Samen kom je verderStrategisch Beleidsplan

Revalidatiegeneeskunde LUMC 2015-2018

1

Samen kom je verder

Strategisch Beleidsplan Revalidatiegeneeskunde LUMC

2015-2018

Uitgave maart 2015

2 3

Inhoudsopgave Pagina

1. Voorwoord 5

2. Inleiding 7

3. Patiëntenzorg: samenwerking in vernieuwing en meetbare verbetering 9

3.1 Visie 93.2 Patiënt gerichte zorg en hospitaliteit 103.3 Patiënt gerichte revalidatiezorg en doelmatigheid 103.4 Profilering 123.5 Speerpunten 123.6 Kwaliteit van zorg 143.7 Financieringsstructuur 15

4. Onderzoek: samenhang en samenwerking 174.1 Visie 174.2 Projecten 18 5. Onderwijs: verbreding en verdieping 235.1 Visie 235.2 Bachelor: student-gerichtheid 245.3 Master: student-gerichtheid 245.4 Kwaliteit in onderwijs geven 255.5 Opleiden tot revalidatiearts 255.6 Postacademische nascholing 26

Lijst van afkortingen 27

4 5

1. Voorwoord

In dit Strategisch Beleidsplan 2015-2018 presenteert de afdeling revalidatiegeneeskunde van het LUMC haar visie op patiëntenzorg, wetenschap en onderwijs. Na de komst van een nieuw subafdelingshoofd per 1 juni 2015 zijn verschuivingen voorgenomen. Het voorliggend plan biedt het kader voor stabilisering en vernieuwing van onze afdeling. Het betreft een aanvullend strategisch plan op het strategisch meerjarenplan 2014-2018 van de Raad van Bestuur van het LUMC enerzijds en het beleidsplan 2013-2015 van de afdeling Orthopaedie, Revalidatiegeneeskunde, en Fysiotherapie LUMC anderzijds.Met vertrouwen stellen wij ambitieuze doelen.

In 2013 is de toenmalige hoogleraar revalidatiegeneeskunde met emeritaat gegaan, een collega gepensioneerd en heeft een derde collega een betrekking elders gekregen. Mede dankzij detacheringen uit het Rijnlands Revalidatiecentrum (RRC) zijn de afdeling en de opleiding revalidatiegeneeskunde behouden en geborgd. Daarnaast zijn in 2014 onderwijsactiviteiten binnen het curriculum geneeskunde ontplooid, waarbij de revalidatiecentra RRC en Sophia Revalidatie Den Haag actief participeerden.

Het streven naar samenwerken staat centraal. Ons vak is inherent aan samenwerken. Revalidatie is samenwerken met de medisch specialisten van het bewegingsapparaat, paramedici, instrumentmakers en orthopedisch schoenmakers. We werken intensief samen met de revalidatiecentra in Leiden en Den Haag. Detacheringen binnen de drie centra zijn essentieel voor de revalidatiegeneeskunde in het LUMC.Op onderzoeksgebied biedt de samenwerking tussen LUMC, Sophia Revalidatie, het RRC en de TU Delft veel kansen voor zowel verklarend onderzoek als doelmatigheidsstudies. De intensieve samenwerking is ook een uniek format voor de opleiding tot revalidatiearts in het OOR Leiden.

Duco Steenbeek, revalidatiearts, a.i. subafdelingshoofd, opleider.Thea Vliet Vlieland, bijzonder hoogleraar doelmatigheid van revalidatieprocessen, in het bijzonder fysiotherapie.Paulien Goossens, revalidatiearts Jurriaan de Groot, senior onderzoeker Hanneke vd Krogt, revalidatieartsTheo Nijssen, revalidatieartsAntal Sanders, revalidatiearts

6 7

2. Inleiding

De revalidatiegeneeskunde stelt zich ten doel om patiënten te helpen weer op een optimaal niveau activiteiten te kunnen uitvoeren en te participeren in de maatschappij ondanks de functiestoornissen bij een bepaalde aandoening. Centraal staan de ernst van de beperkingen en allerlei individuele factoren die het weer aanleren van de activiteiten en daadwerkelijk participeren moeilijker of eenvoudiger maken. Deze relaties zijn vastgelegd in de WHO International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF). De inspanningen in de revalidatiegeneeskunde kunnen niet gemeten worden aan de hand vaneen diagnose. Het tarief dus ook niet. Daarom is in de ontwikkeling van deDOT-systematiek de revalidatiegeneeskunde complex.

De afdeling revalidatiegeneeskunde levert een bijdrage aan de missie van hetLUMC om patiëntenzorg, onderzoek, onderwijs en opleiding te vernieuwen.De patiëntenzorg van deze afdeling is voor een aanzienlijk deel gericht op patiënten met complexe problematiek die in samenhang met andere afdelingen interdisciplinair behandeld worden.

Het wetenschappelijk onderzoek is zowel gericht op het verklaren van bewegingsstoornissen als op het vergroten van de doelmatigheid van de revalidatie.

Met het onderwijs aan de geneeskundestudenten, de opleiding tot revalidatiearts en postacademische nascholing bereiden we (toekomstige) professionals voor op hun taken en verantwoordelijkheden in een snel veranderend systeem van gezondheidszorg.

8 9

3. Patiëntenzorg: samenwerking in vernieuwing en meetbare verbetering

In het LUMC werken de revalidatieartsen als consulent voor de klinische patiënten en als (mede)behandelaar poliklinisch. Waar andere medisch specialismen zich vooral richten op de behandeling van ziekten of aandoeningen, richt de revalidatiearts zich in het bijzonder op het opheffen, verminderen of zo mogelijk voorkomen van de gevolgen ervan. Het gaat hierbij niet alleen om de functies van het lichaam (bijv. spierkracht of verminderen van spasticiteit), maar ook om de gevolgen die een aandoening heeft op activiteiten (bijv. lopen en zelfverzorging) en participatie (bijv. werk of relaties).

Aandoeningen waarbij de revalidatiearts een rol speelt zijn onder andere (niet) aangeboren hersenletsel, progressieve neurologische aandoeningen, dwarslaesie, amputatie en chronische pijn van het bewegingsapparaat.

Door inzicht in de prognose van complexe ziektebeelden is de revalidatiearts voor specifieke doelgroepen de centrale persoon bij triage, indicering, verwijzing en/of behandeling volgens de principes van stepped care. Hierin kan patiënten de meest effectieve en doelmatige vorm van behandeling geboden worden. Daarnaast doet de revalidatiearts specifiek revalidatiegeneeskundige verrichtingen, zoals aanvullende spasticiteit behandeling.

3.1 Visie

De revalidatiegeneeskunde van het LUMC wil doelmatige revalidatiediagnostiek leveren zowel op de polikliniek als bij de consulten in de kliniek. Daarnaast wil de afdeling verantwoording dragen voor revalidatiebehandeling die door de aard van de problematiek uitsluitend of het beste in het LUMC kan plaatsvinden. Kwaliteit van behandeling is niet het werk van eenlingen, maar van soepel functionerende teams in een context die samenwerking faciliteert en beloont (Strategisch Beleidsplan LUMC 2018). De afdeling stelt zich ten doel om het deel van de revalidatiezorg dat betrekking heeft op patiënten met ernstige en meervoudige problematiek van het bewegingsapparaat die opgenomen zijn in het LUMC te verbeteren. Het gaat om de zorg voor een kwetsbare patiëntengroep in het LUMC die om medische redenen nog niet naar een revalidatiecentrum kunnen worden overgeplaatst. De staf revalidatiegeneeskunde is van mening dat er belangrijke winst in

10 11

doelmatigheid mogelijk is door verbetering van de beschikbaarheid van en afstemming tussen de medische en paramedische revalidatiedisciplines.

3.2 Patiëntgerichte zorg en hospitaliteit

Patiëntgerichtheid heeft in deze visie twee dimensies: het bevorderen en herstellen van de eigen regie van de patiënt en de zorgzame aandacht van de professional. Patient empowerment (Strategisch Beleidsplan LUMC 2018) is inherent aan de revalidatiegeneeskunde. Patiënten-educatie is hierin een belangrijk middel. De website van de afdeling revalidatiegeneeskunde van het LUMC faciliteert daarin. Doorlopende verbetering van de website en het patiënten-portaal is belangrijk.

Respect en aandacht voor de patiënt dienen herkenbaar te zijn. De CQ index2014 van de revalidatiegeneeskunde leert ons dat de ontvangst op de polikliniek onder de benchmark scoort en de informatie die patiënten krijgen als zij moeten wachten onvoldoende is. Hieraan zal maximale aandacht worden gegeven, bijvoorbeeld door verbetering van de gastvrijheid, herinrichting van de wachtruimte en informatievoorziening bij wachten. De CQ index wordt meegenomen in een PDCA kwaliteitscyclus.

3.3 Patiënt gerichte revalidatiezorg en doelmatigheid.

Zowel de revalidatiediagnostiek als de revalidatiebehandeling dient maximaal doelmatig ingezet te gaan worden in het LUMC. De revalidatieartsen stellenbij een deel van de patiënten die zij zien een revalidatie-indicatie. Dit zijn patiënten met complexe problemen van het bewegingsapparaat en de aansturing daarvan, die noodzakelijkerwijs meerdere revalidatiedisciplines zien, bijvoorbeeld de revalidatiearts, fysiotherapeut, ergotherapeut, logopedist, psycholoog en maatschappelijk werker. Bij patiënten voor wie een revalidatie-indicatie geldt, beoogt de afdeling zorgvernieuwing in het revalidatiebeleid. De plannen voor zorgvernieuwing richten zich in eerste instantie op het deel van de klinische zorg. Het gaat daarbij om opgenomen patiënten in het LUMC die noodzakelijkerwijs (nog) niet overgeplaatst kunnen worden naar een revalidatiecentrum.

Revalidatiediagnostiek betreft analyse volgens het model van de ICF. Beinvloedbare modaliteiten op zowel functie-, activiteiten- en participatieniveau, als op het gebied van persoonlijke en omgevingsfactoren worden in kaart gebracht. In de interdisciplinaire spreekuren, waaronder het zenuwcentrum, NMA team, Spina Bifida team, etc. is de revalidatiediagnostiek van essentieel belang voor een doelmatige inzet van revalidatiedisciplines en kwaliteit van patiëntenzorg. De revalidatiearts geeft in teamverband met paramedici advies over de wijze en waar behandeling het beste plaats kan vinden. De taken in een ziekenhuisrevalidatieteam zijn omschreven in de beroepsnorm (Geertsen JHB et al, Revalidatie voor volwassenen, v Gorcum 2014; Meihuizen MJ, Kinderrevalidatie, v Gorcum 2009).Geïntegreerde revalidatie-interventie is patiëntgericht, evidence based en doelmatig. Een goede revalidatie-interventie in het LUMC helpt bij mobiliseren, reconditioneren, zelf-effectiviteit van de patiënt en voorkomen van complicaties zoals decubitus. Een goede revalidatie-interventie faciliteert verkorting van de ligduur. Het gaat om laagfrequente hoog-complexe zorg binnen de muren van het LUMC. Voorbeelden zijn een hoge dwarslaesie op de intensive care, discipline-overstijgende zorgpaden voor CVA, een zorgpad voor subarachnoïdale bloeding en de zorg voor patiënten die langdurig op de IC hebben gelegen. Andere zorgpaden moeten in het LUMC ontwikkeld worden zoals voor amputatie en dwarslaesie patiënten. Zodra een patiënt naar een revalidatieinstelling kan, wordt de revalidatiezorg overgenomen. De revalidatiegeneeskunde streeft naar verbetering van academische inter- disciplinaire revalidatiediagnostiek en –behandeling in het LUMC door een intensivering van samenwerking tussen de disciplines. De samenwerking met de betrokken andere medisch specialismen is uitstekend moet op een hoog niveau blijven. In de kliniek van het LUMC is het de taak van de Revalidatiegeneeskunde om de hulpvragen en doelen van de hoofdbehandelaar optimaal de faciliteren. De aansturing van de revalidatiedisciplines in afstemming met de verpleegafdeling is een van de kerntaken van de staf revalidatiegeneeskunde in de rol van consulent. Juist deze taak kunnen de revalidatieartsen in de huidige situatie vaak niet goed uitvoeren. Als er een revalidatie-indicatie is, beoogt de staf verbetering van discipline overstijgende samenwerking tussen fysiotherapeuten, ergotherapeuten, logopedisten, de sociaal-maatschappelijke sector en de revalidatieartsen in het belang van de patiënt. De aanpak voor deze zorgvernieuwing zal een stappenplan zijn met in ieder geval een analyse van de huidige inzet van de zorgprofessionals, de beoogde inzet en een onderbouwing van de winst in doelmatigheid

12 13

van de zorgvernieuwing. Evaluatie zal plaats vinden in kwaliteitscycli. Uitkomst moet gemeten worden met daartoe geschikte maten. Onderdeel van het project moet derhalve ook de bepaling daarvan zijn. Ligduur en complicatieregistratie zoals decubitus zijn voorbeelden. De deskundigheid uit het doelmatigheidsonderzoek (prof Thea Vliet Vlieland) faciliteert de kwaliteit van evaluatie van deze zorgvernieuwing.Voor de realisatie van de revalidatieteams streeft de afdeling naar intensivering van de samenwerking met het RRC.

3.4 Profilering

De meerwaarde van de kleine afdeling revalidatiegeneeskunde van het LUMC komt het duidelijkst tot uiting in de topreferente zorg. Onze topreferente functie (TRF) betreft het zenuwcentrum en de aanvullende spasticiteitbehandeling.Het verklarend onderzoek van het bewegingslaboratorium van de revalidatiegeneeskunde en orthopedie zal nog beter afgestemd worden op de wetenschappelijke vragen die leven binnen de grote revalidatiepopulaties van de revalidatiecentra.

3.5 Speerpunten

De revalidatiegeneeskunde heeft in de zorg de volgende speerpunten vastgesteld. De speerpunten zijn gekoppeld aan topreferente en supraregionale zorg. Aan de TRF is ook onderzoek gekoppeld. Hiervoor wordt verwezen naar hoofdstuk 4.

3.5.1 Revalidatie bij centraal neurologische aandoeningen en aanvullende spasticiteitsbehandeling

De afdeling Revalidatiegeneeskunde van het LUMC is gespecialiseerd in de analyse van bewegingsstoornissen bij centraal neurologische aandoeningen. Voorbeelden zijn patiënten met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH), eenCVA, Cerebrale Parese, MS en dwarslaesie. Analyse en specialistische behandeling van spasticiteit zijn onderdeel van de expertise. Het doel is optimalisering van diagnostiek en behandeling bij centraal neurologische aandoeningen. Samen met het RRC en Sophia revalidatie worden geïnstrumenteerde gangbeeldanalyses verricht. In het bewegingslaboratorium wordt neuromechanisch onderzoek verricht in samenwerking met de TU Delft (zie hoofdstuk 4).

In het LUMC worden botulinetoxinebehandelingen (BTX) voor volwassenen en kinderen verricht onder echogeleide en elektrostimulatie. Voor volwassenen is er een wekelijks BTX-spreekuur dat ondersteund is door een verpleegkundige. Bij kinderen wordt op verwijzing van de kinderrevalidatieartsen in de regio multilevel botulinetoxine behandelingen onder narcose verricht. Deze vereisen specifieke kennis van de indicatiestelling en vaardigheden in de verrichting met complexe apparatuur. De afdeling verzorgt postacademische echocursussen als onderdeel van de expertise.De afdeling ambieert versterking van de ketenzorg rondom spasticiteit. Actieplannen zijn scholing van de eerste lijn, orthopedisch schoenmaker en instrumentmaker, specialisten ouderengeneeskunde, AVG-artsen/huisartsen verbonden aan wooninstellingen voor meervoudige beperkten. Ook moetde samenwerking met centra met spasticiteitschirurgen geborgd worden en bijvoorbeeld de centra met specifieke kennis op het gebied van intrathecale baclofen en Selectieve Dorsale Rhizotomie (niet in het LUMC beschikbaar). Borging van de expertise loopt via de beroepsgroep (Werkgroep CVA Nederland van de VRA).

3.5.2 ZenuwletselsSamen met de afdelingen neurochirurgie, orthopedie, fysiotherapeuten en een ergotherapeut optimaliseert de revalidatiegeneeskunde de behandeling van patiënten met een zenuwaandoening door bundeling van expertise. Het spreekuur voor zenuwletsels is een interdisciplinair spreekuur van de afdelingen Neurochirurgie en Orthopedie, waarin een revalidatieteam een

14 15

deel van de follow-up doet en adviseert in conservatieve behandeling en oplossingen bij problemen. Het spreekuur vindt iedere dinsdag plaats en heeft een topreferente functie.De eigen website van het zenuwcentrum draagt zorg voor voorlichting (http:// www.zenuwcentrum.org). De staf verzorgt de VRA basiscursus perifeer zenuwletsel. De revalidatiegeneeskunde participatie in de neurochirurgie- en orthopedie onderzoekslijnen (zie hoofdstuk 4).

3.5.3 AmputatieDe afdeling revalidatiegeneeskunde is gespecialiseerd in specifieke prothesiologie vooral bij complexe amputatieproblematiek van de onderste extremiteiten. De afdeling stelt zich ten doel aan te sluiten op het (komend) zorgpad amputatie van het RRC (zowel voor nieuwe als voor bekende amputatiepatiënten). Scholing van en samenwerking met de betrokken (para)medici in de revalidatiecentra is onderdeel van het borgen van de expertise. Dat gebeurt ook via de beroepsgroep (Werkgroep Amputatie en Prothesiologie van de VRA).

3.5.4 Diabetische voetproblemenDe afdeling revalidatiegeneeskunde optimaliseert de interdisciplinaire diabetische voetzorg van het LUMC. Zij draagt met vaatchirurgie, orthopedie, radiologie, endocrinologie, gipsverbandmeesters, verpleegkunde, fysiotherapie, ergotherapie, psychologie en maatschappelijk werk bij tot innovatie en borging van een effectief zorgpad. Daarin zijn ook actoren zoals het RRC en de Keizer kliniek (Voorschoten) betrokken. Protocolontwikkeling en prestatie-indicatoren zijn deel van het zorgpad. Thema’s voor innovatie zijn zelfmanagement, psychosociale diagnostiek en behandeling en klinimetrie.

3.6 Kwaliteit van zorg

Systematische aandacht voor kwaliteit en veiligheid voor de patiënt is essentieel. Toetsing vindt plaats met interne en externe audits van het LUMC, zoals NIAZ en de kwaliteitsvisitatie van de Vereniging van Revalidatieartsen (VRA). De volgende kwaliteitsmaatregelen staan de komende beleidsperiode centraal: 1. Structurele bespreking van gerapporteerde complicaties, incidenten en

klachten, waarbij ook de paramedici en AIOS betrokken worden. Daar- naast wordt per kwartaal gestart met een analyse van complicaties.

2. Een aantal prestatie indicatoren worden structureel gemeten. De keuze daarin zal in de nieuw te vormen revalidatieteams gemaakt worden.

3. Gezien de grootte van de staf zal de borging van de medische expertise en kennis goed geborgd en afgestemd worden. Hierbij zal waar mogelijk participatie in de relevante VRA werkgroepen (b.v. CVA, Amputatie, kindersectie, NAH) plaats vinden.

3.7 Financieringsstructuur

Voor de revalidatieartsen gelden consultaire tarieven en revalidatiebehandel- producten. De revalidatiebehandelproducten zijn specifiek ontwikkeld voor de revalidatiecentra, maar worden sinds 2013 ook door het LUMC gedeclareerd. Dit is een DOT waarin een tarief geldt voor de combinatiebehandeling van een revalidatieteam met de revalidatiearts en onder diens eindverantwoordelijkheid betrokken, fysiotherapeut, ergotherapeut, logopedist en andere paramedici.De financieringsstructuur is voortdurend in ontwikkeling. Vanaf 2015 worden de zogenaamde revalidatiebehandelmodules geregistreerd die krachtens de NZa vanaf 2019 moeten leiden tot een nieuw tarievenstelsel. Voor de komende jaren moeten de ontwikkelingen nauwgezet gevolgd worden met kennis van DOT Spoor II revalidatiegeneeskunde.

16 17

4. Onderzoek: samenhang en samenwerking

Graag deelt de afdeling revalidatiegeneeskunde met u de doelstellingen in de onderzoekslijnen in de termijn voor 2018. De versterking van de afdeling door de start van het nieuwe afdelingshoofd in 2015 biedt volop kansen voor zowel zorgvuldige uitwerking van de lopende projecten als ook nieuwe projecten en onderzoekslijnen in het belang van het LUMC. Zo bezien geeft het voorliggen- de strategisch beleidsplan alle vrijheid voor de ontplooiing van nieuwe talenten en initiatieven binnen de onderzoekslijnen. De afdeling stelt zich ten doel nieuwe subsidies aan te vragen in samenwerking met de partners.

4.1 Visie

Het LUMC legt met fundamenteel en translationeel onderzoek de basis voor vindingen en innovaties die uiteindelijk de gezondheidszorg verbeteren. De afdeling revalidatiegeneeskunde verricht onderzoek in de profielen Translational Neuroscience, Innovation in Health Strategy and Quality of Care en Ageing van het LUMC.

Binnen het kader van de Translational Neuroscience doet de revalidatiegeneeskunde in samenwerking met de Technisch Universiteit van Delft onderzoek naar de eigenschappen van spieren, gewrichten en bindweefsel bij gezonde mensen en patiënten met centraal neurologische aandoeningen. Deze weefseleigenschappen en de vergelijking tussen gezond en aangedaan weefsel geven inzicht in de oorzaken van bewegingsbeperking. En dat leidt tot verbetering in de behandelingsstrategie bij onder meer spasticiteit. Het translationeel onderzoek van de afdeling maakt daarnaast de vertaalslag naar de gevolgen van aandoeningen voor het functioneren van patiënten. Daarmee sluit het onderzoek aan bij de onderzoekslijn Revalidatiezorgonderzoek van het RRC en Sophia Revalidatie. Dat onderzoek staat in het kader van het profiel Translational Neuroscience, Innovation in Health Strategy and Quality of Care. Toekomstige onderzoeksprojecten staan in de visie zo veel mogelijk ten dienste van deze lijn en versterken de samenwerking met de revalidatiecentra. Ook de lijnen die de revalidatiecentra hebben gekozen zal de afdeling gaan faciliteren, zoals kinderrevalidatiegeneeskunde (Sophia). De missie in het strategisch focus is om het verklarend onderzoek van het bewegingslaboratorium van de revalidatiegeneeskunde en orthopedie nog beter af te stemmen op de vragen

18 19

die leven binnen de revalidatiecentra. Het Revalidatiezorgonderzoek heeft onder meer als doel om deze vragen steeds meer helder te krijgen in de grote patiëntengroepen.Een tweede focus van het wetenschappelijk onderzoek betreft patiënten met Plexus Brachialis Letsel. Het onderzoek met deze topreferente patiëntengroep vindt plaats met het zenuwcentrum in nauwe samenwerking met de afdelingen Orthopaedie, Neurochirurgie en Fysiotherapie.Tenslotte speelt de afdeling een rol in het LUMC profileringsgebied Ageing.

4.2 Projecten

Voorbeelden van onderzoeksprojecten die geïnitieerd zijn door de revalidatiegeneeskunde van het LUMC

4.2.1. Robot-aided system identification novel tools for diagnosis and assessment in Neurological rehabilitation (Robin).

Beschrijving: multidisciplinair project in de TRF van de centraal neurologische aandoeningen met als doel, de onderliggende neurale en musculaire mechanismen te identificeren welke verantwoordelijk zijn voor de verhoogde weefsel en reflexieve gewrichtstijfheid rond de enkel en pols in patiënten na een beroerte (CVA) of met een cerebrale parese.Onderzoeksgroep: LUMC revalidatiegeneeskunde, TUDelft 3mE, VUMC revalidatie.Financiering: STW.Focus 2018: Gevalideerde methode om weefsel en reflex gerelateerde enkel- en polsstijfheid te diagnosticeren en evalueren. Twee promovendi, de eerste promotie wordt verwacht in 2015 onder leiding van prof. Dr J.H. Arendzen. Het focus betreft ook meerdere projecten van AIOS en studenten met publicaties.

4.2.4 Neuro-rehabilitation by soft tissue tension modulation (Neuro=Mech)

Beschrijving: Bewegingsstoornissen bij centraal neurologische aandoeningengaan gepaard met veranderingen in contractiele weefsels en bindweefsel.Mechanisch compensatie (orthesiologie) maakt het mogelijk om (verzwakte) spieren functioneel optimaal in te zetten, de weefselveranderingen terug te draaien en de neurale sturing te stimuleren. Dit is een project in de TRF van de centraal neurologische aandoeningen met als doel de ontwikkeling van een

nieuwe 7T-MRI techniek. Deze techniek maakt het mogelijk om bindweefsel- conditie te visualiseren.Onderzoeksgroep: LUMC (Revalidatiegeneeskunde, Radiologie), TUDelft3mE, VUMC revalidatie, OIM, InteSpring, PhilipsFinanciering: STW Perspectief NeuroConnect: (in behandeling)Focus 2018: Gevalideerde enkel voet orthese op basis van compenserende stijfheid. Bindweefselvisualisatie met 7T-MRI op basis van nieuwe scansequentie. Opstarten promotietraject.

4.2.3 Elleboogflexiecontracturen

Beschrijving: De behandeling van een elleboogflexiecontractuur bij obstetrisch plexus brachialisletsel: gipsredressie of dynamische orthese? Een gerandomiseerde studie in de TRF van de perifere zenuwletsels.Onderzoeksgroep: LUMC (Revalidatiegeneeskunde en Orthopaedie)Financiering: geen externe financieringFocus 2018: Publicatie

Voorbeeld van projecten waaraan de revalidatiegeneeskunde intensief meewerkt

4.2.4 IMDI Neurocontrol – Assessment and Stimulation (NeurAS)

Beschrijving: project in de TRF centraal neurologische aandoeningen waarinvirtuele haptische en visuele omgevingen worden gemeten met behulp vanhaptische robots enerzijds en vrije bewegingen anderzijds. Kennis van de diagnostisch verkregen status van propriocepsis, visus en cognitie van de patient (CVA, Parkinson) wordt ingezet om de grenzen van vrij uitgevoerde bewegingen te verklaren.Onderzoeksgroep: LUMC (Neurologie, Revalidatiegeneeskunde, Orthopaedie), VUMC revalidatie, RRC, Sophiarevalidatie, TUDelft 3mEFinanciering: ZonMWFocus 2018: Verklarend model voor de relatie tussen neurofysiologische pathologie en functionele bewegingsbeperking

4.2.5 Balance Test Room (BalRoom)

Beschrijving: Project in het onderzoeksprofiel Ageing, waarin valrisico van ouderen voorspeld wordt door het kwantificeren van balansstoornissen en het

20 21

identificeren van onderliggende pathofysiologische mechanismen.Onderzoeksgroep: LUMC (Ouderengeneeskunde, Revalidatiegeneeskunde) RUNMC (Revalidatie, Neurologie), UT-automation and mechatronics. Financiering: STWFocus 2018: Een kleine multifunctionele meetcabine voor balans, waarin mechanische enkel- en heupverstoringen worden aangeboden naast visuele verstoringen. Een promovenda, promotie wordt verwacht in 2015 onder leiding van prof. Dr J.H. Arendzen.

4.2.6 Score stroke cohort outcome of rehabilitation

Beschrijving: Dit is een onderzoek in de TRF centraal neurologische aandoeningen en het onderzoeksprofiel Innovation in Health Strategy and Quality of Care. Het betreft een groot project van Sophia Revalidatie en het RRC. Het project behelst onderzoek bij 300 CVA-patiënten naar proces, structuur en uitkomsten van revalidatie. De afdeling revalidatiegeneeskunde van het LUMC is via de projectgroep betrokken bij dit klinisch toegepaste onderzoek. Samenwerking vindt reeds plaats tussen SCORE en het NeurAS. Verdere verbinding van het SCORE-project met het verklarend onderzoek van de afdeling LUMC wordt nagestreefd.Onderzoeksgroep: Sophia Revalidatie, RRC, LUMC (revalidatiegeneeskunde), Financiering: door de centra, SKMS.Focus 2018: Inzicht in regionale verschillen, beter inzicht in relaties tussen uitkomst en structuur en proces, deelonderzoeken gericht op specifieke vragen. Versterking van samenwerking in onderzoek revalidatiegeneeskunde Sophia-RRC- LUMC.

4.2.7 Stability enabler (Stable)

Beschrijving: Project in het onderzoeksprofiel Ageing voor het ontwikkelen vaneen stabiliserende rugzak ter preventie van vallen.Onderzoeksgroep: LUMC (Revalidatie), RRC, Technalia (Spanje), TUDelft3mE, SSSA (Italie), JUHO (Oostenrijk)Financiering: Horizon 2020 (in voorbereiding)Focus 2018: Methode voor valdetectie en draagbare valpreventie.

4.2.8 ZAP Plexus

Beschrijving: Het betreft een project in de TRF van de perifere zenuwletsels van de afdeling orthopedie en een promovendus van het RRC, dat de afdeling revalidatiegeneeskunde de komende jaren graag faciliteert. Het is een dwarsdoorsnede onderzoek naar kwaliteit van leven, zorggebruik en zorgbehoefte van alle patiënten bekend met Plexus Brachialis Letsel in het LUMC.Onderzoeksgroep: LUMC (Orthopedie, neurochirurgie, Revalidatiegeneeskunde fysiotherapie). RRC (fysiotherapie).Financiering: Afdeling Orthopedie LUMC en Rijnlands revalidatiecentrum.Focus 2018: Inzicht in niveau van functioneren van kinderen en jong volwassenen met OBPI. Promotie onder leiding van Prof. Dr. Rob Nelissen en Prof. Dr. Thea Vliet Vlieland en opzet vervolg promotietraject.

22 23

5. Onderwijs: verbreding en verdieping

Het LUMC biedt onderwijs aan in de studierichtingen Geneeskunde en Biomedische Wetenschappen. Vanaf 2014 participeert het LUMC in de opleiding Klinische Technologie. Deze studies betekenen een eerste stap in de permanente professionele educatie, die verder gaat in de specialistische opleiding en de nascholing. Het LUMC richt zich op dit gehele traject van levenslang leren. In dit kader participeert en ontwikkelt de revalidatiegeneeskunde nieuw onderwijs voor geneeskunde studenten, verbetert de opleiding tot revalidatiearts en biedt diverse postacademische nascholingscursussen.

5.1 Visie

De onderwijsvisie voor studenten in het LUMC sluit aan op de visie van de Universiteit Leiden en berust op de pijlers academische signatuur, studiesucces van studenten, inspirerende docenten als spil in het onderwijs, aantrekkelijk onderwijsaanbod en internationale oriëntatie. Voor het LUMC betekent de academische signatuur onderwijs van hoog niveau met een sterk wetenschappelijke inhoud. In het nieuwe curriculum Geneeskunde wil het LUMC artsen opleiden die capable, caring & curious zijn. De vernieuwing van het curriculum wordt doorgezet naar de masteropleiding Geneeskunde. Deze krijgt een schakeljaar om de aansluiting op de specialistische vervolgopleidingen te verbeteren. De afdeling revalidatiegeneeskunde profileert zich in het Bachelor 2 en 3 Lijnonderwijs en het Blok Vraagstukken Bewegen. De revalidatiegeneeskunde biedt ook een aandeel in het Masteronderwijs.De bijdrage van de revalidatiegeneeskunde voor de studenten is het kennis- maken met de mogelijkheden en kansen om op een hoger niveau te functioneren ook wanneer het bewegingsapparaat en de aansturing daarvan niet geneest van een aandoening. De revalidatieartsen willen geïnspireerd les geven, opleiden, coachen op hoog academisch niveau en uitstekende postacademische cursussen verzorgen.

24 25

5.2 Bachelor: student- gerichtheid

De afdeling revalidatiegeneeskunde speelt een belangrijke rol in de blokcommissie van het Blok Vraagstukken Bewegen Bachelor 2. De staf levert verschillende docenten in het blok. Behalve colleges revalidatiegeneeskunde, amputatie en gangbeeld begeleiden de revalidatieartsen werkgroepen in alle onderwerpen van het bewegingsapparaat. Als onderdeel van het patient-partner onderwijs hebben in 2014 en 2015 alle tweedejaars geneeskunde studenten een bezoek aan de revalidatiecentra gebracht in Leiden en Den Haag. Dit was een unicum voor de revalidatiegeneeskunde in het LUMC. De afdeling stelt zich ten doel samen met de revalidatiecentra dit onderwijs ieder jaar verder te verbeteren op basis van evaluatie onder studenten, docenten en patiënten die deelnemen.Daarnaast verzorgt de afdeling revalidatiegeneeskunde de Vroege Praktijk Contacten (VPC) van groepjes Bachelor 3 studenten. Onze AIOS zijn ook betrokken bij de begeleiding van studenten die een CAT voor de opleiding moeten maken.In de Lijn Beroepsvorming Bachelor 2 en 3 treden we op als docent-coach. In deze groepen wordt het algemeen lichamelijk onderzoek aangeleerd, diverse gesprekstechnieken en worden de studenten gecoacht in hun persoonlijkheids- ontwikkeling als toekomstig arts.

5.3 Master: student-gerichtheid

Onze afdeling biedt ook Vroege Praktijk Contacten (VPC) van groepjes Master1 studenten. In het masteronderwijs verzorgen wij keuzecoschappen en semi-artsen stages waarbij een deel in het LUMC georganiseerd is en een deel in de revalidatiecentra. Tevens worden wetenschapsstages begeleid niet alleen van geneeskundestudenten, maar ook van studenten van de TU Delft. Naar verwachting zullen stages voor de studie Klinische Technologie worden toegevoegd. De afdeling zal vanaf september 2015 starten met een schakeljaar. Wij streven naar een jaarlijks betere kwaliteit van het masteronderwijs op basis van evaluaties.

5.4 Kwaliteit in onderwijs geven

Het LUMC wil het studierendement en de kwaliteit van het onderwijs optimaliseren. De professionalisering en verdere ontwikkeling van de docent staan daarbij centraal. Een staflid en het nieuwe subafdelingshoofd hebben de basiskwalificatie onderwijs (BKO) behaald. De afdeling streeft naar meerdere diplomeringen binnen de staf en een senior kwalificatie onderwijs (SKO) komende periode.

5.5 Opleiden tot revalidatiearts

De opleiding tot medisch specialist is een belangrijke bijdrage aan de toekomstige gezondheidszorg. Binnen het OOR Leiden verzorgt de afdeling de opleiding tot revalidatiearts. In 2015 zijn jaarlijks 4 instromende AIOS revalidatiegeneeskunde toegewezen aan het OOR. Het OOR is in twee lussen georganiseerd: Leiden en Den Haag. Het LUMC verzorgt een jaarstage in de opleiding van het RRC. Op de afdeling start jaarlijks een nieuwe AIOS. In 2016 is de eerst volgende opleidingsvisitatie gepland. De opleider is

26 27

behalve lid van de COC van het LUMC, ook lid van de COC circuit-commissie Leiden/Den Haag. In de komende jaren wordt LUMC breed een robuust kwaliteitssysteem ontwikkeld dat ervoor zorgt dat de opleiding zelf een lerende organisatie blijft. Nadrukkelijk wil de opleiding revalidatiegeneeskunde hierin koploper zijn en wordt aan een continue optimalisering van de kwaliteit van de opleiding gewerkt met de daartoe ter beschikking staande instrumenten en kwaliteitscycli. De opleiding is ook van toegevoegde waarde voor de kwaliteit van patiëntenzorg vanwege de voortdurende uitdaging om best practice te bieden en een verplichte structuur met refereermomenten en bijvoorbeeld het dagelijks generaal rapport.De competenties volgens de CANMeds systematiek (Medisch handelen, Kennis en Wetenschap, Communicatie, Samenwerking, Organisatie, Maatschappelijk handelen, Professioneel gedrag) zijn een leidraad, zowel voor de basis- opleiding tot arts als voor de opleiding van AIOS en voor de competenties van docenten en de opleiding zelf.Alle revalidatieartsen van het LUMC volgen de trainingen voor opleiders (Teach the Teachers). Het LUMC speelt een belangrijke rol zowel in het structurele onderwijs en de wetenschappelijke vorming van de AIOS revalidatiegeneeskunde OOR Leiden als ook in het lijn- en blok onderwijs voor de AIOS op landelijk niveau. Zo organiseert de afdeling op verzoek van de scholingscommissie van de VRA basiscursussen. De afgelopen jaren waren de onderwerpen binnen de speerpunten waaronder perifeer zenuwletsel, cerebrale parese, klinimetrie en CVA. Komende periode kan het aanbod uitgebreid worden afhankelijk van de maatschappelijke ontwikkelingen en ontwikkelingen in de opleidingseisen.

5.6 Postacademische nascholing

Boerhaave Nascholing heeft van oudsher een goede naam, met enkele bijzondere expertisegebieden. Boerhaave Nascholing beschikt over expertise op het gebied van competentiegerichte scholing voor medisch specialisten in opleiding (AIOS) en hun opleiders. De afdeling revalidatiegeneeskunde verzorgt een halfjaarlijkse Boerhaave echocursus voor revalidatieartsen, neurologen en orthopedisch chirurgen die zich willen bekwamen in het onder echogeleide injecteren van spieren.

Lijst van afkortingen

AIOS Arts in opleiding tot specialistBKO Basiskwalificatie onderwijsBROK-cursus Basiscursus Regelgeving en Organisatie voor Klinisch

onderzoekersDOO Directoraat Onderwijs en OpleidingenEPD Elektronisch patiëntendossier GMP Good Manufacturing Practice GRP Good Research PracticeHealthTIES Healthcare - Technological Innovation and Economic Success (www.healthties.eu)ICF WHO International Classification of Functioning, Disability and HealthNFU Nederlandse Federatie van Universitair Medische CentraOOR Onderwijs- en opleidingsregio RRC Rijnlands Revalidatiecentrum SKO Senior kwalificatie onderwijs TRF TopreferentiefunctieTU Technische Universiteit DelftUL Universiteit LeidenVCW Vaste Commissie Wetenschapsbeoefening (‘Wetenschaps-

commissie’)VMS VeiligheidsmanagementsysteemVRA Nederlandse vereniging van revalidatieartsen

28 29

Albinusdreef 2, Postbus 9600, 2300 RC Leiden