder heten. Sinds 1976 werd hij zeven of acht keer gearresteerd (Chikane zelf is de tel kwijtgeraakt). Van november 1981 tot juli 1982 zat hij in eenzame opsluiting gevangen. Herhaaldelijk werd hij gemarteld: hij moest langdurig de 'onzichtbare stoel' ondergaan, dat wil zeggen de houding aannemen alsof hij op een stoel zat - die er niet was. Bij één van die gelegenheden werd hij door tien man aangevallen die informatie van hem wilden. Na afloop van het verhoor moest hij zijn eigen bloed, dat overal op de vloer van de ruimte lag, zelf opdweilen. Na een ander verhoor moest hij zijn haar dat zijn beulen uitgetrokken

hadden opruimen voordat hij terug mocht naar zijn cel... Zijn laatste arrestatie trok internationale aandacht, dat was in februari 1985. Met hem werden vijftien andere UDF-leiders gearresteerd. Het zou het begin worden van een groot proces in Pietermaritzburg, waarbij 'hoogverraad' de inzet van de staat was. Na grote internationale druk werden Chikane en de anderen op 3 mei 1985 op borgtocht vrijgelaten. Niettemin waren zij politiek uitgeschakeld, vanwege de scherpe beperkingen die hen waren opgelegd. In december vorig jaar werd de aanklacht tegen Chikane en elf anderen ingetrokken, nadat de bewijsvoering van de openbare aanklager als een kaartenhuis in elkaar geklapt was. Sindsdien kan Chikane zich weer 'vrij' bewegen, al doet hij dat

bewust wat minder op de voorgrond dan voorheen. Chikane's naam wordt herhaaldelijk genoemd als mogelijke opvolger van dr. Beyers Naudé als secretaris-generaal van de Zuidafrikaanse Raad van Kerken (SACC). Hij wil daar zelf niets over zeggen, maar kan zich wel voorstellen dat er ook van buiten de kerk grote belangstelling is voor de vraag wie Naudé gaat opvolgen als diens termijn als 'tussenpaus' verstreken is. Chikane: "Natuurlijk is de SACC belangrijk, ook als politieke factor. De Raad heeft financiële middelen waarmee familieleden van politieke gevangenen worden geholpen en waarmee juridische bijstand kan worden betaald, om maar twee voorbeelden te noemen." De predikant wordt wat knorrig bij te sterke aandacht voor zijn persoon: "We moeten af van dat autoriteitsdenken, Frank Chikane is niet hèt UDF. Het UDF bestaat niet uit leiders die rondvliegen en persconferenties geven. Als ik in Zuid-Afrika gevraagd wordt om ergens commentaar op te leveren dan vraag ik altijd of men mij later wil terugbellen en dan zoek ik eerst contact met de groepering of de persoon om wie het gaat. Het gevaar dreigt dat je

.1

over mensen praat in plaats van namens die en die organisatie. Het UDF bestaat uit honderden organisaties, het leeft in de harten van de mensen. Daarom zal een eventueel verbod op het UDF helemaal niets veranderen voor Botha: het verzet en de protesten op straat zullen doorgaan. De jongeren die nu op straat verzet leveren, bellen heus niet eerst het UDF om te horen of het mag en of dat wel in de strategie past. Ze hebben geen andere keus meer." Chikane vertelt met pretoogjes over de propagandatactiek van de regering: "Ze proberen voortdurend het UDF te koppelen aan het verboden ANC. De mensen redeneren in de trand van: als dt zo is, dan moeten we er helemáál bijhoren! Die koppeling werkt als een geweldige recla-

me voor het UDF, ze schijnen dat in Pretoria niet te begrijpen. Tegelijk signaleert Chikane een toenemende klacht in de townships: "De mensen vragen zich af waar het ANC blijft met geweren. Ze willen wapens, hun kinderen worden vermoord en het wordt hen niet eens toegestaan om die op waardige wijze te bgraven, zelfs dan wordt er op hen geschoten."

Recht en onrecht Over de verschillende politieke stromingen onder de zwarte Zuidafrikanen heeft Chikane een uitgesproken mening: "De zwarte bewustzijnsbeweging heeft zijn tijd gehad. De filosofie van die groep spreekt de mensen aan de basis niet meer aan. Het is een discussiepunt voor intellectuelen op academische conferenties. Daarmee ontken ik niet dat er geen blank racisme in Zuid-Afrika is. Maar de strijd gaat om recht en onrecht, om politieke zeggenschap voor allen, om de verdeling van de welvaart. De kleur van iemands vel is steeds minder belangrijk. Iemand als Gatsha Buthelezi is zwart, maar hij keert zich tegen het UDF, tegen de SACC en hij heeft ook dreigende taal in mijn richting gesproken." Hoe beoordeelt Chikane de poging van Desmond Tutu, Allan Boesak en Beyers Naudé om tot een gesprek te komen met P.W. Botha, afgelopen februari? Chikane: "Ze wilden na de schietpartij in Alexandra met Botha gaan praten. Ik kreeg niet de indruk dat ze met hem wilden gaan onderhandelen of een poging tot verzoening wilden ondernemen. Ik denk dat zij Botha de wacht wilden aan-

zeggen na dat bloedbad. Er is een verschil tussen het aangaan van een dialoog en iemand de waarheid voorhouden zoals bijvoorbeeld de profeten in het Oude Testament dat deden." "Het belang van het Kairos-document (zie Amandla, november 1985-red.) is dat het een uitstekende hulp blijkt te zijn voor mensen bij het analyseren van hun situatie. Het document speelt nu ook in de politiek een rol. Hoewel het document gemaakt werd voor de kerken in ZuidAfrika, blijkt het bereik ervan veel groter te zijn. Voor christenen buiten Zuid-Afrika kan het nuttig zijn, omdat het nog weer eens uitlegt waarom dit regime geen wezenlijke veranderingen doorvoeren kàn, dat die onmogelijkheid inherent is aan het systeem. Elke verandering die dit regime doorvoert is een extra nagel aan de doodkist van de apartheid. Botha praat nog steeds over zwarte Zuidafrikanen met zijn partijgenoten, hij wilde Tutu, Naudé en Boesak niet eens te woord staan." Chikane deelt wel de hoop van de jongeren ("morgen zullen we vrij zijn") maar onderschat geenszins de grote economische belangen die het Westen heeft bij het handhaven van de huidige machtsstructuren. "We zullen het zelf moeten doen." Bij het verschijnen van dit nummer van Amandla is in Zuid-Afrika de tweede grote conferentie gehouden over de crisis in het onderwijs. Chikane kijkt daar gespannen naar uit: "De ouders krijgen de kinderen niet meer naar school als Botha niet tegemoet komt aan hun eisen.., met geen macht ter wereld."

Jeroen Visser

Op 21 maart werden de slachtoffers van Sharpeville (1960) herdacht. Foto: AP

BEWONERS NEMEN ZELF BESTUUR IN HANDEN

De basis voor een nieuw Zuid-Afrika

De bewoners bepalen zelf wat er moet gebeuren.

"Het ANC en het UDF beheersen 27 zwarte woonwijken in het oostelijk deel van de Kaapprovincie. " Dat beweert Koos van der Merwe, namens de Conservatieve Partij, lid van het blanke parlement. De regering Botha heeft de zaak niet meer onder controle en moet dus aftreden, vindt hij. Van der Merwe heeft geen ongelijk. Bewonersorganisaties in de zwarte woonwijken slagen er steeds meer in een democratisch alternatief te bieden voor de apartheids-structuren. Daarmee lopen zij vooruit op de situatie die er na het verdwijnen van Botha's regering zal ontstaan.

In tientallen zwarte woonwijken heeft het Zuidafrikaanse regime inderdaad weinig meer te vertellen. Gemeenteraadsleden - door de meeste zwarten gezien als collaborateurs - zijn afgetreden of durven hun wijk niet meer in, de politie patrouilleert wel, maar doet dat zonder enig effect en op sommige momenten kunnen de bewoners zelfs triomfantelijk uitroepen: "Er is niet één politieman in de wijk, niet één gemeenteraadslid en zelfs klerken die op het politiebureau werken wonen niet meer in onze gemeenschap. " In plaats van het gezag en de orde van de apartheid hebben de bewoners hun eigen orde opgebouwd. Er zijn straat- en buurtcomité's opgericht met door de bewoners gekozen afgevaardigden naar de centrale bewonersorganisatie in de wijk. Deze organisaties houden zich bezig met alle problemen die zich voordoen: hoge huren, lage lonen, werkloosheid enzovoorts. Zij organiseren stakingen, begrafenissen, school- en consumenten-boycots. Zij hebben gezorgd voor een structuur waarin de bewoners massaal inbreng heb-

ben. In sommige wijken zijn er volksrechtbanken compleet met een hof van appèl, die uitspraken doen over alle mogelijke geschillen, van politieke collaboratie tot diefstal en huwelijksconflicten. Ook deze rechtbanken kunnen echter niet altijd voorkomen dat collaborateurs door groepen woedende bewoners spontaan worden vermoord.

Alternatief Deze vorm van 'basisdemocratie' bestaat al langer in zwart Zuid-Afrika. Vooral tijdens en na de opstand van Soweto in 1976 bleek het gemis van een structuur van effectieve, in de wijken gewortelde ("grassroots") organisaties. Sindsdien hebben dat soort organisatievormen zich ontwikkeld. De vorming van het UDF in 1983 was daarbij weliswaar een stimulans, maar veel van wat er zich aan het ontwikkelen was had niet rechtstreeks met het UDF te maken. Cradock, bij Port Elizabeth, is één van de

eerste woonwijken waar de bewoners voor hun eigen bestuur gingen zorgen. Matthew Goniwe, een onderwijzer, richtte daar in oktober 1983 de Cradock Residents' Association (Cradora) op. De aanleiding daartoe was de strijd van de bewoners tegen de hoge huren. Aanvankelijk wilde Cradora de huurkwestie voor het gerecht brengen. Toen dat niet lukte stopten de bewoners met het betalen van de huur. Vervolgens voerde Cradora aktie tegen de gemeenteraadsverkiezingen. Mensen die pamfletten tegen de verkiezingen uitdeelden werden gearresteerd. De bewoners antwoordden met een boycot van drankwinkels en winkels waarvan gemeenteraadsleden de eigenaar waren. Uiteindelijk had Cradora succes: in november 1984 traden alle gemeenteraadsleden af. Cradora was intussen begonnen met het ontwikkelen van een alternatief. De wijk, waar 17.000 mensen wonen, werd verdeeld in zeven gebieden. Deze gebieden werden toegewezen aan ongeveer 40 aktivisten van Cradora. Zij legden huis aan huis uit wat Cradora wilde en zij organiseerden vergaderingen waarop de bewoners vertegenwoordigers van hun straat kozen. Dit proces werd voortdurend verstoord door maatregelen van de autoriteiten. Leiders werden bedreigd en gevangen gezet, organisaties en vergaderingen werden verboden. In juni 1985 werden Goniwe en drie andere leiders vermoord, een moord die nog steeds niet is opgelost. De repressie heeft echter niet kunnen voorkomen dat er in Cradock een effectieve en democratische organisatie is gegroeid. Iemand van Cradora zegt: "Als het nodig is, kunnen we om vier uur 's middags besluiten een vergadering te houden om zes uur die avond. Om vijf uur weet iedereen ervan via de straatcomité's en om zes uur zal iedereen er zijn."

Klimaat Cradock is een soort model geworden voor andere zwarte woonwijken. In veel andere wijken ontstaan soortgelijke organisaties. In sommige gevallen gaat het om ad hoc-comité's die een specifieke aktie voorbereiden; vaak groeien deze comité's uit tot een permanente organisatie. Soms gaat dat erg snel. In Alexandra bijvoorbeeld, waar in februari jongstleden een kleine burgeroorlog woedde, is de bewonersorganisatie, het Alexandra Action Committee, nog maar drie maanden geleden van start gegaan. Nu al durft een vertegenwoordiger van het comité te zeggen: "Wij controleren Alexandra. De meerderheid van de bevolking staat achter ons. De politie beheerst misschien de

straat, maar wij hebben gezag over de mensen. " Dit soort dingen gebeurt vooral in de oostelijke Kaapprovincie, waar het zwarte verzet de afgelopen tijd het heftigst was en waar het langst de noodtoestand van kracht was. De structuur van straat- en buurtcomité's blijkt in dit klimaat uitstekend te gedijen. Deze structuur zorgt voor een voortdurend contact tussen de bewoners en degenen die de beslissingen uitvoeren; iedereen kan dus invloed uitoefenen op de beslissingen en iedereen is op de hoogte van de inhoud van de beslissingen. De bewoners zijn dus massaal betrokken bij het besturen van hun wijk. Steeds meer mensen doen politieke ervaring op en leren te organiseren. Daarom is deze structuur bestand tegen bijna alle vormen van repressie. De vertegenwoordigers van een straat of een buurt treden niet op de voorgrond en worden beschermd door hun buren. Als een vertegenwoordiger desondanks wordt gearresteerd kan er direct een nieuwe vertegenwoordiger worden gekozen. Er zijn altijd mensen die die verantwoordelijkheden van de leiders kunnen overnemen. Straat- en buurtcomité's zijn echter niet alleen een effectief middel om het verzet te organiseren, het zijn ook vormen van democratie in de praktijk. Goniwe zei ooit: "Democratie moet geen toekomstvisioen zijn, geen abstract ideaal, Het moet iets reëels zijn, iets wat gewone mensen de macht geeft om dingen te veranderen. " Dat is wat democratie op dit moment hier en daar begint te worden. Volgens Mkhuseli Jack, de gemeenschapsleider uit Port Elizabeth die een week na het opheffen van de noodtoestand een, inmiddels weer ingetrokken, 'banning' kreeg opgelegd, wordt met dit soort organisaties de basis gelegd voor een nieuw Zuid-Afrika. "Wij bereiden ons nu voor op een samenleving ná de apartheid, gebaseerd op een nietraciaal gemeenschapsleven en gekozen op basis van het principe 'één mens, één stem'."

Hanne Obbink

Bevrijd gebied Alle gemeenteraadsleden en politieagenten van Alexandra zijn tijdens de recente onlusten de wijk uitgezet. Ze zitten nu, met hun gezinnen, als vluchtelingen in twee kerken in de omgeving. "We kunnen niet meer terug naar Alexandra," zegt één van hen, "en ook niet naar een andere zwarte woonwijk. De autoriteiten zullen huizen voor ons moeten bouwen in de buurt van het politiebureau. " De politie patrouilleert nog wel in Alexandra. Als één van haar pantserwagens een straat inrijdt - te voet durft geen politie-agent de wijk meer in - verdwijnt ogenblikkelijk iedereen van de straat. Zodra zo'n pantserwagen uit het zicht verdwenen is gaat het leven door alsof er niets gebeurt is. In feite is Alexandra bevrijd gebied.

Een viertaljongens uit Soweto rollen oude autobanden naar een groepje mensen dat gewapend is met spades, rieken en ander tuingereedschap. Een angstige voorbijganger vraagt zich fluisterend af wie het volgende slachtoffer zal zijn van de dodelijke "autoband-halsketting', een brandende autoband die om de nek van het slachtoffer een collaborateur van het apartheidsregime - wordt gehangen. Maar in dit geval heeft de voorbijganger het mis. De autobanden zijn niet bedoeld voor de een of andere politie-informant, maar om een parkje/speeltuin mee in te richten. Niemand weet precies wie er mee is begonnen, maar sinds enige maanden ontstaan er in de townships op braakliggende stukjes grond allerlei parkjes die namen dragen als het Nelson Mandela-park, Oliver Tambo-park of het Steve Biko-park. Sinds het uitbreken van de onlusten, zijn in de townships allerlei diensten weggevallen. Het afval stapelde zich op, en al snel werd het een bedreiging voor de volksgezondheid. Jongeren organiseerden zich en gingen het afval ophalen. De bruikbare voorwerpen werden gebruikt om speeltuinen en parkjes in te richten. Het zijn 'vrijplaatsen' voor de plaatselijke jeugd geworden om zich te ontspannen en eens gewoon te kunnen spelen, even weg van het geweld. Maar zelfs deze parkjes worden niet ongemoeid gelaten. De veiligheidstroepen hebben er al verschillende vernield, zogenaamd op zoek naar verstopte bommen en granaten.

E-

BLANKEN SLAAN MASSAAL WAPENS IN

'Een vlucht uit de werkelijkheid'Geheel binnen de logica van het apartheidssysteem is het kopen van wapens voor de blanke Zuidafrikanen altijd een eenvoudige zaak geweest. Het heeft hen tot de zwaarst bewapende bevolkingsgroep ter wereld gemaakt. De zwarten daarentegen is het vrijwel altijd verboden wapens te bezitten. Maar de roep om wapens wordt steeds vaker gehoord. De kreet: 'kasha, kasha', de populaire naam voor het Khalasjnikov-geweer, is regelmatig op begrafenissen te horen, terwijl militante zwarten houten imitaties van deze AK 47's dragen.

Sinds het begin van de jaren '80 is het gevoel van onveiligheid onder de blanken toegenomen. Dat gevoel is versterkt door de aktiviteiten van de zwarte vakbonden, het verzet tegen de apartheid in de zwarte woongebieden en de schermutselingen tussen studenten en autoriteiten. Bovendien werd de blanke zekerheid aangetast door de talloze sabotage-daden in de steden en de guerrilla-aanvallen op het platteland. Het geweld in de townships in 1985, waardoor meer dan 1000 doden vielen, heeft het gevoel van onveiligheid bijna hysterische vormen doen aannemen. Voor de eerste keer sinds de opstand van

Soweto in 1976, zijn er meer blanken geëmigreerd dan zich in Zuid-Afrika vestigden. In 1985 vond een ware run plaats op wapens. De wapenhandel aan particulieren haalde een omzet van ruim 2,8 miljoen gulden, en dat terwijl al meer dan 14 miljoen vuurwapens in privé handen waren. De zwarte Zuidafrikanen mogen pas sinds kort, onder zeer strenge voorwaarden, wapens in bezit hebben. De bulk van het wapenarsenaal is dus in handen van de blanken, die slechts zestien procent uitmaken van de totale bevolking van 32 miljoen mensen. Er zijn verschillende redenen aan te geven

voor deze wapenzucht van de blanke Zuidafrikanen. Zuid-Afrika is een bijzonder gewelddadig land, ieder uur wordt er iemand vermoord. Verder is de criminaliteit in de industriële centra's de afgelopen jaren enorm toegenomen, voornamelijk als gevolg van de sterk gestegen werkloosheid. In wezen is het verlangen naar wapens echter slechts te verklaren uit de politieke onzekerheid van de blanken. Het is het natuurlijke gevolg van een situatie waarin de privileges in laatste instantie met geweld worden verdedigd. Een zwarte psychiater formuleerde het aldus: "Onder de oppervlakte bestaat er bij de blanken, zelfs bij hen in de best beveiligde woonwijken, het gevoel dat de zwarten niet te vertrouwen zijn. Ze zijn bang dat zelfs de meest onderdanige zwarte zich tegen zijn meester zal keren. "

Tekenend voor de toegenomen angst en 'strijdlust' van de blanken was het hoge aantal bezoekers van de jaarlijkse conferentie van de 'Security Association of South Africa'. De meeste aandacht trok een semiautomatisch geweer - the Striker - dat een zeer grote patroonhouder heeft en twaalf kogels binnen enkele seconden

7

kan uitspugen. Andere aandachttrekkende produkten waren kogelvrije vesten, aluminium knuppels en prikkeldraad met scheermesjes. Een belangrijk deel van de wapenverkopen vond zijn weg naar de bezitters van buitenhuisjes aan de kust en op het platteland, hoewel deze gebieden ver verwijderd liggen van de townships. Dit is in overeenstemming met de koloniale affectie voor vuurwapens. Zo was een belangrijke Natalse suikerboer te horen die, al sprekend over zijn ruime wapenarsenaal, over één van zijn geweren opmerkte: "Aan dit geweer heb je niet veel, de snelheid van de kogels is te hoog. Een zwarte zou niet eens voelen dat hij door zijn hoofd is geschoten." Helaas is dit niet eens een uitzonderlijke houding. Ook in de steden zijn de blanken uitstekend bewapend. Uit een klein onderzoek-

je bleek dat ruim de helft van de blanke inwoners van Johannesburg een wapen droeg. Bij de vrouwen lag het percentage nog hoger. Het onderzoek werd gehouden voordat de onlusten in de townships hun hoogtepunt bereikten.

De laatste kogel Het massale wapenbezit brengt ook problemen met zich mee, bij eenvoudige ruzies wordt al snel naar een wapen gegrepen. Maar nog bedreigender voor de blanken is het toenemende aantal wapens dat wordt gestolen. In 1983 ging het om 6500 stuks en de afgelopen vijf jaar is wapendiefstal met 56 procent gestegen. Hierdoor komen steeds meer wapens in handen van de zwarten, een teken dat er een heuse wapenwedloop gaande is.

De overgrote meerderheid van de zwarten heeft echter geen wapens in bezit. Volgens de politieke commentator Zwelike Sisuli heeft de wet die wapenbezit van zwarten verbiedt, het wapenbezit onder blanken gestimuleerd. "Het weerspiegelt het koloniale instinct dat meerderheden door superieure wapens kunnen worden onderdrukt. In de huidige context neemt de blanke zucht naar wapens pathologische, surrealistische vormen aan. Het is een vlucht van het reële gegeven dat een burgeroorlog niet door de blanken kan worden gewonnen. Ik denk niet dat de blanken zich zelf oprecht hebben afgevraagd hoe realistisch het scenario is dat zij zullen vechten totdat de laatste man zijn laatste kogel heeft verschoten. "

Hans van Velzen

Knokploegen en moordescadersOp de plaats waar de auto gevonden was, had volgens getuigen op de bewuste avond een politie-blokkade gestaan. Goniwe droeg toen men hem vond militaire laarzen die niet van hem waren. De nabestaanden mochten zijn lichaam van de politie niet van nabij bekijken. De politie ontkent elke betrokkenheid en tot op de dag van vandaag is nog niemand gearresteerd. Een politieke moord, zoals er de laatste tijd veel plaatsvinden in ZuidAfrika.

'Normaal verschijnsel'

Begrafenis van Matthew Goniwe.

"We stoppen alleen voor geuniformeerde politiemensen", verzekerde Matthew Goniwe, gemeenschapsleider uit Cradock, zijn ongeruste vrienden, toen hij 28 juni vorig jaar na een vergadering laat in de avond nog besloot met de auto naar huis te gaan. De volgende dag vond men de auto uitgebrand, enige dagen later de lijken van de passagiers. Onderzoek wees uit dat de auto geen ongeluk had gehad.

Politieke moorden, ontvoeringen en mishandelingen zijn geen nieuw fenomeen in Zuid-Afrika. Sinds 1965 zijn ongeveer 800 van dit soort incidenten gemeld. Vanaf het voorjaar van '85 worden dit soort moorden en verdwijningen steeds 'normaler' en de betrokkenheid van de politie duidelijker. Op 8 mei van vorig jaar krijgen drie UDF-aktivisten uit Fort Elizabeth (Hashe, Godolozi en Galela) een telefoontje van iemand die zegt van de Britse ambassade te zijn, de drie worden dringend uitgenodigd voor een gesprek. Ze gaan op weg, drie maanden later worden hun lijken gevonden. Een aantal mensen vertelt de drie in de tussenliggende periode in de gevangenis gezien te hebben. De politie "weet nergens van". In juni volgt de moord op Goniwe en zijn metgezellen. Op 1 augustus wordt Victoria Mxenge, voor haar huis neergeschoten. Hassan Solomon, aktief bij de organisatie van het Youth Forum, verdwijnt in augustus, zonder een spoor achter te laten. Zijn familie wordt sindsdien voortdurend bedreigd. De bedreigers blijken over informatie te beschikken, waar alleen de veiligheidspolitie toegang toe heeft. In september is Bathanda Ndondo het slachtoffer, volgens getuigen is hij gedood door de veiligheidspolitie van Trans-

kei. Een aantal prominente Transkeiers probeert een onderzoek in te stellen. Ze worden opgepakt en verbannen naar het platteland.

A-team Ook treden de laatste tijd steeds meer rechtse knokploegen op. Deze knokploegen die namen hanteren als 'A-team' of 'Mbhokoto' (een molensteen die het graan vermaalt) opereren vooral in kleinere stedelijke woongebieden voor zwarten en in de 'thuislanden'. De 'A-teams' ontplooien volgens het Zuidafrikaanse weekblad de Weekly Mail hun aktiviteiten vooral daar waar de gemeenschapsorganisaties nog geen hechte structuur hebben en waar de jeugdorganisatie de controle over de straat nog niet hebben veroverd. Het doel is vooral de intimidatie van de achterban van relatief jonge organisaties. Mannen worden in elkaar geslagen, met de zweep afgerost en dergelijke. De politie is vaak aanwezig bij deze incidenten, maar grijpt niet in. Meestal worden na afloop een aantal van de slachtoffers gearresteerd. Volgens onderzoeker Nicholas Haysom van de universiteit van Witswatersrand zijn de leden van de knokploegen vooral te vinden onder "winkel-eigenaars, politie-agenten en gemeenteraadsleden, allemaal mensen die een economisch belang hebben bij het onderdrukken van het gemeenschapsverzet'" Opvallend is ook

dat deze mensen geen enkel probleem lijken te hebben bij het verkrijgen van vuurwapens. De Zuidafrikaanse overheid is soms vrij direct betrokken bij het opzetten van de knokploegen. In december '85 lekte een document uit, waaruit bleek dat de Oranje Vaal Development Board had geprobeerd jonge zwarten te recruteren om hun ouders te 'overreden' de huur te betalen. De jongeren zouden op speciale weekendkampen worden getraind. In de kleurlingenwijk Queenstown was het de voorzitter van de afdeling van de in het 'kleurlingenparlement' vertegenwoordigde Labour Party die het initiatief nam tot de vorming van een 'burgerwacht' waar maar liefst 500 mensen lid van zouden zijn. Toen enige weken later het Zuidafrikaanse leger ook in deze wijk een basis opzette, werd besloten de burgerwacht om te vormen tot een speciaal commando, geïntegreerd in het leger. Honderdnegentig jongeren uit de wijk worden hiervoor getraind op de basis van Queenstown.

Afrekenen Bij het optreden van knokploegen in Moutse is de betrokkenheid van de autoriteiten het duidelijkst. Moutse werd begin dit jaar ingelijfd bij KwaNdebele. De minister-president van KwaNdebele, Simon Skhosane, en zijn minister van Bin-

nenlandse Zaken, Piet Ntuli, gaven leiding aan een ontvoering en mishandeling van mensen die zich tegen die inlijving verzetten. Skhosane schijnt zich hier niet voor te schamen, hij riep zichzelf uit tot voorzitter van de Mbhokoto en vormde een raad van bestuur waar allerlei notabelen lid van zijn. Er werd een groot oprichtingsfeest gegeven. De 400 aanwezigen krijgen "de vrije hand om af te rekenen met mensen die boycots uitroepen of andere lawaaischoppers, die gearresteerd worden. Ze kunnen die mensen bij de politie ophalen en in elkaar slaan' zo verklaarde de toekomstige president van KwaNdebele. De Weekly Mail vergeleek twee begrafenissen die vlak na elkaar (op 14 en 15 februari) plaatsvonden. In Krugersdorp werden twee blanke politiemensen begraven, die waren gedood in een confrontatie met stakende mijnwerkers. Een spreker bij het graf: "enkele van de verantwoordelijken hebben dit al met-hun leven moeten bekopen." De politie schoot namelijk al zeven van de mijnwerkers dood, en 87 van hen zijn gearresteerd en voorgeleid in verband met de dood van de politiemensen. In Leandra begroef men Appie Mayisa, slachtoffer van een knokploeg. Hier had men er geen enkel vertrouwen in dat de overheid voor vergelding zou zorgen: "de politie heeft nog geen enkele van hen die hem hebben vermoord, gearresteerd'"

Klaas van Urk

Jaar van Umkhonto we SizweOliver Tambo, voorzitter van het ANC, beloofde in januari jongstleden dat 1986 een "snelle escalatie op grote schaal" te zien zou geven van de gewapende strijd tegen de apartheid. Dat bleken geen loze woorden te zijn. Bomaanslagen en ontploffende landmijnen zijn aan de orde van de dag in Zuid-Afrika, en niet alleen meer in de grensgebieden. Er is een bom ontploft in het hoofdkantoor van de Zuidafrikaanse politie het John Vorsterplein in Johannesburg en ANC-guerrilla's treden op van de grensstreken tot aan Kaapstad.

Op 3 maart jongstleden vond er in de zwarte woonwijk Guguletu bij Kaapstad een vuurgevecht plaats tussen de Zuidafrikaanse politie en zeven zwarten die door de politie omschreven werden als guerrillastrijders van het ANC. Het was de grootste botsing tussen zwarte guerrilla's en Zuidafrikaanse veiligheidstroepen tot nu toe en bovendien was het de eerste keer dat er guerrilla's in Kaapstad werden gesignaleerd. Alle zeven guerrilla's werden gedood - de politie was getipt -, maar desondanks was hun aktie een goede illustratie van het feit dat ANC-strijders tot diep in Zuid-Afrika kunnen optreden. De aankondiging van Tambo dat 1986 "het Jaar van Umkhonto we Sizwe", de militaire vleugel van het ANC, zou worden was dan ook geen slag in de lucht. Het ANC heeft zich serieus ten doel gesteld het verzet van een klein groepje

goed getrainde guerrilla's om te vormen tot een "volksoorlog" waarin zoveel mogelijk mensen de wapens oppakken in de strijd tegen het apartheidsregime.

Exodus Het nieuwe offensief van het ANC is mogelijk door een grote toeloop van nieuwe leden. Sinds ongeveer anderhalf jaar vindt er een ware exodus plaats van duizenden jonge Zuidafrikanen. Zij verlaten het land en sluiten zich in vier van de vijf gevallen aan bij het ANC, dat hen voorbereidt op de guerrillastrijd. Een jaar geleden werd de omvang van Umkhonto we Sizwe nog geschat op 7000 getrainde guerrilla's. Inmiddels zijn het er dus veel meer. Volgens waarnemers is het ANC daardoor voor het eerst in zijn geschiedenis in staat

Het symbool van Umkhonto.

om enkele duizenden guerrillastrijders binnen Zuid-Afrika te laten opereren zonder de centrale structuur van Umkhonto we Sizwe aan te tasten. Ook blanken sluiten zich aan bij het ANC, vaak om aan de dienstplicht in het Zuidafrikaanse leger te ontkomen. Tot voor kort werden blanken ingeschakeld bij het verzamelen van inlichtingen, maar steeds

9

-I

Onrust Volgens Mike Hough, hoogleraar aan het Institute of Strategic Studies aan de universiteit van Pretoria, waren er in 1985 136 "terroristische aanslagen"; in 1984 waren dat er nog 44. Hough schrijft deze stijging van 209 procent toe aan de huidige onrust, "die een gunstig klimaat heeft geschapen voor de militaire en politieke aktiviteiten van het ANC. " De eerste maanden van 1986 is het er niet bepaald rustiger op geworden. Alleen al in februari werden er bijna twintig aanslagen uitgevoerd. Vuur-

meer worden zij ook belast met de uitvoering van militaire taken. Eind februari werd voor het eerst in minstens twintig jaar een blanke Zuidafrikaan veroordeeld wegens het lidmaatschap van Umkhonto we Sizwe, en het zal de laatste waarschijnlijk niet zijn. Het ANC probeert niet alle guerrillaaktiviteiten vanuit het buitenland te leiden. De guerrilla-eenheden binnen ZuidAfrika kunnen snel reageren op wat er zich voordoet en kiezen hun eigen doelwit. Zij kunnen rekenen op de steun van vele zwarten die de afgelopen tijd ervaring hebben opgedaan met ondergrondse aktiviteiten en zitten te springen om wapens.

gevechten tussen politie en guerrilla's vonden niet alleen plaats bij Kaapstad, maar ook in Makifeng, bij East London, in Port Elizabeth en in de grensgebieden. Sinds eind november vorig jaar ontploften er al negen landmijnen; vóór die tijd hadden guerrilla's nog nooit succes gehad met landmijnen. Acht van deze landmijnen waren gelegd langs de grens van Zuid-Afrika met Zimbabwe en Botswana. Eén ervan ontplofte in Mamelodi bij Pretoria, toen een pantserwagen van de politie erop reed. Explosies zijn inmiddels al zo gewoon in Zuid-Afrika dat de pers er, tenzij er doden vallen, nauwelijks meer op reageert.

Voor wapens moeten deze zwarten echter zelf zorgen, door ze te veroveren op politie, leger en blanke particulieren. Het ANC levert wel - zegt Chris Hani, commissaris van Umkhonto we Sizwe - getraind personeel dat zwarten in de woonwijken opleidt voor de gewapende strijd. In de zwarte woonwijken zijn de eerste schoten op de politie al gelost. Het is nauwelijks meer uit te maken of die afkomstig waren van in het buitenland opgeleide guerrilla's of van het in de woonwijken gewortelde verzet. Het offensief van het ANC zal slachtoffers eisen. Chris Hani: "We richten ons op de politie, het leger, degenen van de autori-

advertentie

NELSON MANDELA De actuele biografie van de

sinds 1962 gevangen gehouden ANC-leider door de bekende publiciste over Zuid-Afrika, Mary Benson.

Pb, met foto's 256 bl, f 24,50 VAN GENNEPIIN DE BOEKHANDEL

Winnie Mandela

EEN STUK VAN MIJN ZIEL De aangrijpende autobio

grafie van Winnie Mandela, de vrouw die de

strijd tegen apartheid verpersoonlijkt.

Ruim 24.000ex. verkocht! Pb, 236 blz f 29,50

VAN GENNEPIIN DE BOEKHANDEL

teiten die onze mensen terroriseren, boeren en andere burgers die deel uitmaken van het leger. Maar we zijn realistisch. Onze akties zullen zich afspelen in de gebieden waar blanken wonen en het is onvermijdelijk dat er blanke burgers gedood zullen worden. "

Hanne Obbink

KOMITEE ZUIDELIJK AFRIKA BESTAA T 25 JAAR

"Strijd van de bevolking zelf geeft de doorslag"

ue eersre grote DoycotaKEle. met nooraKanroor van AIDert Hein werd per schip aangedaan (1973).

Vijfentwintig jaar Komitee Zuidelijk Afrika. Vijfentwintig jaar steun voor de bevrijdingsbeweging. Vijfentwintig jaar aktie voor het verbreken van de banden tussen de Westerse landen en de onderdrukkende regimes in Zuidelijk Afrika. We praten met enige 'oudgedienden' en proberen de grote lijnen te laten zien die het verleden met het heden verbinden.

Het Komitee Zuidelijk Afrika begon in 1961 als Angola Comité. Angola was toen nog een Portugese kolonie, waar het Portugese leger een wrede oorlog voerde tegen de MPLA, de bevrijdingsbeweging die voor onafhankelijkheid vocht. Het Angola Comité speelde een belangrijke rol in het wereldkundig maken van de gruwelijke feiten van deze koloniale oorlog, die later ook in de andere Portugese koloniën Mozambique, Guinee-Bissau en de Kaap Verdische eilanden losbarstte. Een belangrijk kenmerk van het werk van het Angola Comité was het intensieve contact en de verbondenheid met de bevrijdingsbewegingen, MPLA, Frelimo en PAIGC.

Sietse Bosgra, comité-lid van het eerste uur: "We kozen er zeer bewust voor om onze akties af te stemmen op de wensen van de beweging ter plekke en alles in het werk te stellen om hun strijd te steunen. Vanuit het Westen hebben velen, soms zelfs binnen de Derde-Wereld-beweging, de neiging om de onderdrukte volkeren in

Afrika of Azië alleen te zien als passieve, hulpeloze slachtoffers. Eisen en protesten worden dan, over de hoofden van de 'slachtoffers' heen, gericht aan de koloniale machthebbers, toen in Lissabon, nu in Pretoria. Steeds weer blijkt echter, in Angola, in Vietnam, in Zuid-Afrika dat de strijd van de bevolking zelf de doorslag geeft. De beweging in het Westen moet een ondersteunende rol spelen; in regelmatig overleg met de organisaties die de bevrijdingsstrijd leiden."

Trineke Weijdema, al meer dan 15 jaar aan het Komitee verbonden, vertelt: "Je leefde in die tijd zeer mee met de mensen in Afrika. Al die leiders van de MPLA, je zag ze voor je ogen verslijten. Lucio Lara, Iko Carreira, Rocha, af en toe kwamen ze naar Nederland om uit te zieken of wat op verhaal te komen. En dan Machado, hij had jarenlang in Angola in het concentratiekamp aan de Tijgerbaai gezeten, was vrijgelaten, verliet clandestien Angola om zich in het buitenland weer bij de MPLA

te voegen. Hij kwam naar Amsterdam, daar wist hij tenminste een adres. We knapten hem op en hij ging weer naar zijn MPLA in Angola, moedig de oorlog in. Een paar maanden later hoorden we dat hij gesneuveld was. Zulke dingen kwamen ook bij ons hard aan, net als de moord op Cabral en op Mondlafe, de grote leiders van PAIGC en Frelimo."

Contacten De bevrijdingsoorlog in de Portugese koloniën liep parallel met een groeiend verzet in Portugal zelf tegen de regering van de fascist Caetano. Regelmatig contact tussen de bevrijdingsbeweging en de oppositionele groepen in Portugal was daarom van groot belang. Leden van het Angola Comité konden hierbij een positieve rol spelen omdat ze minder door de Portugese autoriteiten in de gaten werden gehouden en omdat hun tickets uit de giften van Nederlandse sympathisanten werden betaald.

Paul Staal kwam in 1971 bij het Comité werken. Hij had daarvoor bij het bureau Buitenland van de Universiteit van Utrecht gewerkt en was bij een reis naar Tanzania in contact gekomen met Frelimo, het front voor de bevrijding van Mozambique. "In de jaren 1972, '73 heb ik een aantal reizen gemaakt naar het deel van Mozambique dat nog door de Portugezen bezet was. Ik werd geholpen door katholieke paters en zusters, en trok van missiepost tot missiepost. Ik legde voor het Frelimo contacten met de minderheid in de kerk, die zich verzette tegen de wreedheden van het Portugese leger. Het waren vooral Italiaanse en Spaanse paters. De onthullingen over de moordpartijen van het koloniale leger, hebben veel bijgedragen tot de isolering en latere val van het Portugese regime. Toen we in Nederland bezig waren met de boycot van Angolese koffie, stuurde de provinciaal van de paters van de Heilige Geest in Angola ons bijvoorbeeld de geheime documenten over een Portugees onderzoek waarin het voorkomen van dwangarbeid op de koffie-plantages werd bevestigd." Paul: "In die tijd ging ik ook naar Portugal voor een bezoek aan een groep van meest progressieve katholieken, die het ondergrondse Bulletin Anti-Colonial (BAC) uitgaf. Zij stonden weer in verbinding met de kringen in het Portugese leger die later de dictatuur omver zouden werpen. Er wa

11

ren studenten, die als dienstplichtig officier in de koloniën hadden gediend. Zij namen contact op met vrienden die nog in het leger in Angola en Mozambique dienden. Een grote hoeveelheid geheime militaire informatie vond in de laatste jaren van de dictatuur zijn weg via Amsterdam naar MPLA en Frelimo." Toen de dictatuur viel, volgde een periode vol verwarring. Het duurde nog maanden voordat onderhandelingen tussen de nieuwe machthebbers en de bevrijdingsbewegingen van de grond kwamen. In die tijd pendelden leden van het comité verschillende malen heen en weer tussen Dar es Salaam, waar de leiders van het Frelimo verbleven, en het huidige Maputo om contact te leggen met de blanke "democraten" en andere individuen die sympathie voor het Frelimo toonden. In Angola was in die tijd de verwarring zo mogelijk nog groter dan in Mozambique. De leiders van de MPLA verbleven nog in het buitenland. Het Portugese bestuur stortte ineen, sommige blanken namen wraak via willekeurige schietpartijen op de zwarte bevolking en ondertussen werd er oorlog gevoerd tussen aanhangers van MPLA, FNLA en Unita. De beide laatste bewegingen werden uit de hoofdstad Luanda verdreven. Het was van groot belang dat er vanuit het buitenland hulp voor de belegerde stad op gang kwam. Op voorstel van het Angola Comité bracht minister Pronk nog voor de onafhankelijkheid van Angola de ontwikkelingshulp aan de MPLA op gang. Het ging om onderwijs, gezondheidszorg, verkoopcoöperaties in de zwarte krottenwijken. Tegelijk zamelde het comité in Nederland geld in via de aktie "Geef om Angola ". Paul Staal: "De enige verbinding tussen Luanda en Europa waren de vliegtuigen van de Portugese maatschappij TAP, die bijna dagelijks de vluchtende blanke kolonisten naar Portugal brachten. Ik kon een akkoord regelen tussen het comité en de Portugese autoriteiten. De vliegtuigen die grotendeels leeg terugkeerden werden voortaan gratis volgestouwd met goederen van het comité. Dekens, noodvoorraden van de BB en het Nederlandse leger, en goederen die we met geld van de MPLA in Nederland kochten, gingen in trucks naar Lissabon. Eenmaal kwam het tot een incident, die de zaak in de publiciteit dreigde te brengen. Woedende 'retornados' uit Angola vielen op het vliegveld van Lissabon een Nederlandse vrachtwagen aan, de kazen vlogen door de lucht. Een pantserwagen van de progressieve Beweging van de Strijdkrachten moest eraan te pas komen om de orde te herstellen."

Pretoria Binnen het comité ontstond in die tijd een discussie, wat men na de onafhankelijkheid van Angola en Mozambique moest gaan doen. De ontwikkelingen in deze landen lieten echter weinig ruimte voor theoretische bespiegelingen. Het Zuidafrikaanse leger viel Angola binnen; de aktie "Geef om Angola" bleef daardoor alle

aandacht vragen, maar nu om Angola te steunen in de oorlog tegen Zuid-Afrika. In datzelfde Angola, waar niets meer in de winkels te koop was, zetten ANC en SWAPO, de bevrijdingsbewegingen van Zuid-Afrika en Namibië, een aantal bases op. Zij hadden voor die tijd kampen in Zambia, maar wilden natuurlijk dichter bij het vuur zitten. Duizenden vluchtelingen stroomden naar de nieuwe kampen, en er werd gewerkt aan de opleiding van een bevrijdingsleger. Het was logisch dat een deel van de goederenstroom bij hen terecht kwam, en dat de materiële steun uit Nederland zich uitbreidde tot deze bevrijdingsbewegingen. In Mozambique kwam het comité bovendien in contact met de ZANU, de bevrijdingsbeweging van Zimbabwe. ZANU-leider Mugabe was uit het toenmalige Rhodesië ontsnapt, en naar Mozambique gesmokkeld.

Later, in 1979, zocht Paul Staal Nkomo en Mugabe op in Londen tijdens de Lancaster House besprekingen over de onafhankelijkheid van Zimbabwe. Kort daarop kwam Mugabe voor het eerst naar Nederland, als gast van het comité. Hij werd door minister-president Van Agt op het

deel van de strijd in heel Zuidelijk Afrika tegen het apartheidsregime." Met het verleggen van het aandachtsveld moest natuurlijk een nieuwe relatie worden opgebouwd met de bevrijdingsbewegingen. Omdat ANC en SWAPO, de bewegingen van Zuid-Afrika en Namibië, kantoren in Londen hebben, hoefde daarvoor niet meer de halve wereld afgereisd te worden. Maar er veranderde veel meer. In plaats van een 'vergeten oorlog' door middel van allerlei onthullingen onder de aandacht van het publiek te brengen, ging het KZA zich bemoeien met een problematiek die reeds in het middelpunt van de politieke belangstelling stond. Sietse Bosgra: "Als je één flinke boekenplank had, kon je daar alle belangrijke boeken en tijdschriften die over het Portugese kolonialisme geschreven waren, op kwijt. Nu hebben we een bibliotheek nodig met uitpuilende wanden om alleen maar een deel van de boeken onder te brengen die iets zinvols zeggen over ZuidAfrika." Mede daarom ging het KZA samen werken met organisaties die aktief waren op het anti-apartheidsterrein. "Het zou niet

De meest recente aktie van het Komiee. tdi onell in uen r-aag weru tui urmu, clluden met daarin de aankondiging van akties indien Shell zich niet uit Zuid-Afrika terug-

Catshuis ontvangen, waar een basis werd gelegd voor een vrij uitgebreide ontwikkelingshulp aan Zimbabwe. De nieuwe contacten in Angola en Mozambique wezen het comité de weg hoe verder te gaan. Angola en Mozambique werden de voornaamste ondersteuners van de bevrijdingsbewegingen van ZuidAfrika, Zimbabwe en Namibië. En de blanke minderheidsregime's in de regio vormden de grootste bedreiging voor de toekomst van beide landen. De tegenstander zetelde niet langer in Lissabon, maar in Prctoria. In 1976 werd het Angola Comité tot Komitee Zuidelijk Afrika (KZA). Sietse Bosgra: "Het was voor ons allemaal duidelijk, dat we geen punt achter ons werk konden zetten. De strijd rond Angola en Mozambique zou doorgaan, maar nu als onder-

goed zijn hier zomaar een groep aan toe te voegen, met eigen akties, en een eigen blad. We namen het initiatief tot het samenvoegen van bladen. Amandla werd geboren als gezamenlijke uitgave van het KZA, Kairos (de werkgroep van Christenen tegen Apartheid) en van de Boycot Outspan Aktie. We sloten ons vooral aan bij Kairos als het ging om gezamenlijke akties: de campagne tegen Shell, een aktie voor Namibië, een campagne in het kader van het Internationale Sanctiejaar, uitgeroepen door de Verenigde Naties. De manier waarop het Angola Comité en later het KZA hun akties organiseerden, was een resultaat van discussies met de mensen van de bevrijdingsbeweging. Sietse Bosgra: "We zijn vooral beinvloed door mensen van het Frelimo. Zij hadden zeer pertinente opvattingen, die ons aan-

IM

spraken. Richt je niet uitsluitend of voornamelijk op links, zeiden ze, probeer het centrum van de politiek mee te krijgen. Durf het aan, de zaak in het parlement aan de orde te stellen, probeer concessies af te dwingen van de regering. Voer akties, waar grote groepen van de bevolking betrokken worden, dat was hun bood~ schap." De akties van het Angola Comité waren allereerst gericht op de betrokkenheid van de NAVO, en daarmee van Nederland, bij de koloniale oorlog. De toenmalige minister van Buitenlandse Zaken, Jozef Luns, was de grote tegenstander. Door middel van de koffie-boycot-aktie werd ook de economische steun vanuit het Westen aan de orde gesteld. Het Comité riep de Nederlandse consument op geen Angola-koffie meer te kopen. "We probeerden via rechtstreekse gesprekken firma's als Douwe Egberts en Albert Heyn ervan te overtuigen dat ze verkeerd bezig waren, dat ze de koloniale oorlog ondersteunden door koffie uit Angola te verwerken. Daarnaast zetten we

ze onder druk via demonstratieve akties, picket-lines, dagbladadvertenties en dergelijke. Ten slotte was er de dreiging van klantenverlies omdat we de consument oprepen Douwe Egberts en Albert Heyn te boycotten. Dit model, met een drievoudige druk dus, zijn we veel later weer gaan gebruiken; in de Krugerrand-aktie vorig jaar èn in de huidige aktie tegen de verkoop van Zuidafrikaans fruit." Deze zomer gaat een nieuwe aktie van start. In het kader van een grote internationale campagne, die in de VS al grote steun heeft verworven, wordt het Brits/Nederlanse Shell-concern het nieuwe mikpunt. De inzet van de aktie is de totale terugtrekking van Shell uit ZuidAfrika. Die inzet is hoog. Het zal niet makkelijk zijn het gevecht met een dergelijk reuzebedrijf te winnen. Maar de situatie in Zuid-Afrika is niet zodanig, dat het KZA, na 25 jaar aktie voeren, op haar lauweren kan gaan rusten.

Klaas van Urk

De Jonge en Passtoors aangeklaagd Op vrijdag 28 februari werd Hélène Passtoors na acht maanden eenzame opsluiting, voor de arrondissementsrechtbank in Johannesburg voorgeleid. Samen met de nog altijd in de Nederlandse ambassadedependance verblijvende Klaas de Jonge, werd ze officieel in staat van beschuldiging gesteld. De officiële beschuldigingen staan in schril contrast met wat verschillende kranten in België en Nederland het afgelopen jaar suggereerden. Correspondenten in Zuid-Afrika, zoals Ruud de Wit, hebben zich blijkbaar kritiekloos achter het wagentje van de Zuidafrikaanse geheime dienst laten spannen in de pure lastercampagne die tegen Passtoors en De Jonge is gevoerd.

In juli 1985 wist de Volkskrant te meiden dat Passtoors zou hebben toegegeven dat zij een auto bestuurd had met daarin een bom. De bom zou in mei '83 tot ontploffing worden gebracht voor het kantoor van de Zuidafrikaanse luchtmacht in Pretoria: negentien doden. Ruud de Wit, correspondent van de GPD-bladen maar ook medewerker van een blad als Onze Wereld en van Veronica, wist regelmatig met primeurs 'uit betrouwbare bron' de suggestie te wekken dat De Jonge en Passtoors schuldig zouden zijn aan terroristische daden en wapensmokkel. In de nu bekendgemaakte officiële aanklacht worden Passtoors en De Jonge ervan beschuldigd lid te zijn van het ANC. Ze "installeerden of hielpen bij, of wisten van de installatie van verscheidene wapendepôts". Verder zou Hélène Passtoors een communicatienetwerk van het ANC hebben opgezet en een ANC'er het land uit hebben geholpen. Over de suggesties van be~ trokkenheid bij bomaanslagen geen woord. Ook geen beschuldigingen op grond van de wapen~, ammunitie- of de explosievenwet. Er blijft weinig over van de wild-west verhalen van de Nederlandse en Belgische pers.

"De politie beschikt in haar (Passtoors) geval over banden van telefoongesprekken, die zij voerde met ANCcellen in Durban, terwijl er ook foto's zijn gemaakt van haar en De Jonge, terwijl zij bij Halfweghuis een autobom begroeven. " Aldus Ruud de Wit in het Utrechts Nieuwsblad van 18 januari jongstleden. "Ruud de Wit heeft zijn werk goed gedaan, zoals een integer journalist betaamt-, verklaarde GPDhoofdredacteur Jan van Beek in de Journalist van december '85. Inderdaad, De Wit heeft zijn steentje bijgedragen aan de lastercampagne om De Jonge en Passtoors publiekelijk te veroordelen, Pretoria mag blij zijn met zo'n buitenland-correspondent.

Op 14 april zal Hélène terecht staan. Demonstraties in Den Haag om 13.00 uur bij de Zuidafrikaanse ambassade, Wassenaarseweg 40 en in Amsterdam om 16.30 uur op de Dam. Het is mogelijk uit sympathie Hélène Passtoors een groet te zenden. Het adres: Hélène Passtoors, Awaiting Trial Prisoner, New Johannesburg Prison, Private Bag X04, Mondeor 2110, Johannesburg, Zuid-Afrika.

advertentie

NIEUW IN DE AFRIKAANSE

BIBLIOTHEEK

Buchi Emecheta, De prijs van de bruid De derde roman van de meest succesvolle Afrikaanse schrijfster. Het levensverhaal van een jonge vrouw die tegen haar wil wordt uitgehuwelijkt. «.... aangrijpend ... de auteur schetst de tragedie van het gevangen zijn tussen twee culturen,» Daily Telegraph

Wole Soyinka, De vertolkers De belevenissen van een groep jonge intellectuelen in het pas onafhankelijke Nigeria Een roman over vooruitgang en traditie in het nieuwe Afrika. ,Wole Soyinka behoort tot de belangrijkste Afrikaanse schrijvers.» Nadine Gordimer

Miriam Tiali, Munel Roman over de alledaagse apartheid. Autobiografisch verslag van een werkneemster in een blank bedrijf waar zwarte klanten tegen woekerrente op afbetaling kunnen kopen «In onopgesmukte taal wordt het bonte leven in de zaak weergegeven, zonder moralisme." De Volkskrant Nu ook als paperback verkrijgbaar

Sipho Sepamla, De ondergang van Johnstown De gedwongen verhuizing van een zwarte gemeenschap uit een illegale nederzetting - verteld vanuit het perspectief van een collaborateur.

Meja Mwangi, River Road, Nairobi Het leven van de underdogs - dagloners, hoeren, alleengelaten kinderen ~ in een Afrikaanse metropool; met veel inlevingsvermogen en gevoel voor humor beschreven.

LITERATUUR IN EEN MUL TICUL TURELE SAMENLEVING

UITGEVERIJ IN DE KNIPSCHEER

postbus 6107, 2001 HC Haarlem 023- 322538

ml

*Dorepriktdoodden tijdens de herdenkingsdienst voor Victoria Mxenge, in dit hotel waren bijeengekomen. Het hotel is nauw verbonden met de Inkatha-beweging van Buthelezi. De stad Umlazi is de hoofdstad van het 'thuisland' Kwazulu, waar Buthelezi namens de regering-Botha de scepter zwaait. Het hotel is eigendom van Buthelezi's Kwazulu Finance and lnvestment Corporation. De manager van het hotel, Davidson, die ook lid is van het centrale comité van Inkatha, ontkende de beschuldiging dat de impi's vanuit zijn hotel de massamoord hadden beraamd. Maar veertien dagen na de moord stond het hotel als gevolg van de boycot leeg. Het hotel ter waarde van één miljoen Rand wordt nu door de Kwazulu Finance and lnvestment Corporation te koop aangeboden, maar er zijn geen kopers voor door de voortgaande boycotaktie.

Ruimhartig

Buthelezi heeft de afgelopen maand ook de oorlog verklaard aan een andere politieke vriend uit het verleden, de leider van het thuisland KaNgwane, Enos Mabuza. De lnyandza-beweging van Mabuza vormde in het verleden samen met de kleurlingenbeweging van dominee Hendrickse een bondgenootschap met Buthelezi's Inkatha. Dit gezelschap noemde zich SABA, South African Black Alliance. Deze SABA zou een tegenwicht tegen het ANC moeten vormen. Maar terwijl de kleurlingenbeweging van Hendrickse overliep naar het drie-parlementensysteem en Hendrickse zelf minister in de

De enige stier

Wettenbijbel

Met het opheffen van de noodtoestand zijn ook de beperkingen opgeheven en de berichtgeving uit de onrustgebieden in Zuid-Afrika. De pers kan ons weer vrij informeren, althans als men vergeet dat er nog steeds 75 wetten zijn, die de vrijheid van de journalist beperken bij het fotograferen, bij de berichtgeving, en ten aanzien van de documenten die hij mag bezitten. Dezer dagen kwam de vierde druk uit van wat men de wettenbijbel van de Zuidafrikaanse pers mag noemen. Het boek verscheen tien jaar geleden voor het eerst om redacties in staat te stellen de weg te vinden in de wirwar van wetten, die de vrijheid van nieuwsgaring en berichtgeving beperken.

Stamhoofd Buthelezi is beledigd. De leider van de blanke liberale partij PFP, Van Zyl Slabbert, heeft in een gesprek met president Botha gezegd dat Buthelezi vreesde dat hij de Abel Muzorewa van Zuid-Afrika zou worden. De zwarte bisschop Muzorewa werd op het laatste ogenblik door de blanken in Rhodesië aan de macht gebracht, maar bij de eerste vrije verkiezingen weggevaagd. "Om te zeggen dat ik, de Koning van de Zulu's, ergens bang voor zou zijn, is arrogantie van het ergste soort en een ernstige belediging", aldus Buthelezi. "Slabbert mag dan van het Afrikanerdom afstammen, maar ik, Buthelezi, stam af van de Zulu krijgslieden, "

en vervolgens somde hij tegenover zijn verbaasde gehoor een hele rij dappere voorvaders op. Buthelezi verklaarde ook woedend te zijn over Slabberts opmerking dat hij, Buthelezi, de "enige stier in de kraal" wilde zijn. Nog slechts een jaar geleden waren Buthelezi en Slabbert de grootste vrienden. Buthelezi's beweging Inkatha en de PFP van Slabbert vormden samen de 'Convention Alliance'beweging. Maar van deze organisatie is thans niets over. Slabbert ging praten met Buthelezi's grootste vijand, het ANC, en streefde een verzoening met deze bevrijdingsbeweging na.

Buthelezi en Van Zyl Slabbert tijdens de eerste bijeenkomst van de inmiddels ter ziele gen nP flnnvpntinn Alliance.

Hotel te koop

Het gerenommeerde Executive Hotel in de stad Umlazi heeft op 31 maart zijn deuren definitief gesloten. Dit is het resultaat van een succesvolle boycotaktie tegen 4

het hotel na de moord op de UDF advocate Victoria Mxenge. De boycotters waren ervan overtuigd dat de impi's Inkatha-strijders - die negentien mensen 1

V

Doorgepriktregering-Botha werd, is vriend Mabuza naar Lusaka gereisd. Daar sloot Mabuza een samenwerkingsakkoord met het ANC, en vervolgens zegde hij zijn deelname aan Buthelezi's SABA op. Buthelezi is woedend: "Mabuza probeert me opzettelijk in discrediet te brengen... Als Mazuba denkt dat het ANC samen met hem de problemen van Zuid-Afrika kan oplossen zonder Mij en het Zulu Volk, dan is hij bezig met dagdromen. " Maar Buthelezi heeft een ruim hart, hij zal zich niet wreken op de Swazi's, de bevolkingsgroep van Mabuza. "Ik geef niet alle zwarten van Swazi-afkomst de schuld van de poitieke lafheid van Mabuze. "

Stakingen

In 1985 was er in Zuid-Afrika sprake van een sterke toename van het aantal stakingen. In 1982 gingen er 141.571 mensdagen door stakingen verloren, in 1983 64.469, in 1984 181.942 en verleden jaar 239.816. En het is nu al duidelijk dat 1986 dit record verre zal overtreffen. In januari 1986 werden er 185.000 mensdagen gestaakt. Voor meer dan de helft ging het om stakingen in de mijnen. Als oorzaak voor de sterke toename wordt gewezen op de algemene sfeer van onrust en opstand in Zuid-Afrika. Maar evenzeer wordt de oorzaak gezocht in het achterblijven van de loonsverhogingen bij de waardevermindering van het geld, zo'n 19 procent in 1985. Van maar liefst 91 procent van de arbeiders was de loonsverhoging minder dan de inflatie. 23 procent van de arbeiders kreeg helemaal geen loonsverhoging. Deze cijfers zijn gepubliceerd door de Labour and Development Research Unit van de universiteit van Kaapstad.

Blanke armoede

Voor het eerst sinds de jaren dertig zijn er in Zuid-Afrika ook weer arme blanken. Oorzaak is de diepe economische crisis. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Nederland en België zijn er in Zuid-Afrika nauwelijks sociale voorzieningen en uitkeringen. De Zuidafrikaanse kranten melden dat de eerste blanke bedelaars op straat verschijnen. Ze worden met grote verbazing waargenomen door de zwarte bevol-

king, die slechts welvarende blanken kenden. Op blanke scholen in armoedewijken worden gratis maaltijden verstrekt. En een toenemend aantal blanken wordt hun huis uitgezet omdat ze de huur niet meer kunnen betalen. Tehuizen voor daklozen schieten uit de grond. Maar er zijn geen bedden genoeg. Een tehuis meldt veertig nieuwe aanvragen per week, tegenover drie a vier vroeger. -In het verleden ging het vooral om alcoholisten, nu gaat het om mensen met slechts één probleem: geen werk. We kunnen niet alle aanvragers helpen. Gezinnen worden gesplitst, en het eind van het liedje is vaak dat men op straat moet overnachten. "

Gemengd zwemmen

Directeur Bob White van het Amerikaanse autobedrijf General Motors in ZuidAfrika heeft een kleine overwinning geboekt op de fanaten van de apartheid. Toen de gemeenteraad van de stad Port

Elizabeth - waar General Motors een fabriek heeft - de stranden van de stad tot verboden gebied voor de zwarten wilden verklaren, bood hij juridische en financiële bijstand aan zwarte werknemers van zijn bedrijf aan, als ze wegens zwemmen bij het blanke strand gearresteerd zouden worden. Zijn initiatief kreeg zowel binnen Zuid-Afrika en in het buitenland veel belangstelling. White kwam zeven maanden geleden naar Zuid-Afrika met de opdracht om de vestiging van General Motors weer winstgevend te maken. Zijn conclusie: "Ik ken geen enkele plaats op de wereld, waar politieke gebeurtenissen zoveel invloed hebben op de economie als in Zuid-Afrika. " Naar eigen zeggen ergerde directeur White zich bijzonder aan de gemeentelijke discussie om de stranden voor zwarten te sluiten. Zijn ingrijpen heeft tot resultaat gehad, dat de gemeenteraad van de stad de voorgenomen rassenscheiding op het strand laat varen. Ongetwijfeld zal bij Whites inspanningen ook hebben meegespeeld de druk, die in Amerika op General Motors wordt uitgeoefend om zich uit Zuid-Afrika terug te trekken. Overigens, General Motors levert arrestantenwagens aan de Zuidafrikaanse politie.

15

0

Op dinsdag 11 maart protesteerden honderden Amerikanen tegen de aankomst van het Nederlandse vrachtschip 'Nedlloyd Kembla: Het schip voerde vracht aan uit Zuid-Afrika. De politie arresteerde 60 demonstranten.

KLM'S NAUWE BANDEN MET ZUID-AFRIKA

"Ik hoop niet dat u oude koeien uit de sloot gaat halen"

In 1948 verwierf de KLM landingsrechten voor Zuid-Afrika. Daarmee knoopte de KLM als eerste Nederlandse bedrijf na de oorlog banden aan met Zuid-Afrika. Door de jaren heen onderhield het bedrijf ook nog stevige culturele contacten met het land. Sinds de rellen rond de KLMsporttoernooien in 1984 in Zuid-Afrika is de discussie binnen KLM over haar aanwezigheid in het land weer opgelaaid. Concreet verandert er niet veel. KLM doet nog flink zaken in Zuid-Afrika. De balans: twee vluchten per week, een florerend goederenvervoer en nog altijd door KLM'ers georganiseerde sportevenementen.

"KLM vliegt overal naar toe waar dat nodig is. Dat staat los van de politiek. Ik hoop niet dat u oude koeien uit de sloot gaat halen, als u schrijft over onze aanwezigheid in Zuid-Afrika, " aldus een woordvoerder van de KLM. Om echter een overzicht te krijgen van wat de KLM in ZuidAfrika betekent is het noodzakelijk die 'oude koeien' toch in herinnering te brengen. Vers in het geheugen ligt het KLMsporttoernooi in Zuid-Afrika. Uitgerekend in Sun City in het thuisland Bophuthatswana werd in februari 1984 een golf- en tennistoernooi georganiseerd. De KLM propageerde deelname aan dit toernooi in haar personeelsblad 'De Wolkenridder'. Krachtige protesten waren het gevolg, uitmondend in een aktie van de ondernemingsraad van de KLM en de Vervoersbond FNV. De KLM-directie distantieerde zich van het toernooi, maar weigerde het te verbieden. "Het toernooi wordt in Bophuthatswana georganiseerd en dat is een onafhankelijk thuisland," zei de directie toendertijd. Daarmee erkende zij die thuislandenpolitiek openlijk, terwijl geen enkel land deze 'thuislanden' als onafhankelijk erkend en de thuislandenpolitiek één van de hoekstenen is van de apartheid. De KLM lijkt nu voorzichtiger geworden. Ex-

voorzitter van de ondernemingsraad, de heer Korringa: "Wat precies veranderd is, blijft in het vage. " Hij weet dat nog steeds KLM-sportevenementen in Zuid-Afrika worden georganiseerd. Alleen gebeurt dit niet meer zo duidelijk onder de KLM-vlag. Publiciteit wordt stelselmatig vermeden. Bij navraag bij de KLM ontkent een woordvoerder aanvankelijk dat er nog toernooien worden georganiseerd. Na aandringen geeft hij toe dat "ter plekke toch nog wat te doen is. " Hij spreekt over een intern golf- en tennistoernooi georganiseerd door individuele KLM'ers daar. Ook op een andere manier gaat de KLM in tegen de sportboycot van Zuid-Afrika. In 1981 kwam een reisfolder van de luchtvaartmaatschappij in openbaarheid die in Zuid-Afrika bleek te circuleren. Zuidafrikaanse sportlieden werden daarin uitgenodigd op discrete wijze contacten te onderhouden met Westerse teams. De KLM stelde daarmee Zuidafrikaanse sportploegen in staat de sportboycot te ontlopen. Meestal gaat het om in Groot-Brittannië gehouden wedstrijden. De aanvoer van de Zuidafrikaanse sportlieden gebeurt dan met de KLM, via Schiphol. De apartheidsvriendelijkheid ging verder dan de sport alleen. In 1977 bleek een lijst te worden gehanteerd met namen van 40 stewardessen die niet op Johannesburg

mochten vliegen omdat ze een lichtbruine tot zwarte huidskleur hadden. Na negatieve publiciteit hierover verdween de lijst snel. Er kan nu gepraat worden over wel of niet vliegen op Zuid-Afrika. Een aantal personeelsleden verzet zich tegen het Zuid-Afrika beleid van de directie. Er is nu een lijst van cabinepersoneel dat niet wil vliegen op Zuid-Afrika en drie vrouwen bij de passageafdeling op Schiphol weigeren consequent Zuid-Afrika zaken af te handelen. De directie tolereert deze akties. Meer niet. "Er moet nog veel gebeuren", zegt Korringa. "Er is nog volop vracht- en passagiersvervoer. KLM-ers kunnen praktisch gratis naar de sportevenementen. De KLM houdt op die manier de banden in stand." KLM-directeur Wassenberg in 1982: "De rest van Afrika is voor ons belangrijker dan Zuid-Afrika. Als de KLM zou moeten kiezen zou ze uit bedrijfseconomische redenen zeker voor de rest van Afrika kiezen. " De ondernemingsraad wrijft deze uitspraak regelmatig onder de neus van de directie. Maar blijkbaar zijn de banden met het land toch te hecht. Een voorbeeld hiervan. In het in 1985 door de KLM uitgegeven boekje 'Zaken doen in Zeventig Landen' over Zuid-Afrika: "een heerlijk klimaat en omgeven door blijde

Ik ben het gezichtIk ben het gezicht van Solomon Mahlangu die u niet zult zien als u uit het KLM vliegtuig stapt en de trap afloopt naar het asfalt van Jan Smuts (1) dromend - wellicht van uw safarivakantie zo prachtig beschreven in de folders die u kreeg in Amsterdam.

U zult mij niet zien als u uw safaripak aantrekt, klaar voor 'de reis van uw leven' in zonnig Zuid-Afrika.

Toch ben ik het, de jongen in de blauwe overall die naast u loopt in de aankomsthal. Ik ben het die de sigarettepeuken opraapt die door u op de vloer zijn gegooid. En als u van de wc gebruik maakt, bedenk dan dat het mijn handen waren die hem

schoonmaakten.

Ik ben de zwarte mens die u niet zult zien terwijl u snel naar uw Holiday Inn wordt gebracht ergens in i-Gawutini. (2)

Ik ben de Solomon Mahlangu die u niet kent.

Ik ben het gezicht van Benjamin Moloise die in het ochtendgloren aan het eind van een touw bungelde nu is hij veilig bij de Iminyanya. (3)

U zult mij niet opmerken als u uit uw KLM vliegtuig stapt, klaar voor uw 'bushveld' vakantie.

Ik bcn dc man die in uw kranten stond, nog maar een paar maanden geleden, toen u uw eerste inlichtingen inwon over deze vakantie naar de zon. Ik ben het gezicht van Benjamin Moloise dat u niet kent.

Ik ben het gezicht van Achmed Timol van wie werd gezegd dat hij uit het gebouw van'de geheime politie sprong aan het John Vorsterplein. U zult me niet zien als u aan het winkelen bent in de soevenierwinkels in deze stad van goud gebouwd met het zweet van mijn zwarte broeders.

Ik ben de man wiens bloed vergoten werd op dezelfde plaats waar nu uw vrouw poseert voor een foto in dit land van de dood. Ik ben Achmed Timol wiens schaduw u nooit zult voelen.

ik ben Hector Petersen aan wiens leven een voortijdig eind kwam door een kogel, toen hij pas elf jaar oud was. U zult zijn kinderen niet vernemen als u naar de dansen van de zulu's en de mijnwerkers (op hun rubberlaarzen) kijkt, die vooral voor de toeristen zoals u worden

georganiseerd, 'Primitief Zuid-Afrika' als onderdeel van zonnig

Zuid-Afrika nog beter dan in de folders die u zag in uw land.

Ik ben de jongen wiens levenloze lichaam op elke foto in de hele wereld stond.

Wij zijn de geesten die met u meereizen tijdens uw reis door ie verheven Drakensberg de schilderachtige Tuinroute het Krugerpark.

Ik ben de man die u opwachte aan de Kaap toen u aankwam met uw drie schepen: de Reiger, de Dromedaris en de Goede Hoop.

Ik ben de dode het verminkte lichaam de imbongi (4) de iminyanya de opstandige menigte de vrijheidsstrijder wiens gezicht u nooit zult vinden in de folders die u naar zonnig Zuid-Afrika lokken.

Ik ben het gezicht waaraan u nooit ontkomen kunt

(1) viegeld bij Johannesburg (2) Gouden Stad Johannesbrg) (3) vooroudrs (4) vrtelce

Vernie February (1986) vert. Robert Oorsman

Dit gedicht werd door Vernie February voorgedragen in de Janskerk van Utrecht op 22 februari j.1, bij de startmanifestatie van de kerkelijke aktie "Steunt uw geld apartheid?"

17

1 ýI

=_

mensen die 'grappig nederlands' met u spreken... Er is grote vreugde en blijdschap, maar met grote stijl en waardigheid... Kiest de Zuidafrikaan jou, wees dan dankbaar, want ze hebben goud (in de grond). " In 1977 vierde de KLM feest in ZuidAfrika. Ter gelegenheid van het dertigjare bestaan van de lijndienst Amsterdam en Johannesburg werden 21 historische gebouwen uit Madurodam overgebracht naar Zuid-Afrika, 'om de historische band tussen beide landen en volkeren' te bevestigen. In 1977 verscheen ook in het Zuidafrikaanse propagandablad 'To the point'

KLM in Zuid-Afrika De NV Koninklijke Luchtvaartmaatschappij heeft in Zuid-Afrika zes vestigingen: Johannesburg (stad), op het vliegveld Jan Smuts bij Johannesburg, Kaapstad, Pretoria en Port Elizabeth. Bovendien heeft de KLM de hotelketen Golden Tulip Hotels in handen met drie aangesloten hotels in Zuid-Afrika. De KLM onderhoudt een lijndienst tussen Amsterdam en Johannesburg met een frequentie van twee per week. Bij KLM Zuid-Afrika werken veertien zwarten. Allen zitten in de laagste inkomensgroep met gemiddeld zo'n 580 gulden per maand. De loonhoogte wordt door de directie bepaald en er vindt met de werknemers geen overleg plaats over de arbeidsvoorwaarden.

een KLM-advertentiecampagne waarin de 'stamverwantschap' van de Nederlanders met de blanke boerenstam werd onderstreept. Dit blad en het andere racistische blad 'De Nederlandse Post' werden in die tijd vooral door de KLM over WestEuropa gedistribueerd. In 'De Nederlandse Post', betaald door de Zuidafrikaanse pro-apartheids-stichting Moederland, wordt steeds de nadruk gelegd op het aanhalen van de rassenbanden tussen Nederland en de blanke boeren in ZuidAfrika. In juni 1979 stelde de PvdA vragen aan de minister van Buitenlandse Zaken Van de Klauw en staatssecretaris Smit Kroes van

Verkeer en Waterstaat over de verspreiding van het Zuidafrikaanse apartheidsblad Vox Africana via de publicatieafdeling van de KLM op Schiphol. Het blad wordt uitgegeven door een christelijke organisatie in Zuid-Afrika. Het opponeert tegen de Wereldraad van Kerken en wordt op grote schaal onder predikanten verspreid. Vox Africana wordt gefinancierd uit geheime fondsen waarover de voormalige Zuidafrikaanse topvoorlichter Eschel Rhoodie in Pretoria kan beschikken. Een voorlichter van de KLM reageerde dat de KLM de verspreiding van het blad in West-Europa zou blijven verzorgen omdat de verspreiding van het blad niets te maken zou hebben met de inhoud. De Zuid-Afrika promotie bleef in het verleden niet alleen beperkt tot het verspreiden van pro-apartheid informatie. In de jaren vijftig bezochten op uitnodiging van de KLM diverse prominenten het land: onder hen waren prins Bernhard en de toenmali

ge premier Drees. De KLM zette zich ook altijd in voor de bevordering van de Ne

derlandse emigratie naar Zuid-Afrika. Emigranten kregen aanzienlijke kortingen

Joop den Uyl "Mijn partij pleit voor volledige steun voor echte, effectieve maatregelen tegen Zuid-Afrika. Wij zijn voor een verbod op investeringen, een olieembargo en het doorsnijden van luchtvaartlijnen." Aldus Joop den Uyl op donderdag 12 september 1985 tijdens de conferentie 'Apartheid and Southern Africa, the West European Respons'. Mocht de PvdA na de verkiezingen in mei in de regering komen, en Den Uyl zijn woorden waarmaken, zal de KLM de banden met Zuid-Afrika moeten verbreken.

op de reiskosten en ook na de uiteindelijke vestiging leverde de KLM speciale faciliteiten en kortingen. Voor de voormalige Zuidafrikaanse president Malan kwam die emigratie uitstekend van pas. In 1948 verklaarde hij al dat de toevloed van Engelsen moest worden geremd. Zijn voorkeur ging uit naar emigranten uit de 'stamverwante' gebieden als Nederland en Scandinavië. De KLM was hem ten dienste. Ook nu nog vestigen zich veel exwerknemers van de KLM in Zuid-Afrika. De KLM-woordvoerder bevestigde dit,

maar wilde niet kwijt om hoeveel werknemers het precies gaat. "Dat is toch vanzelfsprekend, het land is een paradijs om

in te wonen-, zo meent hij.

Hans van Boxtel Jacqueline Smeets

Leugens en laster tegen SWAPO"Het stelt ons voor een probleem, maar het stort ons niet in een crisis, "

aldus Ben Gurirab, de secretaris Internationale Betrekkingen van de SWAPO, in een commentaar op het bericht dat ruim honderd voor Zuid

Afrika, binnen de SWAPO, werkende spionnen waren ontmaskerd.

De SWAPO maakte zelf het oprollen van het spionagenetwerk bekend.

Volgens waarnemers een teken van kracht en zelfvertrouwen en tevens

een handige zet van de SWAPO om het huidige Zuidafrikaanse

propaganda-offensief tegen de bevrijdingsbeweging te ondermijnen.

De spionage-aktiviteit in de organisatie heeft de SWAPO de nodige last bezorgd. Eén van de betrokkenen was een hoge of

ficier van het PLAN, de militaire vleugel van de SWAPO. Hij speelde informatie door aan Zuid-Afrika over training, uitrusting, wapenleveranties, stafkaarten en dergelijke. Ook had hij opdracht leidende figuren van de SWAPO te vermoorden, zover was hij echter niet gegaan. De agenten hadden allemaal een opleiding van Zuid-Afrika gehad. Een deel spioneerde uit vrije wil, een deel was ertoe

18

gedwongen door intimidatie en chantage. "Degenen die onder druk zijn gezwicht, krijgen de kans zich te rehabiliteren. Degenen die uit vrije wil hun verraderswerk verrichtten kunnen op minder clementie rekenen. We zijn tenslotte geen liefdadigheidsinstelling maar een revolutionaire beweging' aldus Hidipo Hamutenya, secretaris voor informatie en publiciteit. De SWAPO had een goede reden zelf de

spionagezaak bekend te maken. Men wilde ermee de poginger van Zuid-Afrika ondergraven de SWAPO als een misdadi-

ge en ongeloofwaardige organisatie af te schilderen. Het is Pretoria in ruim twintig jaar niet gelukt de SWAPO met militaire middelen te verslaan. Evenmin is het Botha en zijn voorgangers gelukt de steun vanuit de Namibische bevolking voor de SWAPO te verminderen. Noch de terreur van de Koevoet-eenheden, noch de campagne om de sympathie van de Namibische bevolking te winnen (Zuidafrikaanse soldaten die op scholen lesgeven), noch de pogingen om het volk langs tribale lijnen te verdelen, hebben de Namibiërs kunnen demoraliseren. Sinds het mislukken van het overleg tussen de SWAPO en Zuid-Afrika in Lusaka 1984, is Zuid-Afrika zijn strategische bakens aan het verzetten. Voor de internationale gemeenschap moet de SWAPO worden voorgesteld als een misdadige organisatie en de Namibische bevolking moet gaan geloven dat zij niets meer te verwachten heeft van de SWAPO als Devrijdingsbeweging. Als deze vlieger op

Anti-SWAPO propaganda in Namibië. Volgens het plakkaat zou SWAPO staan voor gemeen, verspillend, en armoedig.

zou gaan, zou dat een ernstige verzwakking van de SWAPO betekenen. Internationale steun zou wegvallen en in Namibië zelf zou de SWAPO als een vis op het droge worden. Vanuit die positie zou de SWAPO in een coalitie met de MPC (Multi Party Conference) worden gedwongen. De MPC is een samenraapsel van een aantal partijtjes dat in naam van Pretoria momenteel een interim-regering vormt in Windhoek. In die situatie, zo is de redenering, zou Zuid-Afrika bereid zijn resolutie 435 van de Veiligheidsraad van de VN uit te voeren, namelijk vrije verkiezingen onder toezicht van de VN. Het resultaat zou voorspelbaar zijn: een Zuid-Afrika welgezind regime als een regering voor een slechts in naam onafhankelijk Namibië.

Laster Binnen deze Zuidafrikaanse strategie past het dat rechts-georiënteerde parlementsleden uit het Westen Namibië bezoeken en verklaren dat de SWAPO nauwelijks meer enige steun geniet onder de Namibische bevolking. Volgens Ben Gurirab past ook de recentelijk losgebarsten lastercampagne tegen de SWAPO in dit beeld. De SWAPO wordt ervan beschuldigd de mensenrechten niet te respecteren in haar vluchtelingenkampen en inter-

nationale hulp zou gebruikt worden voor de persoonlijke verrijking van enkele leiders. Verder wordt de SWAPO ervan beticht kinderen te ontvoeren om hen als guerrilla's op te leiden. Prominente buitenlanders die zich voor dit Zuidafrikaanse karretje laten spannen zijn bijvoorbeeld Jeane Kirkpatrick, de voormalige VN ambassadrice van de VS en haar assistent Charles Lichtenstein. In maart getuigden zij in Londen tegen de SWAPO op een bijeenkomst van het 'Internationaal Genootschap voor Mensenrechten', een orqanisatie die zich vooral druk maakt over mensenrechten in OostEuropa en Nicaragua. Een VN-commissie die in het voorjaar een onderzoek instelde heeft geen enkel bewijs voor de beschuldigingen kunnen vinden. Inmiddels heeft de SWAPO onthuld dat een aantal getuigen familieleden of contactpersonen waren van de ontmaskerde spionnen. Hun getuigenissen zullen er niet door aan geloofwaardigheid winnen. De in 1985 door Pretoria geinstalleerde interim-regering van de MPC blaast ook haar partijtje mee in de poging een wig te drijven tussen de SWAPO en de Namibische bevolking. Onderminister in de MPC-regering, Lukas de Vries, wil dat er een onderzoek wordt gestart naar 'antiregeringsgezinde groeperingen en personen'. Op het lijstje van De Vries staan onder andere de Raad van Kerken van Nami-

bië, de Nationale Namibische Studentenorganisatie, de binnenlandse vleugel van de SWAPO en SWAPO's jongerenorganisatie. Diverse andere kabinetsleden pleitten voor strengere wetgeving om 'subversieve' organisaties beter te kunnen aanpakken. De Namibische krant, de Windhoek Advertiser vroeg zich in een artikel af of de huidige "batterij strenge en controversiële veiligheidswetten al niet genoeg is om de zogenaamde subversieven aan te pakken. " Deze strenge wetgeving is blijkbaar niet van toepassing als het gaat om aanvallen op personen en gebouwen van die 'subversieven'. Op 23 januari werd een gebouw van de Raad van Kerken in Windhoek in brand gestoken enige tijd daarvoor ging de school van een kerk in Oshigambo in vlammen op. Van de daders geen spoor.

Orkaan Niets wijst er op dat de kwestie Namibië snel zal worden geregeld. Zuid-Afrika blijft weigeren resolutie 435 uit te voeren. Weliswaar kondigde Botha in zijn 'Rubicon li'-speech verkiezingen aan, maar onder voorwaarde dat er een regeling zou zijn over de Cubaanse aanwezigheid in Angola. Het oude liedje, dat keer op keer wordt gezongen maar er slechts op gericht is de Zuidafrikaanse bezetting van Namibië zo lang mogelijk te rekken. En waarom zou Botha haast maken? Nu de VS Savimbi's Unita zelfs openlijk gaat steunen, hoeft Botha niet bang te zijn dat het Westen hem zal dwingen serieuze stappen te zetten voor de onafhankelijkheid van Namibië. En of de gesprekken over Namibië tussen de VS en de SovjetUnie die momenteel in Genève worden gehouden, enig resultaat zullen hebben is zeer de vraag. De situatie lijkt dus uitzichtsloos, maar Sam Nujoma, de president van de SWAPO, blijft optimistisch. In het blad Daily News of Tanzania verklaarde hij: "Een hevige orkaan trekt over de vijand, en de guerrilla-strijdkrachten zullen weldra hun uiteindelijke overwinning behalen. "

Hans van Velzen

advertentie

Breyten Breytenbach DE ANDERE KANT VAN DE VRIJHEID Essays en 'werkboeknotities'

brieven, gedichten en dagboekfragmenten maken

Breytenbachs ontwikkeling als schrijver gedurende de laatste

20 jaar zichtbaar. De veranderingen in zijn inzichten,

maar ook zijn duurzame betrokkenheid bij de

problemen van Afrika. Pb, 316 bi1, f 38,50

VAN GENNEPIIN DE BOEKHANDEL

Kan de A.S.N. met uw spaarrekening de apartheid bestrijden?

Kan een verfoeilijk politiek systeem bestreden worden als u een spaarrekening opent bij de A.S.N.? Kunnen die paar tientjes die u elke maand spaart er voor zorgen dat er meer goedkopere huizen gebouwd worden? Dat de wereld een beetje veiliger, mooier en leefbaarder wordt? U telt uw idealen.

Als op meer dan 80.000 spaarrekeningen samen meer dan 450 miljoen gulden is ingelegd bij

de A.S.N., kan dat inderdaad. Want de Algemene Spaarbank voor Nederland, voortgekomen uit de vakbeweging, doet goede dingen met uw geld. Belegt het in sociale woningbouw. Geeft leningen aan maatschappelijk nuttige organisaties. Steunt het streven naar een schoner milieu. En is uiterst principieel als het gaat om beleggen in landen met regimes als Zuid-Afrika of Chili. Dat gebeurt niet. Nu niet. En nooit.

Hoe meer mensen sparen bij de A.S.N., hoe meer mogelijkheden er zijn om invloed uit te oefenen. Om principieel stelling te nemen.

Bij zo'n spaarbank hoort uw

spaargeld thuis. Welkom. Sparen via uw girorekening: snel en eenvoudig.

U kunt bij de A.S.N. op veel manieren sparen. De makkelijkste is via uw eigen girorekening. Inleggen of opnemen van uw spaargeld doet u thuis, met de postgiro.

De A.S.N. geeft dankzij een uitgekiend (en principieel) beleggingsbeleid een prima rente. Ontdek het. Open nu een spaarrekening gekoppeld aan uw giro. Of vraag informatie over de andere A.S.N.-spaarvormen.

Vul de bon in en doe 'm op de bus. Vandaag nog.

BON Ik ben geéinteresseerd in een spaarrekening bij de

Algemene Spaarbank voor Nederland. Stuurt u mij de benodigde formulieren.

Naam:

Adres:

Invullen, uitknippen en in enveloppe doen. Adresseren: Algemene Spaarbank voor Nederland, Antwoordnum-mer 1188, 2500 VB 's-Gravenhage.

U hoeft geen postzegel te plakken.

ALGEMENE SPAARBANK VOOR NEDERLAND

de andere bank met dezelfde rente Bezoekadres: Rijnstraat 28, 2515 XP 's-Gravenhage

Telefoon: 070-710880. 543 -11 -= -=m - --- mnnn ---- -.

Funda Ntuli

Het slechte nieuwsLange loden jassen hebben een zekere waardigheid, had men kunnen opmerken. Hoorde de waardigheid misschien bij de zwaarmoedige zonen-van-de-aarde personen in die jassen? Men had zich dit af kunnen vragen, en men was er niet achter gekomen. Maar de twee oude mannen in de jassen voerden onbewogen een gesprek, en trokken af en toe aan pijpen gevuld met 'Boxer'.

Zo nu en dan bracht Tat'uTshawe (1) een lange stroom speeksel voort, en deed dan zijn best om de jas van zijn gezelschap te ontzien. Precies twee minuten later zag je Tat'uNgoqosini hetzelfde doen, en hij nam evenveel moeite om zijn vriend niet te grieven. Dan zetten zij hun gesprek voort in de stijl van de Afrikaan op leeftijd, die van de conversatie een geraffineerde kunst maakt.

"Kijk, het is slecht nieuws, wis en waarachtig," merkte Tat'uTshawe op.

"Ja, het is de enige waarheid. Het is inderdaad slecht nieuws," antwoordde zijn gezelschap. Tat'uTshawe tuurde in zichzelf gekeerd naar de verre blauwe heuvels van de Transkei. Toen, alsof hij plotseling geïnspireerd werd, wendde hij zich weer tot Tat'uNgqosini. "Dit nieuws is zo slecht, Ngqosini, kind van mijn huis, omdat onze chiefs er niets aan kunnen doen."

"Jij praat over chiefs, Tshawe? Het zijn enkel maar stamhoofden. Zelfs de mannen die bij De Grote werken vertellen ons dat Matanzima (2) er niets aan kan doen! doen!" Op dat moment bracht Tat'uNgqosini een afgemeten pauze aan om zijn pijp uit te kloppen. Zowel hij als zijn gezelschap konden het inleidende melodietje van het programma 'Ons Afrikaans Hoekie' (3) op Radio Xhosa duidelijk horen. De muziek kwam van een transistor-radio in de keuken, waar Zandile, de pas gearriveerde schoondochter van de Tshawes, maïs aan het stampen was voor het middagmaal.

"Kijk, Tshawe," vervolgt Ngqosini, "deze zaken worden door de abelungu (4) ginds in Pitoli (5) geregeld. Er kan niets worden gedaan."

"Maar als abelungu van baan willen veranderen krijgen ze huizen met genoeg ruimte voor hun hele gezin.

'Ja, Tshawe, maar maak jij misschien niet de fout te vergeten dat wij geen abelungu zijn?" Tat'uNgqosini bracht zijn vraag voorzichtig onder woorden zodat het wederzijdse respect tussen hen bewaard zou blijven. Zo zorgt de Afrikaan voortdurend voor een kalme en koele stemming bij het voeren van een gesprek. Veel gezegden, uitdrukkingen, implicaties en

symbolen lenen zich ervoor als belediging opgevat te worden, afhankelijk van de context.

"Ja, wij zijn geen abelungu, Ngqosini. Maar onze zonen doen meer werk. Hebben zij geen recht op zelfs meer dan abelungu?"

Langzaam kreeg het idee van een grap vorm in Tat'uNgqosini's hoofd. Hij dacht erover na, en zijn gezicht klaarde geleidelijk op totdat hij uitbarstte, "Ha ha, ik zie ze al hutten als deze bouwen ginds in de Stad van Goud." En hij zwaaide met zijn arm om de stuk of vijf lemen hutten te omvatten die over het oneffen erf verspreid stonden. Het stel lachte uitbundig, zodat Zandile een snelle blik naar buiten wierp en snel terug moest duiken toen Tat'uTshawe in haar richting bleek te kijken. Het getuigt van slechte manieren, vooral voor een pas gearriveerde schoondochter, om naar het gesprek van de oude mannen van haar nieuwe huis te luisteren.

"Maar Ngqosini," onderbrak Tat'uTshawe hem, "herinner je je niet van de dagen dat we werkten, hoe de afvalhopen op de mijnen ons aan onze langverlaten huizen deden denken? Misschien zouden onze hutten niet misplaatst zijn, mijn broeder." "Ja, het is waar. Op zulke momenten gingen onze gedachten uit naar de kinderen die elkaar in brand zouden kunnen steken rond het vuur; naar de vrouwen die ons zwaarverdiende geld met andere mannen door het keelgat zouden kunnen jagen in de shebeens in de steden."

"Ja, het is precies zoals je zegt, kind van mijn moeder. Het is precies zoals je het zegt." Tat'uTshawe nam een gepaste pauze in acht voordat hij verder ging.

"Maar als wij een punt willen zetten achter deze loltrapperij, Ngqosini," - er was nog een pauze waarin Ngqosini's gezicht een heel ernstige en aandachtige uitdrukking aannam - als we een eind willen maken aan deze loltrapperij, dan zouden er voor onze zonen huizen moeten worden gebouwd in de Stad van Goud. Het deugt niet dat zij elke keer zes tot negen manen in de mijnen blijven, zonder hun gezinnen. Dat corrumpeert hun gedrag."

Tat'uNgqosini was het ermee eens. "Het corrumpeert het gedrag. Ja, het is precies zoals je het zegt. Het corrumpeert het gedrag."

"Zie je het, Ngqosini? Het is precies zoals ik het zeg.

''Ja, het is precies zoals je het zegt.' Er was nog een lange pauze. Tat'uNgqosini

overpeinsde dit rustig, leek te aarzelen, en vroeg toen op een zachte, eerbiedige toon, "Ik weet niet of ik je hiermee lastig zou kunnen vallen, mijn broeder..." Hij

hield op om verontschuldigend te kuchen. Tat'uTshawe, immer alert, had maar een half woord nodig en zei, "Spreek, mijn broeder, ga maar verder. Wat is het dat je wilt zeggen?", hoewel hij min of meer kon voorvoelen wat er zou komen.

"Als je het niet erg vind, Tshawe, zou ik een kind willen sturen om een beetje bier van thuis te halen als ik wat had, en ik heb dorst, mfondini." (6)

"Oh, dat wordt geregeld. MamQoco!" "Tata!" Zandile reageerde onmiddellijk vanuit

de keuken. Haar hand schoot automatisch naar haar hoofd om haar hoofddoek te controleren. Het was taboe om blootshoofd naar de oude mannen te gaan. Toen haastte ze zich naar buiten naar haar schoonvader.

Tat'uNgqosini stond op van zijn bankje. "Ik kom zo terug, Tshawe," en hij ging weg om

zijn behoefte te doen tegen een geschikte boom. Een aantal kippen dreven uiteen toen hij naderde, en maakten een kakafonische herrie. Hierdoor raakte een zwarte hond geïnteresseerd in de gebeurtenissen, en hij begon de kippen achterna te zitten. Op zijn beurt kreeg Tat'uTshawe een nog grotere belangstelling voor de hond.

Hij sprong verbazingwekkend snel op, raapte een stuk brandhout op dat ergens in zijn buurt lag, en nam de hond voor zijn rekening; hij raakte hem pal op de schouder.

Onverstoord nam hij weer plaats op zijn bankje en keerde terug naar waar hij was gebleven. "Mijn kind, wil je ons dan niet laten proeven van het goedje dat je gisteren hebt gebrouwen?" vroeg hij met een brede glimlach.

"Vader, het is aan U om het te zeggen en ik zal het brengen."'

"Kijk maar even, mijn mooie kind! Breng ons dan een beetje, schone MamQoco. Je vaders hebben dorst. ''

"Dat is goed, Tata," zei Zandile, terwijl ze uit haar halfknielende houding overeind kwam om te doen wat haar bevolen was.

"Zorg ervoor dat de jongens de honden voeren, Tshawe. Als ze de kippen beginnen te eten, dan stelen ze binnen de kortste keren eieren. En een hond die eieren steelt kan alleen nog maar afgemaakt worden," adviseerde Tat'uNgqosini toen deze terugkwam.

Het was Tat'uTshawe niet ontgaan dat het Tat'uNgqosini was geweest die al de opschudding had veroorzaakt, maar hij was verstandig en zei, "Ja, Ngqosini. Het heeft geen zin om te zeggen dat je hem in de gaten zal houden, en hem pas slaat op het moment dat hij eieren steelt. Dan zal hij alleen maar denken dat hij nog meer kan stelen als je er niet bent."

"Ja, Tshawe, het is precies zoals je het zegt." Tat'uTshawe keek ernstig. "Je moet me verge

ven, Ngqosini. Wat wij hier bij het huis van de Tshawes hebben is enkel de droesem van de kalebas. Maar je zult het bier drinken dat ik drink. Jij zult krijgen wat ik met jou deel en daar tevreden mee zijn. Het zijn ernstige zaken. De zonen zijn weg met het geld in de Stad

van Goud. Ze zijn niet hier om voor ons te zorgen.Toen tilde hij de grasinat op die het grote blik bedekte dat Zandile had gebracht.

"Je bent een man, Tshawe. Geven leert ons wedergeven, zo wij niet ondankbaar leven. Daarom zeg ik, Tshawe, Nikani, (7) jij die de dingen zo keert dat het onderste boven komt te liggen, wij danken je. En wat betreft onze zonen, het zal niet lang meer moeilijk zijn. Drie manen nog, en onze zonen zullen bij ons zijn." Het bier werd van Tat'uTshawe naar Tat'uNgqosini doorgegeven.

Toen deze genoeg had gedronken, zette hij het blik tussen hen neer voor degene die het eerst weer trek had.

"Ja, het zijn nog maar drie manen en mijn zoon zal bij ons zijn. Ik hoop op geschenken. Maar hij zal toch zeker niet de fles brandy voor mij vergeten?"

"Zeker niet. Het is precies zoals je het zegt, mijn broeder. Jouw Sipho is een goede jongen. Het is die Aaron van mij waar ik geen hoogte van kan krijgen. De stad corrumpeert het gedrag van onze kinderen."

"Ja, Ngqosini. Het is de waarheid die jij vertelt. Het is precies zoals je het zegt.'

Aaron en Sipho verlieten de ingang van het mijnterrein in een betrekkelijk vrolijke bui. Sipho's goede humeur was getemperd door de vervelende droom die hij de nacht tevoren had gehad.

Hij had gedroomd dat Zandile, nu op de dag af drie manen zijn vrouw, een groot feest voor hem had voorbereid bij zijn thuiskomst. Er was zo veel vlees dat de mannen hele stukken naar de honden gooiden. Zelfs zij verloren hun belangstelling ervoor.

Sipho had de droom aan Aaron verteld, want men gelooft dat een onheilspellende droom op zijn minst 'verzacht', zo niet 'overwonnen' kan worden door haar aan iemand te vertellen. En Sipho wist dat zij van onder de aarde altijd in dromen verschenen endat als er vlees in voorkwam, het altijd de dood van iemand in de familie betekende, of in het gunstigste geval een periode van tegenspoed.

Ze liepen naar het station; ritmisch bonkten hun zwart-witte rubber laarzen op de stoep. Je wilde zo'n bijzondere avond niet verloren laten gaan. Deze bezoekjes aan de woongebieden waren het hoogtepunt van de werkweek in de mijn. En, wat nog belangrijker was, je kon tegen een redelijke prijs een vrouw krijgen als je verstandig onderhandelde, met precies de juiste hoeveelheid drank. En vergeet het niet, de vrouwen waren ver weg achter de bergen in de Transkei. Natuurlijk kende Sipho mannen die ge'tsotsi'd (8) waren door de vrouwen, doordat ze onverstandig onderhandeld hadden, dat wil zeggen te opschepperig, waardoor je je financiële opschepperij waar moest maken, wou je je gezicht niet verliezen, òf doordat ze gewoon te dronken waren geworden.

Voor de laatstgenoemden had Sipho geen respect. Hij had geleerd om nooit meer dan een niphu (9) brandy te nemen bij welke gelegenheid dan ook.

Sipho en Aaron slingerden zich vrolijk op de

trein, en controleerden allebei of hun pasjes in de zakken van hun overalls zaten.

Zandile dacht nacht over de manier waarop het allemaal was begonnen. Precies een week na hun huwelijk moest Sipho naar Johannesburg vertrekken, volgens de instructies die hij had gekregen toen hij op het kantoor van de Tsolo-ambtenaar werd aangenomen. Gedurende die week had Sipho slechts één nacht haar grasmat met haar gedeeld. Dit kwam doordat Sipho, als oudste zoon, de meeste nachten met Tat'uTshawe moest doorbrengen om de 'zaken die het huishouden opeten' te bespreken. De huwelijksplechtigheden hadden veel gekost in verband met de lobola (10) en het vermaak dat men traditiegetrouw aanbiedt.

Twee dagen na Sipho's droevige vertrek was Zandile, zoals men dat zegt, 'naar de rivier gegaan'. En zo had het iode bewijs dat uit haar vloeide haar ervan verzekerd dat Sipho haar niet met een kind had achtergelaten.

Terwijl de weken voorbij gingen, raakte Zandile bevriend met een meisje dat van school af moest omdat ze zwanger was geworden. Ze heette Ayanda. Ze hadden elkaar laat op de middag ontmoet bij de rivier. Op dat uur van de dag gaan de meisjes en jonge getrouwde vrouwen naar de rivier om water te halen voor 's nachts. Men zegt dat een huis zonder water voor de nacht eigenlijk geen huis is, want er kan 's nachts altijd iets gebeuren waarvoor dringend water nodig is.

Ayanda was degene die haar de vloek van het, slechte nieuws had gebracht, dat nu aan haar vastkleefde als schurft aan een vieze 'inkwenkwe' (11). Ayanda was degene die Zandile aan haar neef had voorgesteld. Toen ze alleen waren had zij Zandile's aandacht op zijn aantrekkingskracht gevestigd.

Mbulelo (Mbu', noemde ze hem later) had zeker het uiterlijk van een snelle 'mamuaza van die dorp af' (12). Hij droeg altijd puntige schoenen, het leer blinkend gepoetst. Hij zorgde er altijd voor dat hij op zijn vrije dagen met een veelkleurig petje en in een nieuw pak gewapend thuiskwam. Deze uitrusting was meestal voldoende om de dorpsschoonheid van de dag te veroveren.

Zandile had eerst geprobeerd om weerstand te bieden aan Mbulelo's charmes. Hij maakte haar het

hof volgens de traditionele normen. Het is aanvallen en pareren; de man pleegt een verbale aanval en de vrouw een verbale verdediging. Dit gevecht ontaardt snel in een komische uitwisseling, want de taal der liefde klinkt voor iedereen als het praten van kinderen, behalve voor de twee die in gesprek zijn. Dan komt het cruciale moment waarop het meisje een beslissing moet nemen.

Zandile herinnerde zich dat het zo was gegaan van, "Ja, ik hou van je. Maar zoals ik van iedereen hou. '

Mbulelo had het licht der overwinning in zijn ogen. Je voelt deze dingen gewoon en weet dat de overwinning nabij is.

"Ja, maar dat betekent dat je me niet haat," had Mbulelo gezegd, terwijl hij dichterbij kwam. Natuurlijk, in de woongebieden van Port Elizabeth, waar hij werkte, zou hij nauwelijks een goedgeklede man worden genoemd. Maar ja, dit was een dorp in het Tsolodistrict, Transkei.

De dromen die Zandile 's nachts had flitsten door haar hoofd. Ze werden overheerst door Mbulelo, en zij was altijd in zijn armen. Ze werd dan zwetend wakker en dan kende ze een verlangen zoals ze dat nooit eerder had gekend. En hier wás deze Mbulelo...

"Ja, ik haat je niet, maar..." hoorde ze zichzelf zeggen, alsof het van buiten haar lichaam kwam.

"Nou goed dan, als we elkaar niet haten, waarom zouden we dan niet 'jola'? (13) Mensen die van elkaar houden..." en toen lag ze in zijn armen. Hierop volgden in de weken daarna, op geschikte tijden, vluchtige, heimelijke momenten van intense hartstocht bij de rivier.

En toen was ze niet 'naar de rivier gegaan'. In paniek vroeg ze bij Ayanda om advies.

"Het is makkelijk, Sis' Zandi. De volgende keer dat je naar Umtata gaat, ga je naar een drankwinkel en een drogist en vraag je om gin, Martins tabletten en extract van Pennyroyal. Ik zal het voor je opschrijven." Ayanda gaf de indruk dat het de eenvoudigste zaak van de wereld was.

Zo kwam het dat Zandile zich in haar slaapkamer bevqnd. Ze had een half kopje gin verwarmd, volgens Ayanda's instructies. De pillen en het extract had ze ook ingenomen. Maar nu speelde berouw haar parten. Had ze een leven genomen? Was het een mens? Maar

t-

Zandile wist dat ze de makkelijkere, hoewel riskantere

manier had gekozen. Ze wist dat ze dood kon gaan,

maar om haar ouders ten schande te maken!

Ze werd de volgende ochtend vroeg wakker en

controleerde ademloos de doek die ze tegen zich aan

had gelegd. Toen ze het rode vlekje op de doek zag,

barstte ze in tranen uit. Of het tranen van vreugde of

zelfmedelijden waren dat had men toen niet kunnen

zeggen.

"Dit is een ernstige zaak, Ngqosini, want het is

geen zaak voor oude mannen. Sipho moet het zelf

rechtzetten als hij terugkomt. Maar het is zeker dat

MamQoco een minnaar heeft genomen", en Tat'uTs

hawe onderbrak zichzelf om een slok te nemen van het

blik tussen hen.

"Het is precies zoals je het zegt, Tshawe," zei

Tat'uNgqosini, "maar dit van Zandile, heb je daar de

hele waarheid van?"

-Er is geen twijfel mogelijk, men heeft hen met

het blote oog bij de rivier gezien. MaDlamini heeft hen

gezien en je weet dat zij niet iemand is die van een mug

een olifant maakt."

'ja, zij praat niet uit haar nek," antwoordde

Tat'uNgqosini instemmig. "Maar de zonen komen te

rug. Het zal opgelost worden."

"Ja, het is precies zoals je het zegt, Ngqosini. En

vergeet niet, de zonen brengen geschenken mee en ver

lichting van de lasten die wij dragen."

"Het is de waarheid die je uitspreekt, Tshawe.

Ja, mfondini."

De twee agenten keken vanuit hun busje naar het

gevecht. De vechtende mannen hadden het politiebusje

nog niet gezien. "Weet je, Koos," zei de ene agent,

"Ik heb nooit kunnen begrijpen waarom ze zoveel on

der elkaar vechten. Ik bedoel..." "Ag, Pieter man, zo

zijn ze geboren. 't Is goed dat ze niet tegen ons vech

ten, hè?" "Ja, Koos," stemde Pieter toe.

Sipho w;st dat hen wat te wachten stond bij zijn

thuiskomst. Het wasallemaal begonnen bij het bezoek

aan Tembisa. Hij en Aaron hadden twee wulpse vrou

wen opgepikt en waren met hen op weg naar een she

been toen er twee Basotho mannen tevoorschijn kwa

men. Hierna vond onmiddellijk een gevecht plaats over

de twee vrouwen. Dit hield pas op toen de politiebus

arriveerde.

Sipho dacht dat hij een van de mannen herkende.

Dit werd bevestigd toen zij de mannen weer tegenkwa

men bij de barakken. Het gevecht werd hervat, maar

deze keer voegde een toenemend aantal Xhosas zich bij

Sipho, en Basothos deden hetzelfde aan de kant van

zijn tegenstander. Het hele barakkendorp werd erbij

betrokken. De politie werd ingeroepen.

Een verklikker deed zijn onsmakelijke werk en

Sipho, Aaron en de twee Basotho mannen werden naar

het kantoor van de mijndirecteur geroepen. Hen werd

meegedeeld, in niet heel duidelijk fanakolo (14), dat ze

naar huis zouden worden gestuurd omdat zij begonnen

waren met vechten. Ze zouden daar voorlopig blijven

in afwachting van 'verder onderzoek door de politie'.

Ze blevcn wachten. Er werd verder niets gezegd. Ze

aarzelden, toen stelde Aaron de kritieke vraag. Het

antwoord was nee. Hun loon was ingehouden omdat ze

hun contract van zes maanden niet nagekomen waren.

Terwijl de bus doorraasde, wist Sipho dat hij slecht

nieuws bracht naar de mensen thuis.

(1) Meneer Tshawe (2) Matanzima: president van de Transkei (3) hoekie: rubriek

(4) abelungu: letterlijk: de lange vezels van de maïskolf. De profeet Ntsikane voorspelde dat er mensen met een lichte huidskleur zou

den komen, die twee dingen mee zouden brengen, het boek en

geld, en wier haar op dat van de maïskolf lijkt. (5) Pitoli: Pretoria (6) mfondini: kameraadschappelijke aanspreekvorm voor een man

uit dezelfde leeftijdsgroep, de groep waarmee men het besnijdenis

ritueel gezamenlijk heeft ondergaan (7) men geeft (8) tsotsi: gangster. Hier in de zin van 'uitgekleed'

(9) niphu: afgeleid van het Engelse woord 'nip': slokje, borrel; de

kleinste van de drie flesmaten voor alcoholische dranken in Zuid

Afrika en een gebruikelijke uitdrukking voor 'een glaasje' (10i lobola: bruýj.schat (11) inkwenkwe: een jongen die nog niet besneden is, en dus nog

geen man is (12) mamuaza: letterlijk: moeder komt eraan. Hier wordt Mbulelo

vergeleken met moeder die van het dorp of de stad terugkomt met

traktaties en geschenken (13)jola: met elkaar spelen, vrijen; wordt alleen gebruikt voor- of

buitenhuwelijkse relaties (14) fanakalo (fanagalo), flexibele 'pidgin' taal, ontstaan voornamelijk uit het Zulu en Xhosa, die gebruikt wordt in de mijngebie

den, waar arbeiders van verschillende bevolkingsgroepen werken.

Vertaling: Sanni Djuli Met dank aan Lulu Mazamisa

Verhaal uit: Staffrider juli/augustus 1979

Staffrider Helaas beschikken wij deze maand

niet over informatie over de schrijver van het korte verhaal, Funda

Ntuli. Het verhaal is overgenomen uit het Engelstalige literaire tijd

schrijft 'Staffrider'. Wij hebben de redactie van Staffrider geschreven

om gegevens over de auteur van dit

verhaal, maar nog geen antwoord ontvangen.

Staffrider verschijnt drie maal per jaar en wordt uitgegeven door Ravan Press, Johannesburg. Het eerste nummer verscheen in

maart 1978. Er worden verhalen,

gedichten, interviews, recensies, foto's, tekeningen en artikelen over literatuur en andere kunstvormen

opgenomen van alle bevolkingsgroepen in Zuid-Afrika, inclusief de

'blanke liberalen'. Toch drukt een groot aantal van de bijdragen de geest uit van het zwarte verzet in de

jaren zeventig, dat in juni 1976 in Soweto en elders op bloedige wijze werd gesmoord. Het tijdschrift biedt één van de wei

nige mogelijkheden voor zwarte

schrijvers om aan het woord te komen, tenminste als zij de Engelse taal machtig zijn. De publicaties van Staffrider zijn niet verboden, maar afzonderlijke nummers zijn in

het verleden regelmatig gebanned

op grond van de Wet op Publicaties van 1974.

"Heel leuk, heel frustrerend en heel zwaar", zo kenmerkte één van de deelnemers de tournee 'Pluk geen vruchten van Apartheid', die van 7 tot en met 15 maart door Nederland raasde. Heel leuk: de successen, het programma, de onderlinge band. Heel frusterend: de agressie die loskwam bij een aantal importeurs, kooplieden en winkeliers als er werd gevraagd om een kleine bijdrage aan de strijd tegen de apartheid - het stopzetten van de verkoop van Zuidafrikaans fruit. Heel zwaar: een week lang twintig uur per dag in touw, nauwelijks slapen en dan nog worden uitgemaakt voor 'luiaards die van de sociale dienst trekken'.

Helmona Foto: Koliektief Thelitsai

Dankzij de aktie 'Pluk geen vruchten van Apartheid' zijn alle grote supermarktketens in Nederland gestopt met de verkoop van Zuidafrikaanse produkten als fruit en wijn. In kleine groente- en fruitwinkels, op markten en in slijterijen liggen echter nog tal van apartheidsprodukten. Om tegen deze verkoop te protesteren stapten een dertigtal aktievoerders, circusartiesten, straatmuzikanten en toneelspelers op 7 maart in de aktiebus. In een week tijd

werd Nederland van noord naar zuid en oost naar west doorkruist. Met behulp van de circusmuziekgroep 'The Flying Meatballs' en de acteur Ed Gumbs werd de aandacht van het publiek getrokken. Met tal van marktkooplui en winkeliers werd de discussie aangegaan. De reakties waren velerlei. Een Groningse marktkoopman begon met noten naar de aktievoerders te gooien hetgeen hij verbaal ondersteunde met de kreten: "Luie werklozen" en "Ga er toch zelf heen". In Eindhoven daarentegen straalde een koopman van plezier toen hij door de aktievoerders werd toegezongen. Al meer dan tien jaar verkocht hij uit principe geen Zuidafrikaans fruit meer. Zonder enige terughoudendheid kon hem dan ook de sticker "Wij verkopen geen Zuidafrikaanse produkten" worden overhandigd. Tijdens de tour werd meer bekendheid gegeven aan deze sticker. Winkeliers die vrij zijn van apartheidsvruchten kunnen dit met deze sticker aan hun klanten laten weten. Mensen die in winkels kopen waar op de etalageruit de sticker prijkt, kunnen er van overtuigd zijn dat zij niet thuiskomen met druiven, appels, meloenen en dergelijke afkomstig uit Zuid-Afrika. Niet alleen de kleine middenstand mocht zich op een bezoek van de aktiecaravaan verheugen, ook de grote importeurs werden met een bezoek vereerd. Dieptepunt van de week was een bezoek bij een van de grootste importeurs van het Zuidafrikaanse fruit, Hagé in Barendrecht. De directeur van dit bedrijf, Van den Heuvel, had een ware tegenaktie georganiseerd. Bij aankomst werden van het dak spandoeken ontrold, werknemers kwamen scheldend op de aktievoerders af en vanuit het kantoor werden video-opnamen gemaakt. Op een gegeven moment werd er zelfs met een vorkheftruck op de protesterenden ingereden. Aanvankelijk wilde de directeur niet in dis-

Delft

cussie treden maar na enig aandringen kwam hij toch naar buiten. Zijn bijdrage aan de woordenwisseling bestond uit uitspraken als: "Ik doe zaken met iedereen, met socialisten, communisten, racisten en fascisten" en "Nergens hebben de zwarten het zo goed als in Zuid-Afrika. " In het Brabantse Heesch bij wijnimporteur Cave Hubert bleek de aktie tegen Zuidafrikaanse wijnen al veel vruchten te hebben afgeworpen. De directeur verklaarde dat de handel in deze wijnen enorm was teruggelopen. De handel definitief stopzet-

Foto: Loes van den Bergh

ten, wilde hij echter nog niet. De tournee werd afgesloten met een bezoek aan het Amsterdamse bejaardenhuis de Gooyer. De Gooyer was het eerste bejaardenhuis dat beloofd had geen Zuidafrikaanse produkten meer te kopen. Een aantal bewoners van het tehuis zegde toe op de nabijgelegen Albert Cuypmarkt met de marktkooplui te gaan praten om hen te bewegen de verkoop van het gewraakte fruit te stoppen.

Kees de Pater

Een Flying MeatballBarendrecht

-1

KOMITEE ZUIDELIJK AFRIKA

Pluk geen vruchten van apartheid In een groot aantal winkels en op markten ligt weer fruit uit ZuidAfrika. Op dit moment worden er vooral pruimen, druiven en meloenen uit het land van apartheid verkocht, binnen enkele weken komen daar appels bij. Nu de grotere supermarkten dankzij de aktie gestopt zijn met de verkoop van fruit uit Zuid-Afrika, richt de aktie zich vooral op de kleinere winkels en op de markten. Wij vragen u, spreek uw groente- en fruithandelaar aan, vraag hem om te stoppen met de handel in apartheidsfruit. Als een winkel stopt met de verkoop van Zuidafrikaanse produkten geef hen dan de sticker 'wij verkopen geen Zuidafrikaanse produkten'.

Vanwege uitbreiding van de werkzaamheden van het Komitee Zuidelijk Afrika, met name op het gebied van de materiële steun aan de strijd in Zuidelijk Afrika, zoekt het Komitee een

Projectmedewerker/ster

- kennis van en ervaring met hulpprojecten - kennis van niet-gouvernementele hulporganisaties en

hun werkwijze - kennis van en betrokkenheid bij de ontwikkelingen in

Zuidelijk Afrika - goed financieel inzicht - goede administratieve vaardigheid - goede beheersing Engelse taal - goede contactuele vaardigheden - betrokkenheid bij het werk van het KZA

Wij bieden: - een democratische werkstructuur - minimumloon Bij gelijke kwaliteiten voorkeur voor een vrouw.

Nadere inlichtingen bij KZA tel. 020-270801 (Herman van 't Spijker). Sollicitaties binnen drie weken na de verschijning van dit blad zenden aan: Komitee Zuidelijk Afrika, Oudezijds Achterburgwal 173, 1012 DJ Amsterdam.

Zuidelijk Afrika Congres Op 26 en 27 april 1986 in de jeugdherberg Eikelkamp in Eist:

Onderwerpen: - De aktie tegen Zuidafrikaanse produkten (fruit-aktie). - De nieuwe aktie gericht op Shell - De actuele situatie in Zuidelijk Afrika - Terugblik op 25 jaar aktievoeren van het KZA

Deelname: Alle geïnteresseerde en aktieve individuen en groepen in Nederland die akties tegen de apartheid voeren. Aanmelding: Komitee Zuidelijk Afrika (020-270801). Meer informatie (ook over reiskostenvergoeding): U kunt een congres-folder bij het Komitee aanvragen.

Aktiemateriaal Prijs f

1. Sticker, voor winkels met de tekst: 'Wij verkopen geen Zuidafrikaanse produkten" 0,25 p.s.

2. Stickers, ontworpen door Peter van Straaten met de tekst "ik koop geen fruit uit Zuid-Afrika" 0,10 p.s.

3. Kleine stickers, 12 stuks die op apartheidsprodukten geplakt kunnen worden 0,50

4. Affiches, met de tekst "Pluk geen vruchten van Apartheid" 0,25 p.s.

5. Affiches, ontworpen door Jan Wolkers (korting bij grote aantallen) 2,50 p.s.

6. Folder, met informatie over de fruitaktie gratis 7. Wijnfolder, met informatie over

Zuidafrikaanse wijnen gratis 8. Standaardverklaring, die groente-, fruit-,

en wijnhandelaren kunnen ondertekenen als ze er mee stoppen gratis

9. Brochure, "Wrange vruchten van apartheid" (achtergronden van Zuidafrikaans fruit) Brochure over de situatie van Zuidafrikaanse landarbeid(st)ers, het belang van de fruitexport voor de apartheidsekonomie, de apartheidsfruitimporten van de EEG in het algemeen en van Nederland in het bijzonder en het belang van de consumentenboycot met een impressie van de aktie 'Pluk geen vruchten van Apartheid' 6,00

10. Single, één hap van Bram Vermeulen 6,50 p.s. 11. Schoudertas, met tekening van Peter

van Straaten en tekst "Pluk geen vruchten van Apartheid" 5,00 p.s.

Bij grote aantallen is korting mogelijk, neem hiervoor contact op met het Komitee Zuidelijk Afrika, tel. 020-270801. Alle prijzen zijn exclusief portokosten.

Schermer Wijnkopers In de eerste druk van het boekje 'Nederland investeert in apartheid'staat vermeld dat Schermer Wijnkopers in Hoorn in Zuidafrikaanse wijnen zou handelen. Dat is onjuist, het bedrijf onderhoudt geen betrekking met ZuidAfrika, noch verkoopt het apartheidswijnen.

Steunfonds Rosalinde Blondé-Nguluue ontvluchtte al lang geleden de apartheid in haar land Namibië. Zij onderhoudt nog steeds contact met familie en bekenden die in Namibië zijn gebleven of die gevlucht zijn naar landen als Zambia en Angola. Rosalinde is al jarenlang erg aktief in Nederland door op allerlei bijeenkomsten te vertellen over de situatie in Namibië, over de bevrijdingsstrijd van de SWAPO en over de vluchtelingen. In 1983 bezocht Rosalinde op uitnodiging van de SWAPO de vluchtelingenkampen in Angola. Zij raakte erg onder de indruk van de grote problemen waarmee de vluchtelingen te maken hebben en met name de vrouwen onder hen. Dit bezoek stimuleerde Rosalinde om zich te blijven inzetten voor haar volk. Zij besloot om naast het informatieve werk ook aandacht te gaan geven aan concrete steunverlening. Vorig jaar nam zij het initiatief tot oprichting van het 'Steunfonds SWAPO/Namibische vrouwen'. Het fonds wil geld bijeen brengen voor Namibische vrouwen in het land zelf en voor vrouwen in de vluchtelingenkampen. Het geld wordt besteed aan kleine, éénmalige projecten die worden uitgekozen in overleg met de SWAPOvrouwenraad. Het secretariaat: Pijperstraat 13 5012 GZ Tilburg, telefoon: 013551330.

NIEUWS OP DE EIGEN PAGINA

ir- E 1 1 E

Shell smeer 'm uit Zuid-AfrikaOp vrijdag 21 maart hebben het Komitee Zuidelijk Afrika en de

werkgroep Kairos een brief aan de Shell directie aangeboden

waarin gevraagd wordt zich volledig terug te trekken uit Zuid

Afrika. De directie moet hier op de komende aandeelhoudersvergadering antwoord op geven. Trekt de Shell zich niet terug

dan zal er een campagne van start gaan. Deze campagne zal een

internationaal karakter hebben, in de Verenigde Staten is men

reeds in januari met akties tegen Shell's steun aan de apartheid

begonnen.

Ook in Engeland is vrijdag 21 maart een brief met dezelfde eis

aan de Shelldirectie aangeboden. In de Scandinavische landen,

in Australië en Nieuw Zeeland staan de anti-apartheidsgroepen positief tegenover een campagne tegen Shell.

Donderdag 15 mei houdt Shell zijn jaarlijkse aandeelhoudersvergadering in Den Haag. Komt Shell niet met een positief ant

woord op onze vraag 'volledige terugtrekking uit Zuid-Afrika', dan gaat daarna de campagne in Nederland en Engeland van

start. We willen van deze aandeelhoudersvergadering een dui

delijke demonstratie tegen Shell's steun aan het apartheids

systeem maken, daarom vragen we zoveel mogelijk mensen

naar de vergadering te komen! Iedereen die in het bezit is van een Shell-aandeel heeft toegang

tot deze vergadering, het Komitee Zuidelijk Afrika kan er voor

zorgen dat u zo'n aandeel krijgt als u mee gaat naar de aandeel- Shell stew ho ud ersvergade ring.

st e u n d e steun de a

Geef u schriftelijk voor 20 april op, bijhet Komitee Zuidelijk Afri- kom naar

ka. Wilt u mee, vermeld dan wel uw volledige naam en adres. le- Donderdag 1

dereen die zich opgeeft ontvangt een uitgebreide brief aan de Voor meer inf

opzet van de aktie. Afrika, 0.Z /

Gemeenten tegen apartheid In een groot aantal gemeenten is de afgelopen maanden een dis- trekkingen m

cussie op gang gekomen over de vraag op welke wijze vanuit het aangekondig

plaatselijke bestuur een bijdrage geleverd kan worden aan de tie met de ge

strijd tegen de apartheidspolitiek van Zuid-Afrika. In deze publi

Als eerste resultaat van deze, mede door het Komitee Zuidelijk eens ingegaa

Afrika op gang gebrachte ontwikkeling zijn in verschillende apartheidsbel

plaatsen moties door de gemeenteraad aangenomen, waarin De brochure

besloten wordt tot economische boycotmaatregelen en andere ook te gebru

sancties, waaronder het afbreken van nog bestaande sportieve begonnen or

en culturele banden met het apartheidsbewind. gramma van

Het is vrij nieuw dat de gemeenten zich uitspreken over een bui- Losse exem

tenlands onderwerp als de isolering van de apartheid. Daarom Zuidelijk Af

heeft het KZA een brochure uitgebracht, waarin de mogelijkhe

den van gemeentelijke drukmiddelen worden geinventariseerd. Allereerst gaat het daarbij om boycotmaatregelen die gemeente- Betaling lijke instellingen zelf kunnen treffen, zoals het niet meer kopen

van Zuidafrikaanse produkten. Daarnaast kunnen gemeente- Een dezer da

besturen een beroep doen op particulieren bedrijven en instellin- ling abonner

gen waarmee de gemeente contact onderhoudt of die binnen de ook dit jaar h

gemeentegrenzen gevestigd zijn, om alle economische banden bijdrage. Inc

met Zuid-Afrika te beëindigen. Ondernemingen die in hun be- bespaart U

it apartheid, ktie tegen Shell de aanhoudersvergadering. 15 mei, Den Haag. ormatie en schriftelijke opgave: Komitee Zuidelijk lchterburgwal 173, 1012 DJ Amsterdam.

et het apartheidsland willen volharden, kan worden d dat dit consequenties kan hebben voor hun relameente. catie, "Gemeenten tegen apartheid", wordt evenn op juridische aspecten van een gemeentelijk antileid. "Gemeenten tegen apartheid" is in het bijzonder iken bij de na de laatste raadsverkiezingen overal nderhandelingen over de samenstelling en het pro

het college van burgemeester en wethouders. plaren zijn á f 2,50 te bestellen bij het Komitee rika in Amsterdam, telefoon 020 - 270801.

abonnement gen ontving U een acceptgiro in de bus voor betaentsgeld "Amandla" voor 1986. Wij hopen dat U

met werk van het komitee wilt steunen met een extra

ien U de acceptgiro zo spoedig mogelijk opstuurt )ns kosten en moeite.

Rat:iinn nhnnnementsaeld Bestelling materiaal

Het abonnementsgeld (f 15,- per jaar) moet worden overge

maakt naar giro 600657. Door meer dan f 15,- over te maken

steunt u het werk van het Komitee Zuidelijk Afrika.

Adreswijzigingen Het doorgeven van adreswijzigingen dient schriftelijk te gebeu

ren, bij voorkeur door terugzending van het verbeterde adres

bandje in een gefrankeerde envelop.

28

Materiaal is te bestellen door overmaking van het bedrag op postgiro 600657, t.n.v. Komitee Zuidelijk Afrika, OZ. Achter

burgwal 173, 1012 DJ Amsterdam, onder vermelding van de ge

wenste literatuur.

Informatie Er is een nieuwe bijgewerkte lijst beschikbaar met informatie- en U)

aktiemateriaal, dat bij het Komitee te bestellen is. U kunt deze lijst telefonisch opvragen bij het Komitee.