7 november 2014. Vlaams parlement, Brussel · werelddag van de stedenbouw 2014 7 november Brussel...
Transcript of 7 november 2014. Vlaams parlement, Brussel · werelddag van de stedenbouw 2014 7 november Brussel...
Werelddag van de stedenbouw 7 november 2014. Vlaams parlement, Brussel
De Werelddag van de Stedenbouw wordt mogelijk gemaakt dankzij de steun van volgende sponsors:
werelddag van de stedenbouw 2014
7 november Brussel
programma
08:45 Onthaal
09:30 Welkom | Sylvie Van Damme (voorzitter VRP/HoGent, School of Arts)
09:40 Introductie | Dagvoorzitter Ann Pisman (Departement Ruimte Vlaanderen/UGent)
1: publieke opdrachtgevers aan het woord (plenair)
09:50
De kanaalzone: het ‘grand projet’ van Brussel
Ann De Cannière (Agentschap voor Territoriale Ontwikkeling-ATO)
Het richtplan van de Fransman Alexandre Chemetoff vormt samen met het Gewestelijk Plan voor Duurzame
Ontwikkeling de basis voor de ontwikkeling van de Brusselse kanaalzone, een relatief groot, complex en moeilijk
vatbaar gebied. De arme kanaalzone kent een industrieel verleden en huisvest een vijfde van de Brusselse
bevolking. Veel jonge mensen vonden al hun weg naar het water, maar een echte gentrificatie blijft uit. Hoe pakt
Brussel de ontwikkeling van de kanaalzone aan? Hoe wordt vanuit de opgave voor dit gebied een cultuur voor
gebiedsontwikkeling gestimuleerd? En welke instrumenten worden ingezet?
10:20
Een decennium stadsvernieuwing in Vlaanderen
André Loeckx (juryvoorzitter stadsvernieuwingsprojecten/KU Leuven)
De door de Vlaamse overheid gefinancierde stadsvernieuwingspraktijk bestaat meer dan tien jaar en heeft geleid
tot eigenzinnige stadsvernieuwingsprojecten. Die zijn zonder meer een hefboom geweest voor nieuwe stedelijke
kwaliteit in Vlaanderen. André Loeckx blikt terug op een decennium stadsvernieuwing in Vlaanderen. Wat is de
betekenis ervan? Wat zijn de successen, de hiaten, de tekortkomingen en de nieuwe uitdagingen? Loeckx besteedt
in zijn betoog ook aandacht aan de actoren: hoe zijn die in loop der jaren veranderd en welke invloed heeft dit op
stadsvernieuwingsprojecten?
10:45 Koffiepauze
11:15
Gebiedsontwikkeling op Vlaams niveau
Peter Cabus (departement Ruimte Vlaanderen)
Peter Cabus licht toe hoe de Vlaamse overheid gebiedsontwikkeling aanpakt. In uitvoering van het Ruimtelijk
Structuurplan Vlaanderen (RSV) werden al tal van strategische projecten uitgevoerd. Het departement Ruimte
Vlaanderen wil in samenhang met de opvolger van het RSV - het nieuw te ontwikkelen Beleidsplan Ruimte
Vlaanderen - meer dan ooit inzetten op gebiedsontwikkeling. De T.OP-projecten (Territoriale
Ontwikkelingsprogramma’s) voor Centraal-Limburg en de Brusselse Noordrand zijn daar alvast mooie voorproefjes
van. De lezing wordt gevolgd door de presentatie ‘T.OP Brussel-Noord geïllustreerd’ (door Wiet Vandaele)
11:40
Gebiedsontwikkeling als kerntaak van de provincie
Bern Paret en Herman De Pauw (provincie West-Vlaanderen en provincie Antwerpen)
De provincie West-Vlaanderen staat bekend om het belang dat ze hecht aan gebiedsgerichte werking. West-
Vlaanderen heeft hieromtrent dan ook een stevige expertise opgebouwd. Hoe is de provincie in haar
gebiedsgerichte benadering geëvolueerd? Op welke manier heeft dit ook andere provincies geïnspireerd? Hoe zijn
de samenwerkingsverbanden met andere instanties en actoren in de loop der jaren veranderd? Hoe kijken de
provincies naar de toekomst, nu ook andere overheden zich op gebiedsontwikkeling gaan toeleggen?
2: in de prijzen
12:00 Bekendmaking winnaars Afstudeerprijs en Planningsprijs 2014
Elisabeth Wouters (ruimtelijk planner) en Michiel Dehaene (UGent)
12:30 Lunch
3: themasessies | duurzaamheid als aanjager van gebiedsontwikkeling
13:45
1. Perspectiefwissel Inspirator: Sylvie Van Damme (HoGent/voorzitter VRP)
Open ruimte als houvast in de Brusselse Rand. Elke Vanempten (ILVO/VUB)
Verdichten en vervlechten in de stadsrand. Jeroen Ruitenbeek (Palmbout-Urban Landscapes)
Stadsrandbouw. Participatief landbouwproject ‘Chant des Cailles’. Maarten Roels (Chant des Cailles)
2. Water als verbindend element Inspirator: David Verhoestraete (Cluster)
Kanaalpark Bossuit-Kortrijk: verbinden, verzamelen, vertoeven. Wouter Billiet (provincie West-
Vlaanderen)
Ecosysteemdiensten in het Schelde-estuarium. Tom Maris (Universiteit Antwerpen)
Rebuild by Design. Een project voor de New Meadowlands (New York). Matthias Blondia (ORG)
3. Tijdelijkheid als hefboom voor gebiedsontwikkeling Inspirator: Steven Michiels (Common Ground)
De Ceuvel Amsterdam, zuiverend park. Steven Delva (Delva Landscape architects)
ParckDesign Brussel, een festival als experiment in de creatie van stedelijk groen. Thierry Kandjee
(Taktyk) en Petra Pferdmenges (Alive Architecture) (En-Fr)
Fabriek Plastiek in Aalst. Mieke Vanhuyse (Re-Vive)
4. Innoveren om te realiseren Inspirator: Tom Coppens (UAntwerpen)
Innovatielab voor gebiedsontwikkeling. Philip Moyersoen (MOP Urban Design)
Cruquius-wijk Amsterdam: geen eindbestemmingsplan, maar spelregels en spelregelkaarten. Hester
Ombre en Irene Moes (stad Amsterdam)
Growfunding BXL. Sociaal en financieel draagvlak voor stadsprojecten. Frederik Lamote (Growfunding)
*5. Excursie Tour & Taxis De wandeling geeft een overzicht van recente ontwikkelingen ten noordwesten van
de site Tour & Taxis, waarvoor telkens een duurzaamheidsdoelstelling aan de basis lag van de projecten. De tocht
omvat onder meer het nieuwe parklint (Tour & Taxis, Parckfarm, L28), passieve sociale woningen, de duurzame
Tivoliwijk en het ecologisch bedrijvencentrum Greenbizz.
*6. Fietstocht kanaalzone Deze tocht start aan de Abattoirs van Kuregem en leidt onder meer langs de
overdekte voedingsmarkt en de urban farm. Aan de heraangelegde kaden bezoeken we Ecopool, Brussel
Zuidhaven en Brasserie Belle Vue. Verder staan woonrealisaties van de Gewestelijke
Ontwikkelingsmaatschappij Citydev en ontwikkelingen aan metrostation IJzer op het programma (UP-site toren,
Citroëngarage als toekomstig museum, Tour & Taxis-site, Becodok …)
15:15 VRP Internationaal. Aankondiging Isocarp-congres 2015. Griet Geerinck (AG Vespa)
15:30
Keynote Oriol Clos (Agence de Développement et d’Urbanisme de Lille Metropole)
Oriol Clos is directeur van l’Agence de Développement et d’Urbanisme de Lille Metropole (ADU). Als
stadsarchitect van Barcelona was hij betrokken bij verschillende grootschalige projecten. Tijdens zijn lezing zal hij
zijn visie geven op cruciale aspecten voor het opzetten van een succesvolle gebiedsontwikkeling. Hij schetst de
problemen waarmee de stadsontwikkeling van vandaag geconfronteerd wordt - en dit op verschillende
schaalniveaus. Vanuit zijn internationale expertise kijkt hij ook naar Vlaanderen (Franstalige presentatie).
16:00 Slotwoord Joke Schauvliege, Vlaams minister van Omgeving, Natuur en Landbouw
16:15 Receptie
*De excursies starten om 13.15 uur. Afspraak aan de balie.
sprekers (plenair)
Ingenieur-architect en ruimtelijk planner Ann Pisman is directeur Onderzoek van het
departement Ruimte Vlaanderen. In die hoedanigheid coördineert ze het (eigen en uitbestede)
onderzoek van het departement, en stuurt ze een team van onderzoekers aan. Ann Pisman is
gastprofessor aan de Universiteit Gent waar ze ‘Instrumentarium van het ruimtelijk beleid’ en
‘Integrerend ruimtelijk beleid en projectmanagement’ doceert.
Ann De Cannière begeleidde de plannings- en uitvoeringsfases van stadsprojecten in Gent en
Antwerpen. Voor de Vlaamse overheid werkte ze mee aan het vernieuwde planproces voor
complexe projecten. Ze verleende eveneens haar medewerking aan de website ‘complexe
stadsprojecten’ van het Kenniscentrum Vlaamse Steden. Sinds 2012 is Ann projectleider bij het
Agentschap voor Territoriale Ontwikkeling (ATO), waar ze het project ‘mediapark.brussels’, de
nieuwe gemengde wijk rond de gebouwen van de VRT en de RTBF aan de Reyerslaan,
coördineert.
André Loeckx is emeritus hoogleraar aan de KU Leuven. Zijn competenties hebben betrekking
op stedelijke ontwikkeling, stadsprojecten, projectkritiek en architectuurtheorie. Hij leidde
diverse capacity building-projecten in opdracht van UN-Habitat en de EU. In Vlaanderen maakte
hij deel uit van de redacties van het Witboek Stedenbeleid en van verschillende Jaarboeken
Architectuur. Sinds 2002 is hij juryvoorzitter van de Stadsvernieuwingsprojecten van de
Vlaamse Gemeenschap.
Professor dr. Peter Cabus is secretaris-generaal van het departement Ruimte Vlaanderen
(Vlaamse overheid). Daarvoor was hij kabinetschef ruimtelijke ordening van Vlaams minister
voor ruimtelijke ordening, Philippe Muyters. Peter Cabus studeerde economische geografie,
stedenbouw en ruimtelijke planning. Hij doceert het vak ‘Space, Society & Policy’ aan de KU
Leuven.
Architect en ruimtelijk planner Wiet Vandaele werkte enkele jaren voor een
architectuurbureau in de Verenigde Staten en publiceerde over stedenbouw en architectuur in
onder andere A+ en Ruimte. Momenteel werkt hij voor het departement Ruimte Vlaanderen
als projectmanager van het ‘Metropolitaan Kerngebied’.
Bern Paret is binnen de dienst Gebiedsgerichte Werking van de provincie West-
Vlaanderen regiocoördinator van de Westhoek. De taak van zijn team bestaat erin om via
bestaande lokale netwerken voeling te krijgen met wat er in de streek leeft en mee te
zoeken naar duurzame oplossingen voor bovenlokale problemen. Bern is actief rond de
thema’s leefbaarheid, dorpenstrategie en ruimtelijke kwaliteit.
Herman De Pauw is socioloog, ruimtelijk planner en master in publiek management.
Sinds 1993 is hij werkzaam in de publieke sector: eerst bij de stad Antwerpen en later bij
de provincie Antwerpen. Zijn expertise ligt in complexe planningsprocessen en
gebiedsgerichte projecten. Sinds 2008 coördineert hij de gebiedsgerichte programma’s
en projecten binnen de provincie.
Vlaams minister van Omgeving, Natuur en Landbouw Joke Schauvliege studeerde
Rechten en de aanvullende studies milieurecht en milieusaneringsrecht aan de
Universiteit Gent. Ze is al twintig jaar actief bij de Vlaamse Christendemocraten: als
gemeenteraadslid en schepen in Evergem (Oost-Vlaanderen), als federaal en Vlaams
volksvertegenwoordiger en als CD&V-ondervoorzitter. Voor ze in 2014 haar huidig
mandaat aanving, was ze minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur (2009-2014).
Architect en stedenbouwkundige Oriol Clos heeft elf jaar gewerkt voor de stad
Barcelona waarvan vijf jaar als stadsarchitect (2006-2011). Hij was als professor
verbonden aan de Architectuurschool van Barcelona waar hij zelf ook afstudeerde in
1980. Met zijn bureau, Clos arquitecte, (1983-2000) realiseerde hij tal van
stedenbouwkundige studies, woon- en bouwprojecten en publieke ruimtes. Als directeur
van het Agence de Développement et d’Urbanisme de Lille Metropole (ADU) is hij
verantwoordelijk voor de kwaliteitsvolle ruimtelijke ontwikkeling van de
grensoverschrijdende Rijselse metropool.
Themasessie 1. Perspectiefwissel
Met een ruimtelijke ordening die alsmaar gecompliceerder wordt, stijgt het belang van een kwalitatieve
open ruimte en een samenhangende verstedelijking. Een nieuw perspectief op urbanisatie is daarbij
cruciaal: waar de open ruimte vroeger de achtergrond was van het gebouwde, moet die nu een centrale rol
spelen in de algemene beeldbepaling en de organisatie van de omgeving. In de zoektocht naar
kwaliteitsvolle oplossingen worden kruisbestuivingen tussen stedelijkheid en landelijkheid als een vat vol
creatieve mogelijkheden gezien... Inspirator: Sylvie Van Damme (Hogeschool Gent/VRP)
Sylvie Van Damme is geografe, ruimtelijk planner en doctor in de Stedenbouw en de
Ruimtelijke Planning. Ze is als docent en onderzoeker verbonden aan de vakgroep
Architectonisch Ontwerp van de School of Arts van Hogeschool Gent. Sylvie Van Damme
is voorzitter van de Gemeentelijke Commissie Ruimtelijke Ordening (Gecoro) van Sint-
Lievens-Houtem en van de Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning.
Open ruimte als houvast in de Brusselse rand
Dr. Elke Vanempten is projectcoördinator/wetenschappelijk attaché bij het Instituut voor
Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO). Haar onderzoek concentreert zich op het
productief landschap, de ontwikkeling van de open ruimte en de rollen van ontwerp. Ze
werkt nauw samen met het Team Vlaams Bouwmeester in het kader van de
Pilootprojecten Productief Landschap. Elke doceert aan de Vrije Universiteit Brussel
(VUB) en is actief lid van JoOR (Jonge onderzoekers Open Ruimte).
Verdichten en vervlechten in de stadsrand
Jeroen Ruitenbeek studeerde af aan de faculteit bouwkunde van de TU Delft. Sinds 2008
is hij partner van het stedenbouwkundig bureau Palmbout-Urban Landscapes in
Rotterdam. Als projectleider en supervisor is hij betrokken bij uiteenlopende
stedenbouwkundige projecten in Nederland en Vlaanderen. Hij is co-auteur van het boek
‘Van Pendrecht tot Ommoord’, over de geschiedenis en de toekomst van de naoorlogse
wijken van Rotterdam.
Stadsrandbouw. Participatief landbouwproject ‘Chant des cailles’
Maarten Roels studeerde Germaanse talen en werkte aan een doctoraat over
ecologische utopieën. Die interdisciplinariteit werd de rode draad doorheen zijn
loopbaan: hij boog zich over mobiliteitsvraagstukken (Brusselse Raad voor het
Leefmilieu), materiaalstromen (Openbare Afvalstoffenmaatschappij) en duurzame
landbouw/toegang tot grond (Terre-en-vue cvba). Hij is mede-oprichter van de
stadsboerderij Chant des Cailles (Brussel) die sociale huisvesting met duurzame
landbouw en voeding verzoent.
Themasessie 2. Water als verbindend element
Een goede waterhuishouding is voor veel actoren en sectoren noodzakelijk: landbouwers, natuur, industrie,
scheepvaart, recreatie … Tot op vandaag zoeken ze in verspreide slagorde naar eigen oplossingen voor het
teveel of het te weinig aan water. Maar is het niet zinvoller om synergieën te creëren? Water biedt immers
heel wat potenties voor ruimtelijke kwaliteit. Water is de ‘bron van het leven’, maar is het ook het
verbindende element voor succesvolle gebiedsontwikkeling? Inspirator: David Verhoestraete (Cluster)
Architect/ruimtelijk planner David Verhoestraete richtte in 2010 het multidisciplinair
ontwerpbureau Cluster op, waar expertises vanuit landschapsplanning, ecologie en
watersystemen geïntegreerd worden benaderd. Het bureau hecht belang aan
doorgedreven ontwerpend onderzoek en aan een functionele benadering van het
landschap. Nieuwe ruimtelijke verbanden tussen schaalniveaus, programma’s en
processen staan daarbij centraal.
Kanaalpark Bossuit-Kortrijk: verbinden, verzamelen, vertoeven
Nadat Wouter Billiet afstudeerde als historicus aan de universiteit Gent volgde hij de
aanvullende studie Ruimtelijke Planning. Sinds 2006 is hij werkzaam bij de dienst
Ruimtelijke Planning van de provincie West-Vlaanderen waar hij als projectbegeleider
verschillende bovenlokale visies en ruimtelijke plannen opvolgt.
Ecosysteemdiensten in het Schelde-estuarium
Tom Maris specialiseerde zich in ecologisch onderzoek. Hij coördineert de
meetcampagnes in de Zeeschelde in het kader van Omes (Onderzoek Milieueffecten
Sigmaplan) en volgt onderzoek, ontwerp en monitoring van overstromingsgebieden met
een gecontroleerd gereduceerd getij op. De rode draad in Toms werk is
beleidsondersteunend onderzoek voor een goed beheer van het Schelde-estuarium.
Rebuild by design. Een project voor de New Meadowlands (New York)
Matthias Blondia werkt als stedenbouwkundige bij Organization for Permanent
Modernity (ORG), een ontwerpbureau gevestigd in Brussel en Boston. Daarnaast is hij als
postdoctoraal onderzoeker verbonden aan L-Mob, het nieuwe Instituut voor Mobiliteit
van de KU Leuven. Eerder dit jaar behaalde hij aan diezelfde universiteit een doctoraat
voor zijn onderzoek naar het ruimtelijk sturingspotentieel van regionaal openbaar
vervoer (in het kader van het ORDERin'F-project, waarvan Matthias coördinator was).
Themasessie 3. Tijdelijkheid als hefboom voor gebiedsontwikkeling
In Vlaanderen zien we steeds vaker tijdelijke projecten ontstaan in afwachting van de realisatie van
strategische projecten. Wat is de betekenis van die zogenaamde tijdelijke projecten? Hoe kunnen kleine
events of participatietrajecten een meerwaarde bieden voor een ruimer gebied? Zijn het werkelijk tijdelijke
fenomenen of dragen ze toch een zekere duurzaamheid in zich? Hoe essentieel zijn ze in de ontwikkeling
van het gebied op langere termijn? Inspirator: Steven Michiels (Common Ground)
Steven Michiels is directeur bij Common Ground, een multidisciplinair adviesbureau
gespecialiseerd in publieke ruimteprojecten. Deze projecten worden vaak gekenmerkt
door een veelheid aan partners en stakeholders, een ingewikkeld procesverloop en
complexe beslissingstrajecten. Common Ground gaat in deze constellatie op zoek naar
gemeenschappelijke belangen om zo win-winsituaties te creëren.
De Ceuvel Amsterdam, zuiverend park
Steven Delva studeerde tuin- en landschapsarchitectuur in Gent en behaalde de master
Landschapsarchitectuur aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam. Na zijn studies
vestigde hij zich in de Nederlandse hoofdstad en startte er zijn eigen ontwerpbureau,
DELVA Landscape Architects. Het bureau, dat ondertussen ook een vestiging in
Antwerpen heeft, focust op de veranderende betekenis van de stad en haar landschap.
Parckdesign Brussel, een festival als experiment in de creatie van stedelijk groen
Thierry Kandjee is landschapsarchitect en partner van het multidisciplinaire bureau
Taktyk (Brussel/Parijs). De projecten van Taktyk variëren van het ontwerp van publieke
ruimtes, strategische projecten en stadsvernieuwing tot onderzoek en studies. Taktyk is
samen met Alive Architecture curator van Parckdesign, een event dat een bespiegeling
op gang wil brengen over de invulling van nieuwe publieke stadsruimtes.
Petra Pferdmenges behaalde de graad ingenieur-architect in Duitsland om zich
vervolgens aan de TU Delft en aan Sint-Lucas Brussel verder te bekwamen. Haar bureau
Alive Architecture beweegt zich op het raakvlak van de bebouwde en de bewoonde
ruimte. Petra organiseert tentoonstellingen en performances in een stedelijke context en
is een veelgevraagd docent in binnen- en buitenland.
Fabriek Plastiek in Aalst
Mieke Vanhuyse is HR- en communicatieverantwoordelijke van Re-Vive, een
projectontwikkelaar die gespecialiseerd is in het regenereren van verwaarloosde
gebouwen en oude industriële sites tot nieuwe woonbuurten - zonder daarbij natuur aan
te snijden. In afwachting van de werken, stelt Re-Vive de sites telkens open voor socio-
artistieke buurtprojecten.
Themasessie 4. Innoveren om te realiseren
De maatschappij is veranderd en dus moet ook de procescultuur en -structuur anders. Er is niet alleen nood
aan nieuwe instrumenten, maar ook aan nieuwe manieren van regievoeren, plannen en financieren. Welk
schaalniveau maakt realisatie haalbaar? Hoe kan een pluriform opdrachtgeverschap worden opgericht
zodat een inherent maatschappelijk draagvlak ontstaat? Moeten we een rigide einddoel voor ogen hebben
of is flexibiliteit de boodschap? En waar moeten we geld zoeken in een klimaat van (overheids)besparingen?
Inspirator: Tom Coppens (Universiteit Antwerpen)
Dr. Ir.-Arch. Tom Coppens is professor stedenbouw en ruimtelijke planning aan de
Universiteit Antwerpen. Tom doet voornamelijk onderzoek rond proces- en
projectmanagement, stakeholdermanagement en planningsinstrumenten. Naast zijn
academische loopbaan heeft Tom Coppens ook een ruime praktijkervaring opgebouwd
als procesmanager van verschillende stadsprojecten.
Innovatielab voor gebiedsontwikkeling
Ir.-architect/stedenbouwkundige Philip Moyersoen is zaakvoerder van het bureau
MOPurbandesign in Oostende. Philip Moyersoen was als projectleider betrokken bij de
realisatie van Forum 2004 - International Convention Center in Barcelona. De ervaring en
expertise die hij daar opdeed, gebruikt hij bij de realisatie van complexe strategische
projecten, masterplannen en stadsregionale samenwerkingen in Vlaanderen.
Cruquius-wijk Amsterdam: geen eindbestemmingsplan, maar spelregels en
spelregelkaarten
Hester Ombre is actief in de gebiedsontwikkeling van de stad Amsterdam, vaak als
‘traditioneel’ overheidsprojectmanager. Momenteel is ze programmamanager van het
Cruquiusgebied, dat omgevormd wordt tot een gemengde woon-werkomgeving.
Bij dit ‘niet-traditioneel’ project gaat de overheid op zoek naar een nieuwe rol binnen de
gebiedsontwikkeling: dit betekent experimenteren, leren, vallen en weer opstaan …
Growfunding BXL. Sociaal en financieel draagvlak voor stadsprojecten
Frederik Lamote is mede-oprichter van Growfunding/BXL, een crowdfundingsplatform
op maat van kleinschalige initiatieven in de grootstad. Hij haalde zijn inspiratie voor dit
platform uit zijn proefschrift over de relatie tussen globalisering en verstedelijking in
Afrikaanse steden. Frederik is mede-oprichter van een onderzoekskern die zich toelegt
op het ontwikkelen van innovatieve instrumenten voor sociaal werk in de grootstad.
Partners van de VRP