100 JAAR WOI - Erfgoedcel Denderland...het een uitdaging om jongeren aan te trekken, maar daar...

HERDENKEN IN DENDERLAND

HE

RD

EN

KE

N IN

DE

ND

ER

LA

ND

100

JA

AR

WO

I

100 JAAR WOI

LC_3352_herdenken in denderland_COVER_DEF.indd 1 3/10/18 09:22


100 JAAR WOI

1

LC_3352_herdenken in denderland_DEF.indd 1 3/10/18 10:56

6 OVER HERDENKINGSPLECHTIGHEDEN EN HERDENKINGSVERENIGINGEN

7 Tradities van vaderlandslievende verenigingen in Groot-Aalst

9 Van oud-strijdersbond naar ‘Strijdersbond voor de Vrede’ in Appelterre-Eichem (Ninove)

12 Vrede en verbroedering in Iddergem (Denderleeuw)

14 Ontmoeting en herdenking in Wanzele (Lede)

16 OVER FAKKELTOCHTEN EN VERGETEN HELDEN

17 Ninove herdenkt WOI

20 Vergeten verhalen uit Erpe-Mere

22 OVER NIEUWE MONUMENTEN EN HERDENKINGSTEKENS

23 De opgeëisten van Denderwindeke in eer hersteld (Ninove)

27 Een herdenkingswand voor de oud-strijders van Erpe-Mere

29 Een nieuwe gedenksteen in Appelterre-Eichem voor overleden kinderen (Ninove)

30 OVER REPLICA’S EN RESTAURATIE

31 De gebroken soldaat van Lede

35 Zandstralen, hervoegen en opblinken in Aalst

36 OVER VREDE EN NOOIT MEER OORLOG

37 Bomen voor de vrede

40 Abdalla uit Aalst ijvert voor vrede

42 OVER MONUMENTEN EN GEDENKPLATEN – EEN INVENTARIS

47 1. Monumenten en gedenkplaten WOI in Aalst

61 2. Monumenten en gedenkplaten WOI in Denderleeuw

64 3. Monumenten en gedenkplaten WOI in Erpe-Mere

70 4. Monumenten en gedenkplaten WOI in Lede

75 5. Monumenten en gedenkplaten WOI in Ninove


6 OVER HERDENKINGSPLECHTIGHEDEN EN HERDENKINGSVERENIGINGEN

7 Tradities van vaderlandslievende verenigingen in Groot-Aalst

9 Van oud-strijdersbond naar ‘Strijdersbond voor de Vrede’ in Appelterre-Eichem (Ninove)

12 Vrede en verbroedering in Iddergem (Denderleeuw)

14 Ontmoeting en herdenking in Wanzele (Lede)

16 OVER FAKKELTOCHTEN EN VERGETEN HELDEN

17 Ninove herdenkt WOI

20 Vergeten verhalen uit Erpe-Mere

22 OVER NIEUWE MONUMENTEN EN HERDENKINGSTEKENS

23 De opgeëisten van Denderwindeke in eer hersteld (Ninove)

27 Een herdenkingswand voor de oud-strijders van Erpe-Mere

29 Een nieuwe gedenksteen in Appelterre-Eichem voor overleden kinderen (Ninove)

30 OVER REPLICA’S EN RESTAURATIE

31 De gebroken soldaat van Lede

35 Zandstralen, hervoegen en opblinken in Aalst

36 OVER VREDE EN NOOIT MEER OORLOG

37 Bomen voor de vrede

40 Abdalla uit Aalst ijvert voor vrede

42 OVER MONUMENTEN EN GEDENKPLATEN – EEN INVENTARIS

47 1. Monumenten en gedenkplaten WOI in Aalst

61 2. Monumenten en gedenkplaten WOI in Denderleeuw

64 3. Monumenten en gedenkplaten WOI in Erpe-Mere

70 4. Monumenten en gedenkplaten WOI in Lede

75 5. Monumenten en gedenkplaten WOI in Ninove

INHOUD

1


© Nieuwerkerken Leeft - Herdenking Wapenstilstand 2015.

2


INLEIDING


EERSTE WERELDOORLOG

Januari 1919. Slechts een tweetal maanden

na het einde van de Eerste Wereldoorlog

beslist de gemeenteraad van de toenmalige

zelfstandige gemeente Nieuwerkerken tot

de oprichting van een oorlogsmonument.

Ondanks de beperkte middelen wordt er

snel actie ondernomen. Een geldinzameling

en de opbrengst van twee toneel voor-

stellingen zorgen voor een beperkt budget.

Nog geen jaar later, op 23 november 1919

wordt het monument ingehuldigd tijdens

het ‘Vredesfeest’.

Nieuwerkerken vormt lang geen uitzon de-

ring in de regio. In elk dorp of in elke stad

werden kort na het einde van de Eerste

Wereldoorlog herdenkingsinitiatieven

genomen. Talloze ceremonies, plechtig-

heden, optochten, vaandels, voordrachten,

liederen, gedichten, monumenten,

gedenk platen, opschriften, vredesbomen…

als pogingen om zin te geven aan het

onvoorstelbare lijden dat de Eerste

Wereldoorlog met zich meebracht. Zo werd

de Groote Oorlog het eerste conflict waarbij

alle slachtoffers werden herdacht, ongeacht

hun rang of stand.

In 2018 is het 100 jaar geleden dat er een

einde kwam aan de Eerste Wereldoorlog.

Sinds 2014 werd de 100ste verjaardag van

de Groote Oorlog herdacht met plechtig-

heden, tentoonstellingen, talloze publi ca-

ties, theater stukken, films… Monumenten

en gedenkplaten werden gerestaureerd en

op geblonken, hier en daar ontstonden er

nieuwe gedenktekens. Het is duidelijk dat

de Eerste Wereldoorlog nog lang niet

vergeten is.

Maar hoe herdenken wij de Eerste Wereld-

oorlog 100 jaar na datum? De oog getuigen

zijn allemaal verdwenen. De verhalen die

overblijven, worden doorgegeven aan een

3


volgende generatie via boeken en films, via

tentoonstellingen en themawandelingen,

via lessen op school en jaarlijkse rituelen.

Maar betekent dit ook dat de betekenis van

de ‘Groote Oorlog’ verschuift?

Erfgoedcel Denderland onderzoekt 100 jaar


hoe er vandaag herdacht wordt. Welke

monumenten, herdenkingspanelen en

beelden zijn er in onze regio? Welke

plechtig heden vinden er nog plaats om de

Eerste Wereldoorlog te herdenken? Welke

verenigingen maken werk van deze

her denkingsplechtigheden? Waarom doen

zij dat? Wat betekent de ‘Groote Oorlog’

voor mensen vandaag? Wat betekent de

Eerste Wereldoorlog voor leden van

oud-strijdersverenigingen? Of voor

organisatoren van herdenkings-

plechtigheden, tentoonstellingen en

lezingen? Of voor mensen met migratie-

achtergrond die zelf nog geconfronteerd

werden met oorlogsgeweld? Of voor

restaurateurs en erfgoedzorgers?

Aan de hand van enkele treffende

voorbeelden trachten we een beeld te

schetsen van ‘Herdenken in Denderland’.

Daarnaast geven we een overzicht van de

stille getuigen uit de regio, de monumenten

en de gedenkplaten die ons vandaag nog

herinneren aan de Groote Oorlog.

Deze brochure kwam tot stand dankzij de bereidwillige medewerking van heel wat mensen

die we uitdrukkelijk wensen te bedanken, voor het geven van interviews, voor het uitlenen

van afbeeldingen, voor het verlenen van informatie en tips, voor raad en daad:

Abdalla Teia Juma Hammad, Alfons Dierickx, Anne Blondé, Bart Merckaert,

Bart Van Langenhove, Ben Schokkaert, Claudia Rombaut, Dirk D’Haese, Dirk De Boeck,

Dirk Meert, Dora Van Der Elst, Etienne De Bruyn, Georges Vande Winkel, Jeroen Meert,

Johan De Ryck, Lieselot Brynaert, Lorenzo De Prez, Luc Kaesemans, Luc Van Der Helst,

Luc Van Waeyenberge, Patrick De Waele, Paul Mertens, Pieter Verhulst, Rita Scheerlinck,

Rudi De Koker, Walter De Swaef, Willy Van Impe en alle anderen die hebben bijgedragen:

HARTELIJK DANK!

4


© Nieuwerkerken Leeft - Herdenking Wapenstilstand 2015.

5


OVERHERDENKINGS PLECHTIGHEDEN

EN

HERDENKINGS VERENIGINGEN

6


De ooggetuigen van de Eerste Wereldoorlog zijn verdwenen, maar de oud-

strijdersverenigingen en andere ‘vaderlandslievende’ verenigingen houden de traditie in ere

om de slachtoffers van de Groote Oorlog te herdenken en te eren met plechtigheden aan

monumenten, aan graven en aan gedenkplaten. Bloemenkransen, vlaggen, fanfares,

optochten, klaprozen en speeches van prominenten zijn enkele vaste elementen bij deze

traditionele plechtigheden.

TRADITIES VAN VADERLANDS LIEVENDE

VERENIGINGEN IN GROOT-AALST

Het ‘Verbond voor Vaderlandslievende

Verenigingen van Groot-Aalst’ werd

op ge richt na de bevrijding in 1945 als

overkoepelende organisatie voor

27 ver enigingen met een vaderlands -

lievend doel uit Groot-Aalst.

Voorzitter Patrick De Waele legt uit: “Dat zijn

allemaal groepe ringen die bijgedragen

hebben tot de weerstand tijdens de oorlog.

Er ontstonden verenigingen van officieren

en onder officieren, van oorlogsvrijwilligers,

van oorlogsinvaliden, van politieke

gevangenen en van para-commando’s.”

THE LAST POST BLOEMENHULDE

STILTE

7


© Verbond van Vaderlandslievende Verenigingen Groot-Aalst - Paul Mertens (midden links) en Patrick De Waele (uiterst rechts) in het oud stadhuis te Aalst op 11 november.

Erevoorzitter Paul Mertens gaat verder:

“Met het Verbond voor Vaderlandslievende

Verenigingen zien wij het als onze taak om

de verschillende herdenkingsplechtigheden

te organiseren en bekend te maken. De

slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog

worden op ver schillende plechtigheden

herdacht, bijvoorbeeld tijdens de

herdenking van het overlijden van koning

Albert I op 17 februari, bij de doden her-

denking op 1 november en uiteraard op

Wapenstilstand op 11 november.”

Volgens Patrick is het de opdracht van het

Verbond om de tradities verder te zetten:

“Er zijn minder en minder leden bij de vader-

lands lievende verenigingen en ook bij de

herdenkingsplechtigheden daalt het aantal

aanwezigen. De jeugd betrekken bij de

herdenkingen is niet een voudig, maar we

zijn op zoek naar manieren om dit te doen.

Misschien kunnen we jeugdbewegingen

hiervoor warm maken. We willen de

gesneuvelden ook in de toekomst de eer

bewijzen die hun toekomt.”

8


VAN OUD-STRIJDERSBOND NAAR

‘STRIJDERSBOND VOOR DE VREDE’

IN APPELTERRE-EICHEM (NINOVE)

Oud-strijdersverenigingen worden

geconfronteerd met een ledenbestand dat

langzaam maar zeker afneemt. Soms dringt

zich een verandering op, om het

voortbestaan van de vereniging en de

tradities te verzekeren. Zo veranderde de

oud-strijdersbond in Appelterre-Eichem

(Ninove) van naam en werd het de

‘Strijdersbond voor de Vrede’.

Etienne De Bruyn, huidig voorzitter van de

Strijdersbond voor de Vrede, legt uit: “In

Appelterre-Eichem was er vroeger een

oud-strijdersbond, onder leiding van Hilaire

Torrekens, de laatste burgemeester van

Appelterre voor de fusie van de gemeenten.

Hilaire, thans 94 jaar, hecht veel belang aan

het herdenken van beide wereldoorlogen.

Hij was 16 jaar oud toen de Tweede

Wereldoorlog uitbrak, maar kon zich

gedurende de hele oorlog verschuilen voor

de Duitse bezetter. Geen wonder dus dat hij

zich jarenlang inzette voor de oud-strijders-

vereniging.”

Na verloop van tijd verdwenen de oud-

strijders echter uit het ledenbestand en zag

de bond zich genoodzaakt van naam te

veranderen. Etienne De Bruyn: “Met de

Strijdersbond voor de Vrede willen we ook

zonder oud-strijders de herinnering aan

beide wereldoorlogen levendig houden. Op

de jaarlijkse herdenking van Wapenstilstand

komen er nog leden van de NSB-afdelingen

(Nationale Strijdersbond) en vaandeldragers

uit de regio, maar de meerderheid van de

aanwezigen zijn mensen uit Appelterre zelf.

Er is altijd veel volk op de Eucharistieviering

en bloemenhulde met aansluitend een

receptie in zaal PAX. Nadien is er nog een

banket, wat ook een traditie was van de

oud-strijders op 11 november.”

Ook voor de Strijdersbond voor de Vrede is

het een uitdaging om jongeren aan te

trekken, maar daar hebben ze iets op

gevonden. Etienne: “We werken samen met

de stedelijke kleuter- en basisschool uit

Appelterre-Eichem. Meester Luc van het

9


© Erfgoedcel Denderland - Vlaggen van vaderlands-lievende verenigingen bij de inhuldiging van een nieuwe gedenkplaat voor de opgeëisten van Denderwindeke (Ninove).

10


zesde leerjaar organiseert jaarlijks een heel

project rond vrede en de herdenking van de

Eerste Wereldoorlog met zijn leerlingen.

Deze leerlingen zijn dan ook aanwezig op

de herdenking en hun werkjes zijn te

bezichtigen in zaal PAX tijdens de receptie

op 11 november. De scholen werden ook

betrokken bij de inhuldiging van de nieuwe

gedenksteen voor de kinderen uit

Appelterre die op 14 januari 1919 overleden

bij de ontploffing van oorlogstuig.”

Luc Kaesemans van Stedelijke Basis School

De Oogappel legt uit: “Wij vinden het als

gemeenteschool evident dat we onze

leerlingen bewust maken van wat hier in het

verleden is gebeurd. Onze welvaart vandaag

is immers niet zo vanzelfsprekend als het

lijkt. 11 november is voor de leerlingen een

vrije dag, maar we nodigen hen die dag uit

om toch even stil te staan bij de Groote

Oorlog en naar het kerkhof te komen. Veel

leerlingen doen dat ook. We werken in de

klas rond het thema vrede en het samen

herdenken van de slachtoffers van de Eerste

Wereldoorlog zien we als een manier om

onze leerlingen burgerschap bij te brengen.

In de lessen leggen we ook steeds de

klemtoon op de vraag hoe het moet

geweest zijn voor de gewone burgers, voor

mensen die hun buur hadden kunnen zijn

en voor de kinderen.”

Etienne wil naast de school ook de lokale

verenigingen bij de herdenking betrekken:

“Op 1 november wordt er een ‘Reveil’

georganiseerd, waarbij de dodenherdenking

op de begraafplaats muzikaal wordt

opgeluisterd. Hierop zijn tal van

verenigingen aanwezig. We proberen er een

activiteit voor de volledige lokale

gemeenschap van te maken. Dat is ook de

Stad Ninove niet ontgaan, die de officiële

herdenking niet in het centrum van Ninove

laat doorgaan, maar jaarlijks naar Appelterre-

Eichem afzakt.”

© Erfgoedcel Denderland - Etienne De Bruyn van de Strijdersbond voor de Vrede van Appelterre-Eichem bij het oorlogsmonument voor de kerk van Appelterre.

11


VREDE EN VERBROEDERING IN

IDDERGEM (DENDERLEEUW)

Herdenkingsplechtigheden worden niet

enkel door oud-strijdersverenigingen of

andere vaderlandslievende verenigingen

bijgewoond of georganiseerd. In Iddergem

(Denderleeuw) nam de Heemkundige Kring

de taak op zich om de 11 november-viering

mee vorm te geven.

Lorenzo De Prez is een van de drijvende

krachten: “Jaarlijks is er in Iddergem een

gemeenschappelijk eetmaal voor alle

geïnteresseerden. Er komen nog veel

mensen die familie zijn van oud-strijders,

maar ook sympathisanten schrijven zich in.

In de voormiddag wordt er een mis

opgedragen in de Sint-Amanduskerk hier in

Iddergem. Aan het einde van de misviering

wordt er een eerste bloemenhulde

gebracht aan de twee herdenkingsplaten,

achteraan in de kerk. Nadien trekken we in

stoet met de NSB-vlag richting kerkhof, waar

er ook een bloemenkrans gelegd wordt op

het ereperk. In Iddergem, Denderleeuw en

Welle heeft elk kerkhof een ereperk voor de

oud-strijders van de Eerste en de Tweede

Wereldoorlog. Na de bloemenhulde op het

kerkhof is er een receptie in de parochiezaal

en een maaltijd.”

Het eetmaal is gegroeid vanuit een

organisatie van de NSB, die op Wapen-

stilstand samen met oud-strijders ging eten.

Naarmate de jaren vorderden waren er

minder oud-strijders aanwezig en kreeg de

Heemkundige Kring de vraag om deze

traditie verder te zetten. Lorenzo: “Nu staat

de maaltijd open voor iedereen en komen

er naast de nazaten van oud-strijders ook

andere sympathisanten. Op deze manier is

de maaltijd een gemeen schapsgebeuren,

waar er verbroedering mogelijk is over

politieke grenzen heen. Dat is ook de

boodschap die de 11 november viering wilt

uitdragen: vrede en verbroedering.”

Om het verhaal van Denderleeuw en

om streken in de Eerste Wereldoorlog

bekend te maken organiseerden de

Heem kundige Kringen van Iddergem en

Welle samen met de gemeente

Denderleeuw in 2014 een tentoonstelling

die in 2018 een vervolg kreeg: de lokale

verhalen worden hierbij vertaald door een

kunstenares die er beelden van maakt,

schilderijen en tekeningen. Volgens Lorenzo

zijn de lokale verhalen over de Eerste

Wereldoorlog te weinig bekend bij het

brede publiek: “We proberen met de

12


© Erfgoedcel Denderland - Lorenzo De Prez bij de herdenkingsplaten in de kerk van Iddergem.

13


ten toonstelling in 2018 te focussen op het

einde van WOI, op de bevrijding, maar we

willen toch ook nog het volledige verhaal

brengen. Om de jongere generatie te

be trekken wordt trouwens ook een heus

bevrijdingsbal georganiseerd, in de stijl

van toen.”

De herdenkingsactiviteiten zijn overigens

ook niet beperkt tot het herdenken van de

Eerste Wereldoorlog. Ook de slachtoffers

van de Tweede Wereldoorlog worden op 11

november herdacht en de boodschap is

breder dan de herdenking van Wapen-

stilstand alleen. Volgens Lorenzo zal de

betekenis van de herdenkings-

plechtigheden nog meer verschuiven in de

toekomst: “2018 is de laatste keer dat de

Eerste Wereldoorlog zo veel aandacht krijgt.

Er zijn zo veel initiatieven geweest om 100

jaar WOI te herdenken, maar na 2018 is dit

gedaan. Niemand die nu leeft heeft de

oorlog nog meegemaakt, de jongere

generaties kunnen de verhalen over deze

oorlog ook niet meer horen van hun

grootouders. Op een bepaald moment

wordt ook de Eerste Wereldoorlog naar de

geschiedenisboeken verwezen.

De 11 novem berviering zal echter blijven

bestaan, omdat de vredes boodschap altijd

actueel zal blijven.”

ONTMOETING EN HERDENKING IN

WANZELE (LEDE)

Ook in Wanzele werden de taken van de

oud-strijdersverenigingen overgedragen

aan een andere vereniging, namelijk de 11

november vriendenkring. Deze vereniging

heeft het herinneren en herdenken van de

Eerste Wereldoorlog als hoofddoel.

Johan De Ryck, VRT-journalist op rust en

voorzitter van de vereniging, legt uit: “In

Wanzele verenigden oud-strijders zich kort


omwille van sociale en financiële redenen,

later werd ook een lokale afdeling van de

14


NSB in Wanzele opgericht. De oud-strijders-

verenigingen zijn echter niet meer actief in

Lede. De 11 november vrienden kring

Wanzele wil de herinnering aan de Groote

Oorlog vandaag en in de toekomst levendig

houden, niet enkel in Wanzele maar in heel

Lede. Zo ijveren we ook voor een goede

zorg voor het oorlogspatrimonium, de

monumenten in Lede zijn immers niet

allemaal in goede staat. Het oorlogs-

monument in het centrum van Lede vormt

voor een aantal gesneuvelden de enige

plaats waar hun naam vermeld staat. Het

belang ervan is dus heel groot. Het beeld

kan jammer genoeg niet meer

gerestaureerd worden en het wordt

vervangen door een replica.”

Op 11 november organiseert de vrienden-

kring herdenkingsactiviteiten. Johan: “In de

kerk van Wanzele is er een Eucharistie-

viering, Last Post en bloemenhulde. Nadien

organiseren we een receptie en eetmaal

voor geïnteresseerden. Het is een moment

om elkaar te ontmoeten en samen te

herdenken”.

© Rudi De Koker. 11 november vriendenkring Wanzele met Johan De Ryck in het midden.

15


OVER FAKKELTOCHTEN

EN

VERGETEN HELDEN

16


Stilstaan bij de gruwelen van de Eerste Wereldoorlog gebeurt niet enkel bij traditionele

plechtigheden. Talloze publieksactiviteiten brengen heel wat geïnteresseerden op de been

die op een andere manier uitgedaagd worden om de oorlogsslachtoffers te herdenken.

NINOVE HERDENKT WOI

‘Ninove herdenkt WOI’ is de naam van de

themagroep uit de erfgoedraad die een

heel herdenkingsprogramma opstelde om

de 100ste verjaardag van de Groote Oorlog

gepast in de kijker te zetten. Er werden tal

van initiatieven genomen.

Rita Scheerlinck is een van de drijvende

krachten van de erfgoedraad: “Reeds in

2010 gingen we op zoek naar ideeën om

Eerste Wereldoorlog in de kijker te zetten bij

een breed publiek. De grondige voor-

bereiding zorgde voor een uitgebreid

herdenkings programma. Het grootste

initiatief dat genomen werd is de Ninoofse

Oorlogsgazet en bijhorende blog, waarbij

de geschiedenis van Ninove tijdens de

Eerste Wereldoorlog uit de doeken wordt

gedaan. Verschillende mensen werken hier

al jaren aan om de verhalen uit Groot-

Ninove te vertellen en bekend te maken aan

de Ninoofse gemeen schap. De gesneuvel-

den worden herdacht met vieringen en

monumenten, maar ook de verhalen van de

inwoners van Ninove die onder de

bezetting leden mogen niet vergeten

worden.”

Naast het historische werk van de Ninoofse

Oorlogsgazet werden nog andere her den-

kingsactiviteiten genomen. Rita: “Er vonden

concerten plaats, er werden tentoon-

17


© Stad Ninove - Klaprozen voor de vrede.

18


stellingen georganiseerd, er zijn oorlogs-

wandelingen en we gingen op zoek naar

alternatieven voor de traditionele 11

november herdenkingen. Zo organiseerden

we aan de vooravond van Wapenstilstand

2014 een fakkeltocht langsheen enkele

symbolische plaatsen in het centrum van

Ninove, zoals de Sint-Theresiakerk, de

Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartkerk waar

het oorlogsmonument staat en het

stadhuis. Een hele stoet mensen stapten

mee met een keramieken klaproos in de

hand. Deze ‘klaprozen voor de vrede’

worden verkocht voor een goed doel en

zijn een blijvend vredessymbool. Die

vredesboodschap vinden we heel

belangrijk. We hopen dat 11 november in

de toekomst een herdenking voor de vrede

kan blijven, in de hoop dat dit nooit meer

zal gebeuren.”

19


VERGETEN VERHALEN UIT ERPE-MERE

Naar aanleiding van 100 jaar Eerste

Wereldoorlog verschenen er talloze

publicaties met verhalen over de gruwelen

van de oorlog, maar het werk is zeker nog

niet af. “Er valt nog zo veel te vertellen en te

onderzoeken”, zegt Walter De Swaef,

historicus, leraar op rust en voormalig

directeur van het Sint-Jozefscollege te Aalst.

Als bij toeval botste Walter op het dagboek

van Aline, zus van soldaat Prosper Van Den

Eeckhout uit Vlekkem: “Mijn interesse werd

meteen gewekt. Aan de hand van het

dagboek kon ik het verhaal van Prosper

vertellen, die op 21-jarige leeftijd stierf aan

de verwondingen die hij opliep aan het

front. Voor de nabestaanden van Prosper

organiseerden we een plechtigheid waarbij

we het verhaal van hun overleden familielid

konden vertellen.”

Walter deed niet enkel onderzoek naar

gesneuvelde soldaten, ook vergeten figuren

zoals priester Frans Van Der Biest wil hij in de

kijker zetten. Walter: “Frans Van Der Biest

was brancardier aan het IJzerfront en deelde

vier lange oorlogsjaren de gruwel van de

oorlog met zijn lotgenoten. Van Der Biest

20


heeft wel een gedenkteken aan de kerk van

Erpe, maar veel mensen kennen het

boeiende verhaal van deze man niet. Met

mijn onderzoek naar WOI probeer ik een

stukje geschiedenis terug te brengen en de

verhalen die dreigen verloren te gaan

bekend te maken bij het publiek. Bij de

herdenking van Frans Van Der Biest kon ik

het verhaal van Frans aan zijn nazaten

vertellen, waaronder ook twee achterklein-

kinderen van de jongste zus van Frans.

De schoolmeester in mij wil die kennis

doorgeven, ook aan de jongere generatie.

Er zijn nog zo veel verhalen te vertellen.”

© Rutger Lievens - Walter De Swaef brengt bloemen hulde aan de gedenksteen voor Frans Van Der Biest bij de kerk van Erpe, samen met de achterkleinkinderen van de jongste zus van Frans Van Der Biest.

21


OVER NIEUWE MONUMENTEN

EN

HERDENKINGSTEKENS

22


Naar aanleiding van 100 jaar Wapenstilstand ontstonden op verschillende

plaatsen initiatieven om nieuwe gedenktekens te plaatsen: voor vergeten helden,

voor slachtoffers van de oorlog die nergens vermeld werden, voor opgeëisten die

in tegenstelling tot hun strijders-dorpsgenoten niet als held werden onthaald bij hun

terugkeer of voor kinderen die ook na het einde van de oorlog slachtoffer werden

van oorlogstuig dat tot ontploffing kwam.

DE OPGEËISTEN VAN DENDERWINDEKE

IN EER HERSTELD (NINOVE)

In Denderwindeke (Ninove) werd een

bij zon der initiatief genomen om de 171

Winnikse opgeëisten onder de aandacht te

brengen. Een gedenkplaat met alle namen

van weggevoerden uit Denderwindeke

werd 100 jaar na het einde van de Eerste

Wereldoorlog ingehuldigd.

Initiatiefnemers Bart Merckaert en Georges

Vande Winkel vinden dat het lot van de

opgeëisten te lang onderbelicht is geweest.

Bart: “De gesneuvelden en de oud-strijders

kregen na de Eerste Wereldoorlog eretekens

en monumenten, zij waren de helden van

het vaderland. De opgeëisten hadden ook

ontberingen meegemaakt, velen keerden

niet meer levend terug omwille van de

zware omstandigheden. Met dit initiatief

hopen we ook de 171 opgeëisten van

Denderwindeke eervol te herdenken.”

Het overgrote deel van de opgeëisten uit

Denderwindeke belandde in Frankrijk

achter het front of in Duitsland om de

Duitse industrie draaiende te houden.

Georges: “Aanvankelijk dacht de Duitse

bezetter dat de werkkrachten zich vrijwillig

zouden aanmelden, maar de inwoners van

Denderwindeke weigerden moedig.

Uit eindelijk werden de Winnikse mannen bij

verschillende gewelddadige razzia’s

weg gevoerd. 100 jaar na datum krijgen ze

een ereplaats aan de kerkmuur en staan

hun namen in steen gebeiteld.”

23


© Erfgoedcel Denderland - Inhuldiging gedenkplaat Opgeëisten Denderwindeke in aanwezigheid van vaandel dragers van verschillende vaderlandslievende verenig ingen, Denderwindeke (Ninove).

© Erfgoedcel Denderland - Inhuldiging gedenkplaat Opgeëisten Denderwindeke met toespraak van initiatiefnemer Georges Vande Winkel.

24


DE VERLOREN GEWAANDE VLAG VAN DE WINNIKSE OPGEËISTEN

Net zoals in vele andere gemeenten werd de

vlag van de Bond der Opgeëisten van

Denderwindeke lange tijd verloren gewaand.

Vaak hechten vaandeldragers zo veel

per soon lijk belang aan de vlag waar ze

verantwoordelijk voor zijn, dat de nabe-

staanden bij overlijden van de vaandeldrager

niet snel geneigd zijn de vlag terug aan de

bond over te maken. Blijkbaar hadden de

laatste vier overlevenden van de opgeëisten

uit Denderwindeke afgesproken dat de

laatste van hen de vlag ging meenemen in

zijn graf, maar de familie heeft zich daar toen

tegen verzet omdat de gemeente ver-

keerdelijk ‘oud-strijder’ op de zerk van de

betrokkene had geplaatst - meteen een

illustratie van het feit dat dit onderscheid

tussen oud-strijders en opgeëisten heel

gevoelig lag na WO I. De vlag werd ge-

schonken aan het In Flanders Fields Museum

in Ieper, die ze meteen een mooie plaats gaf

in een nieuwe tentoonstelling.

© Georges Vande Winkel - Vlag van de Bond der Opgeëisten Denderwindeke - MADEinDENDERLAND.be.

25


© Erfgoedcel Denderland - Herdenkingswand Erpe-Mere voor gesneuvelde soldaten.

© Erfgoedcel Denderland - Dirk De Boeck bij de herdenkingswand te Erpe-Mere.

26


EEN HERDENKINGSWAND VOOR DE

OUD-STRIJDERS VAN ERPE-MERE

Aan het administratief centrum in Erpe-

Mere werd in 2015 een herdenkingswand

onthuld met de namen en foto’s van

221 gesneuvelden en oud-strijders. De

her denkingswand is een initiatief van de

Heemkundige Kring Erpe-Mere, met steun

van de gemeente.

Dirk De Boeck van de Heemkundige Kring

legt uit: “In elke deelgemeente van

Erpe-Mere zijn wel oorlogsmonumenten te

vinden met namen van slachtoffers van de

Eerste Wereldoorlog, vaak later aangevuld

met de namen van slachtoffers van de

Tweede Wereldoorlog. De oud-strijders die

konden terugkeren van het slagveld,

worden echter niet op deze monumenten

vermeld. 100 jaar na het uitbreken van de

Eerste Wereldoorlog wou Heemkundige

Kring Erpe-Mere ook deze strijders eren

door een herdenkingswand.”

Er ging enorm veel voorbereidingswerk aan

vooraf. Dirk: “Er zijn bijna 700 jongens vanuit

Erpe-Mere naar het front vertrokken,

waarvan 72 op het slagveld sneuvelden of

stierven door ziekte. We konden 221 namen

van gesneuvelden en oud-strijders

iden tificeren en een plaats geven op de

herdenkingswand. Op 11 november 2018,

bij de herdenking van 100 jaar Wapen-

stilstand, worden nog een aantal namen

aan de herdenkingswand toegevoegd. We

hopen op deze manier om de vergeten

helden van Erpe-Mere een plaats te geven

in de publieke ruimte en in het collectieve

geheugen. Iedereen die hier passeert zal de

imposante wand zien en hopelijk even

stilstaan bij het offer dat deze jongens

hebben gebracht.”

27


© Erfgoedcel Denderland - Gedenk-plaat overleden kinderen Appelterre-Eichem (Ninove).

28


NIEUW MONUMENT IN

APPELTERRE-EICHEM VOOR

OVERLEDEN KINDEREN (NINOVE)

In Appelterre-Eichem (Ninove) werd op de

begraafplaats van Appelterre in 2014 een

gedenksteen ingehuldigd ter nagedach-

tenis van zeven kinderen die in 1919

dramatisch om het leven kwamen.

Etienne De Bruyn van de Strijdersbond voor

de Vrede uit Appelterre legt uit:

“De kinderen waren tussen de 10 en de 14

jaar oud. Ze vonden op 14 januari 1919 aan

de spoorwegbrug een achtergelaten obus,

die ontplofte. Een aantal kinderen werd

zwaar gewond afgevoerd, maar zeven

kinderen overleefden de ontploffing niet.

Zo maakte de Eerste Wereldoorlog ook na

Wapenstilstand nog slachtoffers. Voor een

aantal families uit de buurt was dit een zeer

tragisch ongeval. We willen 100 jaar na de

Eerste Wereldoorlog niet enkel de

gesneuvelde soldaten, maar ook de

kinderen van Appelterre herdenken.”

Voor de inhuldiging van de nieuwe

gedenksteen werden ook de kinderen van

de lokale basisscholen uitgenodigd. Etienne:

“Vandaag is de Groote Oorlog voor kinderen

heel veraf, het is een uitdaging hen te

betrekken bij een herdenking. Dat dit met

leeftijdsgenoten van hun kon gebeuren,

raakte bij velen een gevoelige snaar.

Gelukkig kunnen we op een goede

samenwerking met de basisschool rekenen

om ook de jonge generatie gevoelig te

maken voor de gruwelen van de oorlog,

zodat dit nooit meer kan gebeuren.”

29


OVER REPLICA’S

EN

RESTAURATIE

30


Niet enkel de herinneringen aan de oorlog zijn 100 jaar oud, ook vele monumenten en

gedenkplaten naderen hun 100ste verjaardag. Veel monumenten zijn immers reeds in 1919

opgericht om de eerste verjaardag van Wapenstilstand te vieren. Deze monumenten

doorstonden een eeuw lang weer en wind en zijn niet altijd meer in goede staat.

DE GEBROKEN SOLDAAT VAN LEDE

Voor de Sint-Martinuskerk in het centrum

van Lede werd in 1921 een oorlogs -

monument opgericht van de hand van

Aloïs De Beule, ter nagedachtenis van de

slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog.

Het monu men tale beeld toont een stoere,

volledig uit ge ruste soldaat in witte steen,

met in de rechterhand een geweer en in de

linker hand een vlag met vlaggenstok, met

aan de top daarvan een lauwerkrans en een

kleine goudkleurige leeuw. Aan de voet van

de soldaat ligt een kanonloop. Aan de

rechter zijde was er oorspronkelijk een

(Belgische) leeuw die een (Duitse) arend

met zijn poot vertrapte. Na de inval van de

Duitsers in Lede op 19 mei 1940 werden de

adelaar en de leeuw van het beeld

weg gekapt op bevel van de bezetter. Bij de

restauratie van het beeld in 1995 werd het

beeld niet in zijn oorspronkelijke toestand

terug gebracht.

© Dirk D’Haese - Monument Lede

31


© Erfgoedcel Denderland - De gebroken soldaat van Lede.

32


Het monument is echter in dergelijk slechte

staat dat het bij de heraanleg van het

kerkplein wordt vervangen door een replica.

Claudia Rombaut, cultuurbeleidscoördinator

van de gemeente Lede, legt uit: “Het beeld

is niet meer te restaureren. Het is gemaakt

van beton, met binnenin een houten

constructie. Na onderzoek is gebleken dat

het hout rot is door het insijpelen van vocht.

Om het beeld te vervangen werd

aanvankelijk een heel nieuw ontwerp

voorgesteld. Het nieuwe beeld kreeg echter

een andere functie, namelijk als monument

van ontmoeting en vrede. Dit wordt

geplaatst bij de geconsolideerde ruïne van

het Markizaat, de nieuwe ontmoetingsplek

in Lede. Het oude oorlogsmonument zal

vervangen worden door een replica, die de

geschiedenis van het oude beeld ook

weergeeft. Zo zal de Belgische leeuw die

een Duitse adelaar in de klauwen heeft,

terug zichtbaar zijn, maar in een iets andere

kleur. Deze elementen werden immers

tijdens de Tweede Wereldoorlog op bevel

van de Duitse bezetter verwijderd.”

De vraag wat er met de gebroken soldaat

van Lede moest gebeuren, heeft vele

gemoederen beroerd. De 11 november

vriendenkring uit Wanzele was aanvankelijk

niet te vinden voor de replica. Johan De

Ryck, voorzitter van de vriendenkring, legt

uit: “We vinden het heel jammer dat het

oude beeld niet gerestaureerd kon worden.

We moeten beter zorg dragen voor ons

patrimonium. Hopelijk kan met aan de hand

van de replica toch nog het unieke verhaal

vertellen dat bij het beeld hoort en worden

de naamplaten behouden. Voor een aantal

gesneuvelden is er geen graf meer en is het

monument de enige plaats waar hun

namen vermeld worden.”

© Erfgoedcel Denderland - Claudia Rombaut bij het monument van Wanzele (Lede).

33


© Erfgoedcel Denderland - Bouwhistorica Anne Blondé aan de herdenkingspanelen in de inkom van het oud stadhuis te Aalst.

34


ZANDSTRALEN, HERVOEGEN EN

OPBLINKEN IN AALST

Aalst kent heel wat oorlogsmonumenten

en herdenkingspanelen, maar deze waren

niet allemaal in opperbeste staat. In het

kader van 100 jaar Wapenstilstand werd dan

ook beslist om de oorlogsmonumenten een

opfris beurt te geven.

Bouwhistorica Anne Blondé van de Stad

Aalst: “Sommige monumenten waren er

nog vrij goed aan toe en konden in eigen

beheer gerestaureerd worden, door

bijvoorbeeld vuil of groen te verwijderen of

door marmeren platen terug in de was te

zetten. De monumentale naamplaten in de

inkom van het oud stadhuis werden op

deze manier door de stadsdiensten onder

handen genomen, maar ook het vredes-

monument op het Vredeplein kon in eigen

beheer opgeknapt worden.

Aan een aantal andere monumenten was

ingrijpender werk nodig, zoals zandstralen

of hervoegen. Dit werk werd uitbesteed aan

een gespecialiseerde aannemer. Zo werden

de oorlogsmonumenten in Nieuwerkerken,

Moorsel, alsook het oorlogsmonument van

de parochie Mijlbeek op het Onze-Lieve-

Vrouwplein en het Nationaal Oorlogs-

monument Pupillen op de Graanmarkt

gerestaureerd. Op die manier komen alle

monumenten ter ere van de slachtoffers van

WOI die in het bezit zijn van de stad aan

de beurt.”

35


OVER VREDESBOMEN

EN

NOOIT MEER OORLOG

36


Bij de vele herdenkingsplechtigheden van oud-strijdersverenigingen, bij de

herdenkingsactiviteiten zoals fakkeltochten en concerten, op monumenten en

gedenkplaten en in speeches en publicaties staat vaak dezelfde boodschap centraal:

‘nooit meer oorlog’.

Het einde van de Eerste Wereldoorlog mag dan al 100 jaar geleden zijn, de Groote Oorlog

blijft nog steeds een gevoelige snaar raken bij het grote publiek. Ondanks de dalende

ledenaantallen bij oud-strijdersverenigingen, kunnen publieksgerichte activiteiten als

concerten, fakkeltochten, tentoonstellingen en lezingen op veel belangstelling rekenen.

De Groote Oorlog is dus nog lang niet vergeten.

BOMEN VOOR DE VREDE

In de eerste jaren na de het einde van de

Eerste Wereldoorlog werden in tal van

steden en gemeenten vredesbomen

aangeplant, meestal op een centrale plaats

in het dorp of in de stad. Het planten van de

vredesboom ging meestal gepaard met

allerhande plechtigheden zoals een

kerkelijke viering, een vredesstoet of een

ceremonie. De gemeentebesturen gaven

hiermee gehoor aan een omzendbrief van

de toenmalige minister van Binnenlandse

Zaken die reeds in 1918 aan alle steden en

gemeenten gevraagd had een boom te

planten ter herinnering aan de slachtoffers

van de Groote Oorlog.

Een vredesboom sluit aan bij de

eeuwenlange traditie van het aanplanten

van herdenkingsbomen bij speciale

scharniermomenten in de geschiedenis. Zo

werden er ook lang voor het begin van de

Eerste Wereldoorlog vrijheidsbomen

aangeplant als symbool voor vrijheid en

democratie.

Vandaag zijn er van deze vredesbomen nog

117 geïdentificeerd waarvan meer dan de

helft lindes zijn. Andere veel voorkomende

soorten zijn de zomereik en de bruine eik.

Jammer genoeg zijn er ook veel bomen

verdwenen.

37


Om 100 jaar Wapenstilstand in de kijker te

zetten, nam het Agentschap Natuur en Bos

samen met het Agentschap Onroerend

Erfgoed, Faro (het Vlaams steunpunt voor

cultureel erfgoed) en het Projectsecretariaat

100 jaar Groote Oorlog het initiatief om

nieuwe vredesbomen aan te planten.

Met 231 gemeenten die deelnemen aan de

actie is hun oproep een succes.

Ook in Denderland verschijnen nieuwe

vredesbomen, namelijk in Aalst, Erpe-Mere,

Denderleeuw, Lede en Ninove.

Een vroeg voorbeeld van een vredesboom

vinden we in Hofstade (Aalst), waar reeds

op 22 november 1918 een vredesboom

werd aangeplant tegen de kerkhofmuur bij

de Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartkerk,

na de negenurendienst voor de

gesneuvelde soldaten.

Een ander opvallend voorbeeld van een

vredesboom vinden we in het naburige

Gijzegem (Aalst). De boom werd in 1919 op

het kerkhof bij de Sint-Martinuskerk geplant,

maar de kruin van de zilverlinde is jammer

genoeg afgebroken. De resterende stam

loopt echter opnieuw uit, misschien kan de

boom een tweede leven tegemoet gaan.

Ook in Oordegem (Lede) werd ter

herinnering van de Groote Oorlog eerst

een vredes boom geplant. Pas later kreeg

deze zomerlinde gezelschap van het

oorlogs monument.

© Vlaamse Overheid - Inventaris onroerend erfgoed - Vredeslinde voor de kerk van Erpe (Erpe-Mere).

38


© Vlaamse Overheid - Inventaris onroerend erfgoed - Vredesboom te Nieuwerkerken (Aalst)

EEN VERDWENEN VRIJHEIDSBOOM

In Nieuwerkerken (Aalst) werd tijdens het Vredes-

feest op zondag 23 november 1919 een linde-

boom aangeplant bij de inhuldiging van het

oorlogsmonument. Volgens een verklaring van

Charles De Saedeleer in november 1980 was er

onder de linde een fles ingegraven met de namen

van alle oud-strijders van de gemeente. De linde

werd tijdens een onweer op zondag 8 juni 1997

geveld door bliksem. Bij het verwijderen van de

wortels werden echter geen restanten van een fles

aangetroffen. Aan de nieuwe linde werd er wel een

metalen huls geplaatst met een papier met daarop

alle namen van alle slachtoffers van twee wereld-

oorlogen. Bij de heraanleg van het dorpsplein

moest de linde wijken en werd de metalen huls

niet gerecupereerd.

39


© Erfgoedcel Denderland - Abdalla Juma bij het monument op het Vredeplein te Aalst.

40


ABDALLA UIT AALST IJVERT VOOR VREDE

Ook voor mensen die nog niet zo lang in

België zijn, heeft het herdenken van de

Groote Oorlog een bijzondere betekenis.

Abdalla Teia Juma Hammad is afkomstig uit

Soedan, waar hij met zijn gezin moest

vluchten voor het oorlogsgeweld. In 2013

kwam hij naar Aalst.

Abdalla legt uit: “Sinds 1954 is er in feite

altijd oorlog geweest in Soedan, op

verschillende plaatsen en vooral in het

zuiden van Soedan. Er lijkt maar geen einde

te komen aan het geweld.”

In de regio Darfoer woedt er al lang een

burgeroorlog met heel veel burger-

slachtoffers en grote vluchtelingenkampen.

In 2016 werden er zelfs nog chemische

wapens ingezet tegen burgers. Zuid-

Soedan werd in 2011 onafhankelijk, maar de

regio in het zuiden van de Republiek-

Soedan (ook wel Noord-Soedan genoemd)

is nog steeds in oorlog.

Voor Abdalla is het herdenken van oorlogen

belangrijk: “Het herdenken van de Eerste

Wereldoorlog is een belangrijk signaal: dit

zou nooit meer mogen gebeuren. Voor

mensen van hier is de oorlog heel lang

geleden. Voor mensen in Soedan niet. We

mogen niet vergeten hoe gruwelijk oorlog

kan zijn. Ook vandaag zijn er in de hele

wereld nog veel oorlogen bezig.”

41


OVER MONUMENTEN

EN

GEDENKPLATEN

42


EEN INVENTARIS

In Denderland vinden we tal van monumenten en gedenkplaten die de herinnering

aan de slachtoffers van de Groote Oorlog in de publieke ruimte brengt.

In deze inventaris proberen we een overzicht te geven van de belangrijkste monumenten

en gedenkplaten over de Eerste Wereldoorlog uit Aalst, Denderleeuw, Erpe-Mere,

Lede en Ninove. Vaak werden na 1945 ook namen van slachtoffers van de

Tweede Wereldoorlog toegevoegd, waardoor veel monumenten en gedenkplaten

uit de regio een dubbele herdenkingsfunctie krijgen.

Monumenten en gedenkplaten die niet rechtstreeks verbonden zijn aan de

Eerste Wereldoorlog werden niet opgenomen in de inventaris, evenals de talloze graven

van oud-strijders die op veel kerkhoven nog onderhouden worden.

Beschermde monumenten worden aangeduid met de vermelding van het

betreffende Ministerieel Besluit (M.B.).

43


LEDEa

AALSTb

ERPE-MEREc

DENDERLEEUWd

NINOVEe

44


LEDEa

AALSTb

ERPE-MEREc

DENDERLEEUWd

NINOVEe

45


© Erfgoedcel Denderland - Gedenkplaten WOI in de inkomhal van het stadhuis te Aalst.

46


1

MONUMENTEN EN GEDENKTEKENS WOI

IN AALST

1.1. AALST - GEDENKPLATEN WOI STADHUIS

In 1923 werden in de inkomhal van het

stadhuis in Aalst 8 marmeren gedenkplaten

met de namen van gesneuvelden,

opge ëisten en burgerslachtoffers inge-

huldigd. Jarenlang bleven de gedenkplaten

echter verstopt achter de burelen van

enkele stadsdiensten. Sinds de verhuis naar

het nieuwe administratief centrum werden

de gedenkplaten in ere hersteld en naar

aanleiding van 100 jaar WOI werden ze

gerestaureerd. Aan de vooravond van

Wapenstilstand 2017 werd een inhuldiging

georganiseerd, gebaseerd op de Last Post

ceremonie van Ieper. Zo heeft Aalst ook een

kleine Menenpoort.

47


1.2. AALST - GEDENKPLATEN WOI STADHUIS

Het monument ‘ter nagedachtenis van de burgerlijke slachtoffers van de oorlogen 1914-1918

en 1940-1945’ op het Vredeplein in Aalst staat ook bekend als het Vredes monument.

Het ontwerp van architect Stany De Neef en beeldhouwer Marc De Bruyn bestaat uit een

imposant driehoekig bouwwerk, met centraal de eeuwige vlam. Een aantal sprekende

symbolen versieren het monu ment, zoals een hardstenen basreliëf met de vier ruiters van de

Apocalyps die het oorlogsgeweld voorstelt en een bronzen piëtagroep die de lijdende

mens voorstelt. Opvallend aan dit ‘vredesmonument’ is dat er geen namen van slachtoffers

van de oorlog zijn opgenomen.

Bij de jaarlijkse herdenking op 11 november is het monument op het vredeplein met de

‘eeuwige vlam’ een vaste stopplaats.

48


INHULDIGING

Het monument werd op zondag 9 september 1956 ingehuldigd, 12 jaar na de bevrijding van

Aalst. Er werden in aanloop naar de plechtige inhuldiging heel het weekend

herdenkingsactiviteiten georganiseerd, met een concert van het Schotse muziekkorps ‘The

Band of The Black Watch 1st Battalion’, een taptoe door alle muziekmaatschappijen van

Aalst, een volksbal met Schotse dansen, een plechtige mis en Te Deum ter nagedachtenis

aan koningin Astrid, een bloemenplechtigheid aan het standbeeld van koningin Astrid op

het Keizersplein, een stoet vanop het stationsplein doorheen het centrum van Aalst en een

concert van de muziekkapel van de 2e Infanterie Divisie. Tijdens de officiële plechtigheid aan

het nieuwe monument waren er toespraken van prominenten, een heldenhulde door een

spreekkoor van 300 schoolkinderen, een defilé van groeperingen gevolg door een

bloemenhulde. ’s Avonds kon men opnieuw luisteren naar het Schots muziekkorps.

© Verz. Stadsarchief Aalst, bruikleen J. Louies, foto H. Louies - Inhuldiging monument Vredeplein 1956.

49


1.3. AALST - NATIONAAL OORLOGSMONUMENT

PUPILLEN (MB 24.11.2011)

Aan de Graanmarkt in Aalst vinden we het Nationaal Oorlogsmonument voor de ‘Oud-

leerlingen, Troepenkinderen en leerling-Pupillen’, opgericht bij de 75e verjaardag van de

Pupillenschool in 1922. Hier kregen jongens een militaire opleiding tot in de jaren 1960. Het

gedenkteken is het werk van beeldhouwer Marcel Rau, de architect was Georges Hendrickx

en de steenhouwer Michel Verhulst.

Centraal op het monument zien we een bronzen beeld van een strijdvaardige vrouw met

een zwaard in de hand, geflankeerd door twee naakte kinderen met een zwaard en een

vlag. De vrouw symboliseert België dat de jonge Belgen te wapen roept. Op de achterzijde

van het monument staat een leeuw. Na de Tweede Wereldoorlog werden nog twee

gedenkplaten toegevoegd.

50


OPSCHUDDING

BIJ DE INHULDIGING

Het beeld werd op 23 juli 1922 ingehuldigd door prins Leopold. De grote heisa in de krant

waarmee deze plechtigheid gepaard ging, schoot in het verkeerde keelgat bij de Vlaams-

gezinden en socialisten. Ze vonden de versieringen en vlaggen ‘ter verheerlijcking van het

onverzadigde militaristische monster’ te duur.

© Verz. Stadsarchief Aalst - Postkaart Oorlogsmonument Pupillen.

51


1.4. AALST - OORLOGSMONUMENT PAROCHIE

MIJLBEEK ONZE LIEVE VROUWPLEIN (MB 24.11.2011)

Het monument van de hand van beeldhouwer Aloïs De Beule bestaat uit een bronzen

beeldengroep van een Christusfiguur die een knielende moeder met kind en een soldaat

zegent. In smekende houding vragen zij de bescherming van het Heilig Hart. Aan de

voorkant lezen we volgend opschrift: ‘Dank aan het H. Hert van Jesus / 1914-1918 / Heer

verleen de eeuwige rust aan onze gesneuvelden en opgeëischten’. Na de Tweede

Wereldoorlog werd ook een opschrift ter ere van weggevoerden en werkweigeraars

opgenomen.

52


EEN MONUMENT

DANKZIJ EEN PASTOOR

Het was pastoor Lauwereys die het initiatief nam voor het oorlogsmonument voor de

Onze-Lieve-Vrouw van Bijstandkerk. Reeds in 1914 had hij gezworen een standbeeld op te

richten indien de parochie gespaard zou blijven tijdens de bombardementen aan het begin

van de oorlog. Op 5 april 1920 werd het monument ingehuldigd met een misviering door

de bisschop van Gent, gevolgd door een concert. ’s Avonds werd het gedenkteken verlicht

en was er vuurwerk.

© Verz. Stadsarchief Aalst - Oorlogsmonument Parochie Mijlbeek.

53


1.5. AALST - GEDENKPLAAT BELGISCHE

SPOORWEGEN AAN HET STATION

Het initiatief voor deze gedenkplaat was een nationale actie van de Belgische Spoor wegen,

waarbij een uniform ontwerp in verschillende Belgische stations werd gerealiseerd. Het

betreft een bronzen gedenkplaat op een blauw hardstenen omlijsting.

De gedenkplaat aan het station van Aalst werd in 1927 ingehuldigd door minister Anseele en

burgemeester Moyersoen. Het stedelijke brandweerkorps zorgde voor een muzikale noot

op het stationsplein.

© Verz. Stadsarchief Aalst, bruikleen D. D’Haese - Gedenkplaat Belgische Spoorwegen Station Aalst.

54


1.6. AALST - GEDENKPLAATS WOI

SINT-JOZEFSCOLLEGE

In de inkom van het ‘Groot College’ van Aalst vinden we een gedenkplaat ter herdenking

van de gesneuvelde leerlingen en oud-leerlingen van het college. Dit werk van kunstenaar R.

Poincon uit Brussel omvat 37 naamsvermeldingen.

1.7. BAARDEGEM - GEDENKTEKEN WOI

BEGRAAFPLAATS

Op de begraafplaats in Baardegem vinden we een gedenkteken voor 2 gesneuvelde

inwoners van Baardegem. Het betreft een betonnen rots-imitatie als sokkel, waarop centraal

een ijzeren kruis staat. Het gedenk teken huldigt zowel de slachtoffers van WOI als WOII.

1.8. EREMBODEGEM - GEDENKTEKEN WOI EN WOII

Voor de kerk van Erembodegem vinden we een monument in een modernere stijl dan

andere oorlogsmonumenten, die eerder in 19e -eeuwse stijl werden uitgevoerd. Het beeld

werd opgericht in 1924 door architect H. Deree. Aanvankelijk diende het monu ment enkel

ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog, later werden ook de

slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog toegevoegd. Door erosie zijn de namen echter op

vele plaatsen amper leesbaar. Aan de kerkmuur werden echter nieuwe herdenkingsplaten

met de namen van de slachtoffers van beide wereldoorlogen geplaatst.

55


1.9. EREMBODEGEM - MONUMENT EREPARK

OUD-STRIJDERS KERKHOF

In 1956 werd een nieuw monument op ge richt in het erepark van oudstrijders op het kerkhof

van Erembodegem. Hiervoor werd de Aalsterse beeldhouwer Marc De Bruyn aangesteld.

1.10. EREMBODEGEM - GEDENKTEKEN WOI

SINT JOZEFSKERK

In de voorgevel van de Sint-Jozefkerk te Erembodegem vinden we een blauw hardstenen

gedenkplaat voor de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog.

1.11. GIJZEGEM - GEDENKPLATEN WOI

SINT-MARTINUSKERK

In Gijzegem vinden we aan de westgevel van de kerk twee blauw hardstenen gedenkplaten,

aan weerszijde van het toegangsportaal, voor de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog.

1.12. HERDERSEM - GEDENKTEKEN WOI

O.L.V. HEMELVAARTKERK

In het portaal van de O.L.V. Hemelvaartkerk in Herdersem vinden we een blauw hard stenen

gedenkteken, met wit mar meren tekstplaten waarin de namen van de slachtoffers van de

Eerste Wereldoorlog gebeiteld staan. Het gedenk teken dateert van 1919. Na de Tweede

Wereldoorlog werd één naam toegevoegd.

56


OOK IN MOORSEL EEN MONUMENT

DANKZIJ TONEEL

Het oprichten van een oorlogsmonument bracht grote financiële gevolgen met zich mee.

Voor veel gemeenten was het dan ook niet haalbaar om net na de oorlog een monument

op te richten. Vaak werd er gekeken naar het verenigingsleven om een deel van de kosten te

dragen. Ook in Herdersem was dit het geval. Om het monument te bekostigen werd op de

binnenplaats van het klooster van Herdersem een toneelstuk opgevoerd, namelijk de

‘Christenen van Tunis’.

© Alfons Dierickx, Opvoering van het toneelstuk de ‘Christenen van Tunis’ te Herdersem, 1919.

57


1.13. HOFSTADE - GEDENKPLATEN WOI

O.L.H. HEMELVAARTKERK

Aan de westgevel van de O.L.H. Hemelvaartkerk in Hofstade vinden we aan weerszijde van

de toegangspoort twee blauw hardstenen gedenkplaten met wit marmeren naamplaten.

De gedenkplaten werden gereinigd binnen de lopende restauratie van het exterieur van de

kerk en de letters werden opnieuw ingeschilderd.

1.14. HOFSTADE - GEDENKTEKEN WOI EN WOII

Vlakbij de O.L.H. Hemelvaartkerk te Hofstade vinden we een granieten gedenkteken met

gestileerde figuren en namen van slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog en de Tweede

Wereldoorlog. Het gedenkteken werd ontworpen door architect Jules Dubois en uitgevoerd

door beeldhouwer Jos Decker.

1.15. MELDERT - GEDENKTEKEN WOI EN WOII

Voor de kerk van Meldert vinden we het monument voor de militairen, opgeëisten en

burgerslachtoffers van de Eerste Wereldoorlog, later werden de namen van de slachtoffers

van de Tweede Wereldoorlog toegevoegd. Het zuilvormige monument werd gerestaureerd.

1.16. MOORSEL - OORLOGSMONUMENT WOI EN

WOII (MB 24.11.2011)

Op de hoek tussen de Raymond Uytters protstraat en de Kloosterstraat in Moorsel vinden we

een monumentaal gedenkteken uit blauwe hardsteen, bestaande uit een centrale obelisk,

langs weerszijde geflankeerd door bronzen bas-reliëfs, naar het ontwerp van beeld bouwer

Jacques François Marin. Na de Tweede Wereldoorlog werden ook de namen van de

gesneuvel den en weer standers toegevoegd.

58


OOK IN MOORSEL EEN MONUMENT

DANKZIJ TONEEL

Zoals in een aantal andere gemeenten zorgde ook in Moorsel het toneel voor de nodige

middelen om het oorlogsmonument te bekostigen. De opbrengst van toneelvoorstellingen

die toneelvereniging ‘Jan de Meer’ in 1919 en 1920 gaf, werd aangevuld met een toelage van

het schepencollege van de toenmalige gemeente Moorsel. Dit valt ook te lezen op het

opschrift: “Aan onze jongens voor het vaderland gestorven / Namens den onafhankelijken

toneelkring Jan de Meer en het gemeente bestuur Nov 1920 / Als zaden zoo vielen hun lyken in ’t

zand / Hoop op den oogst, o Vaderland”. De grond waarop het monument werd geplaatst

behoorde toe aan notaris De Vis uit Aalst, die deze schonk aan de gemeente. Zijn zoon Oscar

overleed immers aan een ziekte tijdens de Eerste Wereldoorlog.

© Vlaamse Overheid, Inventaris onroerend erfgoed - Oorlogsmonument Moorsel.

59


1.17. NIEUWERKERKEN - GEDENKTEKEN WOI

EN WOII

Naast de O.L.V. Hemelvaartkerk in Nieuwerkerken vinden we een blauw hardstenen

gedenk teken in zuilvorm met de namen van oud-strijders, gesneuvelden en opgeëisten van

de Eerste Wereldoorlog. Na ‘45 werden de namen van de slachtoffers van de Tweede

Wereld oorlog toegevoegd.

Zie ook: Inleiding.

Zie ook: Over vrede en nooit meer oorlog - Bomen voor de vrede

60


2

MONUMENTEN EN GEDENKPLATEN

IN DENDERLEEUW

Denderleeuw kent geen alleenstaande monumenten ter nagedachtenis van de Eerste

Wereldoorlog. Wel zijn er in elke deelgemeente gedenkplaten aan of in de kerk. Bovendien

werden alle graven van oud-strijders bewaard.

2.1. DENDERLEEUW – GEDENKPLAAT WOI

SINT-AMANDUSKERK

Aan de zijgevel van de Sint-Amanduskerk in Denderleeuw vinden we een monumentale

gedenkplaat ter nagedachtenis van de burgerlijke en militaire slachtoffers van de Eerste

NIEUWERKERKEN - GEDENKTEKEN WOI EN WOII

2.2. WELLE – GEDENKPLAAT WOI EN WOII

SINT-PIETERSBANDENKERK

Aan de kerkhofmuur van de Sint-Pietersbandenkerk te Welle vinden we een gedenkplaat

met namen van slachtoffers van zowel de Eerste als de Tweede Wereldoorlog.

61


2.3. IDDERGEM – TWEE GEDENKPLATEN WOI

SINT-AMANDUSKERK

In de Sint-Amanduskerk te Iddergem vinden we bij het betreden van de kerk links en rechts

een gedenkplaat ter nagedachtenis van de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog. Er

worden 7 namen vernoemd, niet enkel van gesneuvelde soldaten, maar ook van inwoners

van Iddergem die neergeschoten zijn omwille van smokkelactiviteiten.

Jaarlijks vindt er een herdenkings plechtig heid plaats in de Sint-Amanduskerk, met

bloemenhulde aan deze gedenkplaten.

Zie ook: Over herdenkingsplechtigheden en herdenkingsverenigingen: Vrede en verbroedering in

Iddergem (Denderleeuw).

2.4. DENDERLEEUW, IDDERGEM, WELLE -

OUD-STRIJDERSGRAVEN

Op de begraafplaatsen van Denderleeuw, Welle en Iddergem bevinden zich de graven van

oud-strijders van de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Deze zijn allemaal bewaard en op

de kerkhoven zijn ereperken ingericht. Op deze graven zijn ook plaatjes aangebracht om aan

te geven dat er een oud-strijder rust.

63


3


IN ERPE-MERE

3.1. AAIGEM – GEDENKPLAAT WOI EN WOII

SINT-NIKLAASKERK

Aan de voorgevel van de Sint-Niklaaskerk in Aaigem vinden we een gedenkplaat voor de

slachtoffers, soldaten en bannelingen van de Eerste Wereldoorlog. Later werden de

slachtoffers van de Tweede Wereld oorlog toegevoegd. De stenen gedenkplaat is van de

hand van steenkapper Birmant uit Ninove en werd op 10 november 1919, een jaar na het

einde van de Eerste Wereld oorlog, ingehuldigd met een rouwdienst voor de overledenen,

waarop meer dan 800 aanwezigen waren.

64


3.2. BAMBRUGGE – GEDENKPLAAT EN MONUMENT

WOI EN WOII – SINT-MARTINUSKERK

Aan de voorgevel van de Sint-Martinuskerk te Bambrugge vinden we een gedenkplaat voor

de gesneuvelde soldaten en opge ëisten van de Eerste Wereldoorlog. Oorspronkelijk hingen

er ook vier foto’s op de gedenkplaat, deze kregen later een plaats op het monument.

Het later opgerichte monument is een alleenstaand monument bij de kerk, waarop de

slachtoffers van beide wereldoorlogen worden vermeld, samen met hun foto.

De vermoedelijke uitvoerder is F.V. De Wiele uit Aalst.

3.3. BURST – MONUMENT WOI EN WOII

SINT-MARTINUSKERK

Links van de Sint-Martinuskerk te Burst vinden we een monument, opgericht voor de

oorlogsslachtoffers van de Eerste Wereld oorlog. Later werden ook de namen van de

slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog vermeld. Het monument werd opgericht in 1920

en vermeldt zowel gesneuvelden, opgeëisten als burgerlijke slachtoffers.

65


3.4. ERPE – MONUMENT WOI EN WOII

SINT-MARTINUSKERK

Voor de kerk van Erpe vinden we, naast de vrijheidsboom, het oorlogsmonument ter

nagedachtenis van de slachtoffers van de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Zowel

soldaten, burgers als opgeëisten worden vermeld. Het betreft een beeld van Jozef De

Somer, die ook andere monumenten in de regio voor zijn rekening nam. Op elke hoek staat

een soldaat van een verschillende nationaliteit (een Belg, een Fransman, een Amerikaan en

een Schot) en bovenaan staat een leeuw. Een opvallende vermelding op het monument, is

de inscriptie AVV-VVK (Alles Voor Vlaanderen, Vlaanderen Voor Kristus) op de plaat achteraan

het beeld, waarschijnlijk een gevolg van De Somers sympathie voor de frontbeweging

tijdens de oorlog. Het monument werd in 1920 ingehuldigd met een plechtige misviering,

waarbij de opkomst te groot was voor de kerk, gevolgd door de opvoering van de

Brabançonne aan het monument en een concert op het kiosk.

66


EEN VERPLAATSTE LEEUW

Het opvallendste element aan het monument voor de

kerk van Erpe, moet wel de leeuw zijn die het monu-

ment bekroont. De leeuw houdt een wapen schild vast

tussen zijn klauwen en kijkt fier in de verte. Oorspron-

kelijk stond de leeuw naar het oosten, strijdvaardig

gericht naar Duitsland. Tijdens de Tweede Wereld-

oorlog werd het monument echter verplaatst.

Hoogst waarschijnlijk vond de Duitse bezetter het

monument net iets te uitdagend. De oriëntatie is

vandaag dus niet de originele, maar het beeld is nog

steeds intact.

© Erfgoedcel Denderland - Oorlogsmonument aan de kerk van Erpe (Erpe-Mere).

67


3.5. MERE – MONUMENT WOI EN WOII

SINT-BAVOKERK

Aanvankelijk werd het monument opgericht voor de slachtoffers van de Eerste

Wereldoorlog, maar later werden ook de namen van slachtoffers van de Tweede

Wereldoorlog toegevoegd. Het monument is van de hand van steenkapper Birmant uit

Ninove en herdenkt zowel gesneuvelden, opgeëisten als burgerlijke slachtoffers van beide

wereldoorlogen.

3.6. OTTERGEM – GEDENKPLAAT WOI

SINT-PAULUS BEKERINGKERK

Tegen de gevel van de Sint-Paulus Bekering kerk te Ottergem vinden we een gedenk plaat

voor de gesneuvelde soldaten van de Eerste Wereldoorlog. Er worden drie namen vermeld,

samen met hun foto. Net buiten de kerkhofmuur staat de vrijheidsboom.

3.7. VLEKKEM – GEDENKPLAAT WOI

SINT-LAMBERTUSKERK

Aan de Sint-Lambertuskerk te Vlekkem vinden we een gedenkplaat er nagedachtenis van de

slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog.

3.8. ERONDEGEM – MONUMENT WOI EN WOII


Voor de Sint-Pietersbandenkerk te Erondegem vinden we het oorlogsmonument voor

burgerslachtoffers en militaire slachtoffers van de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Het

betreft een vrijstaand, zuilvormig monument, met bovenaan een beeld van een leeuw.

69


4

MONUMENTEN EN GEDEKPLATEN

IN LEDE

4.1. LEDE – MONUMENT WOI EN WOII

SINT-MARTINUSKERK

Voor de Sint-Martinuskerk in het centrum van Lede werd in 1921 een oorlogs monu ment

opgericht van de hand van Aloïs De Beule, ter nagedachtenis van de slachtoffers van de

Eerste Wereldoorlog. Later werden namen toegevoegd van de slachtoffers van de Tweede

Wereldoorlog, maar ook van de Koreaanse oorlog. Ook krijgsgevangenen, burgerslachtoffers,

weggevoerden en werkweigeraars worden vernoemd op het monument.

70


EEN VERDWENEN ADELAAR EN LEEUW

Het monumentale beeld toont een

stoere, volledig uitgeruste soldaat, in

witte steen, met in de rechterhand

een geweer en in de linkerhand een

vlag met vlaggestok, met aan de top

daarvan een lauwerkrans en een

kleine goudkleurige leeuw. Aan de

voet van de soldaat ligt een kanon-

loop. Aan de rechterzijde was er

oor spronkelijk een (Belgische) leeuw

die een (Duitse) arend met zijn poot

vertrapte. Na de inval van de Duitsers

in Lede op 19 mei 1940 werden de

adelaar en de leeuw van het beeld

weg gekapt op bevel van de bezetter.

Bij de restauratie van het beeld in 1995

werd het beeld niet in zijn oor spron-

kelijke toestand terug gebracht.

Jaarlijks wordt op 11 november in de

kerk een plechtigheid georganiseerd

ter herdenking van Wapenstilstand,

gevolgd door bloemenhulde aan het

monument. Het monument is echter

in dergelijk slechte staat dat het bij de

heraanleg van het kerkplein wordt vervangen door een replica.

Zie ook: Over replica’s en restauratie - De vervallen soldaat van Lede

© Erfgoedcel Denderland - Oorlogsmonument Lede, thans verdwenen van het marktplein.

71


4.2. IMPE – MONUMENT WOI EN WOII

SINT-DENIJSKERK

Nabij de Sint-Denijskerk in Impe, vinden we een zuilvormig monument voor de slachtoffers

van de Eerste Wereldoorlog. Later werden ook de namen van de slachtoffers van de Tweede

Wereldoorlog toegevoegd. Er worden naast gesneuvelde soldaten, ook opgeëisten en

burgerlijke slachtoffers vermeld.

4.3. OORDEGEM – MONUMENT WOI EN WOII

SINT-MARTINUSKERK

Nabij de Sint-Martinuskerk te Oordegem

vinden we het oorlogsmonument dat

oorspronkelijk werd opgericht ‘ter nage-

dachtenis van de gesneuvelde soldaten en

overleden opgeëisten’ van de Eerste

Wereldoorlog. Later werden ook namen van

slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog

toegevoegd. Er is zowel aandacht voor

gesneuvelden, als voor weerstanders,

over leden oud-strijders, weggevoerden en

burgerlijke slachtoffers. Het monument

stond oorspronkelijk aan de ingang van de

kerk, maar werd later bij de vernieuwing van

het dorpscentrum verplaatst en opnieuw

ingehuldigd op 11 november 1965. We zien

een Sint-Martinusfiguur als soldaat die zijn

mantel deelt met een arme.

© Vlaamse Overheid, Inventaris onroerend erfgoed - Monument WOI en WOII te Oordegem en vredesboom.

72


4.4. OORDEGEM – MONUMENT WOI CYCLISTEN

STEENWEG

Op de Grote Steenweg, ter hoogte van de

Fauconniersmolen, vinden we het

monument ter herdenking van de

gevallenen van de Belgische Compagnie

Cyclisten, een compagnie van de Brusselse

burgerwacht. In 1914 kwam het tot een

confrontatie tussen de Belgische Cyclisten

en een Duitse voorhoede. Het monument

werd opgericht in 1926-1927 naar een

ontwerp van architect Pierre Devos.

© Vlaamse Overheid, Inventaris onroerend erfgoed - Monument voor de cyclisten te Oordegem (Lede).

73


4.5. SMETLEDE – HERDENKINGSPLAAT WOI

SINT-PHARAILDISKERK

In de Sint-Pharaildiskerk te Smetlede werd in 1919 een herdenkingsplaat op ge richt ter

nagedachtenis van de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog, met aandacht voor zowel

gesneuvelden, doodgeschoten werkweigeraars als om ge komen opgeëisten.

4.6. WANZELE – MONUMENT WOI EN WOII

SINT-BAVOKERK

Aan de rechterzijde van de ingang van de Sint-Bavokerk te Wanzele vinden we een

zuilvormig monument ter nagedachtenis van de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog.

Later werden ook de namen van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog toegevoegd.

Voor een afbeelding van het monument in Wanzele, zie ook: Over replica’s en restauratie -

De gebroken soldaat van Lede.

74


5


IN NINOVE

5.1. APPELTERRE-EICHEM - MONUMENT WOI EN

WOII – SINT-GERTRUDISKERK

Aan de voorzijde van de Sint-Gertrudiskerk

in Appelterre-Eichem vinden we een

vrij staand monument uit blauwe hardsteen

en opvallend beelhouwwerk, uitgevoerd

door arduinkapper Birmant uit Ninove. In

1949 werden de namen van de slachtoffers

van de Tweede Wereldoorlog toegevoegd.

Aan het monument en in de kerk wordt op

Wapenstilstand jaarlijks een herdenkings-

plechtigheid georganiseerd.

© Erfgoedcel Denderland - Oorlogsmonument en gedenkplaten aan de kerk van Appelterre (Appelterre-Eichem, Ninove).

75


5.2. APPELTERRE-EICHEM – GEDENKPLATEN WOI

EN WOII – SINT-GERTRUDISKERK

Aan de gevel van de Sint-Gertrudiskerk in Appelterre-Eichem vinden we twee gedenkplaten

voor gesneuvelden, gefusilleerden, inwoners die in ballingschap gestorven zijn en

burgerlijke slachtoffers van beide wereldoorlogen. De gedenkplaten bevinden zich aan

weerszijden van het monument (zie 5.1.).

5.3. APPELTERRE-EICHEM – GEDENKSTEEN

SLACHT OFFERS ONTPLOFFING OORLOGSTUIG

1919 – KERKHOF

Tijdens de 11-novemberviering in 2014 werd op het kerkhof in Appelterre-Eichem een

gedenksteen ingehuldigd ter nage dach tenis van 7 kinderen die op 14 januari 1919 het leven

lieten toen een achtergelaten bom per ongeluk tot ontploffing kwam.

Zie ook: Over nieuwe monumenten en herdenkingstekens - Een nieuwe gedenksteen in Appelterre-

Eichem voor overleden kinderen (Ninove).

5.4. ASPELARE – GEDENKPLATEN WOI

SINT-AMANDUSKERK

Aan de voorgevel van de Sint-Amanduskerk vinden we twee gedenkplaten voor de

slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog. Zowel de gesneuvelden als de slachtoffers die in

ballingschap zijn gestorven, worden herdacht. De uitvoerder van de gedenk platen was

steenkapper Birmant uit Ninove.

76


5.5. DENDERWINDEKE – TWEE MONUMENTEN WOI

SINT-PETRUSKERK

Tegen de voorgevel van de Sint-Petruskerk

in Denderwindeke vinden we twee

gelijk aardige monumenten voor de

slacht offers van de Eerste Wereldoorlog.

Het ene monument huldigt de gesneuvel-

den van Denderwindeke en werd uitge-

voerd door C. Van Liefferinge. Het andere

monument huldigt de opgeëisten die

stierven tijdens ballingschap en werd

uitgevoerd door P. De Witte.

© Erfgoedcel Denderland - Monument aan de kerk van Denderwindeke (Ninove).

5.6. DENDERWINDEKE – GEDENKPLAAT

OPGEËISTEN – SINT-PETRUSKERK

100 jaar na Wapenstilstand werd in Denderwindeke een gedenkplaat ingehuldigd ter ere

van de Winnikse weggevoerden. 171 mannen werden uit het dorp opgeëist. Hun namen

staan nu in steen gebeiteld tegen de kerkhofmuur.

Zie ook: Over nieuwe monumenten en herdenkingstekens - De opgeëisten van Denderwindeke in

eer hersteld (Ninove).

77


5.7. LIEFERINGE – GEDENKPLATEN WOI

OLV. LICHTMISKERK

Op de achtergevel van de OLV. Lichtmiskerk te Lieferinge vinden we twee gedenkplaten. De

ene gedenkplaat gedenkt de soldaten en opgeëisten en is geplaatst op initiatief van de

gemeente. De andere kwam er op initiatief van de gouverneur van Oost-Vlaanderen.

5.8. MEERBEKE – GEDENKPLATEN WOI

SINT-GERTRUDISKERK

Aan de voorgevel van de Sint-Gertrudiskerk te Meerbeke vinden we twee blauw stenen

gedenkplaten ter nagedachtenis van de gesneuvelden, krijgsgevangenen en opgeëisten

van de Eerste Wereldoorlog. De gedenkplaten werden opgericht in 1924.

5.9. MEERBEKE – MONUMENT WOI

SINT-GERDRUDISKERK (MB 24.11.2011)

Aan de voorzijde van de Sint-Gertrudiskerk te Meerbeke vinden we een monumentaal

oorlogsgedenkteken voor de gesneuvelden en de burgerlijke slachtoffers van de Eerste

Wereldoorlog uit Meerbeke. Het monument uit natuursteen bestaat uit een beeldengroep

met een dode soldaat, een treurende vrouw en kind en een knielende treurende man.

Achter deze beeldengroep staat een obelisk versierd met kruis en lauwerkrans. De

lauwerkans omslingert het wapenschild van Meerbeke.

78


MONUMENTALE CONCERTEN

Het Meerbeekse monument kwam er op vraag van de bonden van de oud-strijders en de

opgeëisten. Het was echter niet evident om dergelijk monumentaal werk te bekostigen. Er

werden fondsen ingezameld via giften, omhalingen en inkomsten van concerten. Pas in

1926 kon het monument worden opgericht, mede met steun van de gemeente.

© Georges Vande Winkel - Oorlogsmonument te Meerbeke (Ninove).

79


5.10. NEDERHASSELT – GEDENKPLATEN WOI

SINT-AMANDUSKERK

Op de voorgevel van de Sint-Amanduskerk in Nederhasselt vinden we drie gedenkplaten ter

nagedachtenis aan de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog. Twee gedenkplaten zijn van

de hand van steenkapper Birmant uit Ninove. Deze platen vermelden gesneuvelde soldaten

en ‘martelaren die in ballingschap’ gestorven zijn. De derde gedenkplaat is van de hand van

steenkapper Ruytenhove en vermeldt naast een soldaat die in 1912 sneuvelde ook een

soldaat die in 1940 in Frankrijk sneuvelde.

5.11. NEIGEM – MONUMENT WOI

SINT-MARGARETHAKERK

Voor de Sint-Margrietkerk te Neigem vinden we een oorlogsmonument ter nagedachte nis aan

de slachtoffers van de Eerste Wereld oorlog. Het betreft een sokkel met imposant Christus beeld.

De tekst leest “Neygem aan het Heilige Hart van Christus Koning”.

© Pacha’s foto blog - Oorlogsmonument voor de Sint-Margarethakerk te Neigem (Ninove).

80


5.12. NINOVE - OORLOGSMONUMENT WOI EN WOII

KERKPLEIN (MB 24.11.2011)

Op het Kerkplein in Ninove, vlak voor de Onze-Lieve-Vrouwekerk (voormalige abdijkerk),

vinden we een groots oorlogsmonument voor de gesneuvelden, weggevoerden en

weerstanders van de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Het beeld bestaat uit een stenen

sokkel met een bronzen beeld van een overwinningsengel die een lauwerkrans in de lucht

houdt. Het beeld zou door Marcel Rau ontworpen zijn in 1922. Waarschijnlijk werd het

monument verwezenlijkt door A. Deville, wiens naam onderaan het monument staat.

© Stadsarchief Ninove - Oorlogsmonument Kerkplein Ninove - MADEinDENDERLAND.be.

81


5.13. OKEGEM – GEDENKPLAAT WOI

O.L.V. PRESENTATIEKERK

Aan de voorgevel van de O.L.V. Presentatie kerk te Okegem vinden we een stenen gedenk-

plaat ter nagedachtenis aan de gesneuvelden en verdwenen soldaten van de Eerste

Wereldoorlog. De gedenkplaat is van de hand van steenkapper Birmant uit Ninove.

5.14. OUTER – GEDENKPLAAT WOI

SINT-AMANDSKERK

Aan de voorgevel van de Sint-Amandskerk te Outer vinden we een monumentale gedenk-

plaat ter nagedachtenis aan de gesneuvelde soldaten en de soldaten die in krijgsgevangen-

schap stierven. De gedenk plaat is van de hand van steenkapper Birmant uit Ninove.

5.15. POLLARE – GEDENKPLAAT WOI

SINT-CHRISTOFFELKERK

Aan de achtergevel van de Sint-Christoffelkerk te Pollare vinden we een stenen gedenkplaat

ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog.

5.16. VOORDE – GEDENKPLAAT WOI EN WOII


Aan de voorgevel van de Sint-Pieters banden kerk te Voorde vinden we een stenen gedenk-

plaat ter nagedachtenis aan de gesneuvelde soldaten en opgeëisten van de Eerste en de

Tweede Wereldoorlog.

83


BIBLIOGRAFIE

De Mey, M. Oorlogsmonumenten in Groot-Ninove. Masterscriptie UGent, 2011.

Erfgoedcel Aalst. Tussen Gemeenschap en Geweld – Aalst in de Groote Oorlog, 2014, 195 p.

Stad Aalst. Oorlogsgedenktekens in Aalst, presentatie.

Topke, H. Lede, het oorlogsmonument. Brochure Culturele Raad van Lede, 2010.

Van Der Helst, L. Bijdragen over oorlogsmonument Nieuwerkerken, Erembodegem, Vredeplein Aalst, verschenen in VVAK-mededelingen, s.d.

Van Langenhove, B. Oorlogsmonumenten in de Denderstreek, Ons Heem jg. 52, nr. 4, 1998.

Vlaamse Overheid, 2014-18 100 jaar Grote Oorlog. Vredesbomen, inspiratiebrochure voor een betekenisvolle 11 novemberviering, 2018.

Agentschap Onroerend Erfgoed, inventaris.onroerenderfgoed.be.

Agentschap voor Natuur en Bos, natuurenbos.be.

Heemkundige Kring De Faluintjes, defaluintjes.be.

MADE in AALST, MADEinAALST.be.

MADE in DENDERLAND, MADEinDENDERLAND.be.

Traces of war, tracesofwar.com.

Westhoek Verbeeldt, westhoekverbeeldt.be.

Wikimedia Commons, commons.wikimedia.org.

84


COLOFON

ERFGOEDC

EL

DENDERLA

ND

REDACTIE: Michaël Van Houtte

EINDREDACTIE: Erfgoedcel Denderland

FOTOGRAFIE: De Fotostudio: Geert Vanden Broeck en Erfgoedcel Denderland FOTO COVER © Verz. Stadsarchief Aalst, bruikleen J. Louies, foto H. Louies. Inhuldiging monument Vredeplein Aalst, 1956.

DRUK: L.capitan

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: Caroline De Meerleer, voorzitter projectvereniging Erfgoed Denderland, Onderwijsstraat 1, 9300 Aalst

Deze publicatie werd uitgegeven n.a.v. de lezing ‘Herdenken in Denderland – 100 jaar WOI’ op 21 oktober 2018 te Aalst.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, micro�lm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Ondanks alle zorg die aan de samenstelling van de uitgave werd besteed, kunnen de auteurs noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit eigen fout die in deze publicatie zou kunnen voortkomen.

© 2018 Erfgoedcel Denderland

85


86


100 JAAR WOI - Erfgoedcel Denderland...het een uitdaging om jongeren aan te trekken, maar daar...

Documents

Transcript of 100 JAAR WOI - Erfgoedcel Denderland...het een uitdaging om jongeren aan te trekken, maar daar...