24 2-2006 > zorg & financiering

De twintig duurste ziekten ontstaan vaak alsgevolg van een ongezonde leefstijl. Dat is éénvan de redenen waarom gezonde Nederlandersniet langer zonder meer bereid blijken de stij-gende kosten van de gezondheidszorg voor dezieken mee te betalen. Zeker niet in een tijdwaarin de economische groei zo bescheiden isdat die grotendeels opgaat aan de exploderendezorguitgaven. Dat blijkt uit het briefadvies‘Duurzame solidariteit’, dat scheidend voorzittervan de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg(RVZ), drs. F.B.M. Sanders, op 18 januari 2006aan de Minister van VWS, drs. J.F. Hoogervorst,heeft overhandigd.

De solidariteit in onze gezondheidszorg is eengroot goed, dat je niet ter discussie mag stellen,was een veelgehoorde reactie op het RVZ-signa-lement Houdbare solidariteit tijdens de landelijkediscussieronden die de Raad in 2005 over hetonderwerp organiseerde. Mensen in ons landzouden immers maar al te graag bereid zijn meete betalen voor de gezondheid van onfortuinlij-ker landgenoten. In het aanvullend briefadviesover solidariteit toont Sanders met behulp vande resultaten van recent wetenschappelijkonderzoek aan, dat dit niet klopt. Hij presen-teerde dit briefadvies tijdens een symposiumwaar, ter afsluiting van de landelijke discussie,een internationale ‘tour d’horizon’ werdgemaakt rond het thema solidariteit. Tijdens ditsymposium verzorgden onder andere professorJames Kennedy (Verenigde Staten/Nederland)en professor Julian Le Grand (VerenigdKoninkrijk) inleidingen op het thema solida-riteit.Sanders roept de overheid in zijn briefadvies opdoorzichtige informatie te geven over inko-mensoverdrachten; tussen arm en rijk, jong enoud, ziek en gezond. Op basis van die informa-tie is het mogelijk een structureel maatschappe-

lijk debat te voeren over de grenzen van de soli-dariteit. Eerlijke informatie van de overheid eneen gedegen belangenafweging kunnen voorko-men dat keuzen over de besteding van schaarsemiddelen in de gezondheidszorg pas wordengevoerd als budgetten uitgeput raken. Boven-dien, zo schrijft Sanders in het briefadvies,maakt de opvatting dat ziekte een uiting is vanhet noodlot steeds meer plaats voor de weten-schap dat zorgconsumptie voor ongeveer dehelft het gevolg is van gedraggerelateerde ziek-ten. Behandeling van ziekten dus, die het gevolgzijn van ongezond gedrag. En uit onderzoekblijkt dat mensen wel willen meebetalen aan dekosten voor de gezondheidszorg van zieken, diebuiten hun schuld ziek zijn geworden en nietover voldoende inkomsten beschikken om dekosten daarvoor zelf te betalen, maar niet tot inhet oneindige en niet zonder meer voor ziekendie hun ziekte vooral te danken hebben aan huneigen leefstijl. Dat betekent dat de overheidinstrumenten zal moeten gaan ontwikkelen voorgedragsbeïnvloeding. Financiële prikkelsmogen daarbij niet onbespreekbaar blijven.Ten slotte pleit de scheidend voorzitter van deRaad voor meer ruimte voor eigen initiatief vande professional, omdat daar de innovatie ont-staat die de kwaliteit van de zorg van de toe-komst bepaalt. En die ruimte voor een eigenaanpak van de professional en daarmee voorinnovatie, kan alleen geboden worden als regel-geving minder dicht wordt en niet alle activitei-ten alleen langs de formele lat van de verant-woordingsplicht worden gelegd.

Acht actiepunten

Het briefadvies ‘Duurzame solidariteit’ bevat deresultaten van een debatronde in de zorgsector.In de debatten stond het RVZ-signalementHoudbare solidariteit in de gezondheidszorg cen-

> algemeen

214 briefadvies rvs: solidariteit in zorg onder druk

ZenF-0206 cyaan.qxd 13-3-2006 21:37 Pagina 24

algemeen

25zorg & financiering > 2-2006

traal. Het briefadvies is samen te vatten in achtactiepunten voor het kabinet.

1. De bereidheid tot solidariteit bij Nederlandseburgers is niet van elastiek. De overheid kandaar niet een onbeperkt beroep op blijvendoen. Er moet iets gebeuren!

2. De probleemstelling van de Raad – solidariteitheeft grenzen – en zijn oplossingsrichting –clausuleer solidariteit – hebben draagvlak inde zorgsector, ook bij patiënten. De basis vooreen verandering is er. Vervolgstappen vereisenoverleg met patiënten, professionals, instel-lingen en verzekeraars. Communiceer!

3. Het beïnvloeden van gedrag hoort thuis op depolitieke agenda. De gevolgen van een onge-clausuleerde vrijheid afwentelen op het collec-tief is niet langer aanvaardbaar. De overheidmoet niet bang zijn meer sturend op te treden.

4. Bevorder het stimuleren van gezond gedragen van ‘self management’ van patiënten doorverzekeraars. Betrek de ‘competente’ patiëntbij voorlichting en begeleiding van lotgeno-ten.

5. Trek de grenzen van het basispakket op basisvan het criterium ‘evidence based’, maarbetrek daarbij ook het patiëntenperspectief(value based benadering). Laat patiënten enprofessionals hier zelf met voorstellenkomen. Hetzelfde geldt voor richtlijnen enstandaarden.

6. Begrenzing van een zuinig basispakket, bij-voorbeeld op basis van aanvaardbare kosten

per ‘quality adjusted life year’ is nodig, maarmag ontwikkeling en introductie van nieuwebehandelingen niet in de weg staan. Hier zijnharde politieke keuzen nodig.

7. Overheid: wees transparant over de omvangvan de risicosolidariteit in de zorg en overinvloeden daarop. Stuur actief met feitelijkeinformatie het maatschappelijk debat hieroveren de noodzakelijke politieke keuzen.

8. Overheid: stimuleer steeds de creativiteit in dezorgsector. Biedt ruimte voor innovatie doormeer toe te staan, verschillen te accepteren ensteeds kritisch te kijken naar toezicht en ver-antwoording. Wees niet te benauwd!

Reactie

Biostatisticus G.J. Meerman uit in NRC Handels-blad van 28 januari jl. kritiek op Sanders’ visie.‘Het mag dan liberaal klinken dat wie risicoloopt daarvoor ook betaalt en dat dus mensenmet een ongezonde levensstijl dit in hun beursmoeten voelen, maar economisch is het nietcorrect. Want wie ongezond leeft, leeft ook kor-ter en dat levert besparingen op’, stelt Meerman.Zo zouden rokers met hun zes tot tien jaar kor-tere leven zo’n dertig procent korting moetenkrijgen. Het zijn de mensen die gezond leven endaardoor ouder worden die volgens Meermanpas echt duur zijn.Bronnen: RVZ, 18 januari 2006 en NederlandsTijdschrift voor Geneeskunde, 18 februari 2006<

Volgens Trouw gaat de FNV een van de grootstezorgcollectiviteiten van Nederland vormen, zoniet dé grootste. Inmiddels hebben 130.000Nederlanders de FNV-polis ondertekend. Vice-voorzitter Ton Heerts ziet daarmee een nieuwemachtsfactor binnen de zorg ontstaan. De Raadvoor Volksgezondheid en Zorg (RVZ) heeft hier-over zijn twijfels.

‘Het is zeker niet zo dat we nu achterover gaanleunen. We schuiven nu aan bij de overlegtafels.We kunnen nu druk opbouwen om zeker te stel-len dat de zorg ook echt betaalbaar blijft’, zegtHeerts. Op het lijstje van de FNV staan onder andere desamenstelling van het basispakket (tandheel-kunde er weer in), de eigen betalingen, de spe-

215 rvz zet vraagtekens bij macht van fnv in de zorg

ZenF-0206 cyaan.qxd 13-3-2006 21:37 Pagina 25