Aansluitingsnetwerk VO-HO Fryslân 2019-2020

A. Beleidsplan 2019 - 2020 B. Activiteitenplan 2019 – 2020 C. Exploitatie en begroting 2019-2020

Leeuwarden, mei 2019

2

Inhoud A. Beleidsplan 2019-2020 ............................................................................................................... 3

1. Korte terugblik 2018-2019 ........................................................................................................ 3

2. Aanhaken op ambities vo en ho .............................................................................................. 4

3. Consolideren en versterken ..................................................................................................... 5

3.1 Professionalisering van docenten en teams ...................................................................... 6

3.2 LOB ......................................................................................................................................... 6

3.3 Onderwijsvernieuwing .......................................................................................................... 7

B. Activiteitenplan 2019 - 2020 ........................................................................................................ 8

1. Samenhangend aanbod LOB (scholieren, decanen, docenten) ........................................... 9

2. Bevorderen aansluiting op inhoud, pedagogiek en didactiek (docenten) ........................ 10

3. Monitoren van de aansluiting (coördinatoren, management) ............................................ 13

4. Kenniscirculatie in VO en HO (management, docenten) .................................................... 13

C. Exploitatie en begroting ............................................................................................................. 15

Bijlage 1 Overzicht van actoren binnen Aansluitingsnetwerk vo-ho Fryslân ................................... 17

Bijlage 2 Sectorakkoord VO 2018 - 2020 ......................................................................................... 18

Bijlage 3 Samenvatting RAP NHL Stenden ..................................................................................... 24

Bijlage 4 Samenvatting RAP Van Hall Larenstein ........................................................................... 27

Bijlage 5 Docent Ontwikkel Teams .................................................................................................. 30

3

A. Beleidsplan 2019-2020

Het beleidsplan 2019-2020 sluit natuurlijk wederom aan bij de ambities van de sectorakkoorden vo en ho. Nieuw is de link met de Kennisagenda Fryslân 2019-2025. In dit beleidsplan zal (per onderdeel) kort worden ingegaan op de behaalde resultaten in 2018-2019. Het accent van dit plan is natuurlijk vooral gericht op ontwikkelingen en activiteiten in 2019-2020.

1. Korte terugblik 2018-2019

De activiteiten uit het beleidsplan 2018-2019 zijn grotendeels ten uitvoer gebracht en hebben o.a. volgende resultaten opgeleverd. Wat betreft loopbaanoriëntatie zijn bestaande activiteiten zoals de Wegwijsdag en Oriëntatiedag in overleg met de vo scholen verder verbeterd. Ook is een handleiding voor de LOB-check in havo 5 uitgewerkt en verspreid door het Aansluitingsnetwerk via de website. De samenwerking met RUG Campus Fryslân staat in mei 2019 op de agenda. In het kader van de onderwijsvernieuwing zijn grote stappen gezet. Met de meeste aangesloten vo scholen in Friesland is ‘face-to-face’ gesproken over studievaardigheden, maatwerk en gepersonaliseerd onderwijs. Besproken is wat scholen meer zouden kunnen doen aan vermindering van studieuitval kijkend naar de bench-mark van het Propedeuserapport. Praktische tools over studievaardigheden zijn verspreid onder de leden (o.a. ‘blauwe boekje’ en doorlopende leerlijn onderzoeken en verslag maken). De resultaten van deze gesprekken vormen het thema van de jaarvergadering op 7 mei 2019. Verschillende schoolleiders constateren bij de gesprekken dat ‘onderwijsvernieuwingen’ door leerlingen en hun ouders, onderwijsondersteunend personeel, vakdocenten en schoolleiders gezamenlijk ontwikkeld en gedragen moeten worden en dienen te passen bij de eigen schoolcultuur. In verband met de ‘jongensuitdaging’ is in 2018-2019 het format Nieuwe leerjaar verder ingevuld. Het ligt in de bedoeling om in schooljaar/studiejaar 2019-2020 te starten met een pilot voor een kleine groep studenten. In studiejaar 2020-2021 kan het Nieuwe leerjaar dan volwaardig van start gaan. Ook wat betreft de professionalisering van vo en ho actoren is vooruitgang geboekt. Vermeldenswaardig is dat ‘zorgleerlingen’ duidelijker in het vizier zijn gekomen bij een bijeenkomst in juni 2018 van zorgcoördinatoren en hbo decanen. De decanendag op 28 februari 2019 had als centraal thema, hoe de belangen van deze groep leerlingen het best te behartigen. De aansluiting tussen vo en ho wordt voor ‘zorgleerlingen’ effectiever opgepakt door zorgcoördinatoren vo en decanen hbo. Het Aansluitingsnetwerk is structureel actief met het uitbouwen van de DOTs. We zien dat opbrengsten van DOTs worden gedeeld in secties en op een groot aantal scholen, soms ook landelijk. DOTs zijn bezig met uiteenlopende thema’s zoals het ontwikkelen van contextrijke lesmaterialen met input van hbo en werkvelden, lesmaterialen vo en hbo uitwisselen, hebben contact met SLO over onderwijsvernieuwingen, passen tools werkgroep studievaardigheden toe op eigen onderwijs, etc. De DOTs liggen op schema: in 2020 zijn er acht goed functionerende DOTs. Vakoverstijgende DOTs krijgen extra aandacht. De bedrijfsDOT organiseert elke laatste week van de maand een bedrijfsbezoek voor docenten. Opbrengsten zijn: actuele beelden van werkvelden, gastcolleges, onderwerpen pws, leerling excursies, etc. SLO vertegenwoordigers ondersteunen de opstart van de DOT modelmatig werken met het ontwikkelen van onderzoeksopdrachten in havo 3 en havo 4/5 bij de vakken economie en bedrijfseconomie.

4

Het Docent Ontwikkel Team Internationalisering is in januari 2019 gestart en zal mede in relatie met de Kennisagenda Fryslân een belangrijke regionale functie als animator van internationalisering in en van het onderwijs in Friesland vervullen. Twee concrete doelen zijn om een doorlopende leerlijn internationaliseren van po naar ho te opstellen en een Erasmus+ project ‘agrofood’, speerpunt van de provincie Fryslân, te ontwikkelen. Beide doelen krijgen een theoretische grondslag en een praktische uitwerking.

2. Aanhaken op ambities vo en ho

Ambities uit het sectorakkoord vo sluiten (bijna) naadloos aan bij de doelstellingen van het Aansluitingsnetwerk vo-ho Fryslân (zie bijlage 1). Uitdagend onderwijs met eigentijdse voorzieningen, brede vorming, partnerschap in de regio en scholen als lerende organisaties zijn te vertalen naar concrete activiteiten van het Aansluitingsnetwerk in het kader van loopbaanoriëntatie, onderwijsvernieuwing en professionalisering van docenten en schoolleiders. Het sectorakkoord hbo 2018-2022 gaat uitvoerig in op Investeren in onderwijskwaliteit en Werken aan maatschappelijke meerwaarde. Daarbij is het verbeteren van de doorstroom vanuit mbo, havo en vwo naar hbo een van de prioriteiten. Dat moet vanuit de regio en in nauwe samenwerking met andere onderwijssectoren gebeuren. Voor het verbeteren van de aansluiting maken de hogescholen afspraken met de scholen in hun voedingsgebied om kansrijke vernieuwende praktijken te beproeven. De minister van OCW zal ruimte bieden om doorstroom van havo-hbo en mbo-hbo te

verbeteren. Hogescholen ondersteunen flexibilisering van leerroutes ook over de grenzen van

opleidingen en instellingen heen. Het sectorakkoord vsnu 2018-2020 legt sterk de nadruk op de besteding van de studievoorschotmiddelen en op gelijke kansen voor doorstroom en toegankelijkheid. Universiteiten investeren in onderwijskwaliteit, onderzoek van wereldformaat en werken nauw samen met scholen in het voortgezet onderwijs om (aspirant)studenten goed voor te bereiden op het hoger onderwijs. Lokale uitwerking van de aansluiting staat centraal. Voorjaar 2019 heeft de provincie de geactualiseerde Kennisagenda Fryslân 2019-2025 vastgesteld met uitgebreid aandacht voor de positie van RUG/Campus Fryslân. Het Aansluitingsnetwerk wil de aandacht voor vwo leerlingen vergroten en meer gaan afstemmen met de scholierenacademie van de RUG. UTwente organiseert, ook samen met onze regio, de landelijke Hannover Messe Challenge voor havo en vwo leerlingen. OCW stelt vanaf 2018 jaarlijks via de hoger onderwijs instellingen middelen beschikbaar voor aansluitingsnetwerken vo-ho en mbo-hbo. NHL Stenden en hogeschool Van Hall Larenstein hebben daarvoor plannen ingediend. Deze plannen (zie bijlage 3 en 4) worden onder andere in samenwerking met het Aansluitingsnetwerk uitgevoerd en zijn onderdeel van het activiteitenplan 2018-2019. In 2019-2020 zal het Aansluitingsnetwerk vo-ho Fryslân meer investeren in de contacten met de hogescholen, uiteraard in het kader van verbetering van de aansluiting en afstemming met de Regionale Ambitie Plannen. Bij het strategisch overleg vo-ho van maart 2018 is afgesproken om in Friesland de aansluiting voor vwo’ers naar het wo meer aandacht te geven, vooral op het terrein van LOB-activiteiten en vaardigheden voor leerlingen en docenten. Het Aansluitingsnetwerk heeft in mei 2019 hierover in gesprek met RUG campus Fryslân en de scholierenacademie van de RUG afspraken gemaakt.

5

Bij het jubileumsymposium van het Aansluitingsnetwerk in januari 2017 werd de achterstand van jongens op meisjes in studiesucces zowel op de havo als in het hbo gesignaleerd door Thom de Graaff, voorzitter Vereniging Hogescholen. Jongens lopen 1- 2 jaar achter op meisjes in de ontwikkeling van niet-cognitieve vaardigheden, zoals plannen en zelfstandig werken. Jelle Jolles heeft hierover een interessant onderzoek uitgebracht, ‘de jongens tegen de meisjes’ (Jolles, 2016). Jolles heeft dit thema als keynote spreker op de decanendag van 28 februari 2019 verder uitgewerkt en gepresenteerd. In de havo zien we relatief veel afstroom, vaak naar het mbo, en zittenblijvers onder jongens. In het hbo scoren jongens 15% slechter op studieuitval (40% tegenover 25% bij meisjes). Jongens verdienen wellicht meer ondersteuning in de tienerperiode. Het is aan scholen en opleidingen om dit probleem op te pakken. Het Aansluitingsnetwerk heeft dit probleem op de agenda geplaatst, onder andere vanuit de discussie over invulling van het Nieuwe leerjaar. In het kader van het verbeteren van de aansluiting en het versterken van de oriëntatiemogelijkheden voor studiekiezers, verkent NHL Stenden hogeschool momenteel bij de economische opleidingen (academie Economics & Logistics) een oriëntatiejaar. De werkgroep ontwikkelt een inhoudelijk programma en de stuurgroep inventariseert aan welke randvoorwaarden voldaan dient te worden om te kunnen starten per september 2020. Het landelijk Expertisepunt LOB heeft regionale contactpersonen aangesteld die inventariseren hoe LOB in de regio en op scholen wordt ingevuld. Het Aansluitingsnetwerk onderhoudt contact met het Expertisepunt. Afstemming van LOB tussen scholen en met hogescholen helpt om LOB op en buiten school effectiever te maken voor leerlingen (Ambitie 4). Dit punt was onderwerp van gesprek bij schoolbezoeken. Verschillende scholen geven aan gebruik te maken van tools van Expertisepunt LOB. Landelijk werkt het SLO en vertegenwoordigers van curriculum.nu aan nieuwe ontwerpen en leerlijnen in het onderwijs van PO en VO. Er zijn verschillende aandachtsgebieden geformuleerd. Momenteel wordt gewerkt aan een algemene formulering van de essenties van wat het onderwijsveld wil bereiken. Dit gebeurt momenteel met tal van feedbacksessies in het land. In de volgende fase worden bouwstenen uitgewerkt waarmee het onderwijs vorm kan krijgen. Oplevering is gepland in 2021. Samen met SLO ondersteunt het Aansluitingsnetwerk deze landelijke ontwikkelingen via conferenties (NIBI, NVON, NLT, Vaardig van havo naar hbo), DOT Nederlands, DOT NLT, DOT modelmatig werken en vanuit verschillende werkgroepen. Verder brengt het Aansluitingsnetwerk scholen in contact met het SLO voor deelname als pilotschool curriculum.nu. Daarin wordt gewerkt aan ambities 1 t/m 5.

3. Consolideren en versterken

In relatie met de ambities van de sectorakkoorden vo en ho, de Kennisagenda Fryslân en eigen aspiraties kunnen de hoofddoelstellingen van het Aansluitingsnetwerk als volgt worden beschreven:

1. Professionalisering in het vo en ho in relatie met de doorstroom van vo naar ho stimuleren. 2. Versterking van Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding (LOB) binnen het vo en ho als

aansluitingsinstrument. 3. Bevorderen van onderwijsvernieuwingsactiviteiten in relatie tot een betere aansluiting van

vo naar ho (pws / onderzoeksvaardigheden, studievaardigheden, maatwerk, talentonderwijs, gepersonaliseerd onderwijs).

Een belangrijk middel bij de gesprekken tussen vo en ho over effecten van aansluitactiviteiten, blijkt elk jaar weer het jaarlijks terugkoppelen naar de aangesloten onderwijsinstellingen van studieresultaten. Dit biedt toeleverende scholen aanknopingspunten voor verbeterstappen in relatie met de hoofddoelstellingen van het aansluitingsbeleid.

6

3.1 Professionalisering van docenten en teams

Op veel scholen wordt gewerkt aan de invulling van een flexibele schil. De nieuwe werkgroep vo onderwijs gaat concrete plannen ontwikkelen die leerlingen meer keuze bieden om zich beter voor te bereiden op hun studieloopbaan. Onderzocht wordt of leerlingen in de flexibele schil alvast een hbo module kunnen volgen. Daarmee zijn zij beter toegerust op een succesvolle overstap naar het hbo. Het Aansluitingsnetwerk hanteert de stelregel dat elke vakdocent havo/vwo de betekenis van zijn/haar vak voor de vervolgstudie van de leerlingen kan uitleggen. Daarnaast is het gewenst dat scholen en docenten voldoende ruimte vinden voor werkvormen waarin leerlingen kunnen werken aan studievaardigheden, die een succesvolle start in het hoger onderwijs bevorderen. De werkgroep studievaardigheden heeft praktische tools ontwikkeld die intussen breed worden gedeeld met havo teams en docenten, o.a. via de website www.vo-ho.nl . De NHL Stenden lerarenopleidingen dragen bij aan docentprofessionalisering onder andere vanuit de visie van Design Based Education. De variëteit aan professionaliseringsactiviteiten vinden plaats in de vorm van Professionele Leer Gemeenschappen (PLG’s) en Docent Ontwikkel Teams (DOT’s). In bijlage 5 is de aanpak van DOTs verder uitgewerkt.

3.2 LOB

LOB activiteiten bij ho De werkgroep LOB communicatie evalueert structureel alle LOB activiteiten voor leerlingen in het ho en kijkt daarbij ook naar de effectiviteit van activiteiten. De WegWijsDag is geëvalueerd en zal verder worden verbeterd komend jaar. Dit jaar krijgt de Oriëntatiedag voor havo 4 een vernieuwde opzet. Dit jaar wordt ook een programma opzet gemaakt voor vwo leerlingen. Vrijwel alle Friese leerlingen bezoeken het diverse aanbod van studiekeuzedagen bij NHL Stenden en Van Hall Larenstein. Decanen stimuleren hun leerlingen sterk om deel te nemen aan meeloopdagen en Proefstuderen. Leerlingen ontvangen van decanen specifieke vragensets om te stellen aan studenten en docenten bij Proefstuderen en open dagen. Profielwerkstukondersteuning Het Aansluitingsnetwerk streeft ernaar om binnen de aangesloten vo-scholen het profielwerkstuk (pws) meer dan nu het geval is in het teken te zetten van de aansluiting met de vervolgopleiding (LOB). Aan het einde van havo 4 of begin van havo 5 starten scholen met het profielwerkstuk. De hogescholen ondersteunen vanaf 2019 een startmoment voor het pws met workshops door studenten en ondersteuning door studenten van individuele vragen van leerlingen. Scholen kunnen daarvoor bij de hogescholen een aanvraag doen. Hogescholen ontwikkelen een aanbod van onderwerpen die aansluiten op clusters van opleidingen. Leerlingen kunnen bij de hogeschool vragen over hun pws kwijt, die soms leiden tot een bezoek aan de hogeschool. Leerlingen komen dan in contact met studenten en vaak ook een docent. LOB-check in havo 5 Afgelopen jaar heeft de werkgroep Warme overdracht een LOB-check ontwikkeld voor mentorklassen in havo 5. Scholen hebben hier positief op gereageerd. In afstemming met de decanenkring is een handleiding ontwikkeld voor het maken/onderhouden van een digitale maatwerk tool voor decanen en mentoren.

7

Doel van de LOB-check is dat mentoren een overzicht krijgen hoever alle individuele mentorleerlingen gevorderd zijn met hun LOB traject. De mentor krijgt een overzicht van adviezen waar zijn/haar leerlingen aan moeten werken. Aansluiting voor leerlingen met een ondersteuningsbehoefte Het Aansluitingsnetwerk heeft zorgcoördinatoren van scholen en decanen van de hogescholen met elkaar in contact gebracht. Het hbo heeft vanaf 2018 instroom uit het Passend Onderwijs, waarin leerlingen werken met een ondersteuningsbehoefte. Het hbo spreekt over studenten met een functiebeperking. Deze term en ook andere sloten onvoldoende aan. Hbo decanen hebben dit jaar de informatie folders en web informatie voor leerlingen, ouders, zorgcoördinatoren en decanen aangepast. Het Aansluitingsnetwerk organiseert op verzoek van hbo decanen en zorgcoördinatoren in juni 2019 een vervolg studiemiddag.

3.3 Onderwijsvernieuwing Bij de rondgang in voorjaar 2019 langs Friese scholen zijn de onderwijsvernieuwingen besproken. Vrijwel alle scholen zijn intensief bezig aanpassingen in het onderwijs die leerlingen meer ruimte bieden voor maatwerk en keuzes. Eén van de vragen is welk aanbod het hoger onderwijs kan ondersteunen bij het invullen van de flexibele ruimte in bovenbouw vo, uiteraard gericht op het stimuleren van een goede aansluiting. Bij de jaarvergadering van het Aansluitingsnetwerk op 7 mei 2019 bij het Linde college in Wolvega worden deze ontwikkelingen en ook onderwijsvernieuwingen in het hoger onderwijs gedeeld. Het Aansluitingsnetwerk start komend jaar een nieuwe werkgroep ‘vo onderwijs’ die aan de slag gaat met het inventariseren van onderwijsontwikkelingen vo en ho. Uitgangspunt is het organiseren van kwalitatief goed onderwijs. Doel is om tot concrete samenwerkingen te komen tussen vo en ho instellingen. Daarbij zijn doorlopende leerlijnen en actieve ‘real life’ opdrachten essentieel. Landelijk werkt het SLO mee aan curriculum.nu en onderwijsvernieuwing bij de vo vakken. Het SLO ondersteunt het Aansluitingsnetwerk bij het opzetten van DOTs en valideren van onderwijsproducten.

8

B. Activiteitenplan 2019 - 2020 Het activiteitenplan 2019-2020 van het Aansluitingsnetwerk VO-HO Fryslân bouwt voort op de resultaten van het afgelopen jaar en introduceert een aantal nieuwe plannen. De belangrijkste activiteiten staan samengevat in onderstaande tabel. Veel van de activiteiten vinden plaats vanuit de werkgroepen LOB-communicatie, vo onderwijs en studievaardigheden. Komend jaar wordt gewerkt aan verbetering van de bekendheid van netwerkactiviteiten met een upgrade van de website en verbeteringen in de communicatie met doelgroepen. Ook bedrijven en overheden zoals de provincie Fryslân worden meer betrokken bij het netwerk. In het onderstaand overzicht staan de activiteiten van 2019 – 2020:

mei Jun sep okt nov dec jan feb mrt apr mei juni

Proefstuderen/meelopen x x x x x x x

Oriëntatiedag havo 4 x

Wegwijsdag havo 3 x

Update lijst aanbevolen vakken x

Bijeenkomst zorgcoördinatoren vo met decanen hbo

x

x

Bijeenkomst coaches DOTs x

Terugkoppeling Propedeuseresultaten

x

Netwerkdiner directies vo en ho x

Jaarvergadering rectoren/ managers/cvb's

x

Overleg scholierenacademie RUG x x

Bijeenkomsten DOTs x x x x x x x x x x x x

Bedrijfsbezoek voor docenten vanuit bedrijfsDOT/JetNet

x x x x x x x x

x

Digitale Nieuwsbrieven x x x x x x

9

1. Samenhangend aanbod LOB (scholieren, decanen, docenten)

Werkgroep LOB communicatie Het Friese hoger onderwijs en een vertegenwoordiging van decanenkring Friesland werken in de werkgroep LOB communicatie samen aan het inhoudelijk afstemmen en organiseren van activiteiten voor leerlingen in het kader van loopbaanoriëntatie en –begeleiding (LOB). Zij houdt zich bezig met de organisatie en evaluatie van Proefstuderen, de organisatie en evaluatie de Oriëntatiedag en de organisatie van de gezamenlijke WegWijsDag. Andere activiteiten zijn:

Ontwikkelen handzame lijst voor leerlingen, ouders en decanen met toelatingseisen en aanbevolen vakken bij profiel- en vakkenkeuze voor havo 3 en vwo 3. Disclaimer: deze lijst is specifiek gericht op derdeklassers en biedt geen garantie voor toelating naar opleidingen.

Aanbod van hogescholen voor organisatie startmoment profielwerkstuk op school of bij hogeschool met pitches en workshops door studenten.

Evaluatie gebruik handleiding bij implementatie vragenlijst Inventarisatie studiekeuzeproces voor havo /vwo leerlingen voor decanen en mentoren

Organisatie van jaarlijkse bijeenkomst van decanen hbo en zorgcoördinatoren vo Pilot Nieuwe leerjaar In het kader van het verbeteren van de aansluiting en het versterken van de oriëntatiemogelijkheden voor studiekiezers, verkent NHL Stenden hogeschool momenteel bij de economische opleidingen (academie Economics & Logistics) een oriëntatiejaar. De werkgroep ontwikkelt een inhoudelijk programma en de stuurgroep inventariseert aan welke randvoorwaarden voldaan dient te worden om te kunnen starten per september 2020. Mogelijk dat in februari 2020 al een pilot kan starten.

Websites Leerlingen en decanen hebben de beschikking over het portal www.hboleeuwarden.nl . Deze website is gericht op leerlingen in de verschillende fasen van hun studiekeuzeproces. Leerlingen vinden een totaaloverzicht van alle activiteiten die kunnen helpen bij hun studiekeuze. Op de website komt een handzame lijst van aanbevolen vakken beschikbaar om uit te reiken aan leerlingen en ouders in het kader van de profiel- en vakkenkeuze in het derde jaar van havo en vwo. De website linkt naar de websites van de hogescholen. De website www.vo-ho.nl is vooral gericht op docenten, directie en andere medewerkers van scholen en hogescholen wordt komend jaar vernieuwd Jaarlijks worden via de website digitale Nieuwsbrieven en specifieke uitnodigingen verzonden naar verschillende doelgroepen en netwerkcontacten. Wegwijsdag De Wegwijsdag voor maximaal zo’n 2000 derdeklassers havo/vwo wordt in 2020 opnieuw georganiseerd door de hogescholen en RUG/Campus Fryslân in Leeuwarden. Doel van de Wegswijsdag is kennismaken met sectoren en opleidingen die aansluiten bij een profiel. Daarmee ondersteunt de Wegwijsdag de profielkeuze van de leerling. Het programma met alle workshops en de aanmelding zal verlopen via de website www.hboleeuwarden.nl. De volgende verbeteringen worden gerealiseerd:

Koppeling met profiel en vakkenkeuze wordt apart programma onderdeel.

Leerlingen krijgen rondleidingen in het hoger onderwijs.

Het evenement wordt minder massaal en persoonlijker doordat het programma op twee dagen wordt aangeboden.

Cruciaal voor geslaagd evenement is een goede voorbereiding en nabespreking op de scholen.

10

Oriëntatiedag De Oriëntatiedag biedt op 23 mei 2019 een breed oriëntatieprogramma voor havo 4 met een op de havo 4 leerling toegesneden invulling. De ervaringen van leerlingen en begeleidende docenten worden gemeten en geëvalueerd. De werkgroep LOB communicatie ontwikkelt plannen om de concepten van WegWijsDag en Oriëntatiedag uit te wisselen en te werken aan een nieuwe opzet en planning. Hannover Messe Challenge De Hannover Messe Challenge is een tweedaags landelijk LOB evenement voor havo 4 en vwo 5, vooral gericht op exacte opleidingen. Leerlingen volgen de eerste dag een interessant programma op de campus van Universiteit Twente met input vanuit verschillende hogescholen en universiteiten. De volgende dag bezoeken zij de Hannover Messe. Het Aansluitingsnetwerk faciliteert in de organisatie voor regio Friesland. Dit event is voor leerlingen ook van waarde in kader van internationale contacten. Proefstuderen Proefstuderen en meeloopdagen worden ook in 2020 breed ondersteund vanuit het netwerk. Het aantal data voor Proefstuderen en meeloopdagen wordt afgestemd op het studiekeuzeproces van leerlingen en de inschrijftermijn van 1 mei. Alle data worden gecommuniceerd op de website www.hboleeuwarden.nl

Beoogde resultaten: januari 2020 WegwijsDagen voor havo 3 / vwo 3 november 2019 - april 2020 Proefstuderen en meeloopdagen april 2020 Hannovermesse voor havo 4 en vwo 5 mei 2020 Oriëntatiedag voor havo 4 juni 2020 Evaluatie Wegwijsdagen, Oriëntatiedag en Proefstuderen doorlopend Oplevering producten werkgroepen

2. Bevorderen aansluiting op inhoud, pedagogiek en didactiek (docenten)

Werkgroep vo onderwijs Dit jaar start het Aansluitingsnetwerk wederom met een thematische werkgroep (vorig jaar was dat profielwerkstuk). Doel van de nieuwe werkgroep is om na te gaan op welke wijze onderwijsvernieuwingen in het vo kunnen bijdragen aan een soepeler overgang naar het ho. Onderzocht wordt op welke wijze het ho daaraan een bijdrage kan leveren. Deze werkgroep sluit aan op de resultaten van de bezoekronde van coördinatoren en vertegenwoordigers van de stuurgroep aan de vo scholen in voorjaar 2019. Docent Ontwikkel Teams (DOTs) De Docent Ontwikkel Teams (DOTs) functioneren als specifiek instrument voor docentprofessionalisering op het terrein van aansluiting tussen vo en ho. Bij de volgende vakken zijn of worden DOTs actief: Nederlands, Engels, scheikunde, biologie, NLT, geschiedenis, aardrijkskunde en maatschappijleer/maatschappijwetenschappen. Naast DOTs zijn vanuit NHL Stenden lerarenopleidingen in samenwerking met de RUG bij verschillende vakken Professionele Leergemeenschappen (PLG) actief. In deze PLG’s wordt gewerkt aan complexe didactische vaardigheden, vaak met de methode lesson study.

11

Werkwijze en aanpak van DOTs (zie ook hier):

Docenten vo en hbo werken in DOTs aan (vak)thema’s op het snijvlak van vo, ho en werkvelden

In DOTs werken groepen van 6 – 15 docenten uit vo en ho samen onder leiding van een coach, meestal een ervaren vo-docent.

Docenten wisselen ontwikkelingen, ervaringen en good practices uit op gebied van inhoud en didactiek samenhangend met de aansluiting vo-ho, vaak met ondersteuning van NHL Stenden lerarenopleidingen.

DOTs hebben een vakoverstijgende focus met aandacht voor generieke studievaardigheden: rol van het vak voor andere vakken en omgekeerd

DOTs kunnen aanleiding zijn voor uitwisseling van vo en hbo docenten

4 – 9 bijeenkomsten per jaar Vo-docenten delen de opbrengsten van de DOT met hun vaksectie en teams op school, en uiteraard hebben alle ervaringen effect op het onderwijs in de klas. Hbo docenten delen de ervaringen met opleidingen. Het netwerk deelt uitnodigingen, activiteiten en opbrengsten via de website en Nieuwsbrieven. Om effecten en resultaten te meten wordt een DOT-evaluatietool ontwikkeld

Vakoverstijgende DOTs BedrijfsDOT De coach van de bedrijfsDOT organiseert samen met de regiovertegenwoordiger van JetNet/Technet elke laatste week van de maand een bedrijfsbezoek in de regio voor docenten. Dat levert docenten ervaringen op voor hun vak en vaak krijgen docenten ideeën van profielwerkstukken mee en medewerkers die een gastles willen geven of zelfs de leerlingen willen ontvangen voor een excursie. Scholen kunnen gebruik maken van de lijst met bedrijfscontacten van de bedrijfsDOT en JetNet/Technet. Het netwerk ondersteunt bij de communicatie van de bedrijfsbezoeken. DOT Modelmatig werken Het DOT Modelmatig werken wordt in samenwerking met medewerkers van SLO opgestart. SLO wil met dit thema diepgang bevorderen in het havo curriculum, en dan vooral bij het profiel EM. Gewerkt gaat worden aan lesmateriaal bij het vak economie in de derde klas havo / vwo en bij het vak bedrijfseconomie in havo 4/5. DOT Internationaliseren Het DOT internationaliseren haakt in op de wens van veel Friese scholen om aan dit thema meer aandacht te geven. De provincie Fryslân heeft als doel gesteld dat in 2028 alle Friese jongeren internationale skills hebben ervaren. Daarom ondersteunt de provincie deze DOT actief. Het DOT gaat onder andere werken aan de ontwikkeling van een doorlopende leerlijn internationaliseren van po, vo, mbo en ho. DOT Talentontwikkeling

Deze DOT voor docenten vo, mbo en hbo wordt georganiseerd vanuit NHL Stenden.

Beoogd resultaat 2019-2020:

Minimaal acht goed functionerende (vakoverstijgende) DOTs

Introductie van DOT-evaluatietool

12

Follow-up KIEM project met mediaproducten NHL Stenden heeft samen met Leeuwarder Lyceum en het Aansluitingsnetwerk een KIEM project gedaan waarin studenten Creative Business en Tweedegraads lerarenopleidingen samen workshops hebben ontwikkeld en aangeboden aan klassen havo bij de vakken Engels en Nederlands. Thema is mediawijsheid. Leerlingen gaan aan de slag met het maken van een documentaire. Vanaf september 2019 gaan de opleidingen Creative Business en de lerarenopleidingen Wiskunde en Nederlands verder met het ontwikkelen van workshops met mediaproducten voor leerlingen in he voorgezet onderwijs. Gewerkt wordt aan een nieuwe (RAAK) subsidieaanvraag. Het plan is dat daarmee de workshops op meer scholen kunnen worden aangeboden. RUG Campus Fryslân Het Aansluitingsnetwerk maakt afspraken met RUG/Campus Fryslân, de scholierenacademie en de afdeling werving/stimulering LOB van de RUG. Vertegenwoordigers van de RUG haken aan bij werkgroepen vo-ho of gaan afstemmen met Friese vo-ho activiteiten. De wens van Friese scholen is om meer specifieke aansluitingsactiviteiten voor vwo leerlingen aan te bieden. Dat staat komend jaar op de agenda. De scholierenacademie focust op stimulering van de doorlopende leerlijn onderzoeksvaardigheden met daaraan gekoppeld (scholings)activiteiten voor docenten en concrete lesmaterialen voor leerlingen. Netwerk Noord OCW ondersteunt landelijk een tiental brede regionale vo-ho netwerken met regionale vaksteunpunten. Netwerk Noord fungeert als noordelijk netwerk van scholen en hoger onderwijsinstellingen. Voor Friesland maakt Netwerk Noord onderdeel uit van het Aansluitingsnetwerk. De samenwerking richt zich in de eerste plaats op regionale afstemming van docentprofessionaliseringsactiviteiten, waaronder de werkgroep havo-hbo studievaardigheden. Netwerk Noord participeert in de landelijke vaksteunpunten van de vakken wiskunde, biologie (met coach DOT biologie), scheikunde, natuurkunde en NLT (met coach DOT NLT). Netwerk Noord ondersteunt in regio Noord een aanbod van keuzeprojecten voor technasia en afstemming van bedrijfsDOTs en contacten met JetNet/Technet.

Beoogd resultaat: - Afstemming activiteiten scholierenacademie RUG en werkgroepen Aansluitingsnetwerk - Afstemming LOB activiteiten voor vwo’ers met de RUG - Noordelijke afstemming van activiteiten op gebied van docentprofessionalisering

Docentstudiedagen / conferenties De hbo decanen van NHL Stenden en Van Hall Larenstein organiseren in februari 2020 de jaarlijkse decanendag. In april 2020 organiseert de RUG de jaarlijks bèta docentendag. Het Aansluitingsnetwerk is daar present op de informatiemarkt. In juni 2020 is het DOT internationaliseren medeorganisator van een internationale Erasmus+ duurzaamheidconferentie over de circulaire economie en het concept internationaliseren@home als afsluiting van het GEO-CIRCLE project. @home, omdat internationaliseren regionaal begint, met het zoeken naar samenwerkingsverbanden tussen het onderwijs van po t/m ho, regionale bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en lokale en regionale overheden. En omdat het begint bij de eigen directe leef- en leeromgeving van leerlingen en studenten. De regio als basis van en voor internationalisering.

13

Beoogd resultaat: - februari 2020: decanendag - april 2020: bèta docentendag RUG - juni 2020 Internationale GEO-CIRCLE conferentie over o.a. internationaliseren@home

3. Monitoren van de aansluiting (coördinatoren, management)

Terugkoppeling Propedeuseresultaten In oktober verschijnt de volgende editie van het scholenrapport ‘Terugkoppeling Propedeuseresultaten’, waarin de rendementen van de studievoortgang van alle Studenten van Friese scholen worden vergeleken in perspectief van landelijke studiesuccescijfers.

Beoogde resultaten: Rapport Propedeuseresultaten, cohort 2017-2018: oktober 2019

Startmonitor 16 jaar studenttevredenheidsonderzoek over de aansluiting vo-hbo en mbo-hbo met HBO-Aansluitingsmonitor heeft in 2017-2018 een vervolg gekregen met de Startmonitor. Rapportages zijn op te vragen bij de hogescholen.

4. Kenniscirculatie in VO en HO (management, docenten)

Netwerkdiner voor directies vo en ho In december organiseert de stuurgroep van het Aansluitingsnetwerk wederom een netwerkdiner voor directies van vo en ho. Bij het netwerkdiner staat een actueel thema centraal. Enkele studenten en leerlingen presenteren tussen de gangen kort hun ervaringen met de aansluiting vo-ho, waarna de gesprekken aan tafel worden voortgezet.

Beoogde resultaten: Netwerkdiner op 3 december 2019

LICA Het Aansluitingsnetwerk participeert via de beleidsmedewerkers hbo in het Landelijk Informatie en expertise Centrum voor Aansluiting vo-hbo en mbo-hbo (LICA). Het LICA is een platform voor uitwisseling van ervaringen op het brede terrein van Aansluiting met deelnemers van alle hogescholen, OC&W, landelijke decanenverenigingen, HBO-raad en onderwijsinspectie.

Beoogd resultaat: Input van relevante beleidsinformatie voor werkgroepen en stuurgroep

Participatie in landelijke en regionale netwerken De coördinatoren van het Aansluitingsnetwerk hebben contacten met of participeren in diverse landelijke en regionale netwerken of steunpunten, waaronder:

1. Vo-ho Netwerk Noord 2. Alfa en gamma steunpunt RUG / scholierenacademie RUG 3. Landelijk overleg van regionale bèta steunpunten 4. Regionale en landelijke bèta vaksteunpunten (biologie, wiskunde, scheikunde) 5. Vereniging van NLT scholen

14

6. Vereniging van Economieleraren Nederland (Vecon) 7. Nederlands Vereniging voor Onderwijs in Natuurwetenschappen (NVON) 8. SLO 9. Stichting Technasium 10. Jet-Net / Technet 11. OC&W / Vereniging hogescholen / VO-raad

Websites De website www.vo-ho.nl fungeert als visitekaartje van het Aansluitingsnetwerk en platform voor de actuele aansluitingsactiviteiten. De website ondersteunt onder andere:

1. Agenda 2. Nieuwsberichten 3. Decanendag 4. Conferenties 5. DOTs 6. Nieuwsbrieven

De portal www.hboleeuwarden.nl is opgezet voor havo en vwo leerlingen en bevat onder andere de volgende studiekeuze activiteiten /producten:

1. Wegwijsdag / opleidingenlijst met toelatingseisen en aanbevolen vakken voor profielkeuze 2. Oriëntatiedag 3. Proefstuderen / voorbeeld vragenlijsten voor leerlingen 4. Profielwerkstuk/meesterproef ondersteuning 5. Informatie voor ouders

Beide websites worden in 2019-2020 vernieuwd, zowel technisch als inhoudelijk.

Beoogde resultaten: Upgraden en doorlopend actualiseren websites www.hboleeuwarden.nl en www.vo-ho.nl

Nieuwsbrief Docenten, managers en beleidsmedewerkers van vo-scholen en ho-instellingen worden op de hoogte gehouden van ontwikkelingen op het gebied van de aansluiting door de uitgave van digitale Nieuwsbrieven. Ook worden vaker via de website specifieke uitnodigingen verzonden naar doelgroepen namens bijvoorbeeld DOTs en werkgroepen.

Beoogde resultaten: Digitale Nieuwsbrieven in maart, mei/juni, oktober en december Specifieke uitnodigingen namens DOTs en werkgroepen. Nieuwsbrief-archief op website

15

C. Exploitatie en begroting Financiële positie Aansluitingsnetwerk

De jaarvergadering heeft in 2014 besloten om periodiek op de contributies een inflatiecorrectie toe te passen. Vanwege oplopende kosten is voor de contributies van 2018-2019 een contributieverhoging van 3-4 % doorgevoerd. De contributies van 2019-2020 worden niet verhoogd. De verdeling van de contributie in 2019 – 2020 voor vo-scholen is opgebouwd uit een vast bedrag van 1.000 euro per locatie/school en een variabel bedrag op basis van het leerlingaantal in de examenklassen havo/vwo. Bij de hbo instellingen hanteren we een vaste basiscontributie (10.000 euro voor NHL Stenden en 5.000 euro voor Van Hall Larenstein) en een variabel bedrag op basis van het aantal bachelor en ad studenten van de hogeschool op 1 oktober 2019. De contributie van de twee categorale gymnasia in Leeuwarden is in 2017 gelijk getrokken met de andere vo-scholen door ook een vast bedrag van 1.000 euro in rekening te brengen. Deze wijziging haakt in op de afspraken binnen Netwerk Noord over contributie van netwerkscholen. Beide gymnasia participeren actief in verschillende vo-ho activiteiten, waaronder ook bij de RUG en RUG campus Fryslân. Aanvullende inkomsten en uitgaven voor docent professionalisering in vo en ho Buiten de exploitatie en begroting van het Aansluitingsnetwerk vallen de kosten voor coaches van Docent Ontwikkel Teams (DOTs).

Inzet 2019 - 2020 fte Financiering

Coach DOT scheikunde (Stellingwerf) 0,08 Detachering Van Hall Larenstein (RAP)

Coach DOT biologie (Dingstede) 0,08 Detachering Van Hall Larenstein (RAP)

Coach DOT NLT (RSG-Sneek) 0,08 Detachering Van Hall Larenstein (Ver. NLT)

Coach DOT aardrijkskunde (AMS) 0,04 Detachering NHL Stenden (RAP)

Coach DOT Nederlands (NHL Stenden) 0,04 NHL Stenden (RAP)

Coach DOT geschiedenis (Leeuwarder Lyceum)

0,04 Detachering NHL Stenden (RAP)

Coach DOT maatschappijleer (Comenius) 0,04 Detachering NHL Stenden (RAP)

Coach DOT Engels (Vestdijk) 0,04 Detachering NHL Stenden (RAP)

Coach bedrijfsDOT (AMS) 0,08 Detachering Van Hall Larenstein (DUS-i)

Coach DOT modelmatig werken 0,04 Detachering Van Hall Larenstein (RAP)

Coach DOT internationaliseren 0,04 Detachering NHL Stenden (RAP/Erasmus project)

Totaal 0,6 fte

In 2018 is vanuit RAP NHL Stenden 25.000 euro beschikbaar gesteld voor het ondersteunen van DOT coaches. Daarmee kunnen ook de kosten voor 2019 grotendeels worden gefinancierd. Van Hall Larenstein ondersteunt DOT coaches vanuit RAPs, externe middelen en mogelijk ook vanuit een hogeschool project. In 2017-2018 is een aanzienlijk positief saldo van 16.600 gerealiseerd vanwege tijdelijke vacatures in de ondersteuning en bij de coördinatie. Ook de beheerslasten waren lager dan andere jaren doordat we afgelopen jaar geen conferentie hebben georganiseerd. Het nu lopende jaar zullen deze kosten weer toenemen als gevolg van meer aandacht voor publiciteit en het upgraden van de websites. De inkomsten en uitgaven van het Aansluitingsnetwerk worden voor 2019-2020 in evenwicht begroot. Op dit moment is nog geen overzicht bekend van de uitgaven in 2018-2019.

16

Inkomsten Begroting

2017 - 2018 Realisatie 2017-2018

Begroting 2018-2019

Begroting 2019-2020

Contributie HO 45.000 45.000 47.000 47.000

Contributie VO 41.000 41.000 43.000 43.000

Uit reserve*) 2.000 -16.603

Totaal 88.000 88.000 90.000 90.000

*) De reserve bedraagt op 1 september 2018 ca. 18.000 euro.

Uitgaven

Begroting 2017 - 2018

Realisatie 2017-2018

Begroting 2018-2019

Begroting 2019-2020

Loonkosten 83.000 68.587 84.500 84.000

Beheerslasten 5.000 1.810 5.500 6.000

Totaal 88.000 70.397 90.000 90.000

Toelichting loonkosten Begroting

2017 - 2018 Realisatie 2017-2018

Begroting 2018-2019

Begroting 2019-2020

Coördinatoren (0,55 fte *) 49.000 43.454 49.500 50.500

Medewerker office ho(0,2 fte)

13.000 5.040 13.500 14.000

Medewerker office vo(0,3 fte)

20.000 19.093 20.500 18.500

Financiële administratie Van Hall Larenstein

1.000 1.000 1.000 1.000

Totaal 83.000 68.587 84.500 84.000

*) De werkelijke, afgesproken inzet van coördinatoren bedraagt 0,55 fte.

Toelichting beheerslasten

Begroting 2017 - 2018

Realisatie 2017-2018

Begroting 2018-2019

Begroting 2019-2020

Administratiekosten 100 100

Reproductiekosten 400 120 400 1.000

Reis-en verblijfkosten 500 601 500 500

Organisatiekosten 3.000 2.000 1.0 00

Websites 1.000 1.189 2.500 3.500

Totaal 5.000 1.810 5.500 6.000

Leeuwarden, mei 2019 Jelle Nauta Coördinator Aansluitingsnetwerk Betty Johanns Penningmeester stuurgroep Aansluitingsnetwerk

17

Bijlage 1 Overzicht van actoren binnen Aansluitingsnetwerk vo-ho Fryslân Deelnemende (vestigingen van) VO-scholen: Bornego College Christelijk Gymnasium Beyers Naudé CSG Anna Maria van Schurman CSG Bogerman CSG Comenius CSG Lauwers College CSG Liudger Dockinga College Havo Top Burgum Linde College Marne College OSG Piter Jelles – Montessori / Impuls / Kollum OSG Piter Jelles – Leeuwarder Lyceum OSG Piter Jelles – Gymnasium OSG Sevenwolden OSG Singelland - Drachtster Lyceum RSG Magister Alvinus RSG Simon Vestdijk Stellingwerf college VAVO Friesland College Deelnemende HO-instellingen: Van Hall Larenstein NHL Stenden Rijksuniversiteit Groningen Universiteit Twente Leden stuurgroep: K.W. van der Hoek (voorzitter, lid college van bestuur NHL Stenden) B. Johanns (penningmeester, adjunct directeur Life Science & Technology, NHL Stenden en Van Hall Larenstein) M. Scholman (directeur beleid NHL Stenden) L. Miedema (conrector Leeuwarder Lyceum, vertegenwoordiger Pompeblêd scholengroep) P. van de Peppel (teamleider havo Liudger, vertegenwoordiger Fricolore scholengroep) L. Brouwer (teamleider Lauwers College, vertegenwoordiger Fricolore scholengroep) H. Schoenmaker (college van bestuur OSG Sevenwolden, vertegenwoordiger Pompeblêd scholengroep) P. Bouma (directeur RUG Campus Fryslân) B.J. Flim (vertegenwoordiger VAVO) S. Faber (vertegenwoordiger decanenkring Fryslân) A.R. Colly (coördinator, docent aardrijkskunde AMS) J. Nauta (coördinator, docent LS&T Van Hall Larenstein) Beleidsmedewerkers aansluiting vo-ho hogescholen: I. Vermeulen (NHL Stenden) S. Schenkel (Van Hall Larenstein) Ondersteuning: H. Mesken-Hoks (medewerker ondersteuning vo-ho, maatschappelijke stages Linde college, Wolvega) M. Dijkstra (medewerker ondersteuning vo-ho, en Life Sciences & Technology NHL Stenden / Van Hall Larenstein) Leden werkgroep LOB communicatie: B. de Jong (decaan Leeuwarder Lyceum) E. Zoer (decaan RSG Sneek) W. Drent (Van Hall Larenstein) T. Bussemaker (NHL Stenden) T. Visser (NHL Stenden) A.R. Colly (coördinator vo-ho) Leden werkgroep profielwerkstuk: B. Kingma (decaan, pws coördinator Lauwerscollege) F. Meindertsma (decaan, Bornego) S. Japenga (teamleider Drachtster Lyceum) W. Drent (Van Hall Larenstein) T. Bussemaker (NHL Stenden) R. Boersma (NHL Stenden) J. Nauta (coördinator vo-ho))

18

Bijlage 2 Sectorakkoord VO 2018 - 2020

Actualisatie sectorakkoord VO In 2014 sloten het kabinet en de VO-raad het Sectorakkoord 2014-2017 ‘Klaar voor de toekomst! Samen werken aan onderwijskwaliteit.’ Het was een ambitieuze agenda, die een beweging op gang heeft gebracht. Dit blijkt ook uit de tussenevaluatie.1 Bestuurders, schoolleiders en leraren hebben hard gewerkt om de ambities uit het sectorakkoord te verwezenlijken. Steeds meer scholen werken gericht aan de talentontwikkeling van hun leerlingen en aan eigentijds onderwijs. Scholen bieden meer onderwijs op maat, besteden aandacht aan brede vorming en maken beter gebruik van de mogelijkheden die ICT hen biedt. Dat scholen met de ambities aan de slag zijn, leidt tot mooie resultaten en maakt tegelijkertijd duidelijk waar de komende jaren nog inspanningen nodig zijn. Uit de VO-tour die de VO-raad begin 2018 voor haar leden organiseerde, blijkt grote overeenstemming over de richting waarin ons onderwijs zich beweegt. Dit is een proces van de langere adem. Daarom is voor de VO-sector continuïteit van de onderwijsagenda van belang. In de tussentijd heeft de samenleving niet stilgestaan. Maatschappelijke en demografische ontwikkelingen raken ook het voortgezet onderwijs. De Inspectie van het Onderwijs constateert dat er sprake is van toenemende kansenongelijkheid. Dat vraagt om extra actie om ieder kind in staat te stellen haar of zijn talenten te verwezenlijken. Bijna alle scholen zullen de komende jaren te maken krijgen met teruglopende leerlingenaantallen. In deze actualisatie houden we vanzelfsprekend rekening met deze ontwikkelingen en de uitdagingen die daarmee gepaard gaan. Geactualiseerd sectorakkoord In het licht van deze ontwikkelingen hebben kabinet en VO-raad besloten het sectorakkoord te actualiseren. De tijd is rijp om de beweging van de afgelopen jaren voort te zetten en op sommige onderdelen het tempo te verhogen of de focus te verleggen. De zeven ambities die in 2014 zijn geformuleerd, blijven onverminderd gelden. De koers wordt voortgezet – zoals ook is vastgelegd in het regeerakkoord. De doelstellingen zijn waar nodig geactualiseerd. We hebben focus aangebracht in de afspraken uit 2014 en verlengen de prestatiebox in het voortgezet onderwijs in 2019 en 2020. Daarnaast kijken we naar een goede monitoring door indicatoren beter te laten aansluiten op de centrale ambities uit het akkoord. We zijn ervan overtuigd dat we met deze actualisatie aansluiten bij maatschappelijke ontwikkelingen en bij de ontwikkelingen binnen scholen. Het succes van deze afspraken staat of valt met het dagelijks werk in elk klaslokaal, op elke school. Professionele schoolorganisaties met goed strategisch personeelsbeleid zijn een onmisbare voorwaarde voor het realiseren van de ambities in het sectorakkoord. Hieronder vindt u een overzicht van de ambities en doelstellingen waar we de komende jaren mee aan de slag gaan. De indicatoren die aansluiten bij de doelstellingen zijn opgenomen in de bijlage. Eind 2020 evalueren we het sectorakkoord, maken we met elkaar de balans op en bespreken we de mogelijkheid en wenselijkheid van een vervolg. Ambitie 1. Uitdagend onderwijs voor elke leerling Elke leerling heeft recht op goed onderwijs dat haar of hem motiveert en uitdaagt het beste uit zichzelf te halen. Door meer flexibele leerroutes en onderwijs op maat gaan we alle leerlingen uitdagen, meer eigenaarschap geven over het eigen leerproces en stimuleren hun talenten te ontwikkelen. Scholen bieden leerlingen leerroutes die aansluiten bij hun interesses en talenten en keuzevrijheid bieden om te differentiëren in tempo en niveau. Scholen maken hierbij optimaal gebruik van de Wet Onderwijstijd. Ondanks het positieve effect van lente- en zomerscholen op de bevorderingskansen van leerlingen, zien we dat na een aanvankelijke daling, het landelijk percentage zittenblijvers weer stijgt. We blijven streven naar een substantiële daling van het zittenblijven,

19

waarbij we de impact van actuele ontwikkelingen, zoals opwaartse druk, toenemende segregatie en kansengelijkheid in onze analyse betrekken. Uitdagend onderwijs voor elke leerling betekent ook dat we ons onverminderd blijven inzetten om te voorkomen dat leerlingen thuis komen te zitten en om thuiszitters zo snel mogelijk weer terug te leiden naar het onderwijs. Doelstelling uitgedaagde leerlingen Alle leerlingen worden – via vormen van onderwijs op maat - uitgedaagd in het onderwijs. Doelstelling zittenblijven Het landelijk percentage zittenblijvers is in 2020 gedaald van 5,8 procent tot 3,8 procent. NB. Hoewel een substantiële vermindering van het aantal zittenblijvers een onveranderde doelstelling is, is de indicator van het aantal zittenblijvers alleen niet voldoende om de voortgang op deze doelstelling in kaart te brengen. Er zal gezocht moeten worden naar samenhang met andere gegevens en indicatoren (bijvoorbeeld met betrekking tot op- en afstroom) om recht te doen aan de complexe materie en om het aantal zittenblijvers goed te kunnen duiden. Doelstelling thuiszitters De doelstelling is: per 2020 zit geen enkel kind langer dan drie maanden thuis zonder een passend onderwijs tenzij de leerling is vrijgesteld van de leerplicht. De VO-raad is partner van het Thuiszitterspact, waar ook de PO-Raad, VNG, JenV, OCW en VWS in mee hebben getekend. Daarnaast ondersteunt de VO-raad (samen met de PO-Raad) scholen en samenwerkingsverbanden bij het bieden van passend onderwijs via het Steunpunt Passend Onderwijs. We vinden het van belang dat de doelstelling gehandhaafd blijft. Vanzelfsprekend ligt de oplossing voor de problematiek van thuiszitters niet alleen in het onderwijs, maar speelt ook de samenwerking met ouders en jeugdhulp een rol. Wachtlijsten of financieringsvraagstukken in de zorg kunnen het bemoeilijken om kinderen terug naar school te leiden. Het is van belang dat alle partners van het Thuiszitterspact eraan werken om de doelstelling van het pact te behalen. In de monitoring van deze doelstelling wordt hier rekening mee gehouden. De verantwoordelijkheid binnen het onderwijs voor deze doelstelling manifesteert zich op verschillende niveaus: die van het samenwerkingsverband (verantwoordelijk voor een passend aanbod voor elke leerling), die van de schoolbesturen en schoolleiders; namelijk voorkomen dat kinderen thuis komen te zitten en – als er dan toch sprake is van thuiszitters – ze zo snel als mogelijk weer terug te leiden naar het onderwijs. Ambitie 2. Eigentijdse voorzieningen De sector zet zich ervoor in om de mogelijkheden die ICT biedt maximaal te benutten. Eigentijds en uitdagend onderwijs voor alle leerlingen vergt een goed aanbod van eigentijdse voorzieningen. Het werken met eigentijdse voorzieningen kan echter niet zonder een goed beeld van het curriculum en de leerdoelen die in het onderwijs moeten worden gerealiseerd. Het vermogen om in leerdoelen te denken biedt ruimte voor verschillende, leerroutes, waarin gedifferentieerd kan worden in niveau, leervoorkeuren en tempo. Alleen met een gedegen kennis van de leerdoelen kunnen leraren tegemoetkomen aan de individuele leerbehoeften van leerlingen en de daarbij geëigende leermiddelen inzetten. Daarvoor is een goede koppeling tussen het leermiddelenbeleid en de onderwijsvisie essentieel. De VO-sector zal de komende jaren daarom inzetten op het vergroten van het curriculumbewustzijn op scholen. Dit is cruciaal om de bestaande beweging van maatwerk en eigenaarschap in de sector voort te zetten én de curriculumherziening (die onder de noemer curriculum.nu plaatsvindt) in het onderwijs succesvol te kunnen invoeren. Ook is het een voorwaarde om meer innovatie in de leermiddelenmarkt te bewerkstelligen. Doelstelling eigentijdse voorzieningen Scholen benutten - in aansluiting op hun curriculum - de mogelijkheden van ICT en eigentijdse leermiddelen optimaal voor hun onderwijs.

20

Ambitie 3. Brede vorming voor alle leerlingen Onderwijs heeft een brede - drievoudige - opdracht: kwalificatie, socialisatie en persoonsvorming. De brede vormende taak van de school verdient de volle aandacht. De school ziet het als zijn opdracht om elke leerling de mogelijkheid te bieden hier gericht aan te werken. Dat betekent concreet dat we aan de slag gaan met de ontwikkeling van het curriculum, werken aan goed burgerschapsonderwijs op elke school en versterkt inzetten op een soepele doorstroom van leerlingen naar het vervolgonderwijs. De brede vorming komt ook tot uiting in het plusdocument dat scholen naast het diploma hun leerlingen meegeven. In Nederland is burgerschapsonderwijs sinds 2006 verplicht. De burgerschapscompetenties van leerlingen in het VO, zijn weliswaar gestegen maar blijven nog achter bij die van leeftijdsgenoten in het buitenland (kennis en houdingen). Daarnaast bestaan grote verschillen tussen scholen en daarmee tussen leerlingen. In vergelijking met andere landen ervaren leerlingen het schoolklimaat in Nerdeland in toenemende mate als minder open. Er is een kwaliteitsslag nodig in het burgerschapsonderwijs en activiteiten voor bevordering van sociale en maatschappelijke competenties moeten meer samenhang gaan vertonen. Doelstelling curriculum Scholen zijn actief aan de slag met de ontwikkeling van hun curriculum; een curriculum dat recht doet aan de drievoudige opdracht van het onderwijs. Doelstelling doorstroom: Leerlingen stromen goed voorbereid door naar het vervolgonderwijs. Doelstelling burgerschap Scholen werken aan de versterking van het burgerschapsonderwijs. Schoolbesturen zijn verantwoordelijk voor het realiseren van hun gezamenlijke maatschappelijke opdracht. Dat vergt in ieder geval samenwerking met collega-besturen, maar vaak ook met het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, lokale en regionale overheden. De maatschappelijke opgaven waar scholen nu voor staan vragen, nog veel meer dan in het verleden, om regionale samenwerking. Deze opgaven hebben een divers karakter en zijn onder meer: de omgang met leerlingendaling, het realiseren van een dekkend aanbod van brede brugklassen, bestrijding van het lerarentekort en het realiseren van sterk beroepsonderwijs. Er zijn verschillen per regio, verschillen per schoolbestuur en verschillen per school. Regionale samenwerking is niet overal vanzelfsprekend. Het vraagt om onderling vertrouwen. Besturen en scholen zoeken gezamenlijk naar oplossingen. Dit kan alleen als zij willen samenwerken en verder kijken dan het belang van de eigen school. Ambitie 4. Partnerschap in de regio Schoolbesturen zijn verantwoordelijk voor het realiseren van hun gezamenlijke maatschappelijke opdracht. Dat vergt in ieder geval samenwerking met collega-besturen, maar vaak ook met het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, lokale en regionale overheden. De maatschappelijke opgaven waar scholen nu voor staan vragen, nog veel meer dan in het verleden, om regionale samenwerking. Deze opgaven hebben een divers karakter en zijn onder meer: de omgang met leerlingendaling, het realiseren van een dekkend aanbod van brede brugklassen, bestrijding van het lerarentekort en het realiseren van sterk beroepsonderwijs. Er zijn verschillen per regio, verschillen per schoolbestuur en verschillen per school. Regionale samenwerking is niet overal vanzelfsprekend. Het vraagt om onderling vertrouwen. Besturen en scholen zoeken gezamenlijk naar oplossingen. Dit kan alleen als zij willen samenwerken en verder kijken dan het belang van de eigen school.

21

Doelstelling regionale samenwerking Schoolbesturen werken in de regio samen aan het realiseren van hun maatschappelijke opdracht en maken hier gezamenlijk afspraken over. Ambitie 5. Scholen als lerende organisaties Scholen zijn niet alleen een plek waar leerlingen leren, maar ook een plek waar leraren en schoolleiders zich voortdurend ontwikkelen. Voor zowel leraren als schoolleiders vindt die ontwikkeling plaats binnen een doorlopende leerlijn. Voor leraren geldt dat een goede opleiding en begeleiding leidt tot minder uitval in de eerste jaren van de beroepsuitoefening. De samenwerking tussen lerarenopleidingen en scholen moet gaan over de gehele doorlopende leerlijn van de leraar, met verbinding tussen de initiële opleiding van leraren, de begeleiding van startende leraren en de voortgezette professionalisering van leraren. Voor een goede en duurzame onderwijskwaliteit zijn ook goed opgeleide, professionele schoolleiders, die in staat zijn richting te geven aan schoolorganisaties en onderwijskwaliteit, onontbeerlijk. We zetten daarom in op de opleiding, de begeleiding van starters en op doorlopende professionele ontwikkeling. Schoolbesturen en leraren maken in het professioneel statuut afspraken over de zeggenschap van de leraren. Doelstelling uitbreiding bekostigde opleidingsplaatsen Het streven is dat het aantal plekken op opleidingsscholen in het voortgezet onderwijs in 2020 met 2.200 tot 4.000 plekken is toegenomen. Doelstelling begeleiding startende leraren en startende schoolleiders Schoolbesturen zorgen dat dat startende leraren en startende schoolleiders een effectief inwerk- en begeleidingsprogramma volgen, als onderdeel van het strategisch personeelsbeleid. Doelstelling professionele ontwikkeling van leraren en schoolleiders Schoolbesturen dragen via hun personeelsbeleid zorg voor de professionele ontwikkeling van leraren en schoolleiders. Als onderdeel daarvan werken scholen aan de verdere versterking van de lerende cultuur waarbinnen medewerkers de ruimte krijgen en benutten om zich verder te ontwikkelen.

22

Op het vmbo zorgen besturen ervoor dat alle leraren in beroepsgerichte vakken zich laten bijscholen in de nieuwe profielen en daarbij aandacht hebben voor actuele ontwikkelingen in het vervolgonderwijs en de beroepspraktijk buiten de school. Alle besturen streven ernaar - om de kwaliteit van de lessen en het onderwijs te verbeteren - dat alle lessen worden gegeven door daarvoor bevoegde leraren. In de aanpak van onbevoegd gegeven lessen lopen scholen tegen diverse knelpunten aan, waardoor het bereiken van 100 procent bevoegd gegeven lessen niet voor iedere school haalbaar is. VO-raad en het ministerie van OCW verkennen daarom samen met de beroepsgroep en lerarenopleidingen de manier waarop het bevoegdhedenstelsel in de toekomst moet zijn georganiseerd. Ambitie 6. Toekomstbestendigheid organiseren: koppeling van onderwijs- en personeelsontwikkeling Strategisch personeelsbeleid is een belangrijke voorwaarde voor de doorlopende leerlijnen van docenten en schoolleiders, voor goed onderwijs en voor de school als aantrekkelijke werk- en leeromgeving. Op het gebied van strategisch personeelsbeleid gebeurt al veel op scholen, maar er is nog winst te boeken. We richten ons op de koppeling van onderwijs en personeelsontwikkeling, in plaats van opzichzelfstaande activiteiten met betrekking tot de vaardigheden van leraren of de samenstelling van het personeelsbestand. We streven ernaar dat schoolbesturen vanuit een oriëntatie op de toekomst en hun externe omgeving werken aan de afstemming van hun personeelsbeleid op onderwijskundige doelen en (daaraan gekoppeld) de professionele ontwikkeling en duurzame inzetbaarheid van leraren en schoolleiders. Zowel in de planvorming als in de beleidsuitvoering en binnen de context van een professionele dialoog, zodat leraren, schoolleiders en scholen zoveel mogelijk willen, kunnen en mogen leren. Doelstelling strategisch personeelsbeleid Schoolbesturen stemmen hun personeelsbeleid af op onderwijskundige doelen en daaraan gekoppeld de professionele ontwikkeling en duurzame inzetbaarheid van leraren en schoolleiders. Ambitie 7. Nieuwe verhoudingen in verantwoording en toezicht Scholen en besturen nemen geen genoegen met basiskwaliteit, en hebben de ambitie om zo goed mogelijk onderwijs te leveren, dat aansluit bij wat de maatschappij van hen vraagt. Bij die publieke taak past het afleggen van verantwoording. Doelstelling - verantwoording Schoolbesturen hebben hun governance op orde en leggen verantwoording af over de resultaten die zij leveren. Doelstelling kwaliteitszorg Alle schoolbesturen hebben hun kwaliteitszorg op orde (tegen zo min mogelijk administratieve lasten). Doelstelling onderwijskwaliteit Alle schoolbesturen streven naar een zo hoog mogelijk niveau boven basiskwaliteit. Monitoring De doelstellingen uit het akkoord worden gemonitord op basis van een set indicatoren. De 6 indicatoren geven inzicht in de voortgang die op de doelstellingen wordt behaald. De indicatoren zijn grotendeels een voortzetting van de indicatoren uit het huidige dashboard sectorakkoord VO. Een deel van de indicatoren uit dit dashboard is niet langer relevant en komt om die reden niet meer terug in het overzicht. Daarnaast is een aantal nieuwe indicatoren toegevoegd, waardoor een breder beeld ontstaat van de voortgang op de doelstellingen. Deze indicatoren zijn input voor de voortgangsrapportage over het sectorakkoord in 2019. In 2020 wordt deze monitoring aangevuld met een kwalitatief onderzoek, wat een breder beeld oplevert van de voortgang op de doelstellingen en bijdraagt aan de eindevaluatie.

23

Vereenvoudiging bekostiging per 1 januari 2021 OCW en de VO-raad hebben gezamenlijk een voorstel voor het vereenvoudigen van de bekostiging van VO-scholen uitgewerkt. Het doel is een transparante en overzichtelijke bekostiging, die het voor schoolbesturen makkelijker maakt om meerjarig financieel te plannen. De bekostiging wordt kostenvolgend, zo eenvoudig mogelijk en bevat zo min mogelijk ongewenste prikkels. De herverdeeleffecten zijn verdedigbaar. Het inhoudelijke voorstel landt in een wetsvoorstel dat in 2019 wordt ingediend bij de Tweede Kamer. De inwerkingtreding van dit wetsvoorstel is voorzien voor 1 januari 2021. Verantwoording De verantwoording over de voortgang op de doelstellingen (en daarmee de middelen uit de prestatiebox) vindt plaats in het jaarverslag van het schoolbestuur. Het is belangrijk dat schoolbesturen helder verantwoorden, zodat voor alle belanghebbenden duidelijk is hoe zij bijdragen aan het realiseren van de doelen uit het sectorakkoord. De verantwoording op dit punt zal verder worden verbeterd. Op basis van de Regeling jaarverslaggeving onderwijs kunnen scholen worden verplicht over specifieke onderwerpen verantwoording af te leggen. De minister voor Basis en Voortgezet Onderwijs en Media gaat de komende jaren van deze bevoegdheid gebruikmaken. Vooruitlopend daarop gaan we samen ervaring opdoen over de wijze waarop deze verantwoordingseisen voor het bestuursverslag in de praktijk het beste kunnen worden vormgegeven. Er loopt op dit moment een pilot om de verantwoording over prioritaire thema’s te verbeteren in de bestuursverslagen. Tot slot De doelstellingen uit het sectorakkoord blijven onverminderd relevant voor het voortgezet onderwijs. Op veel doelstellingen is inmiddels de beoogde ontwikkeling zichtbaar. De komende jaren gaan we door met uitvoering van de afspraken in het sectorakkoord. In het voorjaar 2019 ontvangt de Tweede Kamer een volgende voortgangsrapportage. In 2020 vindt een eindmeting van het sectorakkoord plaats. Dat gebeurt via een kwantitatieve meting via de indicatoren en kwalitatief op het niveau van de doelstellingen door een extern bureau in gezamenlijk opdrachtgeverschap van OCW en de VO-raad. De Tweede Kamer wordt daarover geïnformeerd. De minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media, De voorzitter van de VO-raad, Arie Slob Paul Rosenmöller

24

Bijlage 3 Samenvatting RAP NHL Stenden

Regionaal ambitieplan NHL Stenden Hogeschool 2019 Regionaal Ambitieplan 2019 In het Regionaal Ambitie Plan (RAP) worden activiteiten beschreven die erop gericht zijn de aansluiting van vo leerlingen en mbo studenten naar het hbo te verbeteren en hun studiesucces op het hbo te vergroten. De activiteiten worden mogelijk gemaakt door een extra bijdrage van het ministerie van OCW, in de vorm van een verhoging van de lump sum van NHL Stenden. OCW stelt voor een periode van vier jaar een extra bijdrage beschikbaar (2018 – 2021). De in het RAP opgenomen activiteiten en projecten zullen, indien relevant en mogelijk, een duurzaam karakter krijgen. Ze worden meegenomen worden in de pdca- cyclus van NHL Stenden en per jaar zal bekeken worden wat er voor het komende jaar nodig is (mensen, middelen) om de doelen te bereiken. De activiteiten stimuleren en vereisen actieve samenwerking tussen de vo-scholen, mbo-instellingen en ho instellingen waar NHL Stenden mee participeert in diverse netwerken. Op deze manier wordt de relatie tussen de samenwerkingspartners in de regio duurzaam versterkt: een overkoepelend doel van het Regionaal Ambitie Plan. De activiteiten die genoemd worden in het RAP volgen de agenda’s van de samenwerkingsverbanden en richten zich vooral op de volgende thema’s: talentontwikkeling, studievaardigheden, studiekeuze en kwaliteit van aansluiting. Naar verwachting zal een groot deel van de activiteiten uit het Regionaal Ambitieplan van 2018 worden voortgezet in 2019 en mogelijk ook daarna, afhankelijk van het resultaat van evaluaties. Steeds zal afstemming over de thema’s en de activiteiten plaatsvinden. Budget

De budgetten van de activiteiten in het voorliggende RAP zijn bepaald op basis van de werkelijke kosten en/of het benodigde bedrag voor de uitvoering van de activiteit. De verantwoording van de activiteiten die in het kader van de uitvoering van RAP plaatsvinden, zal worden opgenomen in de reguliere pdca-cyclus van het betreffende organisatieonderdeel.

De verantwoording van de inzet van de bestedingen in het kader van dit RAP geschiedt via de jaarrekening en het jaarverslag van de hogeschool conform de Richtlijn jaarverslaggeving onderwijs. De directeur O&O is hiervoor de verantwoordelijke functionaris.

25

Begrote activiteiten 2019

Activiteit

Bedrag 2018

Bedrag 2019

Betrokken partijen (naast NHL Stenden)

Korte toelichting

Aanbod twijfelende

studiekiezers

(‘Nieuwe Leerjaar’)

€ 10.000 € 15.000 Van Hall,

vo, mbo

Eerst het probleem en het reeds

bestaande aanbod in kaart brengen,

daarna een mogelijk nieuwe aanbod

formuleren en organiseren. In eerste

instantie op te pakken binnen

VO-HO netwerk.

Talent Ontwikkeling

(Junior Honours College)

€ 30.000 € 50.000 Vo, mbo Groeimodel (steeds meer

deelnemende

leerlingen/mbo’ers/docenten in de

komende jaren). Ook voor de DOT

talentonderwijs van NHL Stenden.

Administratieve ondersteuning projecten

- € 10.000 - De uitvoering van bijvoorbeeld Junior Honours vergt veel operationele werkzaam- heden (afspraken maken, activiteiten organiseren e.d.). Hiervoor is administratieve ondersteuning gewenst.

Docent Ontwikkel Teams

(DOTs)

€ 20.000 Vo Voor 2019 wordt geopteerd voor een

andere wijze van vakinhoudelijke

afstemming met het vo (zie

hieronder, de afstemmingsbijeen-

komsten met het vo) t.b.v. het

verbeteren van de aansluiting

Afstemmingsbijeenkomsten vo-hbo

- € 10.000 Vo Komt tegemoet aan wensen vanuit de 2e graads lerarenopleidingen: nauwere afstemming met teamleiders bovenbouw van het vo.

Samenwerken aan het

ontwikkelen en uitvoeren

van het generieke mbo-

doorstroomkeuzedeel

€ 40.000 € 18.000 Mbo In 2018 was vanuit het RAP geld

beschikbaar voor uitvoering van het

keuzedeel doorstroom voor het

economisch domein.

NHL Stenden krijgt steeds meer

verzoeken voor samenwerking in het

kader van het mbo-

doorstroomkeuzedeel dat meer

generiek georiënteerd is

Aanbod begeleiding

Profielwerkstuk

€ 5.000 € 5.000 Vo Nu is er een ad-hoc aanbod voor

meerdere vo-scholen. Bedrag is

bedoeld voor de ontwikkeling van

een generiek aanbod waarvan vo-

scholen gebruik kunnen maken.

VO-HO netwerkactiviteit.

Optimalisatie LOB

vo/mbo - hbo

€ 5.000 € 2.000 Vo, mbo Er is een plan ontwikkeld door O&O

en M&C van NHL Stenden t.b.v.

relatiebeheer met het vooronderwijs.

Dit plan wordt in 2019 uitgevoerd.

26

Activiteit

Bedrag 2018

Bedrag 2019

Betrokken partijen (naast NHL Stenden)

Korte toelichting

Doorontwikkeling

Studiekeuzecheck

€ 10.000 € 30.000 NHL

Stenden

Doorontwikkeling van de

studiekeuzecheck met aandacht

voor communicatie door het

Studieadviescentrum met vo- en

mbo leerlingen op basis van het

gegeven advies.

Schakelklas voor

vluchtelingstudenten

€ 10.000 € 10.000 mbo Ook in 2019 neemt NHL Stenden

haar maatschappelijke

verantwoordelijkheid.

Dit bedrag heeft de werkgroep van

de schakelklas nodig voor de

uitvoering van het onderwijs voor

vluchtelingstudenten.

Onderzoek kwaliteit

aansluiting

€ 27.000 € 5.000 Vo, mbo,

Van Hall

ResearchNed heeft in 2018

onderzoek gedaan naar de kwaliteit

van aansluiting tussen vooropleiding

en hbo-opleiding.

In 2019 is het voornemen de

resultaten te laten presenteren met

duiding + benchmark door de

onderzoeker.

Studiemiddag

studievaardigheden voor

havisten

0 € 5.000 Vo,

Hanzehoge

school

Tezamen met vertegenwoordigers

van Hanzehogeschool en vo-

scholen uit de drie noordelijke

provincies wordt een studie-

middag over studievaardigheden

georganiseerd.

Evaluatie van projecten - € 14.000 Vo, mbo In het kader van de mbo-hbo subsidies ter bevordering van de doorstroom alsmede in het kader van het RAP zijn diverse projecten geïnitieerd. Op basis van de resultaten kan nagedacht worden over verduurzaming.

Reserve / onvoorzien € 4.700 € 8.150 - -

Totaal € 166.700 € 182.150 - -

27

Bijlage 4 Samenvatting RAP Van Hall Larenstein

HET REGIONALE AMBITIEPLAN 2019 Inhoud regionaal ambitieplan 1. Samenstelling regionaal samenwerkingsverband

Van Hall Larenstein neemt deel aan verschillende samenwerkingsverbanden met het vo en het mbo in zowel de regio Leeuwarden als Velp.

A. Aansluitingsnetwerk vo-ho Fryslân:

Het netwerk bestaat uit 16 vo-scholen en vijf instellingen uit het hoger onderwijs, allen met een vestiging in de provincie Friesland. Het netwerk is ook onderdeel van Netwerk Noord (Groningen).

B. Mbo-hbo Noord-Nederland:

In Noord-Nederland werken vier hogescholen, zes ROC’s en twee AOC’s samen aan de verbetering van de doorstroom van mbo naar hbo. Hiertoe is in december 2012 een convenant ondertekend door de Colleges van Bestuur met daarin de afspraken over de samenwerking.

C. Platform vo-ho Arnhem-Nijmegen:

65 vo-scholen en zes instellingen in het hoger onderwijs (hbo en wo). D. RxH:

Zeven roc’s en twee hogescholen E. Regionaal vo-ho netwerk Wageningen (Food Valley):

Tien vo-scholen en en vier instellingen in het hoger onderwijs (hbo en wo). Daarnaast wordt er met verschillende andere samenwerkingspartners gewerkt zoals de Stichting Technasium, decanenkringen et cetera. De penvoerder van dit regionale ambitieplan is Van Hall Larenstein. Contactgegevens: Van Hall Larenstein, t.a.v. Sjieuwke Schenkel Postbus 8901 BV, Leeuwarden Sjieuwke.schenkel@hvhl.nl of 058-2846395 2. Probleemanalyse regionale situatie

Hoewel Van Hall Larenstein gevestigd is in Leeuwarden en Velp, trekken wij met een aantal unieke opleidingen studenten uit heel Nederland en ook internationale studenten. Omdat het gros van de studenten wel uit de brede regio van de locaties komt, participeren wij in diverse regionale samenwerkingsverbanden (zowel met onderwijs als met het bedrijfsleven). We voelen het als onze verantwoordelijkheid om vanuit deze netwerken onze unieke opleidingen voor het voetlicht te brengen op scholen. Op dit moment merken we onze opleidingen nog niet overal even bekend zijn. In de regio Friesland zijn twee samenwerkingsverbanden actief; een voor het vo-ho en een voor mbo-hbo. Al vele jaren wordt er samengewerkt op het gebied van doorstroom en aansluiting. In de (brede) regio Velp zijn drie samenwerkingsverbanden actief. In de regio is de samenwerking met aoc’s nog niet structureel georganiseerd. Juist de aoc’s zijn belangrijke toeleverende scholen voor onze opleidingen (groene kolom). Door de groei en ontwikkeling van de wereldwijde bevolking neemt de druk op onze aarde toe en zien wij een steeds grotere noodzaak voor duurzame oplossingen. Wij leiden studenten op tot ambitieuze en innovatieve professionals die een belangrijke bijdrage leveren aan een duurzame wereld. Als persoonlijke hogeschool willen wij ruimte geven aan de individuele student en het ontwikkelen van zijn talenten. Voor mbo’ers maar ook voor havisten blijkt de overgang naar het hoger beroepsonderwijs een grote stap te zijn. Dit vraagt van ons dat wij, samen met onze partners, onze uiterste best doen om de aansluiting en de overstap zo optimaal mogelijk te maken. Cijfers laten zien dat de uitval in het eerste jaar op de Friese Hogescholen (cohort 2016, hierin zitten ook de cijfer van de locatie in Velp) gemiddeld als volgt is: mbo’ers: 40%, havisten: 37% en vwo-ers: 15 %. Dit betekent dat we een deel van onze potentiele professionals voor het werkveld kwijtraken (of dat zij bij aanvang soms niet de beste keuze hebben gemaakt). Wij zien nog verschillende kansen om èn meer inzicht te krijgen in wat er verbeterd kan worden op het gebied van aansluiting/doorstroom èn om aan de slag te gaan met activiteiten die deze aansluiting/doorstroom gaan verbeteren.

28

3. Ambities en activiteiten

Van Hall Larenstein heeft recent een nieuw instellingsplan gemaakt voor de periode 2018-2021: ‘… wij besteden nadrukkelijk aandacht aan de aansluiting met zowel het voortgezet onderwijs als middelbaar onderwijs. Voor mbo’ers maar ook voor havisten blijkt de overgang naar het hbo een grote stap te zijn. Wij willen studenten hierbij beter ondersteunen met gerichte studieloopbaanbegeleiding’. Uit onze belangrijkste doelstellingen: ‘Er is een programma voor studieloopbaanbegeleiding voor alle jaren aanwezig, gericht op aansluitingsproblematiek, uitval, studierendement, loopbaanperspectief (met accentverschillen per jaar, gereed in 2019). In 2018 starten er pilots gericht op aansluiting en doelgroepspecifieke begeleiding’. Vanwege de omvang van de additionele middelen in 2019 is de activiteitenlijst hier beperkt. Van Hall Larenstein levert in cash en kind input voor andere activiteiten die ook bijdragen aan de versterking van de regionale samenwerking m.b.t. verbetering doorstroom en aansluiting. Alle wijzigingen zijn gericht op het realiseren van een goede studiekeuze en op het inhoudelijke aansluiting van VO-HO en MBO-HBO. Activiteiten waarvoor de extra middelen in 2019 zullen worden ingezet:

- In de regio Velp verder continueren van regionale samenwerking met het groen mbo –

versterking van de groene kolom;

- Bestendigen van deelname aan en samenwerking binnen de verschillende bestaande

regionale samenwerkingsverbanden: de financiering van de uren van inzet van een

aansluitcoördinator van Van Hall Larenstein in zowel Leeuwarden als Velp. Reguliere

activiteiten zoals die reeds afgesproken zijn binnen de samenwerkingsverbanden. Dit betreft

activiteiten zoals netwerkbijeenkomsten, samenwerking keuzedelen, oriëntatiedagen,

conferenties en docentontwikkelteams scheikunde en biologie

- Interne afstemming met marketing en communicatie en eigenaarschap bij de opleidingen.

Vanuit de netwerken opgezette activiteiten intern inbedden.

- Verder doortrekken van mentoractiviteiten. In Leeuwarden wordt dit gedaan vanuit deelname

aan mentorprogramma Friesland. Voor locatie Velp is er een bedrag gereserveerd om

studenten in te zetten bij mentoractiviteiten.

- Van Hall Larenstein geeft daarmee (deels) uitvoering aan de activiteiten uit de Regionale

Ambitieplannen van het Food Valley Scholennetwerk, HAN, de Hanzehogeschool, Stenden

en NHL.

4. Governance

In de bestaande samenwerkingsverbanden is bestuurlijk commitment aanwezig. Er zijn op bestuurlijk niveau afspraken gemaakt over doelen en activiteiten. Op elke locatie is een aansluitcoördinator aanwezig die de eerste schakel is tussen het samenwerkingsverband en de hogeschool. De coördinator schakelt opleidingen- docenten in waar dit wenselijk en nodig is. Daarnaast hebben domeindirecteuren of bestuursleden zitting in de verschillende Stuurgroepen van de samenwerkingsverbanden. In de diverse stuur- en werk- of projectgroepen zitten collega’s uit het hbo en mbo danwel vo bij elkaar en worden wensen, zorgen en ideeën gedeeld om tot concrete acties te kunnen worden omgezet. In alle samenwerkingsverbanden wordt met een contributiesysteem gewerkt en daarnaast wordt er in grote mate in kind bijgedragen op het moment dat er een werkgroep bemenst of project/evenement georganiseerd wordt.

5. Kennisdeling

Doordat Van Hall Larenstein in twee regio’s in samenwerkingsverbanden participeert, worden er veel verschillende ervaringen opgedaan en intern gedeeld en vindt er daardoor (indirect) een inhoudelijke kruisbestuiving plaats tussen de samenwerkingsverbanden. Jaarlijks is er een aantal (formele) overleggen binnen de samenwerkingsverbanden. Actieve deelname aan congressen, evenementen enzovoorts (bijvoorbeeld via PBT vo-ho-netwerken, het LICA, vereniging hogescholen).

29

6. Opmerkingen (evt) en andere regeling voor middelen

Van Hall Larenstein heeft 3 subsidieaanvragen toegekend in het kader van de verbetering doorstroom mbo-hbo. Vanuit het eerste plan is de inzet van studentmentoren in Leeuwarden opgezet en zijn er twee ‘ taste your future’ festivals georganiseerd zowel in Leeuwarden als Velp. Vanuit dit RAP zullen de activiteiten op het gebied van studentmentoren in Leeuwarden en Velp gecontinueerd worden in 2019. In het tweede plan is subsidie toegekend voor het ontwikkelen van de AD diermanagement en het ontwikkeling van halffabricaten binnen de groene opleidingen. In het derde plan is subsidie gevraagd voor het ontwikkelen van een halffabricaat binnen de laboratorium opleidingen. Er is geen overlap met deze aanvraag en dit regionale ambitieplan. De verkregen kwaliteitsgelden worden ingezet voor een verbetering van Studieloopbaanbegeleiding, waar onder andere de ontwikkeling van doelgroepspecifieke (mbo/havo/vwo, maar mogelijk op basis van nog andere kenmerken) onder valt.

30

Bijlage 5 Docent Ontwikkel Teams

Docent Ontwikkel Teams (DOTs) voor en door docenten in voortgezet en hoger onderwijs Ontmoetingsplek vo-ho De DOTs in Friesland functioneren als specifiek instrument voor docentprofessionalisering op het terrein van aansluiting tussen vo en ho. DOTs leiden tot een beter vo-ho contact, versterkte vakkennis, beter didactisch handelen en een professionele houding. Bovendien zorgen ze voor een continue uitdaging en een verhoogde aantrekkelijkheid van het vo en ho docentschap. Het lesmateriaal dat in DOTs ontwikkeld wordt heeft de unieke eigenschap dat docenten vo en ho het zelf hebben gemaakt. Dit vergroot de kans dat docenten het daadwerkelijk gebruiken in de klas. De lessen worden hierdoor interessanter voor de leerlingen, studenten én voor de docenten. DOTs zorgen ook voor ‘spread-effects binnen scholen: vo-docenten delen de opbrengsten van de DOT met hun vaksectie en teams op school, ho docenten delen de ervaringen met opleidingen. Gepersonaliseerd leren en doorlopende leerlijn Ook in het kader van gepersonaliseerd leren is het door de DOTs zelf ontwikkelde en nog te ontwikkelen lesmateriaal essentieel. Dit materiaal past dan namelijk beter bij de eigen leef- en leeromgeving van leerlingen en studenten. Docenten van zowel vo als ho spelen voor leerlingen en studenten een belangrijke rol bij de inhoudelijke en didactische aansluiting tussen het vo en ho. DOTs werken o.a. samen met studenten en docenten van NHL Stenden lerarenopleidingen. Op deze manier kan regionaal specifiek aandacht worden besteed aan de doorlopende leerlijn van onderbouw en bovenbouw vo naar ho. DOTs en ambities sectorakkoord VO De DOT intenties, doelstellingen en werkwijzen sluiten naadloos aan bij belangrijke ambities v.h. actuele sectorakkoord van de VO-raad: - Uitdagend onderwijs voor alle leerlingen (ambitie 1) Alle leerlingen worden uitgedaagd in het onderwijs (maatwerk, gepersonaliseerd leren), - Eigentijdse voorzieningen (ambitie 2) Scholen vo kunnen bijvoorbeeld gebruik maken van faciliteiten ho, - Brede vorming voor alle leerlingen (ambitie 3) Leerlingen vo stromen goed voorbereid door naar het vervolgonderwijs en werken aan de versterking van het wereldburgerschap, - Partnerschap in de regio (ambitie 4) Het Aansluitingsnetwerk vo-ho Fryslân is een uitstekend voorbeeld van zo’n partnerschap, - Scholen als lerende organisaties Scholen dragen zorg voor de professionele ontwikkeling van leraren en schoolleider Docentdoelstellingen DOTs - Vakinhoudelijk bruggen te slaan, van elkaar leren, - Good practices delen, bijvoorbeeld op het terrein van schoolprojecten en profielwerkstukken, - Het belang en de lobby van het vak/vakkencluster in de scholen bespreken en duiden, - De link met het Hoger Onderwijs leggen, door bijvoorbeeld vakgerelateerde hbo opleidingen uit te nodigen en/of te bezoeken. Kenmerken DOTs - Docenten vo en ho werken in DOTs aan (vak)thema’s op het snijvlak van vo, ho en werkvelden - In DOTs werken groepen van 6 – 15 docenten uit vo en ho samen onder leiding van een coach, meestal een ervaren vo-docent.

31

- Docenten wisselen ontwikkelingen, ervaringen en good practices uit op het gebied van inhoud en didactiek samenhangend met de aansluiting vo-ho. - DOTs hebben een vakoverstijgende focus met aandacht voor generieke studievaardigheden: rol van het vak voor andere vakken en omgekeerd - DOTs kunnen aanleiding zijn voor uitwisseling van vo en hbo docenten - 4 – 9 bijeenkomsten per jaar Ondersteuning DOTs vanuit Aansluitingsnetwerk vo-ho Fryslân Het Aansluitingsnetwerk hanteert de stelregel dat elke vakdocent havo/vwo de betekenis van zijn/haar vak voor de vervolgstudie van de leerlingen kan uitleggen. Daarnaast is het gewenst dat scholen en docenten voldoende ruimte vinden voor werkvormen waarin leerlingen kunnen werken aan studievaardigheden, die een succesvolle start in het hoger onderwijs bevorderen. Vandaar en mede in verband met het sectorakkoord VO en de daarin uitgewerkte ambities stimuleert, ondersteunt en faciliteert het Aansluitingsnetwerk de ontwikkeling van DOTs. Voor de periode 2018-2020 ligt de lat hoog: - Acht goed functionerende DOTs - Introductie vakoverstijgende DOTs modelleren en internationalisering - In elke DOT docentuitwisselingen vo-ho - Om effecten en resultaten te meten wordt een DOT-tool ontwikkeld DOTs werken samen / zoeken samenwerking met o.a.: - NHL Stenden lerarenopleidingen - Professionele Leergemeenschappen (PLG) - Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) - Vakgerelateerde organisaties (zoals NVON, KNAG, GEO-IVN-projects) - Bedrijven en onderzoeksinstellingen in de regio