HOE MAKEN WE ONS MEDICIJNSYSTEEM TOEKOMSTBESTENDIG?

Nog meer maatwerk Nieuw zijn ook de immuuntherapieën. De laatste jaren krijgen steeds meer patiënten met kanker zo’n behandeling, die het eigen immuunsysteem sterk genoeg maakt om het gevecht met de ziekte succesvol aan te gaan. Nóg nieuwer zijn de gen- en celtherapieën, die genezend zijn of in ieder geval een langdurige verbetering van de kwaliteit van leven geven. Daarmee komt de behandeling van bijvoorbeeld veel ziektes een belangrijke stap verder. Denk hierbij aan kanker en zeldzame ziektes, maar ook aan bijvoorbeeld bloedaandoe- ningen, blindheid en gewrichtsklachten.

Geneesmiddelen worden steeds geavanceerder en krachtiger, maar ook kostbaarder. Dat roept discussies op over betaalbaarheid.

Daarbij is het belangrijk om te beseffen dat medicijnen slechts een bescheiden deel beslaan van het Nederlandse zorgbudget: zo’n 7 %. De totale uitgaven voor geneesmiddelen zijn al jaren vrij stabiel: circa € 5,5 miljard. De geneesmiddelensector realiseert zich – met het oog op de opkomst van nieuwe behandelingen, technologie en vergrijzing – dat het belangrijk is het budget goed te beheersen.

Hervorming nodigDaarom vindt de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen het belangrijk om samen met de overheid, verzekeraars, artsen en patiënten te kijken naar duurzame betaalbaarheid. Hervorming van het systeem voor registratie en vergoeding lijkt daarbij onontkoombaar.

ZORGBUDGET BEHEERSEN

HOE DAN WEL?

201720142011 201620132010 2015201220092008 2018

80

70

60

50

40

30

20

10

0

77,7

5,7

MEDICIJNEN BESLAAN 7% VAN HET TOTALE ZORGBUDGET ZORGKOSTEN IN MILJARDEN EURO’S

Totale zorgkosten (BKZ)

Omzet receptgeneesmiddelen

Bron: Rijksbegroting 2018; Farminform, 2019

info@innovatievegeneesmiddelen.nl | www.innovatievegeneesmiddelen.nl

0

Preklinisch onderzoek

Fase 1 Fase 2 Fase 3

Klinisch onderzoek

Registratie & vergoeding

MEDICIJNONTWIKKELING: VAN MOLECUUL NAAR PATIËNTAANTAL JAREN

6 93 12

Als geneesmiddelensector hebben we een aantal ideeën, waarover we graag in gesprek gaan!

Een ander registratie- en vergoedingssysteem;

Zo’n systeem dient ruimte te bieden aan personalised medicine (kleine patiëntgroepen);

Uitkomstgerichte zorg is een trefwoord in een toekomstbestendig systeem;

Gespreide betaling zou een oplossing kunnen zijn bij kostbare behandelingen;

Eén geneesmiddelenbudget voor intra- en extramuraal; Actief samenwerken bij nieuwe prijsmodellen, zoals pay for performance;

Onderzoeken of fase 3 van medicijnontwikkeling korter (en dus goedkoper) kan.

Na de registratie van een nieuw geneesmiddel duurt het gemiddeld bijna een jaar voor-dat de patiënt toegang krijgt tot dat middel. Binnen de ziekenhuizen is het 345 dagen, buiten de ziekenhuizen zo’n 365 dagen.

Een belangrijk deel van deze doorlooptijd is te verklaren door de beoordeling van het Zorginstituut en de daarop volgende prijsonderhandelingen tussen fabrikant en overheid. Kostbare geneesmiddelen, zoals immunotherapieën bij kanker, komen namelijk de laatste jaren vaak in de zogeheten sluis, voor onderhandelingen. Zo lang het medicijn in de sluis zit, heeft de patiënt geen toegang. De komst van grensverleggende therapieën, zoals cel- en gentherapie, zal naar verwachting die prijsdiscussies alleen maar versterken.

VastlopenBij cel- en gentherapie volstaat de traditionele beoordeling van een gepaste vergoeding niet meer. Duidelijk is dat het vaak om krachtige behandelingen gaat, maar de effecten op lange termijn zijn nog niet goed in kaart te brengen. Een ander probleem – dat ook speelt bij de aan-vraag van een registratie – heeft te maken met het individuele karakter. Van oudsher tonen we de werkzaamheid en veiligheid van geneesmiddelen aan in jarenlange, grootschalige klinische onderzoeken. Dat is bij cel- en gentherapie niet goed mogelijk, juist omdat het om maatwerk gaat. Daarom dreigen de nieuwe therapieën vast te lopen in het huidige systeem.

Ziekenhuizen en verzekeraars hebben knellende afspraken gemaakt in het hoofdlijnen-akkoord om volume en budgetten niet te laten groeien. Maar de vraag naar ziekenhuis-zorg en de behandelmogelijkheden nemen wél toe. Buiten de ziekenhuizen dalen de uitgaven voor geneesmiddelen de laatste jaren juist, dankzij over- heveling naar het ziekenhuisbudget en allerlei besparingen. In totaal namen de totale uitgaven voor medicijnen daarom de laatste jaren nauwelijks toe, terwijl het totale zorgbudget flink steeg. De in het hoofdlijnenakkoord vastgelegde plafonds brengen de ziekenhuizen in een lastig parket: ze bieden amper ruimte voor innovatieve behandelingen. Daarom zou het beter zijn te werken met één geneesmiddelenbudget, met duidelijke afspraken over de toegestane groei. Zo behoudt de patiënt toegang tot innovatieve therapieën, zonder dat het totale medi-cijnbudget te veel oploopt.

Personalised medicine geeft volop nieuwe mogelijkheden voor de behandeling van patiënten. Dat maatwerk kent verschillende varianten.

Met biomarkers, zoals bloed of weefsel, is het bijvoorbeeld al een aantal jaren mogelijk om vooraf in te schatten of een bepaald geneesmiddel aanslaat bij een patiënt. Bij 30% van de ge-neesmiddelen die nu in de klinische ontwikkelfase zitten, wordt gekeken naar biomarkers. Bij de nog nieuwere geneesmiddelen, die nu nog in de preklinische fase zitten, ligt dat percen-tage zelfs op 60%.

‘Cellen van een patiënt zodanig bewerken dat ze de kan-ker in zijn lichaam kunnen vernietigen. Een blinde patiënt weer zicht geven door stamceltherapie. Dat zijn twee voorbeelden van nieuwe cel- en gentherapieën. Dit klinkt misschien als toekomstmuziek, maar het kan al.’Dat zegt Aarnoud Overkamp, voorzitter Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen.

De Europese geneesmiddelenautoriteit liet de afgelopen jaren veertien cel- en gentherapieën toe. Bij deze behan-delingen ondergaan de cellen van de patiënt een bewer-king, waardoor de ziekte wordt teruggedrongen of zelfs verdwijnt.

Game changers‘Ook in Nederland worden deze nieuwe therapieën soms al ingezet’, zegt Overkamp. ‘Wij noemen het game changers, omdat ze de patiënt een totaal nieuw perspec-tief kunnen verschaffen. Ze zijn genezend, of geven op z’n minst een sterke en langdurige verbetering van de kwaliteit van leven.’Toch worden deze innovaties nog niet veel toegepast. Wetgeving, ethische vraagstukken, maar ook praktische zaken als transport, logistiek en scholing spelen daarbij een rol. Belangrijk is ook de discussie over kosten en opbrengsten.

Ruim baan gevenOverkamp: ‘Het is hoog tijd om ons systeem écht aan te passen aan de kansen die de eenentwintigste eeuw ons biedt, zodat patiënten gebruik kunnen maken van de revolutionaire nieuwe mogelijkheden. Je kunt het vergelijken met auto’s. Twintig jaar geleden hadden we alleen nog maar auto’s die reden op diesel, benzine of gas. Nu zijn er volop elektrische auto’s en wordt er al geëxpe-rimenteerd met zelfrijdende voertuigen. Daar moet je de infrastructuur op aanpassen. De toekomst is er al. En die verdient ruim baan.’

AARNOUD OVERKAMP:

‘DE TOEKOMST IS ER AL’

TOEGANG VOOR PATIËNT MOET BETER KNELLENDE AFSPRAKEN ZIEKENHUIZEN

MAATWERK STEEDS VAKER MOGELIJK

GEN- EN CELTHERAPIEËN IN ONTWIKKELING

573

43

12

31

33

58

24

33

9

69

33

2

2

58

37

13 1.003

Oncologie

Immunologie & afweersysteem

Operatief

Zenuwstelsel

Bloed

Oren

Metabolisme en genetisch

Geslachtsorganen

Cardiovasculair

Ogen

LymfestelselOuderdomsziekten

Spier- en skeletsysteem

Spijsverteringssysteem

Huidaandoeningen

Ademhalingsstelsel

Anti-infectiva

Aantal dagen tussen: publicatie Staatscourant en indiening vergoedingsdossier indiening vergoedingsdossier en brief aan de minister met de beoordeling van het Zorginstituut beoordeling van het Zorginstituut en de start van financieel arrangement handelsvergunning en datum ingang beschikking Nederlandse Zorgautoriteit

VERTRAGINGEN BIJ INTRAMURALE MEDICIJNEN DOOR VERGOEDINGSPROCEDURES MOETEN PATIËNTEN IN ZIEKENHUIZEN LANGER WACHTEN OP NIEUWE GENEESMIDDELENBron: BSHealth, 2019: Toegankelijkheid van innovatieve geneesmiddelen

Bron: Alliance for Regenerative Medicine, 2018

NIEUWE GENERATIE GENEESMIDDELEN IN ONTWIKKELING RUIM 1.000 GEN- EN CELTHERAPIEËN IN ONTWIKKELING, OOK WEL ATMP’S (ADVANCED THERAPY MEDICINAL PRODUCTS) GENOEMD

150EMA keurde sinds eeuw-wisseling ruim 150 wees-geneesmiddelen goed

1.000 Daaronder vallen ruim 1.000 cel- en gentherapieën

15.000 Ruim 15.000 geneesmiddelen in ontwikkeling

122 13588

149

Totstandkoming financiële arrangementen (sluis)

Aanvraag bekostiging (add-on)

345