Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch...

48
Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum

Transcript of Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch...

Page 1: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus

Mw. dr. Erica Hopman, diëtist,

Leids Universitair Medisch Centrum

Page 2: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

2

Inhoud presentatiepresentatie

• Even voorstellen

• Dieet bij coeliakie

Wet en etiket

• Dieet bij diabetes mellitus

Koolhydraten

• De combinatie

Knelpunten / aandachtspunten

• Uw vragenCoeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 3: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

3

Dieet bij coeliakie

Doel van behandeling:

• Korte termijn:

verminderen en voorkomen van klachten

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 4: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

4

Doel van de behandeling

• Middellange termijn:

daling antistoffen,

goede voedingstoestand.

• Lange termijn:

voorkomen van complicaties.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 5: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

5

Behandeling

Hoe:

Glutenvrij dieet

Volwaardige voeding

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 6: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

6

Gluten

Eiwit in granen:

tarwe,

rogge,

gerst,

spelt,

kamut.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 7: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

7

Glutenbevattende voedingsmiddelen

                                  

                     

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 8: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

8

Functionele eigenschappen van gluten

• Structuur / stevigheid.

• Bindmiddel.

• Glansmiddel.

• Vochtregulator.

Daarom veelvuldig gebruikt in voedingsmiddelenindustrie.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 9: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

9

Gluten vind je ook in:

                                  

                                                                                     

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 10: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

10

Gluten ook in:

Niet-voedingsmiddelen:

Medicijnen, vitamine-mineralensupplementen, knutselmateriaal,

spaarzegels, cosmetica (lippenstift), rokerstandpasta of kleefpasta.                                   

                     

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 11: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

11

Wat zijn de mogelijkheden

Drie categorieën voedingsmiddelen:

1. Van nature glutenvrij, onbewerkt.

2. Op basis van ingrediënten geen gluten.

3. Speciaal gemaakt voor glutenvrij dieet : glutenvrije

dieetproducten.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 12: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

12

1. Van nature glutenvrij

• Glutenvrije voedingsmiddelen:

aardappel, groente, fruit, melk, kaas, olie, roomboter, vlees, vis,

wild, gevogelte, ei, peulvruchten, noten, zaden, pitten, thee, koffie,

suiker, honing, verse en gedroogde kruiden en specerijen.

• Glutenvrije granen:

rijst, mais, gierst, haver*, boekweit, teff, amarant, quinoa, sorghum.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 13: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

13

Gras families

Kagnoff. J Clin Invest 2007;117:41-9

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 14: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

14

2. Op basis van ingrediënten geen gluten

Warenwet:

• 14 Allergenen, waaronder tarwe en gluten, verplichte vermelding

op verpakking, ongeacht hoeveelheid.

• Maltose, malto-dextrine en glucosestroop: vrijstelling van

etikettering.

• Voor coeliakie soms verwarrend: Ingrediënten geven aan: bevat tarwe → toch glutenvrij logo,

Clausule: ‘geproduceerd in een omgeving waar tarwe wordt verwerkt’.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 15: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

Etiket glutenvrij voedingsmiddel, verwarring tarwe

15Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 16: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

Etiket glutenvrij voedingsmiddel met besmettingsrisico

16Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 17: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

Etiket glutenvrij voedingsmiddel

17Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 18: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

18

Hulpmiddelen

• Glutenvrije merkartikelenlijst, Voedingscentrum.

• www.livaad.nl.

Valkuilen: Geen gluten analysetest. Contaminatie wordt niet op etiket vermeld.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 19: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

19

3. Glutenvrije dieetproducten

Europese verordening 41/2009, voorheen Codex Alimentarius:

200 mg gluten/kg → verlaagd naar 20 mg gluten/kg

• 2 categorieën: 20 mg gluten/kg = glutenvrij

20-100 mg gluten/kg = laag in gluten

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 20: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

20

Glutenvrije dieetproducten

tekst glutenvrij

en /of

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 21: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

Etiket glutenvrij dieetproduct

21Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 22: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

22

Wat geeft vaak onduidelijkheid

• Gewoon tarwezetmeel / glutenvrij tarwezetmeel.

Wel of niet gebruiken? → Vermijden bij aanhoudende klachten.

• Diverse glutenvrije logo’s.

• Glutenvrij logo op van nature glutenvrije voedingsmiddelen,

zoals aardappelen, melk, etc.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 23: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

23

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 24: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

24

Volwaardige voeding

Extra aandacht voor:

• Vitamine B1 en foliumzuur (B11),

• IJzer,

• Voedingsvezel,

•Jodium,

• Calcium,

• Vitamine D.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 25: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

25

Dieet bij diabetes

Doel van de behandeling:

Korte termijn:

beperken acute klachten van hypo- en hyperglycemie.

(Middel-)lange termijn:

goede diabetesinstelling,

goede voedingstoestand.

Lange termijn:

voorkomen of uitstellen van late van complicaties.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 26: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

26

Behandeling

Hoe:

• Volwaardige voeding.

• Rekening houdend met koolhydraatinname, goede vetsoorten en

natrium.

• Diabetesmedicatie.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 27: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

27

Koolhydraten

• Zetmeel

• Vruchtensuiker

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 28: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

28

Koolhydraten

• Melksuiker

• Suiker

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 29: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

29

Koolhydraten

• Glucose

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 30: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

30

Koolhydraat-insuline ratio

hoeveelheid koolhydraten per maaltijd

-----------------------------------------------------

aantal eenheden kortwerkende insuline

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 31: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

31

Rekenen met koolhydraten

koolhydraten (gram)

2 sneden bruinbrood 32

halvarine 0

1 plak 48+ kaas 0

1 jam 9

1 beker halfvolle melk 11

Totaal 52 gram

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 32: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

32

Koolhydraat-insuline ratio

Ratio berekenen:

• 52 gram koolhydraten

• 10 EH kortwerkende insuline

• 52/10= 5

• koolhydraat-insuline ratio = 5

→ dus: 1 EH insuline op 5 gram koolhydraten

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 33: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

33

Koolhydraat-insuline ratio

Voorwaarde: stijging bloedsuiker 2 mmol na de maaltijd.

De ratio kan per maaltijd verschillen.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 34: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

34

De combinatie : Richtlijnen Goede Voeding

• 6-7 sneetjes glutenvrij brood

• 2 ons groente

• 2 stuks fruit

• 3-4 aardappelen, rijst, glutenvrije pasta, peulvruchten

• 450 ml melkproducten ; 1,5 plak kaas

• 100-125 g vlees, - vervanging, vis, kip, ei

• 30-35 g halvarine

• 1 eetlepel vloeibaar bak-en braad vet

• 1,5-2 liter vocht

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 35: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

35

Lijkt heel veel……..

Totale energie Richtlijnen Goede Voeding: 1400 kcal

Advies:• Mannen: 2500 kcal/d• Vrouwen: 2000 kcal/d

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 36: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

36

Natrium

• Gemiddelde Nederlander 9 gram zout/dag = 3600 mg natrium

• Aanbeveling max. 6 gram zout/dag = 2400 mg natrium

• Natriuminname speelt rol bij bloeddruk → risico hart – en vaatziekten

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 37: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

37

Vetten

• Vet is nodig

• ‘goede’ en ‘slechte’ vetsoorten

• Risico hart- en vaatziekten

• Overgewicht

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 38: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

38Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 39: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

39

Gewicht

• goed gewicht : BMI 20-25 kg/m2

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 40: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

Snel te zwaar

140 kcal per week te veel →

gewichtstoename 1 kg per jaar

• 1 handje pinda’s

• 1 glas zoete witte wijn

• 1 glas dubbeldrank

• 1 glas chocolademelk

• 1 croissant

• 1 chocolade koekje

Page 41: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

Beweging

Om 140 kcal te verbranden:

• 14 minuten hardlopen

• 19 minuten fietsen

• 21 minuten zwemmen

• 35 minuten wandelen

Page 42: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

42

Nederlandse Norm Gezond Bewegen

Tenminste 5 dagen per week gedurende een half uur matig intensief bewegen.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 43: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

43

Voordelen lichaamsbeweging

cholesterol

insulinegevoeligheid

bloeddruk

Ondersteunt gewichtsreductie

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 44: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

44

Knelpunten - koolhydraten

• Glutenbevattend = koolhydraatbevattend → effect op bloedglucose → evt. aanpassing medicatie.

• Koolhydraatgetallen op verpakkingen.

• Zelf gebakken: koolhydraten vanuit ingrediënten berekenen.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 45: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

45

Knelpunten - hypo

• Eerst ‘snelle suikers’:

druivensuiker (dextro, hypofit), limonade, sap

• Indien nodig ‘langzame suikers’:

(gedroogd) fruit, glutenvrije repen, crackers, toast, tussendoorbiscuit.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 46: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

46

Samengevat

• Gluten.

• Koolhydraten.

• Hypo.

• Niet te weinig: vitamine B1, foliumzuur, voedingsvezel, ijzer, jodium, calcium, vitamine D.

• Niet te veel: natrium, vet.

• Ongewenst gewichtstoename.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 47: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

47

Dank voor uw aandacht

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Page 48: Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum.

48

Verdere informatie

Voor patiënten:

www.glutenvrij.nl ; [email protected] ; [email protected]

www.dvn.nl ; [email protected] ; Diabeteslijn 033-4630566

www.voedingscentrum.nl

Voor diëtisten of andere professionals:

Diëtisten Info Netwerk Coeliakie (DINC)

www.dinc-online.nl ; [email protected]

www.dnodietist.nl ; [email protected]

www.voedingscentrum.nl

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC