Acceptatie van e-facturatie bij Vlaamse...

UNIVERSITEIT GENT

FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE

ACADEMIEJAAR 2015 – 2016

Acceptatie van e-facturatie bij Vlaamse kmo’s

Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van

Master of Science in de Handelswetenschappen

Ruben Debruyne

onder leiding van

Prof. Greet Maes

i

Vertrouwelijkheidsclausule

PERMISSIONOndergetekende verklaart dat de inhoud van deze masterproef mag geraadpleegd en/ofgereproduceerdworden,mitsbronvermelding.Naamstudent:RubenDebruyne

iii

Abstract

Doel–Ditonderzoekheeftalsdoelnategaanwelkefactorenhetgebruikvane-facturatiebij

Vlaamse kleine- en middelgrote ondernemingen beïnvloeden. Hoewel het versturen van

facturenopeenelektronischemanierindeliftzit,betrefthetgrootstedeelfacturatieviae-

mailbijlagen. Deze vorm van facturatie is nog niet optimaal waardoor nog lang niet alle

voordelenvane-facturatiebenutzijn(Poel,Marneffe,&Vanlaer,2016).

Methodologie–Voorhetonderzoekwerdgebruikgemaaktvaneensurvey.Intotaalwerden

3.197Vlaamsekmo’sviae-mailaangeschreven.Vande305ondernemingendiedeenquête

hebbeningevuldwerden227valideresponsenbekomen.

Resultaten – Het gebruik van e-facturatie bij Vlaamse kmo’s wordt beïnvloed door de

ondernemingskenmerken, de mate waarin e-facturatie als nuttig en bruikbaar wordt

beschouwdendeexternedrukvanleveranciers.Deintentieome-facturatieindetoekomst

tegebruikenwordtbeïnvloeddoordematewaarine-facturatiealsnuttigenbruikbaarwordt

beschouwd,dematewaarineenonderneminge-facturatiemoeitelooskangebruiken,ende

externedrukuitdeomgeving.

Academischewaarde–Ditonderzoekgaatvoorheteerstnawatdeinvloedisvandeexterne

druk op het gebruik van e-facturatie bij Vlaamse kmo’s. Het onderzoek bevestigt de

bevindingenvanPenttinenentuunainen(2009).

Trefwoorden:e-facturatie,TechnologyAcceptanceModel,PerceivedUsefulness,Perceived

EaseofUse,SubjectiveNorm

v

Woordvooraf

DezemasterproefkwamtotstandinhetkadervanhetbehalenvandegraadMasterofScience

indeHandelswetenschappen.Hetishetsluitstukvaneenboeiendeengevarieerdeopleiding.

Graagwilikenkelepersonenbedankendiemijgeholpenhebbenbijhetrealiserenvandeze

masterproef.

Indeeersteplaatswilikgraagmijnpromotorprof.GreetMaesbedanken.Dankzijhaarsteun

enfeedbackwerdikinderichtingvanditeindresultaatgestuurd.Tegelijkgafzemijdevrijheid

omhetonderzoekinderichtingtesturendiemijhetmeestinteresseerde.

Daarnaast bedank ik graag Niels Desot enMarc Hallemeersch voor het nalezen van deze

masterproef.

Eenspecialedankgaatuitnaarmijnoudersdiemijdekanshebbengegevenomverderte

studerenenmijblevensteunendoorheenmijopleiding.GraagbedankikookmijnzusInevoor

haarsteunenadvies,enmijnbroersJeroenenThomas.

TotslotwilikookmijnvriendenKasper,Niels,Jan-WillemenWimjanbedankenvoordevier

fantastischejaren.

InhetbijzonderwilikgraagmijnvriendinLiezebedankenvoordesteundoorheendejaren.

Hartelijkdankaanallen!

vii

Inhoudsopgave

Vertrouwelijkheidsclausule i

Abstract iii

Woordvooraf v

Gebruikteafkortingen ix

Lijstvanfigurenentabellen xi

1 Inleiding 11.1 Conceptualisering:watise-facturatie? 11.2 Voordelentenopzichtevanpapierenfacturatie 41.3 Wettelijkkader 61.4 Acceptatievane-facturatie 9

1.4.1 Factorendiedeacceptatiee-facturatiebeïnvloeden 91.4.2 Barrières 131.4.3 Acceptatiegraad 161.4.4 RestvanEuropa 22

1.5 Conclusie 24

2 Onderzoeksopzet 272.1 Inleiding 272.2 Overzichttheoretischemodellen 28

2.2.1 TheoryofReasonedAction(TRA) 282.2.2 TechnologyAcceptanceModel(TAM) 292.2.3 InnovationDiffusionTheory(IDT) 31

2.3 Overzichtstudiesomtrentacceptatievannieuwetechnologieën 322.3.1 e-Facturatie 322.3.2 Algemeen 35

2.4 Onderzoekmodel 36

3 Methodologie 393.1 Inleiding 393.2 Operationaliserenvariabelenenmeetinstrumenten 393.3 Dataverzameling 423.4 Overzichtverzameldedata 43

4 Resultaten 474.1 Bivariateanalyses 47

4.1.1 Ondernemingskenmerken 474.1.2 PU,PEOUenSU 51

4.2 Regressieresultaten 564.2.1 Gebruikvane-facturatie 564.2.2 Intentievoortoekomstiggebruik 59

4.3 Discussie 61

5 Conclusie 65

6 Bibliografie 67

ix

Gebruikteafkortingen

Afkorting Betekenis

A AttitudeTowardBehaviourB2B BusinesstoBusinessB2G BusinesstoGovernmentBI BehaviouralIntentionCEO ChiefExecutiveOfficerEDI ElectronicDataInterchangeEDIFACT EDIForAdministrationCommerceandTransportERP EnterpriseResourcePlanningIDT InnovationDiffusionTheoryKMO KleineofmiddelgroteondernemingPDF PortableDocumentFormatPEOU PerceivedEaseofUsePU PerceivedUsefulnessSN SubjectiveNormTAM TechnologyAcceptanceModelTRA TheoryofReasonedActionWBTW WetboekBTWXML ExtensibleMark-upLanguage

xi

Lijstvanfigurenentabellen

Tabel1:Overzichtadministratievelastenpapierenenelektronischefacturatieperfactuur(KPMG,2016).........6Tabel2:Factorendiedeacceptatievane-facturatiebeïnvloeden.......................................................................10Tabel3:Barrièresdiedeacceptatievane-facturatiebeperken...........................................................................14Tabel4:Gebruikvane-facturatieinBelgiëperregioin2014(Statbel,2015)......................................................17Tabel5:Gebruikvane-facturatieinBelgiëperbedrijfsgroottein2014(Statbel,2015)......................................17Tabel6:Gebruikvane-facturatieinBelgiëpersectorin2014(Statbel,2015).....................................................18Tabel7:Aantalfacturen(%)indeBelgischeprivatesectorin2012,2013en2014(Poel,Marneffe,&Vanlaer,

2016)............................................................................................................................................................20Tabel8:AantalverzondenfacturenindeBelgischeprivatesectorin2012(Poel,Marneffe,&Vanlaer,2016)..21Tabel9:Gebruikvane-facturatieinEuropa:percentageondernemingendiee-facturenversturenofontvangen

(Eurostat,2016)...........................................................................................................................................22Tabel10:Gebruikteconstructenomdeacceptatievane-facturatieteverklaren...............................................33Tabel11:Metingvanvariabelen(Hernandez-Ortega,2012)................................................................................34Tabel12:OperationaliserenOndernemingskenmerken.......................................................................................40Tabel13:OperationaliserenPU,PEOU,SNenIntentie.........................................................................................41Tabel14:OperationelePopulatie.........................................................................................................................42Tabel15:Responsratioperondernemingsgrootte...............................................................................................43Tabel16:Verdelingrespondentenpersector.......................................................................................................44Tabel17:Facturatiemethodenpersector.............................................................................................................44Tabel18:Facturatiemethodenperondernemingsgrootte..................................................................................45Tabel19:InterneConsistentiePU,PEOUenSN....................................................................................................45Tabel20:Gebruikvane-facturatieperondernemingsgrootte.............................................................................47Tabel21:Verzendenenontvangenvane-facturenperondernemingsgrootte....................................................48Tabel22:Gebruikvane-facturatiepersector......................................................................................................49Tabel23:Verzendenenontvangenvane-facturenpersector.............................................................................49Tabel24:Verbandaantalverzondenenontvangenfacturenengebruikvane-facturatie..................................50Tabel25:Maandelijkseaantalverzondenfacturenpersector.............................................................................51Tabel26:VerschilPU,PEOUenSNtussengebruikersenniet-gebruikers............................................................52Tabel27:CorrelatiePU,PEOUenSNmetintentie...............................................................................................54Tabel28:Toetsingtheoretischeconstructen........................................................................................................55Tabel29:LogistischeRegressie.............................................................................................................................57Tabel30:ClassificatieMatrices.............................................................................................................................57Tabel31:LineaireRegressie..................................................................................................................................59Afbeelding1:Uitwisselenvanelektronischefacturentussenbedrijven(e-factuurBelgium,sd)...........................3Afbeelding2:Evolutiegebruike-facturatieinBelgië(KPMG,2016).....................................................................21Afbeelding 3: Gebruik van e-facturatie in Europa: percentage ondernemingen die e-facturen versturen of

ontvangenin2013(Eurostat,2016)............................................................................................................23Afbeelding4:TheoryofReasonedAction(Davis,Bagozzi,&Warshaw,1989).....................................................28Afbeelding5:OorspronkelijkTAM-model(Davis,1985)p.24...............................................................................30Afbeelding6:TechnologyAcceptanceModel(Venkatesh&Davis,1996)............................................................31Afbeelding7:DiffusionofinnovationdoorRogers(Yu&Tao,2009)...................................................................32Afbeelding8:AanpassingenvanhetTAM-model(King&He,2006)....................................................................35Afbeelding9:Onderzoeksmodel...........................................................................................................................37

1

1 Inleiding

De Europese commissie wil dat e-facturering tegen 2020 de meest gangbare vorm van

facturatie wordt (Europese Commisie, 2010). De grootste economische voordelen van e-

facturatiewordennietenkelbekomendoordebesparingopdruk-enfrankeerkosten,maar

weldoordevolledigeprocesautomatiseringen–integratievanbestellingtotbetalingtussen

handelspartners(EuropeseCommisie,2010).EenartikelindekrantDeTijd,verschenenop6

april 2016 kopt “Helft bedrijven verstuurt factuur elektronisch” (Moens&Bervoet, 2016).

Wanneer facturen die verstuurd worden via e-mailbijlagen buiten beschouwing worden

gelaten, dan worden slechts 7 à 9 procent van alle facturen elektronisch verstuurd. De

EuropeseCommissieendeBelgischeoverheidspecifiërenechternietdateenelektronische

factuurvolledigautomatischverwerktmoetkunnenworden.Dedoelstellingvan25procent

elektronischefacturentegen2014isdusbehaald(Poel,Marneffe,&Vanlaer,2016).

Deinleidinggaatdieperinhetopconceptelektronischefacturatieenwatdevoordelenzijn

tenopzichtevanpapierenfacturatie.Vervolgenswordteenoverzichtgegevenvandefactoren

die de acceptatie van e-facturatie beïnvloeden enwelke barrières te acceptatie hinderen.

Verderwordthetgebruikvane-facturatieinBelgiëenEuropaverdertoegelichtaandehand

vancijfermateriaal.

Daarnawordtonderzochtwelke factorendeacceptatievane-facturatiebijVlaamsekmo’s

beïnvloeden.Hiervoorwordteersteenoverzichtgegevenvandetheoretischemodellendie

in de literatuur werden toegepast bij voorgaande onderzoeken. Het methodologische

hoofdstuklichtdedataverzamelingtoe,waarnadestatistischeanalysebesprokenwordtin

hetresultatengedeelte.

1.1 Conceptualisering:watise-facturatie?

E-facturatieishetversturenenbewarenvaneenfactuuropeenvolledigelektronischemanier.

Dedatamoetopeenzodanigemaniergestructureerdwordenzodatvolledigautomatische

verwerkingmogelijkwordt(Salmony&Harald,2010).Hetlouterversturenvaneenfactuurin

PDFalsbijlagevaneene-mailvaltdusnietonderhetconceptvanelektronischefacturatie

2

(Veselá & Radimersky, 2014). Gebruikte standaarden voor e-facturatie omvatten onder

andere EDI en XML. Electronic Data Interchange (EDI) is een systeem voor elektronische

communicatie die voorziet in een standaard voor de elektronische overdracht van

commerciëleenadministratievedata.ExtensibleMark-upLanguage(XML)wordtgebruiktom

documentenelektronischtecoderen(Marinagi,Trivellas,Skourlas,&Reklitis,2014).

Het Wetboek BTW definieert een factuur als “elk document of bericht op papier of in

elektronisch formaat dat voldoet aan de voorwaarden vastgesteld in hetWetboek en zijn

uitvoeringsbesluiten”(Artikel1,§13,1°,WTBW).Watbetreftelektronischefacturenlegthet

wetboek geen vormvereisten op. Een elektronische factuur is “een factuur die de in het

Wetboek en zijn uitvoeringsbesluiten voorgeschreven gegevens bevat en in om het even

welke elektronische vormwordt uitgereikt en ontvangen” (Artikel 1, §13, 2°WBTW). Het

wetboek maakt dus geen onderscheid tussen facturen die al dan niet geschikt zijn voor

automatische verwerking. Het volstaat dat de factuur op een elektronischemanierwordt

verzonden en ontvangen. Dit kan dus zowel een e-mail met bijlage zijn, een bestand

gedownloadviaeenwebsite,eengestructureerdberichtviaEDIofanderemethoden(KPMG,

2016).

Bedrijvenkunnenopverschillendemanierenfacturenelektronischeuitwisselen.Dezeworden

weergegeveninAfbeelding1(e-factuurBelgium,sd):

• Vanmailboxnaarmailbox:ditisdemeesteenvoudigevorm.Defactuurwordtpermail

alsbijlageinPDFverstuurd. Dezemethodewordtgezienalsdeinstapmethodeen

heeft als voordeel de lage kosten. Het nadeel is dat de data niet op een

gestructureerdemanierverwerktkanworden.

• Van software naar software: de verzender en de ontvanger gebruiken dezelfde

datastructuur, wat automatische verwerking mogelijk maakt. De factuur wordt

gegenereerdvanuitdeboekhoudsoftwareofERP-systeemvandeverzenderenwordt

automatisch verstuurd naar de ontvanger. Dit is een duurdere oplossing om te

implementerenenwordtpasrendabelindienhetvolumefacturenvoldoendegrootis.

Hetvoordeelisdathetfacturatieprocesgrotendeelsautomatischkanverlopenende

facturatiecycluskanversneldworden.

3

• Van serviceprovider naar software: deze methode wordt gebruikt wanneer de

verzender en ontvanger verschillende standaarden gebruiken om elektronische

berichtenuittewisselen.Deserviceprovidervandeleverancierzalervoorzorgendat

deklanthetberichtinhetjuisteformaatontvangt.

• Vanserviceprovidernaarserviceprovider:wanneerzoweldeleverancieralsdeklant

beroepdoenopeenserviceprovider.

• Viawebportaal: dezemethodewordt vaak opgelegd door grote bedrijven. Daarbij

moet de kleine onderneming inloggen op een webportaal en de gegevens van de

factuurmanueel ingeven.Wanneer het portaalwordt opgezet door de leverancier

spreektmenvaneen‘supplierdirectmodel’.Klantenkunneninloggenophetportaal

enfacturenbekijkenendownloaden.Anderzijdsspreektmenvaneen‘buyerdirect

model’.Inditgevalmoetdeleverancierdefactuurgegevensingevenophetportaaldie

deklantterbeschikkingstelt.

Afbeelding1:Uitwisselenvanelektronischefacturentussenbedrijven(e-factuurBelgium,sd)

4

Het opstellen van facturen gebeurt ofwel manueel ofwel automatisch. Een manueel

opgestelde factuur is “een factuur die al dan niet automatisch gelinkt is aan een

aankooporder,maarwaarvoorsteedseenmanueleinterventievereistis”.Ditkanzowelmet

ofzonderhulpvanspecifiekeboekhoud-offacturatiesoftwaregebeuren(KPMG,2016).Een

automatisch opgestelde factuur is “een factuur die automatisch gelinkt is aan een

aankooporderenwaarvoordegegevensvandeklantreedsinhetsysteemstaan.Defactuur

wordtvolautomatischopgesteldenerisgeenmanueleinterventienodig”(KPMG,2016).Ook

hetinboekenvaneenfactuurkanzowelmanueelalsautomatischgebeuren(KPMG,2016).

De bekendste leveranciers van e-facturatie toepassingen in België zijn Isabel en

Certipost/Basware.IsabelisontstaanvanuiteeninitiatiefvandeBelgischebanken.Certipost

is ontstaan als joint-venture tussen De Post en Belgacom,maarwerd overgenomen door

Basware(RedactiePCMagazine,2013).IsabelistevensdedrijvendekrachtachterZoomit,de

toepassingwaarmeeconsumentenfacturenenloonbrievenelektronischkunnenontvangen

(IsabelGroup,2016).DebankINGisonlangsinzeegestaptmeteenFinsepartneromzelfe-

facturatie te kunnen aanbieden aan haar kmo-klanten, waarbij ook Basware bij de deal

betrokkenis(VanLeemputten,2016).

1.2 Voordelentenopzichtevanpapierenfacturatie

Veselá en Radimersky delen het klassieke papieren facturatieproces op in vijf fases: het

schrijvenvande factuur,printen, frankeren,verzendenenarchiveren (2014).Elkvandeze

fasenvereisentijdeninelkestapkunnenfoutensluipen.Elektronischefacturendieopgesteld

zijn ineenstandaardstructuur laten toeditvolledigeproces teautomatiseren:“e-facturen

kunnenautomatischofrechtsreeksvanuitdesystemenvoordefinanciëletoeleveringsketen

vandeverzenderofvandedienstverlenerwordenaangemaaktennaardievandeontvanger

wordenverzonden”(EuropeseCommisie,2010).

Enerzijds laten e-facturen toe om de operationele kosten te verlagen en administratieve

foutentebeperken.Ditlaateenefficiëntergebruikvanhumanresourcetoe.Administratief

personeelkandanvoorproductieveretakeningezetwordendanhetopstellenvanfacturen

(Veselá&Radimersky,2014).Daarnaastzijnerookdepositieveeffectenvoorhetmilieu.Een

studievanTenhunenenPenttinentoontaandathetoverschakelenvanpapierenfacturatie

5

naare-facturatiedeecologischevoetafdrukvaneenfactuurkandoendalenmet63procent

(2010).

Deautomatischeverwerkingvanelektronischefacturenverkortdefacturatiecyclus,waardoor

facturen sneller kunnenwordengeïnd (Penttinen,Hallikainen,&Salomäki,2009).Dit stelt

bedrijven beter in staat gebruik te maken van de korting voor contante betaling die

leveranciersvaakaanbieden.Dezekortingbedraagtmeestal1tot2procentvanhettotale

factuurbedrag (Keifer, 2011). Facturen kunnen automatisch verwerkt worden in het ERP-

systeemofboekhoudpakket(PwC,2010).Hierdoorwordenfoutenbijhetherintypenvanniet

gestandaardiseerdeelektronische-enpapierenfactureninhetsysteemgeëlimineerd(Keifer,

2011).Elektronischefacturenmakenhetookmakkelijkomtecontrolerenofdeinhoudvan

de factuur overeenkomtmet die op de bestelbon (Keifer, 2011). Door deze automatische

verwerking krijgen ondernemingen ook een beter zicht op te late betalingen (Penttinen,

Hallikainen,&Salomäki,2009).Daarnaastwordthetgemakkelijkeromdebedragendiede

ondernemigop zijn rekeningontvangt te linkenaande juiste factuur.Hetbedragdateen

leverancieropzijnrekeningontvangt,komtnamelijknietaltijdovereenmethetbedragopde

factuur. Klanten bundelen soms meerdere facturen in een betaling om te besparen op

transactiekosten,ofhetismogelijkdatdeklantniethetvolledigebedragbetaaltomwillevan

beschadigdegoederenofincompleteleveringen(Keifer,2011).

Daarnaastzijnerooknoganderevoordelen.EencasestudieinFinlandheeftuitgewezendat

e-facturatie de informatie uitwisseling tussen ondernemingen verbetert,wat leidt tot een

beteresamenwerkingenenverhoogdeloyaliteit(Penttinen,Hallikainen,&Salomäki,2009).

E-facturatie kan de efficiëntie en competitiviteit van een onderneming verhogen, op

voorwaardedatdeondernemingerinslaagtdetechnologieteintegrerenindestructuurvan

deonderneming(Hernandez-Ortega,2012).

Bovendienzijndevoordelenvanelektronischefacturenprominenterwanneereenorganisatie

eengrotehoeveelheidfacturenheeftvanlagebedragen.Bijfacturenmeteenlagewaardeis

deverwerkingskostperfactuurrelatiefhoogtenopzichtvanhetfactuurbedrag(PwC,2010).

6

Meeting2012 Factuur(naaronderneming)

Verzendenpapier €4,44Verzendene-mail €2,02Verzendendigitaal €1,20Besparingverzendene-mail €2,42Besparingverzendendigitaal €3,24Ontvangenpapier €8,04Ontvangene-mail €7,68Ontvangendigitaal €2,27Besparingontvangene-mail €0,36Besparingontvangendigitaal €5,77Totalebesparingperfactuur(e-mail) €2,80Totalebesparingperfactuur(digitaal) €9,01Tabel1:Overzichtadministratievelastenpapierenenelektronischefacturatieperfactuur(KPMG,2016)

Een rapport van KPMG toont aan dat het versturen van een factuur op papier naar een

onderneming4,44eurokost(Tabel1).Hetversturenvandiezelfdefactuurviae-mailkost2,02

euro.Wanneerditvolledigautomatischverlooptviaautomatischeverwerkingkostditslechts

1,20euro.Ditkomtopeen totalebesparingvan3,24europer factuur (KPMG,2016). De

meesteeconomischevoordelenvloeiendanooknietvoortuitdebesparingenopdruk-en

frankeerkosten maar veeleer uit de volledige procesautomatisering en –integratie van

bestellingentotbetalingentussenhandelspartners(EuropeseCommisie,2010).

IndehypothetischesituatiewanneerallefacturatieinBelgiëviapapiergebeurt,bedragende

totaleadministratievelasten5,02miljardeuro.Indepotentiëlesituatiewaarinallefacturen

digitaal worden opgesteld, verzonden en ontvangen bedragen de totale administratieve

lasten slechts 1,66miljard euro. De volledige overschakeling van papieren facturatie naar

volautomatischee-facturatiebetekentduseenbesparingvan3,37miljardeuro(KPMG,2016).

1.3 Wettelijkkader

De Europese Commissie stelt in haar 2020-strategie als doel dat tegen het jaar 2020 e-

facturering de meest gangbare vorm van facturatie moet worden in Europa (Europese

Commisie,2010).DitpastinhetbredereinitiatiefEendigitalemarktvoorEuropa,dattotdoel

heefteeneengemaaktedigitalemarkttecreërenbinnenEuropa(EuropeseCommisie,2010).

7

DeEuropeseregelgevingheeftvoornamelijktotdoelomdebelemmeringendieelektronische

factureringindewegstaanwegtenemen.

De grote verschillen in wetgeving tussen de verschillende EU-lidstaten was een grote

belemmeringvoorelektronischefacturatieoverdegrenzenvandelidstatenheen(National

BoardofTrade,2011).LandenzoalsSpanje,PolenenBulgarijevereistendatfacturenvoorzien

moestenzijnvanelektronischehandtekeningen.BijhetgebruikvanEDImoestbovendienmet

regelmaateenpapierensamenvattinggecreëerdworden.AnderelandenzoalsDenemarken,

IerlandenhetVerenigdKoninkrijkgavendegebruikerdekeuzewelkemethodestegebruiken,

zolangdeauthenticiteitenintegriteitgewaarborgdkonworden.Demeestflexibele landen

warenZwedenenFinland.Zijsteldengeenvereistenvooropenaccepteerdenallemethoden

(NationalBoardofTrade,2011).

Omdebelemmeringenvoordeoverstapnaarelektronischefacturatiewegtenemenwerdop

13juli2010Richtlijn2010/45/EUvastgesteld,totwijzigingvanRichtlijn2006/112/EG.Deze

richtlijnbevatdenieuwebtw-regels inzakee-factureringenginguiterlijkop1januari2013

van kracht (Europese Commisie, 2010). De richtlijn stelt dat papieren en elektronische

facturen gelijk moeten worden behandeld. Tegelijkertijd mag de administratieve last bij

papieren factureringnietverzwaardworden.Dezegelijkheidgeldtook tenaanzienvande

belastingdiensten. De authenticiteit en de integriteit van de elektronische factuur moet

kunnengewaarborgdworden,maarbelastingplichtigenmogennietverplichtwordentothet

gebruik van een bepaalde technologie. “Bedrijfscontroles kunnen een betrouwbaar

controlespoor tussen factuur en prestatie opleveren, met dien verstande dat zowel de

papieren als de elektronische factuur aan de genoemde voorwaarden moeten voldoen.”

(RICHTLIJN2010/45/EUVANDERAAD,2010).

DeEuropeserichtlijnwerdinBelgiëtoegepastinhetwetboekvandebtw.Artikel1,§13,1°

WBTWsteltdateenfactuur“elkdocumentofberichtoppapierofinelektronischeformaatis,

datvoldoetaandevoorwaardenvastgesteldinhetWetboekenzijnuitvoeringsbesluiten.”Lid

2voegtdaaraantoedateenelektronischefactuurinomhetevenwelkeelektronischevorm

uitgereiktofontvangenkanworden.

8

Debelastingplichtigekanduszelfbeslissenwelkformaathijwensttegebruiken.Ditkunnen

gestructureerdeberichten zijn inXML,maardusookbijlagen inPDFofWord (VanVaeck,

2013). Om van elektronische facturatie te kunnen spreken moet de factuur worden

uitgewisseld via tweeelektronische systemen. Eenuitgeprinte versie vaneenelektronisch

opgestelde factuur per post verzenden, valt per definitie dus niet onder elektronische

facturatie (VanVaeck, 2013).Demanierwaaropde factuur elektronischwordt verzonden

staatvrij.Ditkanzowelviae-mail,eenelektronischontvangenfax,eenwebportalvande

leverancier, het downloaden via een website, USB-stick, barcode, elektronische chip, etc.

Daarnaastheeftdeontvangerdekeuzeomdefactuurineenanderelektronischformaatte

ontvangenen/oftebewaren(VanVaeck,2013).Ookdetussenkomstvaneenexterneservice

provider vormt geen probleem meer onder de nieuwe regelgeving, al blijft de

belastingplichtigesteedszelfverantwoordelijkvoorhetuitreiken,ontvangenenbewarenvan

eengeldigeelektronischefactuur(VanVaeck,2013).

Hetgebruikvaneenelektronischefactuuristoegestaanmitsaanvaardingdoordeafnemer

(Artikel53,§2,4°,WBTW).Gaatdeontvangernietakkoord,danmoetde leveranciereen

papieren factuur uitreiken (Van Vaeck, 2013). Belangrijk is dat de klant zich niet meer

uitdrukkelijk voorafgaand akkoord moet verklaren. Een stilzwijgende aanvaarding is

bijvoorbeeldmogelijkwanneerdeontvangerdeelektronischefactuurbetaaltnaontvangst

(VanVaeck,2013).

Hetstaatdebelastingplichtigevrijtebepalenhoehijdeauthenticiteitvandeherkomst,de

integriteit van de inhoud en de leesbaarheid van de factuur wenst te waarborgen. Elke

bedrijfscontroledieeenbetrouwbaarcontrolespoortusseneenfactuureneenleveringvan

een goed of dienst aantoont, kan worden gebruikt om deze waarborg te leveren.

Authenticiteitvanherkomstbetekenthetwaarborgenvandeidentiteitvandeleverancierof

deuitreikervandefactuur.Onderintegriteitvandeinhoudwordtverstaanhetfeitdande

inhoud van de factuur geen wijzigingen heeft ondergaan (Artikel 60, §5,WBTW). Bij een

elektronischefactuurinPDFofWord-formaatstellenerzichgeenproblemenwatbetreftde

leesbaarheid.BijeengestructureerdeverzendingviaXMLofEDIisdeleesbaarheidechterniet

gewaarborgdenmoetdeafnemerzorgenvooreengemakkelijkeomzettingvanhetbericht

(VanVaeck,2013).

9

Facturendienen7jaarbewaardteworden,terekenenvanaf1januarivanhetjaarvolgend

opdedatumvandeuitreiking(Artikel60,§3,WBTW).Papierenfacturenmoetenbewaard

wordenopBelgischgrondgebied.Watbetreftelektronischefacturenvolstaathetdatdeze

online toegankelijk zijn vanuit België (Artikel 60, §2, WTBW). De bewaring moet de

authenticiteitvandeherkomstende integriteitvande inhoudvandefactuurwaarborgen

(Artikel60,§6,WBTW).

1.4 Acceptatievane-facturatie

Reeds decennialang wordt er van elektronische facturatie gebruik gemaakt. De eerste

pogingenomdataopeengestructureerdeenelektronischemanierteversturenvondenplaats

indejaren1970.DaarbijwerdgebruikgemaaktvanEDIendeEDIFACTstandaard(Kreuzer,

Eckhardt, Bernius, & Krönung, 2013). Dit was echter enkel weggelegd voor grote

ondernemingen.Oorspronkelijkwerdgebruikgemaaktvanpoint-to-pointsystemen.Daarbij

warenzwareinvesteringennodigomtweebedrijventeconnecteren(Penttinen&Hyytiäinen,

2008).Hetgebruikvane-facturatienamgestaagtoeoverdejaren.Degroteoplevingvane-

facturatieistedankenaandewetgevingdiebepaaltdateenelektronischefactuurjuridisch

equivalentismeteenpapierenfactuur(Keifer,2011).Tochbestaanergroteverschilleninde

wetgevingtussenlanden.Ditiseengrotestruikelblokvoordeadoptievane-facturatievoor

bedrijvendie veel handel drijvenoverde grenzenheen (Keifer, 2011), (Kreuzer, Eckhardt,

Bernius,&Krönung,2013).

Inwatvolgtwordteenoverzichtgegevenvandeindeliteratuurvoorkomendeoorzakendie

de acceptatie vane-facturatiebeïnvloeden. Tevenswordendebarrièresdiede acceptatie

beperkenbesproken.TotslotwordendecijfersvoorBelgiëenEuropabesproken.

1.4.1 Factorendiedeacceptatiee-facturatiebeïnvloeden

Tabel 2 geeft een overzicht van de in de literatuur voorkomende factoren die bedrijven

beïnvloeden in hun beslissing om e-facturatie te gebruiken. Daarbij werd een opdeling

gemaakttussenenerzijds internefactoren, i.e.factorendiemeervanuitdeorganisatiezelf

komen en anderzijds externe factoren. Daarbij komen elementen uit verschillende

10

theoretischemodellenaanbod,waaronderhetTechnologyAcceptancemodelenDiffusionof

InnovationTheory.Dezemodellenwordenin2.2verderbesproken.

Factorendiedeacceptatievane-facturatiebeïnvloedenInternefactoren

Perceivedusefulness,Relativeadvantage (Hernandez-Ortega, 2012), (Penttinen &Hyytiäinen,2008)

Perceivedcompatibility (Hernandez-Ortega, 2012), (Penttinen &Hyytiäinen,2008)

PerceivedSecurity (Hernandez-Ortega,2012)Perceivedbenefits,economicbenefits (Sandberg, Wahlberg, & Pan, 2009),

(Penttinen & Tuunainen, 2009), (Kreuzer,Eckhardt,Bernius,&Krönung,2013)

Owner/managercharacteristics (Sandberg,Wahlberg,&Pan,2009)Organisational readiness, TechnologicalReadiness

(Sandberg, Wahlberg, & Pan, 2009),(Penttinen & Tuunainen, 2009), (Kreuzer,Eckhardt,Bernius,&Krönung,2013)

Complexity,PerceivedEaseofUse (Penttinen&Hyytiäinen,2008),(Hernandez-Ortega,2012)

Trialability (Penttinen&Hyytiäinen,2008)Observability (Penttinen&Hyytiäinen,2008)Externefactoren

ExternalPressure (Sandberg, Wahlberg, & Pan, 2009),(Penttinen&Tuunainen,2009)

Regulatoryframework,PoliticalCommitment

(Keifer,2011),(Kreuzer,Eckhardt,Bernius,&Krönung,2013)

Governmentmandates (Keifer,2011)Customerdemand (Keifer,2011)Supplierinnovation (Keifer,2011)Supplierpressure (Penttinen & Tuunainen, 2009), (Kreuzer,

Eckhardt,Bernius,&Krönung,2013)Bandwagoneffect (Penttinen & Tuunainen, 2009), (Kreuzer,

Eckhardt,Bernius,&Krönung,2013)Externalpressurefromcustomers (Penttinen&Tuunainen,2009)Ecologicalpressure (Kreuzer, Eckhardt, Bernius, & Krönung,

2013)Country-levelfactors (Kreuzer, Eckhardt, Bernius, & Krönung,

2013)Institutionalfactors (Penttinen & Tuunainen, 2009), (Kreuzer,

Eckhardt,Bernius,&Krönung,2013)Tabel2:Factorendiedeacceptatievane-facturatiebeïnvloeden

1.4.1.1 Internefactoren

Eeneersteinternefactorisdematewaarindeorganisatiedenieuwetechnologiealsnuttig

beschouwt. Het is dematewaarin de organisatie denkt dat e-facturatie de prestaties zal

11

verbeteren(Hernandez-Ortega,2012).Hoegroterhetverwachtevoordeel,hoesnellereen

nieuwe technologie zal worden aangenomen (Penttinen & Hyytiäinen, 2008). Nauw

verbondenhiermeezijndeverwachteeconomischevoordelen.Dezebetreffenallevoordelen

vane-facturatie,zoalseerderaangehaald.

Daarnaastishetbelangrijkdatdee-facturatiecompatibelismetdekarakteristiekenvande

ondernemingen, zoals de huidigemanier van werken en de aanwezige technologie in de

organisatie.Eenorganisatiezalsnellergeneigdzijnelektronischefacturatieteimplementeren

wanneer het compatibel ismet de deze karakteristieken. (Penttinen&Hyytiäinen, 2008).

Wanneerdeinspanningome-facturatieingebruikttenemenendekostentehoogzijn,dan

zaldeorganisatiedenieuwetechnologienietaannemen(Hernandez-Ortega,2012).

Complexiteitisdematewaarineeninnovatiegezienwordtalsmoeilijkteverstaanenmoeilijk

tegebruiken(Penttinen&Hyytiäinen,2008).Wanneere-facturatietoepassingencomplexzijn

ingebruik,zalditeenremmendefactorhebbenopdeimplementatie(Penttinen&Hyytiäinen,

2008).VolgensHernandez-Ortega isdeperceivedeaseofuse echterniet significant inhet

beslissingsproces vanondernemingenome-facturatie te implementeren.Ook alwordt de

toepassing als makkelijk te gebruiken ervaren, zal het niet worden gebruikt als het geen

voordelenbiedt,nietveiligingebruikis,nietofcompatibelismetdebestaandepraktijkenvan

deonderneming(2012).

Bijkmo’sspeeltdeIT-kennisvandezaakvoerdereenbelangrijkerolinhetbeslissingsproces

omtrentdeadoptievannieuweITtoepassingen(Sandberg,Wahlberg,&Pan,2009).Kleine

ondernemingen zullen sneller een nieuwe technologie aannemen wanneer de CEO een

innovatieveingesteldheidheeft(Sandberg,Wahlberg,&Pan,2009).

Bovendien moet de organisatie ook in staat zijn de nieuwe technologie te kunnen

implementeren. Enerzijdsmoet de organisatie beschikken over de financiëlemiddelen en

anderzijdsoverdetechnischemiddelenome-facturatietekunnenimplementeren(Sandberg,

Wahlberg,&Pan,2009).Dit isookverwantaandecompatibiliteiten interoperabiliteit.Er

bestaanveleverschillendetechnischemogelijkhedenome-facturatieteimplementeren,wat

geleidheefttoteenhogefragmentering(Kreuzer,Eckhardt,Bernius,&Krönung,2013).Dit

12

gebrek aan interoperabiliteit zorgt voor conversieproblemen,wat het technischmoeilijker

maaktome-facturatieteimplementeren(Kreuzer,Eckhardt,Bernius,&Krönung,2013).Wat

het financiële aspect betreft zal het voor kmo’smoeilijker zijn het nodige kapitaal aan te

trekken(Sandberg,Wahlberg,&Pan,2009).

Wanneerorganisatiese-facturatiealsveiligbeschouwen,zaldeintentieomhettegebruiken

hogerzijn(Hernandez-Ortega,2012).Tochzijnheelwatbedrijvennogbezorgdomtrentde

veiligheidomdefinanciëlecommunicatiemethunklantenenleveranciersviahetinternette

doen(Hernandez-Ortega,2012).

Trialability is de mate waarmee er met een nieuwe technologie geëxperimenteerd kan

worden. Dit laat toe om onzekerheid weg te nemen (Penttinen & Hyytiäinen, 2008).

Technologieën waarmee geëxperimenteerd kan worden, zullen in het algemeen sneller

aangenomenworden(Penttinen&Hyytiäinen,2008).Zozullenondernemingeneennieuwe

technologie vaak eerst proberen te testen via een piloot project (Penttinen&Hyytiäinen,

2008).

Observabilitytotslot,isdematewaarinderesultatenvaneeninnovatiezichtbaarzijnvoor

anderen.Hoegemakkelijkerhetisvooreenorganisatieomderesultatenvane-facturatiete

zien,hoehogerdekansdatzehetzullenaannemen(Penttinen&Hyytiäinen,2008).

1.4.1.2 Externefactoren

Eenvandebelangrijksteexternefactorendiedeacceptatiebeïnvloedtishetwettelijkekader

omtrente-facturatie.Meerenmeerlandenmakengeenonderscheidmeertussenpapieren

engematerialiseerdefacturen.Bijgevolgkaneenelektronischefactuurdienenalslegalebasis

bijdebtw-aangifte.Daarbijmoetwelvoldaanwordenaandevoorwaardenvanintegriteit,

authenticiteit en archivering van documenten (Keifer, 2011). Daarnaast proberen diverse

overheden het gebruik van e-facturatie te stimuleren door het gebruik ervan verplicht te

makenvoorwiehandeltmetoverheidsinstellingen(Keifer,2011).Ookdemacro-economische

toestandspeelthierineenrol.Intijdenvanrecessiezijnbedrijvenvoortdurendopzoeknaar

manierenomkostenteverlagen(Keifer,2011).Supplier innovationheeftbetrekkingopde

13

aanbiedersvane-facturatiediensten.Ondernemingenzullenzichmeerbewustwordenvan

de voordelen van e-facturatie naarmate er meer spelers actief worden die e-facturatie

dienstenaanbiedenendezeinnovatieverworden(Keifer,2011).

Institutionele factoren omvat dwangmatige druk, imitatie en normatieve druk (Kreuzer,

Eckhardt,Bernius,&Krönung,2013).Dwangmatigeofcoercivepressure resulteertuitdruk

uitgeoefend door andere organisaties, waarvan de organisatie afhankelijk is (Penttinen &

Tuunainen,2009).Imitatievloeitvoortuitonzekerheid.Wanneereenorganisatieonzekeris,

zaldezeandereorganisatiesproberenimiteren(Penttinen&Tuunainen,2009).Normatieve

druk komt door het feit dat een organisatie professioneel wil overkomen (Penttinen &

Tuunainen,2009).Hetisdenoodomgeaccepteerdtewordendoorgelijkenentehandelen

opdemanierzoalsanderendatwillen(Kreuzer,Eckhardt,Bernius,&Krönung,2013).

Externe druk kan worden opgedeeld in twee categorieën. Enerzijds kunnen bedrijven

genoodzaaktwordenome-facturatietegebruikenomcompetitiefteblijven,anderzijdskan

het gebruik ervanopgelegdwordendoorhandelspartners (Penttinen&Tuunainen, 2009).

Dergelijkepraktijkenkomenbijvoorbeeldfrequentvoorindeauto-industrie,waardegrote

constructeurshun toeleveranciersopleggenomEDI te gebruiken (Penttinen&Tuunainen,

2009). Vooral voor kmo’s is dit een belangrijke factor die de adoptie van e-facturatie kan

verhogen,aangezienzijzichineenzwakkepositiebevinden(Penttinen&Tuunainen,2009).

In het onderzoek van Sandberg et al. hebben alle kmo’s aangeven dat ze e-facturatie

overwogenhebbenomdathunklanteneromvroegenofomcompetitiefteblijven(Sandberg,

Wahlberg,&Pan,2009).

1.4.2 Barrières

Daarnaastzijnerookspecifiekefactorendiedeacceptatievane-facturatiehinderen.Deze

factorenwordenopgesomdinTabel3.

14

DiverseCountry-levelregulations (Keifer,2011),(Penttinen&Hyytiäinen,2008),(NationalBoardof Trade, 2011), (PwC,2010),(Haag,Born,Kreuzer,&Bernius,2013)

Buyerfragmentation (Keifer,2011)PricingDynamics (Keifer,2011),(Penttinen&Hyytiäinen,2008)Serviceproviderinteroperability (Keifer,2011),(Penttinen&Hyytiäinen,2008),

(PwC,2010)Concernswithrespecttosecurity (Haag, Born, Kreuzer, & Bernius, 2013)

(Kreuzer,Eckhardt,Bernius,&Krönung,2013),(Hernandez-Ortega, 2012), (Poel,Marneffe,&Vanlaer,2016)

Lackofknowledge (Haag,Born,Kreuzer,&Bernius,2013)Highchangemanagementeffort (Haag, Born, Kreuzer, & Bernius, 2013),

(Salmony&Harald,2010)Reservations of internal and externalstakeholders

(Haag,Born,Kreuzer,&Bernius, 2013), (PwC,2010)

Tabel3:Barrièresdiedeacceptatievane-facturatiebeperken

1.4.2.1 Verschilleninwetgeving

Eeneerste barrière die de verspreiding van e-facturatie tegenhoudt zijn de verschillen in

wetgevingtussenverschillendelanden.Multinationaleondernemingenwordengeremdbijde

implementatievane-facturatieomdathetwettelijkkadersterkverschiltvanlandtotland.Zo

latenlandenalsJapan,ChinaenThailandpapierlozefacturatieniettoe,terwijllandenalsde

VerenigdeStaten,Australië,HongKongendeEuropeseUniegeenrestrictiesopleggenvoor

e-facturatie(Keifer,2011).

1.4.2.2 Fragmentatievanklanten

Klantenfragmentatie doet zich voorwanneer niet alle stakeholders elektronische facturen

kunnenverwerken.Veelkmo’shebbenniethetbudgetofdeexpertiseomzelfelektronische

facturenop temakenviaEDIofXML.Viawebportalenbiedengroteprivate-enpublieke

organisatiesdemogelijkheidomfacturenelektronischeteuploaden.Voorkmo’sdieslechts

eenbeperktaantalgroteklantenhebben,kanditeenefficiëntemaniervanwerkenzijn.Het

wordtechtersneltijdrovendindienoptientallenverschillendeplatformeningelogddientte

worden(Keifer,2011).

15

1.4.2.3 PricingDynamics

Klantenervarenhetmeestevoordeelbijhetgebruikvane-facturatie.Leverancierszijnvaak

terughoudendomteinvesterenintechnologieëndievoornamelijktengoedekomenvande

klant zonder dat ze zelf de investering kunnen terugverdienen. De ondernemingen in de

studie van Penttinen en Hyytiäinen startten de implementatie allemaal met de focus op

inkomendefacturen.Ditomdatdeorganisatiediedefactuurontvangthetgrootstevoordeel

vane-facturatieervaart(2008).

1.4.2.4 Serviceproviderinteroperabiliteit

Het netwerk van de ene serviceprovider is niet altijd compatibelmet dat van een andere

provider.Ditheefttotgevolgdateenleverancierdietiengroteafnemersheeftzichmogelijk

moetabonnerenoptienverschillendee-facturatieproviders(Keifer,2011).Daarnaastishet

ookmogelijkdatfacturenverlorengaandooreenslechteconversietussentweeverschillende

providers(Penttinen&Hyytiäinen,2008).

1.4.2.5 Bezorgdheidomtrentsecurity

RespondenteninhetonderzoekvanKreuzeret.al.gavenaandatdeveiligheidsrisico’seen

vandegrootstenadelenzijnvanelektronischefacturatie(2013).Veelkmo’sverkiezenhun

betalingen en facturen op papier uit te voeren. Aangezien kleine ondernemingen weinig

ervaringhebbenmetelektronischehandel,uiten zebezorgdheidoverdeveiligheidvane-

facturatie(Poel,Marneffe,&Vanlaer,2016).DestudievanHernandez-Ortegaweesuitdatde

perceived security significant is bij de beslissing om e-facturatie te gaan gebruiken. Bij de

beslissingome-facturatie teblijvengebruikenwasdeperceived security echternietmeer

significant (2012). Daarnaast werden ook de bezorgdheid omtrent de authenticiteit en

integriteitvane-facturenaangehaaldalsbekommernisomtrentsecurity(Haag,Born,Kreuzer,

&Bernius,2013).

1.4.2.6 Gebrekaankennis

Haagetal.delenhetgebrekaankennisop indrieonderdelen(2013).Teneerste iserhet

gebrek aan algemene IT-kennis bij managers en werknemers omtrent het gebruik van

allerhandeinformatietechnologieën.Daarnaastkanhetmogelijkzijndatorganisatieszichwel

bewustzijnvane-facturatie,maardatzenietbeschikkenovervoldoendekennisomdit te

implementerenofeengeschikteproviderteselecteren.Tenslottezijnvoornamelijkkleine

16

ondernemingenzichnognietbewustvandevoordelenvane-facturatie(Haag,Born,Kreuzer,

&Bernius,2013).

1.4.2.7 Changemanagement

Deoverschakelingvanpapierenfacturatienaarelektronischefacturatiebrengtveranderingen

met zich mee. Personeelsleden moeten opgeleid worden en de e-facturatie moet

geïmplementeerdwordenindehuidigeprocessen.Ditbrengtkostenmetzichmee.Wanneer

eenorganisatieniettenvolledevoordeleninzietvane-facturatie,kunnenzedeinvestering

alsnegatiefaanschouwen(Haag,Born,Kreuzer,&Bernius,2013).Anderzijdshebbenkleine

ondernemingen slechts een beperkt aantal facturen, waardoor de besparing op de

administratievetakennietaltijdopweegttegenoverdeinvesteringome-facturatietegaan

gebruiken(Salmony&Harald,2010).

1.4.2.8 Bereidheidvanstakeholders

Totslotvormtookdeterughoudendheidvanstakeholderseenbarrièrevoordeacceptatie

vane-facturatie.Ditkunnenzowelexternealsinternestakeholderszijn(Haag,Born,Kreuzer,

&Bernius,2013).Internkanzowelhetgebrekaanseniormanagersupport,alsdeweerstand

vanwerknemerseenbarrièrevormen(Haag,Born,Kreuzer,&Bernius,2013).Wanneereen

organisatiebeslistdestaptemakennaare-facturatiemoetenklantenenleveranciersbereid

zijnomdiezelfdestaptemaken(PwC,2010).

1.4.3 Acceptatiegraad

In België is Statistics Belgium (Statbel) verantwoordelijk voor de gegevensverzameling

betreffendehetICT-gebruikinondernemingen.Ongeveer4.500ondernemingenvandiverse

grootteensectorennemenjaarlijksdeelaandeenquête(Statbel,2015).

17

E-facturen

verstuurd,B2B

en

B2G

,geschikt

voor

automatisc

hverw

erking

E-facturen

verstuu

rd

B2BofB2G

,niet

geschiktvoo

rau

tomatisc

he

verw

erking

E-facturen

verzond

en

B2Ben

B2G

,aldan

nietgeschiktv

oor

automatisc

hverw

erking

E-facturen

ontvangen

,geschiktvoo

rau

tomatisc

hverw

erking

E-facturen

verzond

en

ofontvangen

,geschiktvoo

rau

tomatisc

hverw

erking

Totaal

7,3%

21

,6%

23,7%

39,4%

42,2%

Brussel

9,7%

31

,6%

34,3%

39,3%

41,7%

Vlaand

eren

6,9%

20

,3%

22,3%

40,9%

44,0%

Wallonië

7,2%

20

,6%

22,7%

35,7%

38,4%

Ta

bel4:G

ebruikvan

e-fa

cturatieinBelgiëperregioin201

4(Statbel,201

5)

E-facturen

verstuu

rd,

B2Ben

B2G

,geschikt

voorautom

atisc

hverw

erking

E-facturen

verstuu

rd

B2BofB2G

,niet

geschiktvoo

rau

tomatisc

he

verw

erking

E-facturen

verzond

en

B2Ben

B2G

,aldan

nietgeschiktv

oor

automatisc

hverw

erking

E-facturen

ontvangen

,geschiktvoo

rau

tomatisc

hverw

erking

E-facturen

verzond

en

ofontvangen

,geschiktvoo

rau

tomatisc

hverw

erking

10ofm

eerw

erknem

ers

10,9%

26,4%

29,8%

42,9%

47,4%

250ofm

eerw

erknem

ers

38,8%

43,6%

53,4%

53,1%

64,8%

50-24

9werknem

ers

18,3%

33,5%

38,5%

40,5%

48,7%

10-49

werknem

ers

8,7%

24

,6%

27,4%

42,9%

46,5%

5-9

werknem

ers

3,4%

16

,6%

17,4%

35,6%

36,8%

Tab

el5:G

ebruikvan

e-fa

cturatieinBelgiëperb

edrijfsgroo

ttein201

4(Statbel,201

5)

18

E-facturen

verstuu

rd,

B2Ben

B2G

,geschikt

voorautom

atisc

hverw

erking

E-facturen

verstuu

rd

B2BofB2G

,niet

geschiktvoo

rau

tomatisc

he

verw

erking

E-facturen

verzond

en

B2Ben

B2G

,aldan

nietgeschiktv

oor

automatisc

hverw

erking

E-facturen

ontvangen

,geschiktvoo

rau

tomatisc

hverw

erking

E-facturen

verzond

en

ofontvangen

,geschiktvoo

rau

tomatisc

hverw

erking

Man

ufacturin

g10

,8%

24,1%

28,0%

37,8%

44,0%

Electricity

,gasand

steam,w

ater

supp

ly,sew

eragean

dwaste

man

agem

ent

7,9%

25

,7%

26,2%

37,0%

37,8%

Constructio

n4,1%

17

,9%

19,4%

42,5%

44,2%

Who

lesaleand

retailtrad

e;re

pair

ofm

otorveh

icles

8,9%

21

,8%

24,1%

40,6%

44,1%

Tran

sportatio

nan

dstorage

11,8%

26,3%

30,2%

37,2%

42,0%

Accommod

ationan

dfood

service

activ

ities

1,3%

9,5%

9,7%

36

,5%

36,6%

Inform

ationan

dcommun

ication

12,1%

49,1%

50,2%

36,7%

40,9%

Realestateactiv

ities

2,1%

12

,9%

12,9%

35,1%

35,1%

Professio

nal,scientifican

dtechnicalactivities

5,0%

23

,2%

24,0%

43,2%

44,4%

administrativ

ean

dsupp

ort

activ

ities

5,9%

24

,2%

26,6%

34,8%

35,3%

Repa

irofcom

putersand

commun

icationactiv

ities

40,6%

71,9%

81,3%

25,0%

46,9%

Tab

el6:G

ebruikvan

e-fa

cturatieinBelgiëpersectorin20

14(Statbel,201

5)

19

Tabel4,Tabel5enTabel6geveneenoverzichtvandesituatieinBelgië.Daarbijwerdenaan

deorganisatiesdevolgendevragengesteld:

• Verzendtuelektronischefacturennaaranderebedrijvenofdeoverheiddiegeschikt

zijnvoorautomatischeverwerking?

• Verzendt u elektronische facturen naar andere bedrijven of de overheid die niet

geschiktzijnvoorautomatischeverwerking?

• Verzendtuelektronische facturennaar anderebedrijven, al danniet geschikt voor

automatischeverwerking?

• Heeft u elektronische facturen ontvangen die geschikt zijn voor automatische

verwerking?

• Heeft u elektronische facturen verzonden of ontvangen die geschikt zijn voor

automatischeverwerking?

Op nationaal niveau geven 42,2 procent van de respondenten aan dat hun organisatie

elektronische facturen verzonden of ontvangen heeft in 2014, die geschikt zijn voor

automatischeverwerking.Erzijnechterregionaleverschillen.InVlaanderenbedraagtdit44

procenttegenover38,4procentinWalloniëen41,7procentinBrussel.Weldientopgemerkt

wordendatdeVlaamseorganisatieshetminstelektronischefacturenversturendiegeschikt

zijn voor automatische verwerking.Het aantal Belgischeondernemingendie elektronische

facturen verzendt die geschikt zijn voor automatische verwerking blijft beperkt tot 7,3

procent.

Daarnaastvaltopdatvooralbijkleineondernemingendeadoptiegraadzeerbeperktblijft.

Slechts 3,4 procent van de ondernemingen met 5 tot 9 personeelsleden geeft aan

elektronischefacturenteverzendenineenstandaardformaat.Bijondernemingenmetmeer

dan250personeelsledenbedraagtdit38,8procent.

Ookzijnergroteverschillenwaarneembaartussendeverschillendeeconomischesectoren.

DeICT-brancheisveruitdekoploperinhetverzendenvanelektronischefacturen,aldanniet

in gestandaardiseerd formaat. De sector waarin hetminst elektronische facturenworden

verstuurd is de accommodatie en voedingsbranche, i.e. de hotel en horecasector (United

Nations, 2016). Slechts 1,3 procent van de facturen worden in deze sector op een

20

gestandaardiseerde elektronische manier verzonden. Ook in de vastgoedsector is dit

percentagebijzonderlaag.Deanderesectorenschommelenrondhetnationaalgemiddelde.

Poeletal.maaktenopbasisvanverschillendeenquêteseenschattingvanhoedeBelgische

ondernemingen hun facturen verzenden (2016). De geaggregeerde gegevens voor de

BelgischeprivatesectorwordenweergegeveninTabel7.Deresultatentonenaandatin2014

bijna de helft (47,66 procent) van de B2B facturen op een elektronische manier worden

verzonden.Daarvanwordthetgrootstedeelechterverzondenviae-mail,watminderefficiënt

enkostenbesparendisdanelektronischefacturendieautomatischverwerktkunnenworden

(Poel,Marneffe,&Vanlaer,2016).Dezecijfersliggeninlijnmetdeofficiëlestatistiekenvan

Statbel.Daaringaf7,3procentvandeondervraagdeondernemingenaandatzeelektronische

facturenverzendendiegeschiktzijnvoorautomatischeverwerking(Statbel,2015).

Digitalplatform E-mail Totale-invoices Paperinvoices 2012 2013 2014 2012 2013 2014 2012 2013 2014 2012 2013 2014B2B 3,74 6,02 8,72 18,78 27,42 38,94 22,52 33,44 47,66 77,48 66,56 52,34B2C 2,32 6,92 7,58 16,18 24,96 31,51 18,50 31,88 39,09 81,50 68,12 60,91

Tabel7:Aantalfacturen(%)indeBelgischeprivatesectorin2012,2013en2014(Poel,Marneffe,&Vanlaer,2016)

Ookconsumentenontvangensteedsvakerfactureninelektronischformaat.Dienstenzoals

Zoomit zorgen voor de integratie van elektronische documenten in de online- enmobile

banking applicaties.Dit laat consumenten toeom facturen in één klik tebetalen (Zoomit,

2016).Weldientopgemerktwordendathethiervooralfacturenvangrotebedrijvenbetreft,

zoalsaanbiedersvantelecomdiensten,elektriciteit,verzekeringen,etc.Daarwaarin2012nog

maar2,32procentvandefacturendigitaalnaardeconsumentwerdverstuurd,bedroegditin

2014al7,58procent.Ookconsumentenontvangensteedsvakerfacturenviae-mail,waardoor

papierenfacturatieooknaarconsumententoeindalendelijnzit(Poel,Marneffe,&Vanlaer,

2016).

DeEuropeseCommissieendeBelgischeoverheidspecifiërennietdateene-factuurgeschikt

moetzijnvoorautomatischeverwerking.Hoeweldedoelstellingdattegen201425%vande

facturenelektronischmoetzijnbehaaldis,blijfthetgebruikvane-facturendieautomatische

verwerktkunnenwordennogzeerlaag(Poel,Marneffe,&Vanlaer,2016).

21

Eenmanszaak(0werknemers)

Klein(1-50

werknemers)

Middelgroot(51-250

werknemers)

Groot(>250

werknemers)

Totaal

B2B 47.622.591 260.562.997 25.710.883 144.340.095 478.236.566B2C 28.076.966 157.340.767 8.168.262 368.386.051 561.972.046

Totaalfacturen 75.699.557 417.903.764 33.879.145 512.726.146 1.040.208.612Totaal(%) 7,3% 40,2% 3,2% 49,3% 100%Aantal(%)

ondernemingen 75,8% 23,2% 0,5% 0,5% 100%

Tabel8:AantalverzondenfacturenindeBelgischeprivatesectorin2012(Poel,Marneffe,&Vanlaer,2016)

Tabel 8 geeft een overzicht van de verzonden facturen in de Belgische private sector per

bedrijfsgrootte.Degegevenshebbenbetrekkenophetjaar2012.Daaruitblijktdat99procent

kleine ondernemingen zijn, i.e. eenmanszaken en kleine ondernemingen totmaximaal 50

werknemers.Tochvertegenwoordigendezeondernemingennognietdehelftvanhetaantal

verzonden facturen (47,5procent). Zoals aangegeven inTabel5 looptdezegroepookhet

sterkstachterinhetverzendenvanelektronischefacturen.

Afbeelding2:Evolutiegebruike-facturatieinBelgië(KPMG,2016)

Afbeelding 2 Geeft de evolutie van het gebruik van e-facturatie in België grafisch weer.

Opnieuwisduidelijkdathetgrootstedeelbestaatuitfacturenverzondenviae-mail.In2015

werden8,91procentvandefacturennaarondernemingendigitaalverstuurd.Dit isslechts

22

eenstijgingvan0,19%tenopzichtevanhetjaarvoordien(KPMG,2016).Degroeilijktduste

vertragen.Deauteursvanhetrapportwijzendittoeaanhetfeitdatdeondernemingendie

betrekkelijk vlot meegaan in het verhaal van elektronische facturatie de overstap reeds

gemaakthebben.Nieuwebeleidsmaatregelenzijnnodigomallebetrokkenpartijentenvolle

teovertuigenvandevoordelenvanelektronischefacturatie(KPMG,2016).

1.4.4 RestvanEuropa

geo\time 2007 2008 2009 2010 2011 2013EU(28landen) 18 21 22 30 21 29Eurozone(veranderendesamenstelling)

18 23 26 37 22 29

België 31 36 39 39 43 36Bulgarije 9 26 26 26 29 45Tsjechië 33 17 18 17 21 29Denemarken 37 43 38 39 54 59Duitsland 19 27 31 36 19 27Estland 25 39 40 39 34 31Ierland 26 22 21 28 16 36Griekenland 10 15 11 16 26 22Spanje 9 12 17 25 23 29Frankrijk 10 20 21 36 25 27Kroatië 19 25 23 23 24 27Italië 34 29 34 56 15 27Cyprus 10 7 7 10 9 9Letland 25 20 31 46 39 42Litouwen 15 35 40 52 48 47Luxemburg 23 24 20 37 23 33Hongarije 4 5 6 8 4 26Malta 24 25 26 37 21 25Nederland 11 29 34 35 26 23Oostenrijk 18 17 12 18 23 35Polen 8 11 12 16 17 27Portugal 14 24 23 27 27 38Roemenië 15 11 12 18 13 20Slovenië 7 8 9 10 13 22Slovakije 14 23 30 34 34 43Finland 27 25 24 36 63 74Zweden 18 17 25 28 28 30VerenigdKoninkrijk 15 11 8 11 14 24IJsland - 20 - 25 - 43Noorwegen 29 31 31 47 32 37

Macedonië - - - 9 11 11Servië 20 - - - - -Turkije 5 - - 13 - -Tabel9:Gebruikvane-facturatie inEuropa:percentageondernemingendiee-facturenversturenofontvangen (Eurostat,2016)

23

OokbinnenEuropazijnergroteverschillenvanlandtotland.Tabel9geefteenoverzichtvan

het gebruik van e-facturatie in de Europese landen. De gegevens hebben betrekking op

ondernemingendieminstens10werknemersindiensthebben.Detrendbreukindegegevens

sinds2011istewijtenaandegegevensverzameling.Degegevensvan2007tot2010hebben

betrekkingophetverzendenenontvangenvane-facturen inhetalgemeen,aldanniet in

gestandaardiseerde vorm. De gegevens sinds 2011 hebben enkel betrekkingen op

elektronischefacturenineenstandaardvorm,dieautomatischverwerktkunnenworden.

Afbeelding3:Gebruikvane-facturatieinEuropa:percentageondernemingendiee-facturenversturenofontvangenin2013(Eurostat,2016)

Belgiëscoortmeteenpercentagevan36%in2013ietsbeterdanhetEuropesegemiddelde.

Afbeelding3toontaandatdeScandinavischelandenenBaltischeStatendekoploperszijnin

het gebruik van e-facturatie. De absolute koploper is Finland. 74 procent van de Finse

24

ondernemingengeeftaanelektronischefacturenteverzendenofteontvangen.E-facturatie

ishetminstdoorgebrokenindeOost-Europeselanden.

Belangrijk omop temerken is dat de data enkel betrekking heeft op ondernemingen die

tenminste10werknemersindiensthebben.

1.5 Conclusie

Het huidige onderzoek omtrent e-facturatie kan opgedeeld worden in verschillende

stromingen(Kreuzer,Eckhardt,Bernius,&Krönung,2013):

• Identificatievanfactorendiedeadoptievane-facturatiemotiverenofremmen:

(Hernandez-Ortega,2012),(Sandberg,Wahlberg,&Pan,2009),(Penttinen&

Hyytiäinen,2008),(Haag,Born,Kreuzer,&Bernius,2013),(Penttinen&Tuunainen,

2009),(Poel,Marneffe,&Vanlaer,2016)

• Analysevanwatdedeimpactisvane-facturatieopdeprestatiesvande

onderneming:(Keifer,2011)

• Analysevanwatdeimpactisvane-facturatieopderelatietussenorganisaties:

(Penttinen,Hallikainen,&Salomäki,2009)

• Ecologischeimpact:(Penttinen&Tenhunen,2010)

• Deimpactvanoverheidsinterventieendeadoptievane-facturatiedoordeoverheid:

(Kreuzer,Eckhardt,Bernius,&Krönung,2013)

De oorzaken die de verspreiding van een nieuwe technologie beïnvloeden, zijn uitvoerig

besproken in de literatuur. Daarbij werd uitvoerig gebruik gemaakt van The diffusion of

innovationstheoryvanRogers.Haagetal.onderzochtenalseerstespecifiekdeweerstanddie

ondernemingenbiedentegene-facturatie(2013).Voorhunonderzoekmaaktenzegebruik

van een survey bij 416 Duitse ondernemingen. De auteurs beklemtonen het gebrek aan

onderzoek die deweerstand onderzoeken. “Het onderzoek naar deweerstand tegen een

nieuwe technologie isevenbelangrijkalsdeacceptievaneennieuwe technologie” (Haag,

Born,Kreuzer,&Bernius,2013).

25

Sandberget al. onderzochtende acceptatie vanE-facturatiebij Zweedse kmo’s (2009). Zij

kwamentotdeconclusiedatbijkmo’sdeIT-kennisvandezaakvoerdereenbelangrijkerol

speeltinhetbeslissingsprocesomtrentdeacceptatievannieuweIT-toepassingen.Hoemeer

innovatiefdezaakvoerderisingesteld,hoesnellereenKMOe-facturatiezalimplementeren

(Sandberg,Wahlberg,&Pan,2009).Haaget.al.kwamentotdevaststellingdateenderdevan

dekmo’snoggeenmeningheeftovere-facturatieendusnognietbezigismethetonderwerp.

Ookeengebrekaankennisovere-facturatieen IT-kennis inhetalgemeenzijnbelangrijke

oorzakenwaarom kmo’s e-facturatie nog niet gebruiken (Haag, Born, Kreuzer, & Bernius,

2013).

Onderzoek over het gebruik van e-facturatie in België is relatief beperkt in de

wetenschappelijke literatuur.Poeletal.onderzochtendepotentiëlekostenbesparingvoor

Belgische bedrijven (2016). Ondanks dat in België bijna de helft van de facturen (47,66

procent)opeenelektronischemanierwordenverstuurd,wordtslechts8,72procentvande

totale B2B facturen op een elektronischemanier verzonden die automatische verwerking

toelaat(Poel,Marneffe,&Vanlaer,2016).Hetovergrotedeelvandeelektronischefacturen

wordenverzondenviae-mail.Eengrootdeelvanhetpotentieelvoordeelvane-facturengaat

dus verloren (Poel, Marneffe, & Vanlaer, 2016). De auteurs geven hiervoor de mogelijke

verklaringdatbedrijven(onterecht)deinvesteringinITvoore-facturatietehooginschatten

inverhoudingmetdepotentiëlekostenbesparingen.

DecijfersvanhetrapportvanKPMGtonenbovendienaandatdegroeivane-facturatie in

België aan het stilvallen is. Het aantal verzonden e-facturen naar ondernemingen die

automatisch verwerkt kunnen worden steeg in 2015 met slechts 0,19 procent naar 8,91

procent. De auteurs schrijven dit toe aan het feit dat de ondernemingen die het meest

openstaanvoore-facturatiedeimplementatiereedsachterderughebben.Zewijzenerdan

ookopdatnieuwebeleidsmaatregelenaangewezenzijnomallebetrokkenpartijentenvolle

teovertuigenvandevoordelenvane-facturatie(KPMG,2016).

27

2 Onderzoeksopzet

2.1 Inleiding

JaarlijksepubliceertdeDienstAdministratieveVereenvoudiginginsamenwerkingmetKPMG

eenrapportoverhetgebruikvanvane-facturatieinBelgië.Hetrapportvan2016,metcijfers

diebetrekkinghebbenophetjaar2015,toontaandaterin2015nogslechtseenzeerbeperkte

toename was in het gebruik van e-facturatie (KPMG, 2016). Dit kan erop wijzen dat de

vooruitstrevendeondernemingenenearlyadoptersdeoverstapreedshebbengemaakt.

Het doel van dit onderzoek is om na te gaan hoe de Vlaamse ondernemingen staan ten

opzichte van e-facturatie. Wat zijn hun percepties en welke factoren beïnvloeden de

acceptatie van e-facturatie? Dit moet toelaten om een beter inzicht te krijgen welke de

drijvendefactorenzijnachterdeacceptatievane-facturatie.Dezeinformatieiszowelrelevant

voor debeleidsmakers die van e-facturatie demeest gangbare vormvan facturatiewillen

maken,alsvoororganisatiesdiee-facturatiedienstenaanbieden.

Hetwerk van Poel et. al. focust voornamelijk op de potentiële kostenbesparingen van e-

facturatieinBelgië(2016).Hoeweldedrijfverenenbarrièresdiehetgebruikvane-facturatie

beïnvloedendeelsaanbodkomen,isditluikvanhunonderzoekbeperkt.Daarbijwerdenkel

gefocust op eigenschappen van e-facturatie zelf, zoals verhoogde efficiëntie, tijds- en

kostenbesparing,IT-kosten,etc.Omgevingsfactorenzoalsexternedrukvanhandelspartners

kwamdaarbijnietaanbod.

DitonderzoekmaaktgebruikvanhetTechnologyAcceptanceModel(TAM)omdeacceptatie

vane-facturatiebijVlaamsekmo’steonderzoeken. Inwatvolgtwordteersteenoverzicht

gegeven van de relevante theoretische modellen die gebruikt werden bij gelijkaardige

onderzoeken.Vervolgenswordthetonderzoekmodelendehypothesenvoorditonderzoek

gedefinieerd.

28

2.2 Overzichttheoretischemodellen

Het verklaren van gebruikersacceptatie wordt beschouwd als een van de meest mature

onderzoekdomeinen in de literatuur omtrent informatiesystemen. Onderzoekers worden

echter geconfronteerdmet een veelvoud aan theoretischemodellen. Daarbij zijn er twee

grotestromingenindeliteratuur.Enerzijdswordtergefocustopdeacceptatievanindividuele

gebruikers. Een tweede stroming focust op de acceptatie van de gehele organisatie

(Venkatesh,Morris,Davis,&Davis,2003).Deliteratuuropbedrijfsniveauisechterbeperkter

dandeliteratuuropindividueelniveau(Yu&Tao,2009).

2.2.1 TheoryofReasonedAction(TRA)

TRA iseenmodeluitde socialepsychologiediededeterminantenvanhetbewustgedrag

probeert te verklaren (Davis, Bagozzi, &Warshaw, 1989). Het werkelijke gedrag van een

persoon wordt bepaald door zijn of haar voorgaande intenties en gedachten over dat

bepaaldegedrag.Dezeintentiesdiedepersoonvormtwordenomschrevenalsdebehavioural

intention (BI) (Chuttur, 2009). BI meet hoe sterk de intentie is van een persoon om een

bepaaldgedragtevertonen(Davis,Bagozzi,&Warshaw,1989).

Afbeelding4:TheoryofReasonedAction(Davis,Bagozzi,&Warshaw,1989)

Deintentiedieeenpersoonheeftomeenbepaaldgedragtevertonen,wordtbepaalddoor

dehoudingdiedepersoonheefttegenoverdatgedrag(A)endeSubjectiveNorm(SN)(Davis,

Bagozzi,&Warshaw,1989).Dezehouding,ofattitudetowardsbehaviourwordtgedefinieerd

alsdepositieveennegatievegevoelensdieeenpersoonheeftoverhetuitvoerenvandat

gedrag.Ditwordtgemetenalsdesomvanaldezegedachten(bi),vermenigvuldigmethoedie

persoondezegedachtenevalueert(ei)(Chuttur,2009).

29

Desubjectivenorm(SN)isdeperceptiedieeenpersoonheeftvanwatmensendiebelangrijk

zijnvoorhemdenken.Meerbepaaldofhijdatspecifiekegedragaldannietmoetvertonen

(Chuttur,2009).DeSNwordtberekendalsdesomvandenormativebeliefs(nbi),i.e.hoeeen

persoonzichverwachttegedragen,vermenigvuldigdmetdehoesterkdiepersoonprobeert

tevoldoenaandieverwachtingen(mci)ofmotivationtocomply(Chuttur,2009).

SamengevatkandeBIalsvolgtwordenberekent(Davis,Bagozzi,&Warshaw,1989):

BI=A+SN

Waarbij,

A=Σbiei

SN=Σnbimci

TRAiseengeneriekmodel.Alvorenseenonderzoekerhetmodelkantoepassenmoetende

gevoelensen verwachtingengedefinieerdworden (Davis,Bagozzi,&Warshaw,1989).Alle

factoren die het gedrag beïnvloeden doen dit om een indirectemanier via A, SN of hun

wegingsfactoren. De eigenschappen van een systeem zoals de gebruiksvriendelijkheid,

grafisch ontwerp, functionaliteiten, implementatie van het proces, etc. zitten bijgevolg

indirectvervatinhetmodel(Davis,Bagozzi,&Warshaw,1989).

2.2.2 TechnologyAcceptanceModel(TAM)

Davis ontwikkelde het TAM-model om een beter inzicht te krijgen in het

gebruikersacceptatieproces van informatiesystemen (1985).Het is eenaanpassing vanhet

TRA-model(Davis,Bagozzi,&Warshaw,1989).Ditmoetontwikkelaarstoelatenomsystemen

beterteevaluerenalvorensdezeteimplementeren(Davis,1985).Hetconceptueelmodelstelt

dathetgebruikvaneensysteemkanverklaardwordendoordemotivatievandegebruiker.

Dezemotivatiewordtopzijnbeurtbeïnvloeddoorexternestimulansen.Dezestimulansen

omvattendekarakteristiekenentoepassingsmogelijkhedenvanhetsysteem(Chuttur,2009).

DavissteldedathetgebruikenvaneensysteemeengedragisenbijgevolgdathetTRA-model

geschiktisomditgedragteverklarenenvoorspellen.WellietDavisdesubjectivenormbuiten

30

beschouwingomdatditeenvandemeestonduidelijkeenvageaspectenvanhetmodelwas.

Hetmodelkanhetgebruikvaneensysteembijgevolgenkelverklarenvanuitdehouding(A)

dieeenpersoonheefttegenoverhetgebruikervan.Omdezehoudingtevoorspellengebruikte

Davistweebegrippen:perceivedusefulness(PU)enperceivedeaseofuse (PEOU)(Chuttur,

2009).

Davisgebruiktdevolgendedefinities(1985)p.26:

Perceivedusefulness:“dematewaarineenindividugelooftdathetgebruikvaneenbepaald

systeemhetuitvoerenvaneenjobkanverbeteren.”

Perceivedeaseofuse:“dematewaarineen individugelooftdateensysteemkangebruikt

wordenzondermentaleoffysiekeinspanning.”

Afbeelding5:OorspronkelijkTAM-model(Davis,1985)p.24

HetorigineleTAM-modelvanDaviswordtweergegeveninAfbeelding5(1985).Demotivatie

omeensysteemtegaangebruikenbestaatuitdeattitudetenopzichtevanhetgebruikervan.

Dezeattitudewordtgevormddoordeperceivedusefulness(PU)endeperceivedeaseofuse

(PEOU).OoksteldehijdatdePEOUeendirecteinvloedheeftopdePU.DePEOUenPUworden

ophunbeurtbeïnvloeddoordekarakteristiekenvanhetsysteem(Chuttur,2009).Opbasis

van regressieanalyse onderzocht Davis de relaties in het model. Daarbij kwam hij tot de

conclusiedatPUookeendirecte invloedkanhebbenophetwerkelijkegebruik.Daarnaast

31

steldehijookvastdatdeeigenschappenvanhetsysteemdehoudingtenopzichtevanhet

gebruik(A)directbeïnvloeden(Chuttur,2009).

Bijlaterestudieswerdookdecomponentbehaviouralintention(BI)toegevoegd.Erkunnen

zich namelijk situaties voordoen waarin een individu een systeem als zeer bruikbaar

aanschouwt,waardoorhijeensterkeintentieheeftomhetsysteemtegaangebruiken,zonder

datdaarbijeersteenhoudingwordtgevormdtenopzichtevanhetgebruikvanhetsysteem.

VerderestudieshebbenbovendienaangetoonddatzowelPUalsPEOUeendirecteinvloed

hebben op de BI (Chuttur, 2009). De uiteindelijke versie van het TAM-model wordt

weergegeveninAfbeelding6.

Afbeelding6:TechnologyAcceptanceModel(Venkatesh&Davis,1996)

2.2.3 InnovationDiffusionTheory(IDT)

DeInnovationDiffusionTheoryisontwikkelddoorRogersin1962.Detheoriewordtgebruikt

omdeacceptatieenverspreidingvaneennieuweinnovatietussenconsumententeverklaren.

Een innovatie is een idee, werkwijze, product of object die de gebruikers als nieuw

beschouwen (Yu & Tao, 2009). Rogers definieert vijf attributen die de adoptie van een

innovatiebeïnvloeden(Moore&Banbasat,1991):

• RelativeAdvantage:dematewaarineeninnovatiealsbeterbeschouwdwordtdanzijn

voorganger.

• Compatibility: demate waarin een innovatie consistent beschouwd wordtmet de

bestaandewaarden,nodenenvoorgaandeervaringen.

• Complexity:dematewaarineeninnovatieaanzienwordtalsmoeilijktegebruiken.

• Observability:dematewaarinderesultatenvaninnovatiezichtbaarzijnvooranderen.

32

• Trialability:dematewaarmeeeen innovatiekanuitgetestwordenalvorensdezete

adopteren.

Afbeelding7:DiffusionofinnovationdoorRogers(Yu&Tao,2009)

Deadoptieofverwerpingvaneeninnovatiebegintmetdebewustwordingvandegebruiker

overhetbestaanvandeinnovatie.Indefasevoorafgaandaandebeslissinggaatdegebruiker

actiefopzoek,ofontvangtpassiefinformatieoverdeinnovatie.Opbasisvandezeinformatie

neemtdegebruikereenstandpunt inomtrentde innovatie. Indebeslissingfasewordtde

nieuwe innovatie ofwel geaccepteerd of verworpen. In de fase na de beslissing gaat de

gebruikerproberenzijnbeslissingtebevestigen.Bijvoldoendetegenstrijdiginformatiekande

gebruikeralsnogvanmeningveranderen(Yu&Tao,2009).

2.3 Overzichtstudiesomtrentacceptatievannieuwetechnologieën

2.3.1 e-Facturatie

Tabel 10 geeft een overzicht van de gebruikte theoretischemodellen en variabelen in de

literatuur omtrent de acceptatie van e-facturatie. Al deze studies zijn gebasseerd om het

TechnologyAcceptanceModelofdeInnovationDiffusionTheory.

33

Auteur Gebruiktemoddelen

Afhankelijkevariabele Verklarendevariabelen

(Hernandez-Ortega,2012)

TAM,IDT E-invoicingintentions(a) Adoption(b) Continuetouse

1. Perceived ease ofuse

2. Perceivedusefulness3. Perceived

compatibility4. Perceivedsecurity

(Sandberg,Wahlberg,&Pan,2009)

TAM Acceptanceofe-invoicing

1. Externalpressure2. Perceivedbenefits3. Owner/ manager

characteristics4. Organisational

readiness(Penttinen&Hyytiäinen,2008)

IDT AdaptionofElectronicInvoicing

1. RelativeAdvantage2. Compatibility3. Complexity4. Trialability5. Observability

(Penttinen&Tuunainen,2009)

IDT AdoptionofElectronicinvoicing

1. Institutionalfactors2. Perceivedbenefits3. Organizational

readiness4. Complexity

Tabel10:Gebruikteconstructenomdeacceptatievane-facturatieteverklaren

Hettheoretischemodelgebruikt indestudievanHernandez-Ortegaisgebaseerdopzowel

hetTAM-modelalsdeIDT-theorie.Daarbijwerdeenonderscheidgemaakttussenenerzijds

debeslissingome-facturatietebeginnengebruikenanderzijdsdebeslissingome-facturatie

te blijven gebruiken. Perceived Usefulness, Perceived Compatibility en Perceived Security

bleken significant te zijn in hetbeslissingsprocesome-facturatie te accepteren. Perceived

ease of use, Perceived usefulness en perceived compatibility waren significant om het te

blijvengebruiken(Hernandez-Ortega,2012).

Hernandez-Ortega maakte voor haar onderzoek gebruik van een enquête. Deze enquête

bestonduittweeluiken.Naastdeeigenlijkvariabelenvanhetonderzoekwerdeerstgepolst

naaralgemenekarakteristiekenvandeorganisatie.Ditomvattezoweldegrootteenaardvan

de onderneming, als het gebruik van informatietechnologieën in het algemeen binnen de

organisatie.DeoperationaliseringvandevariabelenwordtweergegeveninTabel11.Elkitem

34

werdgemetenopeenzeven-punten-Likertschaal,gaandevanvolledigakkoordtotvolledig

niet-akkoord(Hernandez-Ortega,2012).

Variabele ItemPerceivedeaseofuse Thee-invoiceiseasytoimplementinmyfirm

Thee-invoiceiseasytouseLearningtousethee-invoiceiseasyforme

Perceivedusefulness Thee-invoiceisusefulinmyfirmThee-invoiceenablemycompanytoaccomplishspecifictasksmorequicklyUsingthee-invoiceimprovesmyfirm’sperformance

Perceivedcompatibility Thee-invoiceiscompatiblewithourbusinessvalueandbeliefsThee-invoiceiscompatiblewithourbusinesscultureThee-invoiceiscompatiblewithourpreferredworkpractices

Perceivedsecurity Ithinkthatthee-invoicehasmechanismsthatensurethesafetransmissionofinformationIthinkthatthee-invoiceguaranteesthesecurityofdatafromthirdpartiesI think that the e-invoice has sufficient technical capacity toensurethatthedataIsendwillnotbeinterceptedbyhackers

Intentiontouse Iwillusethee-invoiceonaregularbasisinthefutureIwillfrequentlyusethee-invoiceinthefutureItislikelythatIwillcontinueusingthee-invoice

Tabel11:Metingvanvariabelen(Hernandez-Ortega,2012)

Sandberg et al.maakten voor hun dataverzameling gebruik van interviews bij kmo’s. Hun

aangepaste TAM-model steunt op vier pijlers: externe druk, perceived benefits,

karakteristiekenvandemanagerofeigenaarenorganisationalreadiness. Inhetonderzoek

werden20ondernemingeninlandelijkegebiedeninZwedenbevraagd.Destudietoontaan

dat de externe druk van klanten die facturen elektronisch wensen te ontvangen een

belangrijkefactorisdiedeacceptievane-facturatiebijkmo’sbeïnvloed(Sandberg,Wahlberg,

&Pan,2009).

PenttinenenHyyriäinenbaserenzichopdeInnovationDiffusionTheory. Inhunonderzoek

maken ze gebruik van 6 casestudies en onderzoeken ze hoe deze bedrijven en publieke

instellingene-facturatiegeïmplementeerdhebbenenwelkefactorenzijbelangrijkvindenin

ditproces(2008).DestudievanPenttinenenTuunainenmaaktegebruikvanenquêtes(2009),

35

waarvan 96 valide responsen werden verzameld. De regressieresultaten tonen aan dat

perceived benefits, druk van leveranciers, bandwagon effect, organizational readiness en

externe druk van klanten de beslissing om e-facturatie te accepteren beïnvloeden. In de

regressiezijnenkel72kleineondernemingenopgenomen,i.e.ondernemingenmeteenomzet

vanminderdan50miljoeneuro(Penttinen&Tuunainen,2009).

2.3.2 Algemeen

KingenHevoerdeneenmeta-analyseuitop88onderzoekendiegebruikmaaktenvanhet

TAM-model.Deresultatengavenaandatheteenrobuustenkrachtigmodelis.Tochstellen

ze vast die niet alle relaties in alle onderzoeken significant zijn (King & He, 2006). De

hoofdconstructenvanhetTAM-modelbestaanuitdePerceivedEaseofUese(PEOU)ende

PerceivedUsefulness(PU),metalsafhankelijkevariabeledeBehavioralIntention(BI).Erzijn

echterveleuitbreidingophetmodel,diedeonderzoekerssamenvatteninAfbeelding8.

Afbeelding8:AanpassingenvanhetTAM-model(King&He,2006)

AanpassingenaanhetTAM-modelgedefinieerddoorKingenHeopbasisvanmeta-analyse

(2006):

1. Het effect van voorgaande externe factoren, zoals eerder gebruik of

gebruikservaringen en de mate waarin een persoon algemeen overweg kan met

computers;

36

2. Factorenvananderetheorieëndietoegevoegdwerdenomdevoorspellendekracht

vanhetTAM-modelteverhogen,zoalsdeSubjectiveNorm(SN),verwachtingen,risico,

vertrouwenendetask-technologyfit;

3. Contextuele factoren zoals geslacht, culturele verschillen en technologische

kenmerkendieeeneffectkunnenhebben;

4. Factorendievolgenopdebehaviouralintention,zoalshetwerkelijkegebruikvande

technologie.

HetorigineleTAM-modeltrachtdehetgedragende intentievan individuelegebruikerste

verklaren. YuenTaostellendateenondernemingkanaanschouwdwordenalsgroepvan

individuen,diesameneencollectiefgedragvertonen.Ditcollectievegedragwordtvervolgens

subjectiefbeoordeelddoordeleidinggevendefigurenindeonderneming(Yu&Tao,2009).

2.4 Onderzoekmodel

Omeenbeter inzicht tekrijgenhoedeVlaamsekmo’s tegenovere-facturatie staanwordt

gebruikgemaaktvanhetTAM-model.Hetmodelwaaropditonderzoekgefundeerdis,wordt

weergegeven in Afbeelding 9. Hoewel het TAM-model uitvoerig is toegepast om andere

technologieën,zijndetoepassingenope-facturatieeerderbeperkt.

Debedoelingvanhetonderzoekisomnategaanwelkefactorenhetgebruikvane-facturatie

beïnvloeden.Daarnaastwordt nagegaan doorwelke factoren de intentie voor toekomstig

gebruikbeïnvloedwordt.Decentraleonderzoeksvraagluidtalsvolgt: inwelkematewordt

hetgebruikende intentieome-facturatie inde toekomst tegebruikenbijVlaamsekmo’s

beïnvloeddoordeondernemingskenmerken,PerceivedUsefulness,PerceivedEaseofUseen

SubjectiveNorm.

VoorgaandeonderzoekendiehetTAM-ofIDT-modeltoepastenwarengefundeerdopeerder

kleine steekproeven (n < 100) of casestudies, met uitzondering van het onderzoek van

Hernandez-Ortega. In totaal werden 1.193 valide responsen verzameld via een

telefooninterviews bij Spaanse bedrijven.Met slechts 0,3 procent van de bedrijven in de

steekproefmetmeerdan250werknemers,bestaatdesteekproefvoornamelijkuitkleine-en

37

middelgroteondernemingen(Hernandez-Ortega,2012).Inhetonderzoekmodelwerdechter

geenrekeninggehoudenmetexternafactorenzoalsleveranciers,klantenendeoverheid.

Afbeelding9:Onderzoeksmodel

Deeerstehypothesesteltdatdeondernemingskenmerkeneensignificantverbandhebben

methetgebruikendeintentievoortoekomstiggebruik.Zokunnenerbijvoorbeeldsectorale

verschillenbestaan.Ookkandeondernemingsgrootteeeneffecthebbenopdeacceptatievan

e-facturatie.Meestalisdeondernemingsgroottepositiefgerelateerdaandeacceptatievan

nieuwe technologieën.Dit omdat grotere bedrijven eenhogere noodhebben aan nieuwe

technologieënomhunprestatiesteondersteunen.Anderzijdswordtaangenomendatkleine

bedrijven flexibeler en innovatiever zijn, en dus sneller nieuwe technologieën aanvaarden

(Frambach&Schillewaert,2002).Ditleidttotdevolgendehypothesen:

H1a: Ondernemingskenmerken hebben een significante invloed op het gebruik van e-

facturatie.

H1b: Ondernemingskenmerken hebben een significante invloed op de intentie om e-

facturatieindetoekomsttegebruiken.

38

DePerceivedUsefulnessisdematewaarineenondernemingvanmeningisdathetgebruik

van een bepaald systeem de prestaties van de onderneming kan verbeteren (Hernandez-

Ortega,2012)ofvoordelenteweegkanbrengen(Yu&Tao,2009).Devolgendehypothesen

wordengetest:

H2a:PerceivedUsefulnessheefteensignificantieinvloedophetgebruikvane-facturatie.

H2b:PerceivedUsefulnessheefteensignificanteinvloedopdeintentieome-facturatieinde

toekomsttegebruiken.

Perceived Ease of Use is de mate waarin een onderneming moeiteloos een

informatietechnologie kan gebruiken (Hernandez-Ortega, 2012). Dit bevat investeringen,

opleidenvanpersoneel,onderhoudskosten,etc.(Yu&Tao,2009).PEOUwordtgetoetstmet

volgendehypothesen:

H3a:PerceivedEaseofUseheefteensignificanteinvloedophetgebruikvane-facturatie.

H3b:PerceivedEaseofUseheefteensignificanteinvloedopdeintentieome-facturatieinde


DeSubjectiveNormisdematewaarineenondernemingbeïnvloedwordtdoordeoverheid,

toonaangevendeondernemingen,concurrentenenhandelspartners(Yu&Tao,2009).Ineen

zeer competitieve omgeving kunnen bedrijven genoodzaakt worden om nieuwe

technologieënteaccepterenomhunmarktpositietekunnenblijvenbehouden(Frambach&

Schillewaert,2002).Heteffectvandezeomgevingskenmerkenwordtgetoetstviavolgende

hypothesen:

H4a:SubjectiveNormheefteensignificanteinvloedophetgebruikvane-facturatie.

H4b: Subjective Norm heeft een significante invloed op de intentie om e-facturatie in de


39

3 Methodologie

3.1 Inleiding

HetdoelvanhetonderzoekisomnategaanwatdemeningisvandeVlaamsekmo’sover

elektronischefacturatieenwelkefactorenhetgebruikbeïnvloeden.Hiervoorwerdgebruik

gemaaktvaneenenquête.Dezevragenlijstwerdpermailuitgestuurdnaar3.197bedrijven,

verspreid over de vijf Vlaamse provincies. Daarbij werden bedrijven getarget tot 250

werknemers,wateenvandeEuropeseparamatersisomkleine-middelgroteondernemingen

tedefiniëren(AgentschapInnoveren&Ondernemen,2016).

Inwat volgtwordt eerst de operationalisatie van de theoretische constructen besproken.

Vervolgens wordt een overzicht gegeven van de dataverzameling. Tot slot worden de

verzamelderesponsenbesproken.

3.2 Operationaliserenvariabelenenmeetinstrumenten

Omdeenquêtetoegankelijktehoudenwerdgeopteerddevragenlijstnietteuitgebreidte

maken.Bedrijfsleidersenkleinezelfstandigenzouden immerskunnenafhakenbij te lange

vragenlijsten. Daarom werd beslist een enquête op te stellen die in een vijftal minuten

afgewerkt kan worden. Het eerste onderdeel van de vragenlijst had betrekking op de

algemene eigenschappen van de onderneming. In het tweede deel werd gepolst naar de

PerceivedUsefulness,PerceivedEaseofUseendeSubjectiveNorm.

Tabel12omvatheteerstedeelvandevragenlijst.Alsindicatorvoordeondernemingsgrootte

werdgevraagdnaarhetaantalwerknemers.Deeconomischesectorenwerdenopgedeeldin

vier categorieën, zoals gehanteerd door Statbel voor de niet-financiële marktgerichte

economie(2013).Decategorieënwerdenbewustruimgenomenomtekleinecategorieënte

vermijden. Een overige categorie werd voorzien voor ondernemingen die niet thuishoren

onder industrie, diensten, handel of bouw. Vervolgens werd gepolst naar het aantal

inkomendeenuitgaandefacturen.Vraagvijfbetreftdemanierwaaropbedrijvenfactureren,

zijnde papier, bijlage in e-mail of elektronisch. De laatste twee vragen gaan na of de

ondernemingtotophedenalelektronischefacturenheeftontvangenen/ofverzonden.

40

Ondernemingskenmerken

V1 Ondernemingsgrootte:aantalwerknemers NumeriekV2 Sector 1. Industrie

2. Diensten3. Handel4. Bouw5. Andere(specifieer)

V3 Aantalontvangenfacturenpermaand NumeriekV4 Aantalverzondenfacturenpermaand numeriekV5 Opwelkemanierverzendtuwonderneming

facturen(meerdereantwoordenmogelijk)?1. Papier2. Bijlagee-mail3. Elektronisch

V6 Heeftuwondernemingreedselektronischefacturenontvangen?

Ja/nee

V7 Heeftuwondernemingreedselektronischefacturenverzonden?

Ja/nee

Tabel12:OperationaliserenOndernemingskenmerken

HettweedeluikvandevragenlijstwordtweergegeveninTabel13.Voordezevragenwerd

gebruikgemaaktvaneenzevenpuntenLikertschaal.Dezeschaalisopgedeeldvan1(helemaal

nietakkoord) tot7 (helemaalakkoord).Devragenwerdenvoornamelijkgebaseerdophet

werkvan(Chuttur,2009),(Hernandez-Ortega,2012)en(Yu&Tao,2009).

Zoalsaangehaaldin2.2.2definieerdeDavisdePUals“dematewaarineenindividugelooft

dathetgebruikvaneenbepaaldsysteemhetuitvoerenvaneenjobkanverbeteren”(1985).

Als basis hiervoor werden de beschreven voordelen van e-facturatie omschreven in 1.2

gebruikt.

PEUOomschreefDavisals“dematewaarineenindividugelooftdateensysteemkangebruikt

worden zonder mentale of fysieke inspanning” (1985). Vertaalt naar het niveau van een

ondernemingkanditdematezijnwaarine-facturatieeenvoudigteimplementerenisinde

organisatie(Hernandez-Ortega,2012),dematewaarineengeldelijkeinvesteringvereistis(Yu

& Tao, 2009) en de mate waarin het leren werken met het nieuwe systeem een grote

inspanningvraagtvandegebruikers(Yu&Tao,2009).

41

PerceivedUsefulness(PU)

Q1 E-facturatie maakt het mogelijk om facturen automatisch te verwerken in deboekhoudsoftware

Q2 Hetgebruikvane-facturatieverlaagtdegemiddeldekostperfactuurQ3 Hetgebruikvane-facturatiebeperkthetaantaladministratiefoutenQ4 E-facturatiemaakthetmogelijkdefacturatiecyclusteverkortenwaardoorfacturen

snellergeïndkunnenwordenQ5 Hetgebruikvane-facturatiecreëerteencompetitiefvoordeelQ6 Hetgebruikvane-facturatiezorgtvooreensterkerebandmethandelspartnersQ7 E-facturatielaattoeomcommerciële-enfinanciëlegegevensopeenveiligemanier

uittewisselenmethandelspartnersQ8 E-facturatieneemtmindertijdinbeslagdanklassiekepapierenfacturatiePerceivedEaseofUse(PEOU)

Q9 E-facturatieiseenvoudigteimplementereninmijnondernemingQ10 Deimplementatievane-facturatievereisteengroteinvesteringQ11 Het overschakelen van papieren facturatie naar e-facturatie vergt een grote

inspanningvoordegebruikersvanhetsysteemSubjectiveNorm(SN)

Q12 Toonaangevendebedrijvenbinnendesectormakengebruikvane-facturatieQ13 Eenmeerderheidvanonzehandelspartnersmaaktgebruikvane-facturatieQ14 Eenmeerderheidvanonzeconcurrentenmaaktgebruikvane-facturatieQ15 Hetgebruikvane-facturatiewordtactiefgepromootdoordeoverheidQ16 KlanteneisenfacturenelektronischteontvangenIntentie

Q17 Mijnondernemingzalregelmatiggebruikmakenvane-facturatieindetoekomstTabel13:OperationaliserenPU,PEOU,SNenIntentie

DeSubjectiveNorm (SN)meetdematewaarineenondernemingbeïnvloedwordtdoorde

omgeving, i.e. de overheid, toonaangevende bedrijven, handelspartners, etc. (Yu & Tao,

2009).DezevragenzijnallengebaseerdophetwerkvanYuenTao.

Tenslottewerdnagegaanwatdeintentieisvanondernemingenome-facturatietegebruiken

indetoekomst.

42

3.3 Dataverzameling

Tot de doelgroep van het onderzoek behoren alle in Vlaanderen gelokaliseerde

ondernemingen. Om een zo volledig mogelijk steekproefkader te bekomen werd beroep

gedaanopdewebsiteKnackTrendsTop.Dezebronwerdookgebruiktomwillevanhetfeit

datdewebsitebeschiktover gedetailleerde contactinformatie vandeondernemingen.De

website publiceert informatie over 450.000 balansplichtige vennootschappen.

Ondernemingenwordenopgenomenvan zodra zewordenopgericht.Het steekproefkader

omvataldusookstarters.Eennadeelisdatzelfstandigen,eenmanszakenenvrijeberoepen

nietzijnopgenomenindelijst(TrendsTop,2016).

Wanneer gefilterdwordtopdeprovinciesAntwerpen, Limburg,Oost-Vlaanderen,Vlaams-

Brabant en West-Vlaanderen, en op ondernemingen met maximum 250 werknemers,

schietenerintotaal73.185ondernemingenover.Deverdelingvandeoperationelesteekproef

overdeverschillendeondernemingsgroottesisweergegeveninTabel14.

Personeelsbestand Aantalbedrijven1tot4 39.061 53,37%5tot9 15.612 21,33%10tot19 9.153 12,51%20tot49 6.313 8,63%50tot99 1.912 2,61%100tot199 937 1,28%200tot250 197 0,27%Totaal 73.185 100%

Tabel14:OperationelePopulatie

Omeenrepresentatiefbeeldtekrijgenvandepopulatiewerdhetaantalwerknemersgebruikt

alsbasisvaneengestratificeerdesteekproef.Dedatasetwerdtelkensgefilterdpercategorie

van aantal werknemers. Daarna werd op elke categorie een systematische steekproef

getrokken.

Dedataverzamelingvondplaats tussen27 junien26 juli2016.Deeerste2.300bedrijven

werden gecontacteerd op 27, 28 en 29 juni. De overige bedrijven werden gecontacteerd

tussen18julien21juli.Bijdetweedeselectiewerddezelfdewerkwijzegehanteerd.

43

3.4 Overzichtverzameldedata

Tabel15geeftderesponsratioperondernemingsgrootteweer.Deenquêtewerduitgestuurd

naar 3.197 bedrijven. 305 bedrijven hebben de enquête ingevuld, waarvan 225 geldige

responsenbekomenwerden.Ditbetekenteengeldigeresponsgraadvan7procentopeen

totaleresponsgraadvan10procent.Eeneerstevaststellingisdatderesponsgraadbeduidend

lager ligt bij de ondernemingen met minder dan 10 werknemers. De responsgraad van

ondernemingenmetmeerdan10werknemersvarieerttussende8procenten15procenten

is vergelijkbaar met het onderzoek van Yu en Tao (2009) die een gelijkaardige enquête

verspreiddenviae-mailnaargrotebedrijveninTaiwan.

Steekproef Respons(Valide) Respons%1tot4 1251 40 3%5tot9 680 40 6%10tot19 586 56 10%20tot49 320 42 13%50tot99 200 25 13%100tot199 119 10 8%200tot250 41 6 15%>250 0 6 Totaal 3197 225 7% 3197 305 10%Tabel15:Responsratioperondernemingsgrootte

Slechtsdrieprocentvandegecontacteerdeondernemingenmet1tot4werknemersheeftde

enquête succesvol voltooid. Deze lage responsratio kan diverse onderliggende redenen

hebben. Enerzijds is het mogelijk dat de zaakvoerders van deze kleine bedrijven minder

beschikbare tijdhebbenommee tewerkenaandergelijkeonderzoeken.Anderzijds is het

mogelijkdatze–meerdangrotereondernemingen-nietbekendzijnmete-facturatieofer

nietvooropenstaan,endaaromdeenquêtenietinvullen.

Hoewelbedrijvenmetmeerdan250werknemersnietgetargetwerden,isdeenquêtetoch

bij zes grote ondernemingen terecht gekomen. Dit omdat een opgegeven e-mailadres

mogelijk toebehoort aan een persoon die bijmeerdere bedrijvenwerkzaamheden is. Een

anderemogelijkheidisdathetomeenholdingofmoeder/dochtermaatschappijgaat.

44

Deverdelingoverdeverschillendesectorenvandedeelnemendeondernemingenaanhet

onderzoekwordtsamengevatinTabel16.

Sector Aantal PercentageDiensten 71 31%Handel 66 29%Industrie 53 23%Bouw 26 11%Andere 11 5%Totaal 227 100%Tabel16:Verdelingrespondentenpersector

Tabel17enTabel18tonenhetgebruikvandeverschillendefacturatiemethodenpersector

enperondernemingsgrootte.82procentvandedeelnemendeondernemingenmaaktgebruik

vanpapierenfacturatie,68procentmaaktgebruikvane-mailbijlagenen25procentmaakt

gebruikvanelektronischefacturatie.Hetpercentageondernemingendiegebruikmaaktvan

e-facturatieligtbijgevolgaanzienlijkhogerdanbijdeofficiëlecijfersvanStatbel,waarin2014

7,3 procent van de ondernemingen aangaf facturen te versturen die geschikt zijn voor

automatischeverwerking(Statbel,2015).

Depercentagesverschillennaargelangdesectorenenondernemingsgrootte.Gelijklopend

metdecijfersvanStatbelmakenbedrijvenindebouwsectormindergebruikvane-facturatie.

Slechts2vande26bedrijvenactief indebouwsectorgevenaangebruik temakenvane-

facturatie.Decijferstonenookdetrendaandatgrotereondernemingenmeergebruikmaken

vane-facturatiedankleinebedrijven.

Papier Bijlagee-mail Elektronisch Aantal % Aantal % Aantal % TotaalBouw 24 92% 16 62% 2 8% 26Industrie 41 77% 35 66% 14 27% 53Handel 54 82% 43 65% 25 38% 66Diensten 56 79% 53 75% 14 20% 71Andere 10 91% 7 64% 1 11% 11Totaal 185 82% 154 68% 56 25% 227Tabel17:Facturatiemethodenpersector

45

Papier Bijlagee-mail Elektronisch Aantal % Aantal % Aantal % Totaal1tot4 31 78% 26 65% 6 15% 405tot9 32 80% 27 68% 4 10% 4010tot19 44 79% 44 79% 17 30% 5620tot49 39 93% 26 62% 9 21% 4250tot99 20 80% 16 64% 11 44% 25100tot199 7 70% 7 70% 4 40% 10200tot250 4 67% 3 50% 3 50% 6>250 6 100% 5 83% 2 33% 6Totaal 183 82% 154 68% 56 25% 225Tabel18:Facturatiemethodenperondernemingsgrootte

OmdeinterneconsistentievandetheoretischeconceptenPU,PEOUenSNnategaan,werd

de CronbachsAlpha test uitgevoerd.De resultaten van deze testwordenweergegeven in

Tabel19.DewaardenvoorPUenSNbedragen0,85en0,76.Dezewaarden zijnbijgevolg

groterdan0,7,watalsnormbeschouwdwordt.Ditbetekentdatervoldoendesamenhangis

tussende vragen vandeze conceptenendezeals eengeheelbeschouwdkunnenworden

(Gliem&Gliem,2003).

Volledig Gefilterd Aantalvragen Cronbach'sAlpha Aantalvragen Cronbach'sAlpha

PU 8 0,845 8 0,845PEOU 3 -0,090 2 0,628SN 5 0,760 5 0,760Tabel19:InterneConsistentiePU,PEOUenSN

DeCronbach’sAlphawaardevoorPEOUbedraagt-0,09.Dezelagewaardeistewijtenaanhet

feitdatQ9andersgeformuleerdisdanQ10enQ11.Deeerstevraagwerdmeteenpositieve

toongeformuleerdterwijlQ10enQ11innegatievezingeformuleerdzijn.Wanneerdeschaal

vanQ9werdgeïnverteerdenwerdopgenomen indetestbedroegdewaarde0,573.Deze

waarde is te laagomvoldoende interne samenhang tehebben tussendevragen.Daarom

werddezevraagnietweerhouden.Bovendienkandeschaaldannietmeergeïnterpreteerd

wordenvolgenshoederespondentendezevraagbeantwoordhebben.

46

Wanneer enkel Q10 en Q11 in rekening worden gebracht bedraagt de Cronbach’s Alpha

waarde van de PEOU 0,628.Waarden tussen 0,6 en 0,7 bevinden zich in het betwistbaar

gebied(Gliem&Gliem,2003).Voorzichtigheidisaldusgebodenbijhettrekkenvanconclusies

omtrentdeimpactvanPEOUophetgebruikvane-facturatieendeintentieome-facturatie

tegebruikenindetoekomst.

47

4 Resultaten

Inheteerstedeelvanhetresultatengedeeltewordtelkevariabeleafzonderlijkbehandeld.Via

bivariateanalyseswordtnagegaanofereenverbandistussenelkvandevariabelenenhet

gebruik van e-facturatie en de intentie om e-facturatie te gebruiken in de toekomst.

VervolgenswordendevariabelengegroepeerdtotdetheoretischeconstructenPU,PEOUen

SN om het theoretische model te toetsen. In het tweede gedeelde wordt de onderlinge

samenhangvandevariabelengetoetstviaregressieanalyse.

4.1 Bivariateanalyses

4.1.1 Ondernemingskenmerken

4.1.1.1 Ondernemingsgrootte

Omnategaanofhetgebruikvane-facturatieverschiltnaargelangteondernemingsgrootte

werdeenChi-kwadraat testuitgevoerd.Hetgebruikvan facturatieviae-mailbijlagenwerd

eveneensgetest.DeresultatenwordensamengevatinTabel20.

Werknemers BijlageE-mail Elektronisch1tot4 65,0% 15,0%5tot9 67,5% 10,0%10tot19 78,6% 30,4%20tot49 61,9% 21,4%50tot99 64,0% 44,0%>100 68,2% 40,9%Totaal 68,4% 24,9%

N=225 N=225

P-waardeChi-square=0,556

P-waardeChi-square=0,007Cramer'sV=0,266(P=0,007)

Tabel20:Gebruikvane-facturatieperondernemingsgrootte

Het gebruik van facturatie via e-mailbijlagen verschilt niet tussen de verschillende

categorieën. Facturatie via e-mail is reeds wijdverspreid in gebruik en bedraagt in alle

categorieënmeerdan60procent.Watbetreftelektronischefacturatieiserweleensignificant

verschil(p=0,007).DeCramer’sV-waardewijstopeenzwakverband.Ondernemingenmet

minder dan 10 werknemers maken minder gebruik van e-facturatie dan grotere

ondernemingen.Tussendeondernemingsgrootteendeintentieome-facturatietegebruiken

48

inde toekomst is ereengelijkaardig verband.DeSpearmancorrelatiecoëfficiëntbedraagt

0,244(p=0,001)

Ineennuanceringopdevraagopwelkemaniereneenondernemingfacturenverstuurt,werd

ook gevraagd of de onderneming reeds elektronische facturen heeft verzonden en/of

ontvangen. De resultaten van deze vragen worden weergegeven in Tabel 21. Of een

onderneming al dan niet reeds e-facturen ontvangen heeft, verschilt niet naar gelang de

ondernemingsgrootte. Globaal geeft 81,5 procent van de ondernemingen aan reeds e-

facturentehebbenontvangen.

Heeftuwondernemingreedselektronischefacturen

ontvangen?


verzonden?

Nee Ja Nee Ja1tot4 15,0% 85,0% 52,5% 47,5%5tot9 17,5% 82,5% 70,0% 30,0%10tot19 17,9% 82,1% 48,2% 51,8%20tot49 19,0% 81,0% 59,5% 40,5%50tot99 24,0% 76,0% 40,0% 60,0%>100 19,0% 81,0% 28,6% 71,4%Totaal 18,3% 81,7% 52,2% 47,8%

N=224 N=224 P-waardeChi-square=0,971 P-waardeChi-square=0,028 Cramer'sV=0,237(P=0,028)Tabel21:Verzendenenontvangenvane-facturenperondernemingsgrootte

Tussenhetaantalondernemingendiereedselektronischefacturenhebbenverzondenzijner

wel significante verschillen tussen de verschillende ondernemingsgroottes (P = 0,028).

Opmerkelijkisdatdehelftvandeondernemingendieaangeeftreedselektronischefacturen

tehebbenverzondenditnietaangeeftbijdemanierenwaaropzefactureren.Hetismogelijk

datondernemingensporadischeene-factuurverzendenviaeenwebportaal,maardieniet

aangevenalswijzewaaropzefacturen.

4.1.1.2 Sector

De sectorale verschillenwordenweergegeven in Tabel 22. Ook hier is er geen significant

verschilwatbetrefthetgebruikvanfacturatieviae-mail.Hetgebruikvane-facturatieiswel

49

significantverschillendtussendeverschillendesectoren(p=0,012).Ondernemingenactiefin

de Handel gaven het vaakst aan gebruik te maken van e-facturatie (37,9 procent). Bij

ondernemingenactiefindebouwsectorbedraagtditslechts7,7procent.

BijlageE-mail ElektronischBouw 61,5% 7,7%Industrie 66,0% 26,4%Handel 65,5% 37,9%Diensten 74,6% 19,7%Totaal 68,1% 25,5%

N=216 N=216

P-waardeChi-Square=0,516 P-waardeChi-Square=0,012

Cramer'sV=0,225(P=0,012)Tabel22:Gebruikvane-facturatiepersector

Devraagofondernemingenreedse-facturenhebbenverzondentonendezelfderesultaten.

ZoalsweergegeveninTabel23geeft60,9procentvandeondernemingendieactiefzijninde

handel aan reeds e-facturen te hebben verzonden, tegenover 28% in de bouwsector. Een

Kruskal-Wallistestwerduitgevoerdomnategaanoferverschillenzijnindeintentieome-

facturatietegebruikenindetoekomst.Deverschillenwarenechternietsignificant.


ontvangen?


verzonden?

Nee Ja Nee JaBouw 16,0% 84,0% 72,0% 28,0%Industrie 21,2% 78,8% 50,0% 50,0%Handel 17,2% 82,8% 39,1% 60,9%Diensten 13,0% 87,0% 53,7% 46,3%Andere 25,8% 74,2% 64,5% 35,5%Totaal 18,1% 81,9% 52,2% 47,8%

N=226 N=226 P-waardeChi-Square=0,621 P-waardeChi-square=0,034 Cramer'sV=0,214(P=0,034)Tabel23:Verzendenenontvangenvane-facturenpersector

50

4.1.1.3 Facturatievolume

Hetlaatsteondernemingskenmerkbetrefthetaantalverzondenenontvangenfacturenper

maand.Zowelhetaantalontvangenalshetaantalverzondenfacturenpermaandhebbeneen

significantverbandmethetgebruikvane-facturatie.De resultatenwordensamengevat in

Tabel24.Hetvolumeaanverzondenenontvangenfacturenwerdopgedeeldincategorieën.

Depercentagestonenhetaantalbedrijvenmetditfacturatieniveaudiealdannietgebruik

makenvane-facturatie.Ondernemingendiemaandelijksmeerfacturenmoetenverwerken,

gevenvakeraangebruiktemakenvane-facturatie.

# facturen/maand

Aantalontvangenfacturenpermaand

Aantalverzondenfacturenpermaand

Gebruik Nee Ja Nee Ja1tot49 83,3% 16,7% 89,6% 10,4%50tot99 79,5% 20,5% 90,9% 9,1%100tot199 79,6% 20,4% 79,5% 20,5%200tot999 76,1% 23,9% 65,1% 34,9%>1000 41,7% 58,3% 50,0% 50,0%Totaal 75,2% 24,8% 75,1% 24,9%

N=226 N=225 P-waardeChi-Square=0,002 P-waardeChi-Square=0,000

Cramer's V = 0,274 (P =0,002) Cramer'sV=0,338(P=0,000)

Tabel24:Verbandaantalverzondenenontvangenfacturenengebruikvane-facturatie

OmdesectoraleverschillennategaanwerdeenANOVAtestuitgevoerdomteverifiërenof

hetaantalontvangenenverzondenfacturenverschillendispersector.Hetgemiddeldaantal

verzonden facturen verschilt in eerste instantie niet significant per sector. De resultaten

wordenweergegeveninTabel25.Globaalligthetgemiddeldeop1.200verzondenfacturen

permaand.Erzijnechterenkeleuitschietersmetalsgrootstewaarde80.000 facturen.De

rechterhelft van de tabel is gefilterd op ondernemingenmetmaximum 10.000 uitgaande

facturenpermaand.Slechts4bedrijvenwerdendaarbijuitdesteekproefgefilterd.Tochdaalt

daarbijhetgemiddeldenaar526facturen.Deverschillenpersectorzijnnuwelsignificant(P

< 0,1). De ondernemingen in de dataset die actief zijn in de handel- en dienstensector

versturengemiddeldmeerfacturenpermaanddanbedrijvenindebouw-enindustriesector.

51

Totaledataset Max.10.000facturen/maand N Gemiddelde Std.afw. N Gemiddelde Std.afw.

Bouw 26 875 3.327 25 230 78Industrie 52 308 618 52 308 618Handel 66 2.816 10.895 63 775 1.214Diensten 70 638 1.543 70 638 1.543Andere 11 90 78 11 90 78Totaal 225 1.200 6.134 221 526 1.154

P=0,152 P=0,069Tabel25:Maandelijkseaantalverzondenfacturenpersector

De intentie om e-facturatie te gebruiken in de toekomst correleert zowelmet het aantal

ontvangenfacturen(correlatiecoëfficiënt=0,209;p=0,003)alshetaantalverzondenfacturen

(correlatiecoëfficiënt=0,301;p=0,000).

4.1.2 PU,PEOUenSU

Omnategaanofdeantwoordenopdevragennormaalverdeeldzijn,werdeenKolmogorov-

Smirnov testuitgevoerd.Dep-waardenvandeze testwarenallemaal0,000enduszijnde

antwoorden bijgevolg niet normaal verdeeld. Daarom werd besloten om een niet

parametrische test te gebruiken. De resultaten van de Mann-Whitney U test worden

weergegeveninTabel26.Detabeltoontvoorelkestellingdegemiddeldeantwoordscoreen

standaardafwijkingvoorzoweldeniet-gebruikersalsdegebruikersvane-facturatie.Vieris

de neutralewaarde.Groter dan vier geeft aan dat de respondenten - gemiddeld gezien -

akkoordgaanmetdestelling.Kleinerdanviergeeftaandatderespondentennietakkoord

gaan.De laatste twee kolommengevende Z-waarde en significantieniveau vandeMann-

WhitneyUtestweer.

Deantwoordenzijnopallestellingensignificantverschillendtussendetweegroepen,behalve

vraagQ10enQ15.Beidegroepenzijnheterevenzeermeeeensdatdeimplementatievane-

facturatieeengroteinvesteringverreist.Daarnaastzijnbeidenereerdermeeoneensdate-

facturatieactiefdoordeoverheidwordtgepromoot.

52

Niet-geb

ruikers

Gebruikers

Man

n-WhitneyUte

st

Gem

idde

lde

Std.afw

.Gem

idde

lde

Std.Afw

.Z

Asym

.Sig.(p)

PerceivedUsefulness

Q1

Automatisc

heverwerking

inboe

khou

dsoftw

are

5,10

1,64

5,61

1,71

-2,70

0,00

7Q2

Lageregem

idde

ldekostperfa

ctuu

r5,18

1,54

5,96

1,26

-3,82

0,00

0Q3

Minde

radm

inistratie

vefo

uten

4,32

1,66

4,87

1,75

-2,25

0,02

5

Q4

Kortere

facturatiecycluswaardoo

rfacturen

sneller

geïnd

kunn

enworde

n4,55

1,69

5,06

1,75

-2,21

0,02

7

Q5

Compe

titiefvoo

rdee

l3,86

1,40

4,50

1,59

-3,03

0,00

2Q6

Sterkereban

dmethan

delsp

artners

3,43

1,35

3,91

1,43

-2,25

0,02

5Q7

Commerciële-enfin

anciëlegegevensveiliguitw

isselen

4,66

1,46

5,35

1,18

-3,08

0,00

2Q8

Neemtm

inde

rtijdinbeslagda

nklassie

kefa

cturatie

4,89

1,65

5,72

1,39

-3,52

0,00

0

PerceivedEaseOfU

se

Q9

Eenvou

digteim

plem

entereninond

erne

ming

3,38

1,70

4,64

1,91

-3,80

0,00

0Q10

Groteinvesteringvereist

4,39

1,46

4,43

1,65

-0,45

0,65

4Q11

Overschakelingvergtg

roteinspan

ning

voo

rdegebruikers

4,56

1,47

3,91

1,79

-2,33

0,02

0

Subjectiv

eNorm

Q12

To

onaang

even

debe

drijven

binn

ensectorgebruiken

e-facturatie

4,05

1,54

4,96

1,69

-3,41

0,00

1

Q12

Meerderhe

idhan

delsp

artnersg

ebruikte

-facturatie

2,85

1,46

3,92

1,65

-4,15

0,00

0Q14

Meerderhe

idcon

curren

tengebruikte-fa

cturatie

2,90

1,38

3,75

1,43

-3,59

0,00

0Q15

E-facturatiewordtactiefg

epromoo

tdoo

rdeoverhe

id

3,42

1,25

3,60

1,20

-0,99

0,32

1Q16

Klan

teneisenfacturen

elektronischteontvang

en

2,61

1,37

3,91

1,62

-5,04

0,00

0

Intentie

Q17

Ond

erne

mingzalregelmatiggeb

ruikmaken

van

e-fa

cturatiein

deto

ekom

st

4,05

1,83

6,13

1,00

-7,04

0,00

0

Tabel26:VerschilPU,PEO

UenSNtu

ssengebruikerse

nniet-gebruikers

53

Alle antwoorden op de stellingen in verband met Perceived Usefulness zijn significant

verschillendtussengebruikersenniet-gebruikers.Degrootsteverschillenzijnwaargenomen

bijQ2enQ8.Hoewelbeidegroepenerhetmeeeenszijndate-facturatiedegemiddeldekost

per factuur verlaagt, zijn de gebruikers hier meer van overtuigd dan de niet-gebruikers.

Gelijklopendgaanbeidegroepenermeeakkoorddate-facturatiemindertijdinbeslagneemt

danklassiekepapierenfacturatie.

Zoalsaangegevenin1.4.2.2kane-facturatieomslachtigzijnvoorkleineondernemingendie

opdiverseonlineplatformendienenaantemeldenomfacturentekunnenversturennaar

groteondernemingen.Waardoorhetmogelijkisdatzijmeertijdverliezenaane-facturatie.

Om na te gaan of er verschillen zijn in de antwoorden op vraag Q8 naargelang de

ondernemingsgroottewerdeencorrelatietestuitgevoerd.Decorrelatiecoëfficiëntbedraagt

0,311 en is significant op het 10% niveau (p = 0,071). Wat aangeeft dat hoe groter de

ondernemingis,hoemeerdezeakkoordgaatmetdestellingdate-facturatiemindertijdin

beslag neemt dan klassieke facturatie. Dit kan mogelijk verklaard worden omdat grotere

ondernemingen meer facturen verzenden (correlatiecoëfficiënt = 0,565; p = 0,000). De

correlatietussenhetaantalverzondenfacturenendeQ8isechternietsignificant(p=0,204).

Zowelgebruikersalsniet-gebruikerszijnheternietmeeeensdate-facturatieeensterkere

bandcreëertmethandelspartners.Welgevengebruikersaandatditeencompetitiefvoordeel

kancreëren,terwijlniet-gebruikersnietakkoordgaanmetdezestelling.Hoewelgebruikers

meerovertuigdzijnomtrentdeveiligheidvanhetuitwisselenvancommerciële-enfinanciële

gegevensopelektronischemanier,gaanookdeniet-gebruikersakkoordmetdestellingdate-

facturatieeenveiligeuitwisselingtoelaat.

WatbetreftdePerceivedEaseofUsezijndemeningentegengesteldtussengebruikersenniet-

gebruikers. Gebruikers gaan eerder akkoordmet de stelling dat e-facturatie eenvoudig te

implementeren is in hun onderneming. Niet-gebruikers gaan eerder niet akkoord. Niet-

gebruikersgaanakkoordmetdestellingdatdeoverschakelingnaare-facturatieeengrote

inspanningbetekentvoordegebruikersvanhetsysteem.Deondernemingendiewelgebruik

makenvane-facturatiegaanechternietakkoordmetditargument.

54

DefactorendiedegrootsteimpacthebbenzijndeomgevingsfactorenofSubjectiveNorms.

HetmeestsignificanteverschilistevindenbijQ16.Hoewelbeidegroepenalgemeenaangeven

dat hun klanten niet eisen facturen elektronisch tewillen ontvangen, ligt de score bij de

gebruikersvane-facturatieaanzienlijkhoger.EenzelfderesultaatiszichtbaarbijQ12.Beide

groepenerkennendattoonaangevendebedrijvenbinnenhunsectorgebruikmakenvane-

facturatie.Degebruikersgaanechtermeerakkoordmetdezestellingdandeniet-gebruikers.

DeKruskal-Wallistestwerduitgevoerdomnategaanofersectoraleverschillenzijnopde

antwoorden met betrekking tot de SN. De antwoorden waren echter niet significant

verschillendtussendeverschillendesectoren.

Correlatiecoëfficiënt sig.(p)

PerceivedUsefulnessQ1 Automatischeverwerkinginboekhoudsoftware 0,257 0,000Q2 Lageregemiddeldekostperfactuur 0,354 0,000Q3 Minderadministratievefouten 0,197 0,000

Q4 Kortere facturatiecyclus waardoor facturen sneller geïndkunnenworden 0,280 0,000

Q5 Competitiefvoordeel 0,271 0,000Q6 Sterkerebandmethandelspartners 0,228 0,001Q7 Commerciële-enfinanciëlegegevensveiliguitwisselen 0,255 0,000Q8 Neemtmindertijdinbeslagdanklassiekefacturatie 0,379 0,000PerceivedEaseOfUseQ9 Eenvoudigteimplementereninonderneming 0,513 0,000Q10 Groteinvesteringvereist -0,116 0,105Q11 Overschakelingvergtgroteinspanningvoordegebruikers -0,107 0,133SubjectiveNorm

Q12 Toonaangevende bedrijven binnen sector gebruiken e-facturatie 0,352 0,000

Q12 Meerderheidhandelspartnersgebruikte-facturatie 0,470 0,000Q14 Meerderheidconcurrentengebruikte-facturatie 0,460 0,000Q15 E-facturatiewordtactiefgepromootdoordeoverheid 0,201 0,005Q16 Klanteneisenfacturenelektronischteontvangen 0,490 0,000Tabel27:CorrelatiePU,PEOUenSNmetintentie

55

Tabel 27 geeft de correlatieweer tussen de verschillende stellingen en de intentie om e-

facturatietegebruikenindetoekomst.Hetsterksteverbandwordtdaarbijwaargenomenbij

Q9:hoeeenvoudigerhetisome-facturatieteimplementerenindeondernemingen,hoemeer

deonderneminggeneigd isome-facturatie tegebruiken inde toekomst.De tweeoverige

PEOU-kenmerkenzijnechternietsignificant.

DaarnaastzijnhetvoornamelijkdeSN-kenmerkendiedeintentiebeïnvloeden.Hoemeereen

ondernemingaangeeftdathandelspartnersenconcurrentengebruikmakenvane-facturatie,

hoegroterdeintentieisome-facturatietegebruikenindetoekomst.Ookdeeisvanklanten

om facturenelektronisch teontvangencorreleert sterkmetde intentieome-facturatie te

gebruiken inde toekomst.Daarwaardeoverheidgeen invloedhadophetgebruikvane-

facturatie,iserweleensignificantverbandmetdeintentievoortoekomstiggebruik.

OokallestellingenomtrentdePEOUcorrelerensignificantmetdeintentievoortoekomstig

gebruik. De lagere gemiddelde kost per factuur en de tijdsbesparing hebben hierbij de

grootsteimpactopdeintentie.

Niet-gebruikers Gebruikers Mann-Whitney

Utest Spearman

Gem. Std.afw. Gem. Std.afw. Z Sig. Correlatie Sig.PU 4,50 1,10 5,12 0,91 -3,851 0,000 0,366 0,000PEOU 4,48 1,23 4,17 1,53 -1,034 0,301 -0,130 0,068SN 3,16 1,00 4,03 0,99 -4,920 0,000 0,544 0,000Tabel28:Toetsingtheoretischeconstructen

Tabel28vatdetestresultatensamenvandegeaggregeerdetheoretischeconstructen.Deze

werdensamengesteldopbasisvanderesultatenvandeCronbach’sAlphatest.PEOUbestaat

bijgevolgenkeluitQ10enQ11.BijdePUenSNwerdenallestellingenopgenomen.

DeSubjectiveNormheeftdegrootste impactopzowelhetgebruikvane-facturatie,alsde

intentieomergebruikvantemakenindetoekomst.Opbasisvandebivariateanalyseskan

hypothesevieraldusbevestigdworden.Alleonderdelenhebbeneensignificanteinvloedop

56

deintentieome-facturatietegebruikenindetoekomst.Enkelhetverbandvandeoverheid

isnietsignificantmethethuidigegebruikvane-facturatie.

DefactormetdetweedegrootsteinvloedisdePerceivedUsefulness.Ookhierbevestigende

Mann-WhitneyUtestendeSpearmancorrelatieeensignificantverbandmethetgebruiken

intentievoor toekomstiggebruik.Ookde tweedehypothesekanopbasisvandebivariate

analysesworden bevestigd. Alle stellingen hebben een significant verbandmet zowel het

gebruikalsdeintentievoortoekomstiggebruik.

DerolvandePerceivedEaseofUsekanopbasisvandeverzameldegegevensnietbevestigd

worden.Ditconstructbestaatslechtsuit2stellingen.Losstaandisereensignificantverband

tussenQ9enQ11enhetgebruikvane-facturatie.Q9,dieeensterkecorrelatieheeftmetde

intentievoortoekomstiggebruik,isnietopgenomenindePEOU.Tochiserlichtesignificante

correlatietussendePEOUendeintentievoortoekomstiggebruikt.Erisduseenaanwijzing

datookhypthese3bbevestigdkanworden.Hypothese3awordtopbasisvandebivariate

analysesverworpen.

4.2 Regressieresultaten

4.2.1 Gebruikvane-facturatieOmheteffectvandeondernemingskenmerken,PerceivedUsefulness,PerceivedEaseofUse,

enSubjectiveNormnategaanopdewaarschijnlijkheiddatbedrijvengebruikmakenvane-

facturatie, werd het logistisch regressiemodel gebruikt. Logistische regressie is een binair

classificatiemodeldatgebruiktwordtominteschattentotwelkeklasseeeninstantiebehoort

(Provost&Fawcett,2013).DeregressieresultatenwordenweergegeveninTabel29.

Hetmodel is statistisch significant (Chi-kwadraat = 53,785; p = 0,000).OokdeHosmeren

Lemeshowtestwijsteropdathetmodelgoedbijdedatapast.Dezetestordentallecases

volgens de voorspelde slaagkans en deelt deze op 10 groepen. Vervolgens worden de

verwachtewaardenvergelekenmetdewerkelijkewaarden.OpbasisvaneenChi-kwadraat

toetswordtnagegaanoferverschillenzijnindegroepentussendevoorspeldewaardeende

werkelijke waarde. De hoge Chi-kwadraat waarde (4,475; p = 0,812) toont aan dat de

57

verschillenniet significant zijn ende voorspeldewaardendus aanleunenbij dewerkelijke

waarden(Sieben&Linssen,2013).

B S.E. Sig. Exp(B)Ondernemingsgrootte 0,001571 0,002 0,504 1,001573Aantalverzondenfacturenpermaand 0,000247 0,000 0,012 1,000247Industrie 1,491 0,789 0,059 4,443Diensten 0,916 0,773 0,236 2,499Handel 1,814 0,765 0,018 6,133PU 0,391 0,216 0,070 1,479PEOU -0,241 0,144 0,095 0,786SN 0,668 0,207 0,001 1,951Constant -5,799 1,357 0,000 0,003Afhankelijkevariabele:Gebruikvane-facturatie:Nee(0),Ja(1) N=197 Chi-square=53,785;df=8;Sig.=0,000 Cox&SnellR2=0,239;NagelkerkeR2=0,347 HosmerandLemeshowTest:Chi-square=4,475;df=8;Sig.=0,812 Tabel29:LogistischeRegressie

Het model verklaart 34,7 procent (Nagelkerke R2) van de variante in het gebruik van e-

facturatieenclassificeert78,2procentvandecasescorrect.Declassificatiematricesworden

weergegeveninTabel30.Wanneerdebasisratiogevolgdwordt,enallecasesgeclassificeerd

wordenalsnietgebruikers,danworden73,1procentvandecasescorrectgeclassificeerd.23

ondernemingen die aangaven gebruik temaken van e-facturatie werden door hetmodel

correct geclassificeerd als gebruikers. 13 ondernemingen die geen gebruik maken van e-

facturatiewerdenfoutiefgeclassificeerdalsgebruikers.

Basisratio Voorspeldewaarde Nee Ja %Correct

Waargenomenwaarde Nee 144 0 100,0Ja 53 0 0,0

Totaal 73,1Regressiemodel Nee Ja

Waargenomenwaarde Nee 131 13 91,0Ja 30 23 43,4

Totaal 78,2Tabel30:ClassificatieMatrices

58

De output in Tabel 29 toont zowel de logistische coëfficiënten (B) als de geëxponeerde

coëfficiënten (Exp(B)). Daar waar de logistische coëfficiënten eerder geschikt zijn om de

richtingvanhetverbandaanteduiden,zijndegeëxponeerdecoëfficiënteneerdergeschikt

omdesterktevanhetverbandweertegeven(Sreejesh,Mohapatra,&Anusree,2013).

Heteffectvandeondernemingskenmerkenophetgebruikvane-facturatie isverdeeld.De

ondernemingsgrootte is niet significant. Het aantal verzonden facturen permaand is wel

significant.Wanneerhetaantalverzondenfacturenpermaandmet1eenheidtoeneemt,dan

stijgtdekansdateenonderneminggebruikmaaktvane-facturatiemet0,0247procent.Een

toename van 1000 facturen leidt bijgevolg tot een toename van 24,7 procent. Dit in de

veronderstellingdatalleanderevariabelenconstantwordengehouden.

Dediversesectorendienengeïnterpreteerdtewordentenopzichtevandebasiscategorie.

Dezebasiscategorieomvatzowelbedrijvenindebouwsectoralsondernemingenindeoverige

categorie.HandelenIndustriezijnsignificantverschillendvandebasiscategorie(p<0,05en

p<0,10).DekansdateenondernemingdieactiefisindeHandelssectorgebruikmaaktvane-

facturatieiszeskeergroterdanbedrijvendieactiefzijnindebouw-ofoverigesector.Voor

bedrijven in de industriële sector is deze kans vier keer groter. De dienstensector is niet

significantverschillendvandebasiscategorie.Hoewelnietallefactorensignificantzijn,iser

toch aanleiding dat er ondernemingskenmerken zijn die het gebruik van e-facturatie

beïnvloedenwaardooreraanwijzingisomH1ateaccepteren.

PUenPEOUzijnsignificantophet10procentniveau.Pereenheiddateenonderneminghoger

scoortopdegemiddeldeschaalvanPUvaneentotzeven,stijgtdekansmet47,9procentdat

eenonderneminggebruikmaaktvane-facturatie.Hoenuttigereenonderneminge-facturatie

aanschouwt,hoegroterdekansdateenondernemingergebruikvanmaakt.Deresultaten

tonenvoldoendebewijsomH2ateaccepteren.

De PEOU heeft een negatief verbandmet het gebruik van e-facturatie. Dit komt door de

manierwaaropdevragengesteldzijn.EenhogerescoreimpliceerteenlagerePEOU,i.e.een

grotere investeringen inspanningvoordegebruikersvanhetsysteem.Pereenheiddatde

score daalt, stijgt de kans dat een onderneming e-facturatie gebruikt met 21,4 procent.

59

HypotheseH3akanopbasisvandelogistischeregressiebevestigdworden,zeihetmeteen

significantieniveauvan0,095.

HeteffectvandeSNishetmeestsignificant(p<0,01).Eenstijgingvanééneenheidopde

schaalvaneentotzeven,leidttotaan95,1procenthogerekansdateenonderneminggebruik

maaktvane-facturatie.Deomgevingsfactorenhebbenduseengroteinvloedopdekansdat

eenonderneminggebruikmaaktvane-facturatie.HypotheseH4akandusbevestigdworden:

deSNheefteensignificanteimpactophetgebruikvane-facturatie.

4.2.2 IntentievoortoekomstiggebruikOmhetverbandnategaanmetdeintentieome-facturatietegebruikenindetoekomst,werd

gebruik gemaakt van het lineaire regressiemodel. Hetmodel is statistisch significant (p =

0,000) en verklaart 34,5procent vande variantie inde verklaarde intentie tot toekomstig

gebruik.DeresultatenvanhetmodelzijntevindeninTabel31.

B Std.Error StandardizedBeta Sig.

(Constant) 1,231 0,651 0,060Ondernemingsgrootte 0,003 0,001 0,137 0,058Aantalverzondenfacturenpermaand -0,000004 0,000 -0,015 0,841Industrie 0,057 0,353 0,013 0,871Diensten 0,262 0,336 0,064 0,437Handel 0,176 0,345 0,043 0,610Email -0,370 0,246 -0,089 0,134PU 0,288 0,115 0,167 0,013PEOU -0,179 0,084 -0,125 0,035SN 0,830 0,113 0,469 0,000Afhankelijkevariabele:Q17:intentieome-facturatieindetoekomsttegebruikenN=197 R2=0,375 Ra2=0,345 Std.Erroroftheestimate=1,530 Sig.0,000 Tabel31:LineaireRegressie

Analysevandegestandaardiseerdecoëfficiënten leertdatdeSubjectiveNormdegrootste

impactheeftopdeintentieome-facturatieindetoekomsttegebruiken.Deintentiewordt

60

dus het meest beïnvloed door handelspartners, concurrenten, de overheid en

toonaangevendebedrijvenbinnendesector.WanneerdescoreopdeschaalvandeSNmet

ééneenheidtoeneemt,neemtdescoreopdeschaalvandeintentietoemet0,83.

OokdePerceivedUsefulnessendePerceivedEaseofUsehebbeneensignificantverbandmet

deintentievoortoekomstiggebruik.EentoenameindePUmetééneenheid,leidttoteen

toenameinintentievan0,288.Netzoalsbijhetgebruikvane-facturatieishetverbandmet

dePEOUnegatief.Hoeomslachtigerbedrijvene-facturatiebeschouwen,hoelagerdeintentie

om e-facturatie in de toekomst te gaan gebruiken. Het regressiemodel bevestigt de

hypothesenH2b,H3benH4b.

Wat betreft de ondernemingskenmerken is er enkel een significant verband met de

ondernemingsgrootte(p<0,1).Eentoenamevanéénpersoneelslidleidttoteentoenamevan

0,003opschaalvandeintentie.Eentoenamevan100werknemersbetekentduseentoename

inintentievan0,3.Erisduseerdersprakevaneenbeperktverband.

Er zijn geen verschillen waargenomen tussen de verschillende economische sectoren. De

industrie, diensten en handel verschillen niet significant in intentie van de basiscategorie,

bestaande uit de bouwsector en overige bedrijven. Ook het feit of bedrijven al dan niet

gebruikmakenvanfacturatieviae-mailbijlagenheeftgeensignificanteinvloedopdeintentie

om e-facturatie te gaan gebruiken in de toekomst. Er is bijgevolg weinig aanleiding om

hypotheseH1bteaccepteren.

Omwille van multi-collineariteitsproblemen werd het aantal ontvangen facturen niet

opgenomeninhetmodel,aangeziendehogecorrelatiemethetaantalverzondenfacturen.

Zonderdezevariabeleliggenallewaardenbinnendeacceptabelegrenzen,i.e.Tol>0,1enVIF

< 10. Er werden geen outliers buiten drie standaardafwijkingen gedetecteerd. Een

Kolmogorov-Smirnovtestwerduitgevoerdomdeverdelingvanderesiduennategaan.De

testindiceertdatdezeresiduennormaalverdeeldzijn(p=0,200).

61

4.3 DiscussieDeoperationelesteekproefisgebaseerdopTrendsTop,eenwebsitedieinformatiebijhoudt

over450.000balansplichtigeondernemingen(TrendsTop,2016).Deoperationelesteekproef

beperktzichtotVlaamseondernemingenmetmaximaal250werknemersenomvat73.185

ondernemingen.Zelfstandigen,eenmanszakenenvrijeberoependienietbalansplichtigzijn,

zijnechternietopgenomenindedataset.

Vande305ondernemingendiede enquêtehebben ingevuld tusseneind juni enhalf juli,

werden 227 geldige enquêtes geregistreerd. Dit resulteert in een foutenmarge van 6,49

procentmeteenbetrouwbaarheidsniveauvan95procent.Inderegressiemodellenzijnslechts

197 cases opgenomen, waardoor de foutenmarge stijgt naar 6,97 procent. Bovendien

representeren de verzamelde cases niet dezelfde verhouding qua sectoren en

ondernemingsgroottealsdepopulatie.Deresultatenkunnenbijgevolgnietgegeneraliseerd

wordenvoorallekleine-enmiddelgroteondernemingeninVlaanderen.

Zoweldebivariateanalysesalsderegressieresultatenwijzeneropdatereenverbandistussen

dekenmerkenvaneenorganisatieenhetgebruikvane-facturatie.Hetmaandelijksevolume

verzondenfacturenensectoraleverschillenzijninbeidetestensignificant.Deinvloedvande

ondernemingsgrootte op het gebruik van e-facturatie werd echter niet bevestigd in het

logistischregressiemodel.Toch iservoldoendeaanwijzingdaterondernemingskenmerken

zijndiehetgebruikvane-facturatiebeïnvloedenenkanHypotheseH1abevestigdworden.

Wanneergekekenwordtnaardeintentieome-facturatieindetoekomsttegaangebruikenis

er minder bewijs van een significant verbandmet de ondernemingskenmerken. Enkel de

ondernemingsgrootte is in beide testen significant. Het aantal maandelijks verzonden

facturen is in eerste instantie positief gecorreleerdmet de intentie om e-facturatie in de

toekomst te gebruiken. Wanneer in het regressiemodel echter meerdere variabelen in

rekeningwordengebrachtisditverbandnietmeersignificant.Desectorisinbeidetestenniet

significant.ErzijnbijgevolgminderaanwijzingenomdehypotheseH1btekunnenaccepteren.

DeMann-WhitneyUtesttoontaandatdePerceivedUsefulnessenSubjectiveNormsignificant

verschillend zijn voor ondernemingen diewel en niet gebruikmaken van e-facturatie. Dit

62

verbandwordtookbevestigdinhetregressiemodel.H2aenH4bkunnendusgeaccepteerd

worden.DeresultatenvandePerceivedEaseofUsezijnechtercontradictorisch.Daarwaar

dematevanPEOUnietsignificantverschillendistussengebruikersenniet-gebruikers,toont

het regressiemodel toch een significant verband tussen de PEOU en het gebruik van e-

facturatie(p=0,095).BovendienisditPEOUmindernauwkeuriggemetendandeSNenPU,

aangeziendeLikertschaaluitslechts2itemsbestaat,integenstellingtotdeSNenPUdieuit

respectievelijk5en8itemssamengesteldzijn.Omwillevandemindernauwkeurigemeting

endetegenstrijdigeresultatenwordtH3anietgeaccepteerd.

PU,PEOUenSNcorrelerenallensignificantmetdeintentieome-facturatieindetoekomstte

gebruiken.Ditwordtookbevestigd inhet regressiemodel,waardecoëfficiëntenvandeze

constructensignificantzijn.HypothesenH2b,H3benH4bwordengeaccepteerd.

De resultatenbevestigen voorgaande studies in de literatuur.De resultaten tonen aande

Subjective Norm de sterkste invloed heeft op de acceptatie van e-facturatie. Ook in het

onderzoekvanPenttinenenTuunainenkwamdeexternedrukvanklantenalssterkstefactor

naarvoor(2009).

Hernandez-Ortega rapporteerde een significant verband tussen de PU en PEOU en de de

intentieome-facturatieteblijvengebruikenindetoekomst.Debeslissingome-facturatiete

accepteren werd echter niet significant beïnvloed door de PEOU. Dit verklaarde de

onderzoekster door het feit dat bedrijven e-facturatie niet zullen gebruiken als het geen

toegevoegdewaardebiedt(Hernandez-Ortega,2012).Hoeweldeafhankelijkevariabelenniet

opdezelfdemaniergedefinieerdzijn,tonenderesultatenvanditonderzoekeengelijketrend.

PEOU heeft een significant verband met de intentie om e-facturatie te gebruiken in de

toekomst,maarnietmethetwerkelijkegebruikvane-facturatie.

De literatuur rapporteert tot slot ook een verband tussen de karakteristieken van een

onderneming en de neiging om een technologie te accepteren. Zo heeft de

ondernemingsgroottemeestaleenpositieveinvloed.(Frambach&Schillewaert,2002).Ookin

ditonderzoekwerdeensignificantverbandvastgesteldtussendeondernemingsgrootteen

deintentievoortoekomstiggebruik.

63

Daarnaast is er in de literatuur ook sprake van een gebrek aan kennis. Zelfs al is een

ondernemingzichbewustvandevoordelenvane-facturatie,dannogishetmogelijkdatze

nietovervoldoendekennisbeschikkenome-facturatiete implementerenofeengeschikte

service provider te selecteren (Haag, Born, Kreuzer, & Bernius, 2013). Een van de

respondenten–eenmiddelgrotekmo–gafaanactiefopzoektezijnnaarsoftwarepakketten

ome-facturatie te ondersteunen. Voor deze ondernemingwas het echter onmogelijk een

eenvoudigenbetaalbaarpakkettevindendiedecompletefacturatieflowkanafwerkenmet

koppelingaandebestaandeboekhoud-enERP-pakketten.

Zoweldebedrijvendiegebruikmakenvane-facturatie,alsdebedrijvendieergeengebruik

vanmakengavenaandatimplementatievane-facturatieeengroteinvesteringvereist.Wel

warendegebruikersvanmeningdate-facturatieeenvoudig te implementerenwas inhun

onderneming.Eenmeningdiedoordeniet-gebruikersnietgedeeldwerd.Deniet-gebruikers

zijnookvanmeningdatdeoverschakelingvanpapiernaare-facturatieeengroteinspanning

vereistvandegebruikersvanhetsysteem.

Derespondentenvindennietdate-facturatieactiefdoordeoverheidwordtgepromoot.Deze

meningwerdgedeelddoorzowelgebruikersalsniet-gebruikersvane-facturatie.Deoverheid

voorzietmetdewebsitehttp://www.efactuur.belgium.be/weliswaareeninformatiekanaal,

maardewebsitegaatenkel inopdevoordelenvane-facturatie.Voorondernemingendie

effectief aan de slag willen gaan met e-facturatie voorziet de website vooralsnog weinig

doelgerichteinformatie.

65

5 Conclusie

Hoewelhetgebruikvane-facturatieinstijgendelijnzit,zijnnoglangnietallevoordelenbenut.

Het merendeel van de facturen die op een elektronische manier verstuurd worden zijn

namelijk e-mailbijlagen. De grootste kostenbesparing is er echter pas wanneer facturen

volledigautomatischverwerktkunnenworden(Poel,Marneffe,&Vanlaer,2016).

Deresultatentonenaandathetgebruikvane-facturatiebijVlaamsekleine-enmiddelgrote

ondernemingensignificantbeïnvloedwordtdoordekenmerkenvandeondernemingen,de

matewaarine-facturatiealsnuttigenbruikbaarwordtbeschouwd(PU),endeexternedruk

uitdeomgeving(SN).

In tegenstelling tot het werkelijke gebruik van e-facturatie, is er geen significant verband

tussendeondernemingsgrootteendeintentieome-facturatieindetoekomsttegebruiken.

Dezeintentiewordtbeïnvloeddoordematewaarine-facturatiealsnuttigenbruikbaarwordt

beschouwd (PU),dematewaarineenonderneminge-facturatiemoeitelooskangebruiken

(PEOU),endeexternedrukuitdeomgeving(SN).

Dematewaarineenondernemingvanmeningisdate-facturatieactiefwordtgepromootdoor

deoverheidverschildenietsignificanttussengebruikersenniet-gebruikers.Beidegroepen

gavenaannietakkoordtezijnmetdezestelling.Erwerdechterweleenpositiefsignificant

verband waargenomenmet de intentie om e-facturatie te gebruiken in de toekomst. De

overheidheeftdusweldegelijkeenbeïnvloedenderolopdeintentieomoverteschakelenop

e-facturatie.

Erkandusbeslotenwordendathetgebruikvane-facturatie,endeintentieome-facturatiein

de toekomst tegebruiken,bijdeondervraagdekmo’shetmeestbeïnvloedwordtdoorde

externedrukuitdeomgeving.Wanneereenmeerderheidvandehandelspartnersgebruik

maaktvanelektronischefacturatieisdeintentiegrootomookdeoverschakelingtemaken.

66

Deze masterproef onderzocht welke factoren de acceptatie van e-facturatie bij Vlaamse

kleine- en middelgrote ondernemingen beïnvloeden. Deze vaststellingen kunnen gebruikt

worden door de beleidsmakers om het beleid bij te sturen, zodanig ten volle te kunnen

genieten van de economische voordelen van e-facturatie. Het inzicht in de mening die

Vlaamsekmo’shebbenovere-facturatieisookrelevantvoordeaanbiedersvane-facturatie

diensten.Opbasisvandezebevindingenkunnenzehunaanbodenmarketinginspanningen

bijsturen.

67

6 Bibliografie

AgentschapInnoveren&Ondernemen.(2016).Europesekmo-definitie.OpgeroepenopMei

17,2016,vanhttp://www.vlaio.be/artikel/europese-kmo-definitie

Chuttur,M.Y.(2009).OverviewoftheTechnologyAcceptanceModel:Origins,Developments

andFutureDirections.Sprouts:WorkingPapersonInformationsystems,9(37).

Davis, F. D. (1985). A technology acceptance model for empirically testing new end-user

information systems: theory and results. Ph.D.,MIT Sloan School ofManagement,

MassachusettsInstituteofTechnology,Cambridge.

Davis,F.D.,Bagozzi,R.P.,&Warshaw,P.R.(1989).UserAcceptanceofComputerTechnology:

AComparisonofTwoTheoreticalModels.ManagementScience,35(8),982-1003.

e-factuur Belgium. (sd). Opgeroepen op Maart 3, 2016, van Hoe?:

http://www.efactuur.belgium.be/inhoud/hoe

Europese Commisie. (2010, December 2). MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN HET

EUROPEESPARLEMENT,DERAAD,HETEUROPEESECONOMISCHENSOCIAALCOMITÉ

EN HET COMITÉ VAN DE REGIO'S De voordelen van elektronische facturering voor

Europa benutten . Opgeroepen op Februari 10, 2016, van Eur-Lex: http://eur-

lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX:52010DC0712

Eurostat.(2016).Enterprisessendingand/orreceivinge-invoices.Opgeroepenopfebruari9,

2016,vanEurostat:http://ec.europa.eu/eurostat/web/products-datasets/-/tin00114

Frambach,R.T.,&Schillewaert,N.(2002).Organizationalinnovationadoption:Amulti-level

framewrokofdeterminantsandopportunitiesforfutureresearch.JournalofBusiness

Research(55),163-176.

Gliem, J. A., & Gliem, R. R. (2003). Midwest Research-to-Practice Conference in Adult,

Continuing, and Community Education. Calculating, Interpreting, and Reporting

Cronbach'sAlphaReliabilityCoefficientforLikert-TypeScales(pp.82-88).Columbus,

OH:TheOhioStateUniversity.

Haag,S.,Born,F.,Kreuzer,S.,&Bernius,S.(2013).OrganizationalResistancetoE-Invoicing-

Results from an Empirical Investigation among SMEs. Lecture Notes in Computer

scienceVolume8074,286-297.

68

Hernandez-Ortega,B.(2012).Keyfactorsfortheadoptionandsubsequentuseofe-invoicing.

Academia,RevistaLatinoamericanadeAdministración(50),15-30.

IsabelGroup. (2016).Over IsabelNV.Opgeroepenopaugustus4, 2016, van IsabelGroup:

https://www.isabel.eu/nl/forbusiness/company/about-isabel.html

Keifer, S. (2011). E-invoicing: The catalyst for financial supply chain efficiencies. Journal of

PaymentsStrategy&Systems,5(1),38-51.

King,W.R.,&He,J.(2006).Ameta-analysisofthetechnologyacceptancemodel.Information

&Management(43),740-755.

KPMG.(2016).Elektronischefacturatie:Berekeningbesparingaanadministratievelastendoor

het gebruik van elektronische facturatie in 2015. Dienst Administrative

Vereenvoudiging.

Kreuzer, S., Eckhardt, A., Bernius, S., & Krönung, J. (2013). A Unified View of Electronic

Invoicing Adoption: Developing a Meta-Model on the Governmental Level.

InernationalConferenceonSystemSciences.46,pp.1943-1952.Hawaii:IEEEComputer

Society.

Marinagi,C.,Trivellas,P.,Skourlas,C.,&Reklitis,P.(2014).Adioptionanduseofe-invoicingin

Greece.4thInternationalConferenceonIntegratedInformation.Madrid.

Moens,B.,&Bervoet,D.(2016,april6).Helftbedrijvenstuurtfactuurelektronisch.DeTijd,p.

7.

Moore, G. C., & Banbasat, I. (1991). Development of an Instrument to Measure the

PerceptionsofAdoptingan InformationTechnology Innovation. InformationSystem

Research,2(3),192-222.

NationalBoardofTrade.(2011).e-invoicingincross-bordertrade.Zweden.

Penttinen,E.,&Hyytiäinen,H.(2008).TheAdoptionofElectronicInvoicinginFinnishPrivate

andPublicOrganizations.ECIS2008Proceedings.Paper79.

Penttinen,E.,&Tenhunen,M.(2010,December1-3).Assessingthecarbonfootprintofpaper

vs.electronicinvoicing.21stAustralasianConferenceonInformationSystems.

Penttinen,E.,&Tuunainen,V.K.(2009).AssessingtheEffectsofExternalPressureinInter-

Organizational ISAdoption - Case Electronic Invoicing.8thWorkshopon eBusiness.

Phoenix.

69

Penttinen, E., Hallikainen, P., & Salomäki, T. (2009). Impacts of the Implementation of

Electronic Invoicing on Buyer-Seller Relationship. Proceedings of the 42nd Hawaii

InternationalConferenceonSystemSciences.

Poel,K.,Marneffe,W.,&Vanlaer,W.(2016).Assessingtheelectronicinvoicingpotentialfor

private sector firms in Belgium. The International Journal of Digital Accounting

Research,Vol.16,1-34.

Provost,F.,&Fawcett,T.(2013).Chapter4:FittingaModeltoData.InF.Provost,&T.Fawcett,

DataScienceforBusiness(pp.81-110).USA:O'Reilly.

PwC. (2010). E-invoicing: De markt en mogelijkheden van e-invoicing nader bekeken.

PricewaterhouseCoopers.

Redactie PCMagazine. (2013,mei 27).E-facturatie: hoe zit dat precies? . Opgeroepen op

augustus4,2016,vanZDNet:http://www.zdnet.be/article/149505/e-facturatie-hoe-

zit-dat-precies/

RICHTLIJN2010/45/EUVANDERAAD.(2010,Juli13).OpgeroepenopFebruari10,2016,van

Eur-Lex:http://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX%3A32010L0045

Salmony, M., & Harald, B. (2010). E-invoicing in Europe: Now and the future. Journal of

PaymentsStrategy&Systems,4(4),371-380.

Sandberg,K.W.,Wahlberg,O.,&Pan,Y.(2009).AcceptanceofE-InvoicinginSMEs.Lecture

NotesinComputerScience,5639,289-296.

Sieben,I.,&Linssen,L.(2013).Logischtischeregressieanalyse:eenhandleiding.Opgeroepen

opjuli31,2016,vanwww.ru.nl/publish/pages/771745/logistischeregressie.pdf

Sreejesh,S.,Mohapatra,S.,&Anusree,M.R.(2013).BinaryLogisticRegression.InS.Sreejesh,

S.Mohapatra,&M.R.Anusree,BusinessResearchMethods-AnAppliedOrientation

(pp.245-258).India:Springer.

Statbel.(2013,oktober24).StructuurvandeBelgischeeconomiein2011:dienstensectorblijft

de grootste sector. Opgeroepen op Mei 26, 2016, van Statistics Belgium:

http://statbel.fgov.be/nl/modules/pressrelease/statistieken/economie/la_structure_

de_l_economie_belge_en_2011_le_secteur_des_services_reste_le_secteur_le_plus_

important.jsp?referer=tcm:325-235379-64

Statbel. (2015, Oktober 06). Analyse - Structurele ondernemingsstatistieken 2013.

Opgeroepen op Februari 11, 2016, van Statistics Belgium:

70

http://statbel.fgov.be/nl/modules/publications/statistiques/economie/analyse_-

_statistiques_structurelles_sur_les_entreprises_2013.jsp

Statbel.(2015).Ondernemingen:ICTGebruikenE-commercebijondernemingen.Opgeroepen

op februari 6, 2016, van Statistics Belgium:

http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/economie/ondernemingen/ict/

Tenhunen,M.,&Penttinen,E.(2010).21stAustralasianConferenceonInformationSystems.

Assessingthecarbonfootprintofpapervs.electronicinvoicing.Brisbane.

TrendsTop.(2016).FAQ-Bronnen,mijngegevensenranking.Opgeroepenopjuli29,2016,

vanKnackTrendsTop:http://trendstop.knack.be/nl/faq-1189.aspx

United Nations. (2016). International Standard Industrial Classification of All Economic

Activities, Rev.4. Opgeroepen op Februari 9, 2016, van United Nations Statistics

Devision:http://unstats.un.org/unsd/cr/registry/regcst.asp?Cl=27&Lg=1

VanLeemputten,P.(2016,juni2).INGsluitmiljoenendealmetFinsefacturatiestartup.Knack

Datanews.

VanVaeck,J.(2013,December4).1jaare-invoiceindepraktijk.OpgeroepenopFebruari13,

2016, vanWolters Kluwer TaxWorld: http://www.taxworld.be/taxworld/een-jaar-e-

invoice-in-de-praktijk.html?LangType=2067

Venkatesh,V.,&Davis,F.D.(1996).AmodeloftheAntecedentsofperceivedEaseofUse:

Developmentandtest.DecisionSciences,27(3),451-481.

Venkatesh,V.,Morris,M.G.,Davis,G.B.,&Davis,F.D.(2003).UserAcceptanceofInformation

Technology:TowardaUnifedView.MISQuarterly,Vol.27(No.3),425-478.

Veselá, L.,&Radimersky,M. (2014). Thedevelopmentof electronic document exchange .

ProcediaEconomicsandFinance(12),743-751.

Yu,C.-S.,&Tao,Y.-H.(2009).Understandingbusiness-levelinnovationtechnologyadoption.

Technovation,29,92-109.

Zoomit. (2016). WAT IS ZOOMIT? Opgeroepen op augustus 3, 2016, van

https://www.zoomit.be/nl/info.html

Acceptatie van e-facturatie bij Vlaamse...

Documents

Transcript of Acceptatie van e-facturatie bij Vlaamse...