1 Eiwitten (proteïnen) › 2018 › 08 › ... · 31-08-18 1 1 Eiwitten (proteïnen) •...
3
31-08-18 1 1 Eiwitten (proteïnen) • Aminozuur-moleculen Eiwitten zijn opgebouwd uit even groot aantal aan elkaar gekoppelde aminozuur-moleculen (polymeer). In eiwitten van de mens komen 20 verschillende aminozuren voor. Bij volwassenen kunnen acht aminozuren niet of onvoldoende worden gevormd. Deze moeten via het voedsel binnenkomen à Essentiële aminozuren. De overige Niet-Essentiële aminozuren kunnen in de lever worden gevormd uit andere aminozuren. Eiwitten Koolhydraten Vetten Eiwitten (proteïnen) Eiwitten Koolhydraten Vetten Isoleucine (Ile) Fenylalanine (Phe) Leucine (Leu) Threonine (Thr) Lysine (Lys) Tryptofaan (Trp) Methionine (Met) Valine (Val) Alanine (Ala) Glutaminezuur (Glu) Arginine (Arg) Glycine (Gly) Asparagine (Asn) Histidine (His) Asparaginezuur (Asp) Proline (Pro) Cysteïne (Cys) Serine (Ser) Glutamine (Gln) Tyrosine (Tyr) • Essentieel: • Niet Essentieel : 2 Niet-essentiële aminozuren kunnen in de lever uit andere aminozuren worden gevormd door transaminering. ( Semi-Essentieel ?) A Eiwitten (proteïnen) • Aminozuur-moleculen Eiwitten zijn opgebouwd uit even groot aantal aan elkaar gekoppelde aminozuur-moleculen (polymeer). Eiwitten Koolhydraten Vetten Condensatie Peptidebinding – Aminogroep (N); – Zijketen (R) verschilt per aminozuur. Carboxylgroep (C – eind) Vormen eiwitten 3 (N – eind) Eiwitten (proteïnen) • Aminozuren Eiwitten Koolhydraten Vetten 4 In tegenstelling tot vetzuren en glucose kunnen aminozuren niet worden opgeslagen. Aminozuren kunnen ook niet uitgescheiden worden. Een teveel aan aminozuren wordt als brandstof gebruikt. Ureum? Koolstofskelet? Transaminering: Daartoe wordt de aminogroep (als NH 2 ) overgeplaatst om andere Niet Essentiële aminozuren te vormen. Het overblijvende koolstofskelet wordt omgezet zodat het verder gebruikt kan worden in de stofwisseling. A Koolhydraten (sachariden) • Monosachariden • Disachariden • Polysachariden Koolhydraten Vetten Eiwitten (CH 2 O) n n=3,4,5,6 Glucose C 6 H 12 O 6 Glycosidebindingen : koolhydraten (condensatie) > disacharide, polysachariden Glucose • Energiebron cellen Reserve-energie in de vorm van zetmeel (planten), glycogeen (dieren) • Stevigheid Cellulose (celwand) Chitinie (pantser geleedpotigen) • Bestanddeel van Glycoproteïnen, glycolipiden celmembraan 5 Glycosidebinding condensatie hydrolyse BACK 6
Transcript of 1 Eiwitten (proteïnen) › 2018 › 08 › ... · 31-08-18 1 1 Eiwitten (proteïnen) •...
31-08-18
1
1
Eiwitten(proteïnen)
• Aminozuur-moleculenEiwittenzijnopgebouwduitevengrootaantalaanelkaargekoppeldeaminozuur-moleculen(polymeer).
Ineiwittenvandemenskomen20verschillendeaminozurenvoor.Bijvolwassenenkunnenachtaminozurennietofonvoldoendewordengevormd.DezemoetenviahetvoedselbinnenkomenàEssentiëleaminozuren.DeoverigeNiet-Essentiëleaminozurenkunnenindeleverwordengevormduitandereaminozuren.
Eiwitten Koolhydraten Vetten
Eiwitten(proteïnen)
Eiwitten Koolhydraten Vetten
Isoleucine (Ile) Fenylalanine (Phe)
Leucine (Leu) Threonine (Thr)
Lysine (Lys) Tryptofaan (Trp)
Methionine (Met) Valine (Val)
Alanine (Ala) Glutaminezuur (Glu)
Arginine (Arg) Glycine (Gly)
Asparagine (Asn) Histidine (His)
Asparaginezuur (Asp) Proline (Pro)
Cysteïne (Cys) Serine (Ser)
Glutamine (Gln) Tyrosine (Tyr)
• Essentieel:
• NietEssentieel:
2
Niet-essentiëleaminozurenkunnenindeleveruitandereaminozurenwordengevormddoortransaminering.
(Semi-Essentieel?)A
Eiwitten(proteïnen)
• Aminozuur-moleculenEiwittenzijnopgebouwduitevengrootaantalaanelkaargekoppeldeaminozuur-moleculen(polymeer).
Eiwitten Koolhydraten Vetten
Condensatie
Peptidebinding
– Aminogroep(N);– Zijketen(R)verschiltperaminozuur.
Carboxylgroep(C–eind)
Aminozuurineiwit:volgordealtijdvanNnaarC– eind.(bv.lys-arg-arg-glu-ser-)
Vormeneiwitten
3
(N–eind)
Eiwitten(proteïnen)
• Aminozuren
Eiwitten Koolhydraten Vetten
4
Integenstellingtotvetzurenenglucosekunnenaminozurennietwordenopgeslagen.Aminozurenkunnenooknietuitgescheidenworden.Eenteveelaanaminozurenwordtalsbrandstofgebruikt.
Ureum?Koolstofskelet?
Transaminering:Daartoewordtdeaminogroep(alsNH2)overgeplaatstomandereNietEssentiëleaminozurentevormen.Hetoverblijvendekoolstofskeletwordtomgezetzodathetverdergebruiktkanwordenindestofwisseling.
A
Koolhydraten(sachariden)
• Monosachariden• Disachariden• Polysachariden
Koolhydraten VettenEiwitten
(CH2O)nn=3,4,5,6
GlucoseC6H12O6
Glycosidebindingen:koolhydraten(condensatie)>disacharide,polysachariden
Glucose
• Energiebroncellen Reserve-energieindevormvanzetmeel(planten),glycogeen(dieren)
• Stevigheid Cellulose(celwand)Chitinie(pantsergeleedpotigen)• Bestanddeelvan Glycoproteïnen,glycolipidencelmembraan
5
Glycosidebinding
condensatie hydrolyse
BACK
6
31-08-18
2
EiwittenenKoolhydraten
• MacromerenPolymerenontstaandoorhetstapsgewijsaantoevoegen(covalentbinden)vanmonomeren(condensatie).
7
Eiwitten Koolhydraten
GekatalyseerddoorenzymenVolgordevanbelang!
Covalentebindingen:flexibiliteitNon-covalentebindingen:vorm&specificiteit
Variatievolgorde→diversiteit
Vetten
Vetten(lipiden)
• Vetzuren– Onderdeelvancelmembranen;
– Voedselreservescel (indevormvandruppelstriglyceriden);
– Onderdeelvandevetten: Onoplosbaarinwater. Oplosbaarinvetenandereorganischeoplosmiddelen.
VettenKoolhydratenEiwitten
Voorbeeldenvanvetten:Vetzurenenafgeleiden(bijvoorbeeldmono-,di-entriglyceriden),fosfolipiden,glycolipiden,steroiden(bijvoorbeeldcholesterol)
8
A
Vetten(lipiden)
• Eenvetmolecuulisopgebouwduiteenglycerol-molecuulendrievetzuurmoleculen.– Verzadigdevetzuren
– Onverzadigdevetzuren
VettenKoolhydratenEiwitten
Geendubbelebindingen:‘vrijerotatie’
Metdubbelebindingen:‘star’(knikken)
Voorbeeldenvanvetten:Vetzurenenafgeleiden(bijvoorbeeldmono-,di-entriglyceriden),fosfolipiden,glycolipiden,steroiden(bijvoorbeeldcholesterol)
9
Vetten(lipiden)
VettenKoolhydratenEiwitten
Structuurformulevaneenverzadigdvetzuur
Structuurformulevaneen(enkelvoudig)onverzadigdvetzuur
10
Dubbelebinding
HydrofieleCarboxylgroep(COOH)HydrofobeKoolwaterstofketen (=vetzuurstaart)
Triglyceride
VettenKoolhydratenEiwitten
Voorbeeldtriglyceride(triacylglycerol)voedselreservescel;druppels
EnergiebijafbraakishogerdanbijafbraakglucoseBELANGRIJKSTEENERGIE–OPSLAG
Carboxylgroep:meestalcovalentebindingmetanderemoleculen
11
Waarom?
Fosfolipiden
VettenKoolhydratenEiwitten
Belangrijkonderdeelcelmembraan
12
31-08-18
3
Vetten(lipiden)
• CholesterolEenvetdatvoorkomtincelmembraneneninhetbloedplasma.Hetmeestecholesterolwordtaangemaaktdoordelever.Eenkleinbeetjekrijgjebinnenviajevoeding.Verzadigdevetzurenbevorderendeafzettingvancholesteroltegendebinnenwandvanbloedvaten,waardoorzenauwerworden.
13
Atherosclerose?Gevolg?
Eiwitten Koolhydraten Vetten
Cholesterol
14
Functieàkanleidentothart-envaatziekten.
Eiwitten Koolhydraten Vetten
Cholesterol;draagtbijaande‘vloeibaarheid’vandecelmembraan,vult‘gaten’enmaaktdaardoordemembraanmindervloeibaar.
Vetten(lipiden)
• Essentielevetzuren Hetmenselijklichaamkanglycerolendemeestevetzurenvormenuitandereorganischestoffen.Daardoorhoeftjevoedselmaarweinigvettentebevatten.Alleenenkeleonverzadigdevetzurenmoeteninhetvoedselvoorkomen(essentiëlevetzuren)Plantaardig à ALA(alfa-linoleenzuur)Visvetzuren à EPA(eicosapentaeenzuur) à DHA(docosahexaeenzuur)
15
VettenKoolhydratenEiwitten
Omega–3– vetzuur:
Water
• OrganismenWateriseenbelangrijkebouwstofvoorjelichaamscelleneneenoplosmiddelvoorallerleistoffen.Samenmetdeopgelostestoffenbepaaltwaterdeosmotischewaardevandevloeistoffeninhetlichaam.
16
Mineralen(zouten)
• Bouwstoffen?• Spoorelementen?
17
Mineraal (ion)
Naam Betekenis
Na+
K+ natrium kalium
doorgeven van impulsen in de zenuwbanen
Mg2+ magnesium zit in chlorofyl bij planten
Ca2+ calcium zit in onze botten.
Fe2+ ijzer aanwezig in rode bloedlichaampjes
NO3- nitraat voor aanmaak van aminozuren en proteïnen
PO43- fosfaat voor aanmaak nieuwe DNA moleculen
Cl- chloride aanmaak zoutzuur in onze maag
18
Vitaminen
• Gebrekziekten• Provitaminen?• Vitamine-B-complex?
