Als eten niet meer vanzelfsprekend is

Miranda Lasschediëtist voedingsteam

Medisch Centrum Alkmaar

Vrijdag 19 maart 20120

Patiëntengroep

Een tumor in de mond, keel en slokdarm

Behandeld met chirurgie radiotherapie chemotherapie combinatie´s

Vaak problemen met eten en drinken

Voedingsproblemen hoofd-hals oncologie

Slikproblemen

Verslikken

Kauwproblemen

Pijnlijke mond of keel

Droge mond

Hinderlijke slijmvorming

Ruiken en proeven verminderd

Voedingsproblemen Brachytherapie

Slijmvlies van de slokdarm enigszins geïrriteerd en gezwollen pijn en zwelling eten en drinken kan tijdelijk moeizamer gaan

Zuurbranden met medicatie is dit goed te behandelen en

eventueel te voorkomen

Na ongeveer 7 à 10 dagen zullen deze klachten afnemen en zal het effect van de inwendige bestraling merkbaar worden

In de praktijk (oesophagusbestraling)

Problemen pas de laatste week van de behandeling + de 2 weken er na

Oorzaak: oedeem + oesophagitis

Advies: lidocaïne gel

Voedingsproblemen kunnen resulteren in:

V erh oo gd r is ico o p b i jw e rking enT oe na m e v erm o e id he id

A fna m e kw a li te i t v a n lev enA fna m e sp ie rk ra ch t, w ee rsta nd

V e rm in de rde V o ed in g stoe s ta nd5 % in 1 m aa nd

1 0 % in 6 m aa nd en

O n ge w e n st G e w ich tsv er lies

V erm in de rd e V oe d ing sin ta ke

S

N

A

Q

Slikproblemen

Oorzaak:

Tumor

Oedeemvorming door bestraling of operatie

Tracheostoma

Advies:

Verander de consistentie van de voeding gemalen, vloeibaar

Verslikken (1)

Oorzaak:

Luchtpijp kan niet goed worden afgesloten t.g.v. de tumor (vaak bij larynx of palatum) bij oedeemvorming door bestraling of operatie

Onvoldoende controle over het voedsel bij slikken door gevoelloosheid in de mond waar bevindt zich

het voedsel? (slikfoto!) als de tong minder goed bewogen kan worden (doet

mee in het slikproces)

Verslikken (2)

Advies:

Geen dun vloeibare voeding

Gebruik van verdikkingsmiddel

Bewust slikken: met kin naar beneden nadenken bij het slikken

KauwproblemenOorzaak:

Tumor in mond m.n. bij tong en mondbodem

Ingrijpende operatieSlecht gebit of ontbreken van gebit/prothese extractie als voorbereiding behandeling

Advies:Gemalen voeding, fijn gesneden voeding kauwbeweging van belang voor speekselproductie

en smaak

Pijnlijke mond of keel (1)

Oorzaak:

Mucositis t.g.v. radio-/chemotherapie

combinatietherapie geeft meer en langduriger

problemen dan de solo behandeling

Schimmelinfectie (candida) kenmerkt zich door ‘plotseling’ sterk toegenomen pijn

De tumor zelf: door de plaats of als het een open wond is

Pijnlijke mond of keel (2)

Advies:

Goede pijnmedicatie / anti-schimmelmedicatie

Vermijden van scherpe, zure, zoute, harde, hete en heel koude voedingsmiddelen incl. alcohol

Gemalen of vloeibare voeding

Kunstmatige voeding: drinkvoeding of sondevoeding

Droge mond (1) = xerostomie

Oorzaak:

Verminderde en veranderde (draderige) speekselproductie t.g.v. radiotherapie op speekselklieren normaal: 500-750 ml per dag helder, waterig en

vloeibaar speeksel

Totaal ontbreken van speeksel

Droge mond (2)

Advies:Drinken bij de maaltijdenRoyaal saus en jus gebruikenPasta, ragout, slaatje, maaltijdsoep enz.Smeuïg beleg, veel boter/margarinePap/vla/yoghurt, evt. met muesli/cornflakesKauwgum en zure voedingsmiddelen stimuleren de speekselproductie míts de speekselklieren nog iets werken

Kunstspeeksel (Oralbalance®)

Droog genoeg voor u, meneer?

Hinderlijke slijmvorming(taai en veel)

Oorzaak:door bestraling van speekselklieren wordt de consistentie minder waterig en dikker → meerdere soorten speeksel over de dag

Advies:mond spoelen, goede mondhygiëne zure melkproducten minder plakkerigkoude dranken, ijswaterniet veel mogelijkheden bij taai slijm

Ruiken en Proeven (1)

Oorzaak:

speeksel is nodig om te proevendoor de tumor, de behandeling en het gebruik van medicatie kan de smaak veranderen (aversies)

geen reuk = minder/niet proeven

Ruiken en Proeven (2)

Advies:Kan per dag wisselen: blijf variëren, dingen uitproberen en altijd proevenGoed kauwenTemperatuur beïnvloedt de smaakFris zure voeding wordt vaak gewaardeerd (fruit!)Neutrale smaken: pasta, rijst, papVleesvariaties: omelet, vis, ragout, samengestelde (eenpans-) gerechten

ObstipatieOorzaak:

Gebruik van minder vaste voeding en meer vloeibare voeding (bevat minder voedingsvezels)

Gebruik van minder vocht (t.g.v. pijn bij slikken)

Pijnmedicatie (opiaten)

Advies:Vloeibare voeding met vezels (meer granen pap, muesli, fruitontbijt)

Drinkvoeding met vezelsLaxantia

Gewichtsverlies (1)

Oorzaak:

voedingsintake verminderd door moeilijker kunnen kauwen en slikken pijn spanning vermoeidheid (meer slapen = minder eetmomenten) verhoogde behoefte

Gewichtsverlies (2)

Advies:

Energieverrijkt dieet (meer calorieën) meer vetten en suiker (calorie-dichtheid verhogen)

meer boter, room toevoegen, volle melkproducten energierijke tussendoortjes: cake, toetjes, noten, chips,

franse kaas, plakje worst, stukje kaas, fruitsalade (met slagroom), ijs

frequent (kleine) maaltijden (6-7 x per dag) consistentie aanpassen (vloeibaar en gemalen) dieetpreparaten

Let op de vochtintake (> 1½ liter)

Dieetpreparaten

Drinkvoeding

Dieetpoeders

Verdikkingsmiddelen

Sondevoeding

Drinkvoeding

Melk-basisYoghurt-basisVruchtensap-basisToetjes

# Diverse soorten per fabrikant

# In Nederland: Abbott, Fresenius, Nutricia, Nestlé/Novartis

Energie: varieert van 200 tot 400 kcal per flesje/pakje

Eiwit: varieert van 6 - 20 gram per flesje

Vitamines en mineralen: 50-100% van de dagelijkse behoefte in 3 flesjes

Ik zeg: DOEN!

De manier waarop je het aanbiedt beïnvloedt

de compliance

Minder zoet als het koud is (ijsklontjes) of

gemengd is met (karne)melk

De ‘neutraal’ kan door ‘cup a soup’ of melk

Sondevoeding

Vaak een ‘preventieve’ PEG bij chemo-radiatie behandeling

Soms een neus-maagsonde

Dagelijkse behoefte

Energie: berekenen met formule2100 kcal

Eiwit: 1,2 - 1,5 gram per kg 90 – 115 gram eiwit

Vocht: 1½ - 2 liter drinkvochtin vaste voeding zit normaal ook ± 500 ml vocht, dus bij vloeibare voeding minimaal 2 liter!

Man, 58 jaar, 1.80 m, 75 kg, BMI = 23

Advies: 1 l Nutrison Protein Plus (1250 kcal, 63 g eiwit) +

1 l Nutrison Multi Fibre (1000 kcal, 40 gram eiwit)

Sociale problemen

Eten gaat heel langzaam(eten wordt koud, gezelschap moet wachten)

Speeksel loopt uit de mond (schaamte in gezelschap)

Geen vaste voeding meer kunnen gebruiken, wel trek (op visite altijd moeten weigeren)

Sociale aspect van voeding gaat verlorenMoeilijk verstaanbaar kunnen maken Verminking in gelaat, starende mensen

! Lotgenoten contact via patiëntenverenigingen

Bedankt voor uw aandacht!