2003

MeldingenOngebruikelijkeTransacties

Jaaroverzicht

Vooruitblik 2004

De overheid isvastbesloten omnationaal eninternationaalpaal en perk te stellenaan de invloed vancrimineel geld op de samenleving.Een speerpunt daarbij is het bestrijden van witwassen

Daarom moetenbanken en anderefinanciële instellingen

zoalslevensverzekeraars,creditcard-maatschappijenen casino’s,ongebruikelijketransacties melden.Sinds 1994 vallen zij onder deWet Melding Ongebruikelijke Transacties.

Deze wettelijke regels gelden vanaf december 2001 voor

handelaren in zaken van grote waarde.

Het gaat daarbij om de volgende bij wet aangewezen goederen:

edele metalen,edelstenen, sieraden,juwelen, voertuigen,schepen, kunsten antiek.

Vanaf 1 juni 2003 gelden deze regels ook voor

dienstverleners zoalsadvocaten,

accountants,notarissen, makelaarsen belastingadviseurs.

Alle hiervoor genoemde instellingen moeten ongebruikelijke transacties melden aan het

Meldpunt Ongebruikelijke Transacties in Zoetermeer.

Tenslotte wordt op de meldplicht toezicht uitgeoefend.

Wanneer een melder zichniet houdt aande bepalingenvan de WetMOT pleegtdeze eeneconomischdelict.Hierop staat een gevangenisstraf van maximaal 2 jaar of een boete van €10.000.

Jaaroverzicht 2003Vooruitblik 2004

Inhoudsopgave

12

Algemeen 16

1.1 Richting na tien jaar Wet MOT 171.2 Totaaloverzicht meldingen 19

Resultaten inspanningen & voorlichting 22

2.1 MBA-unit 232.2 Automatisering 242.3 Bestandsvergelijking 25

Signalen en trends uit branches 28

3.1 Traditionele melders 293.2 Money transfers 343.3 Handelaren in zaken van grote waarde 393.4 Vrije beroepsbeoefenaars 41

Internationaal 44

4.1 FIU.NET 454.2 Phare Anti Money Laundering Project 464.3 Egmont groep 474.4 Financial Action Task Force (FATF) 49

Bijlagen 50Het Meldpunt per 1 januari 2004 51Samenstelling Begeleidingscommissie MOT 52

MOT in kengetallen 54

13

Tien jaar Wet MOTen Meldpunt

14

Voorwoord

Sinds 1 februari 1994 laat ons meldsysteem op alle fronten een enorme groei zien. Steeds meer ongebruikelijkeen verdachte transacties, meer (soorten) melders en toenemende variatie in afnemers van MOT-informatiebepalen het beeld. Wat achterblijft is de strafrechtelijke aanpak van verdachte geldstromen en transacties.Hoe dat komt, is onderzocht en de resultaten daarvan hebben tot een serie aanbevelingen geleid.

Na tien jaar staan we dus op een kruispunt. We moeten de uitdaging aangaan om met behoud van de bereikteresultaten en verworvenheden uit het verleden het meldsysteem te verfijnen en aan te scherpen, zodanig dater een balans ontstaat tussen de inspanningen van de melders, het MOT en het BLOM enerzijds en die van deoperationele opsporingsdiensten anderzijds.

Voor die uitdaging staan we. Want hoe je het ook wendt of keert; alleen al in 2002 en 2003 heeft het Meldpuntmeer dan 60.000 verdachte transacties richting de politie gestuurd. Veel, te veel wordt gezegd. Dat kan zo zijn,maar die transacties hebben wel plaatsgevonden in onze maatschappij en materialiseren daarmee criminelegeldstromen in ons land; in 2003 meer dan 1,5 miljard euro. Ze niet meer laten melden is snel geregeld maardaarmee houdt hun bestaan niet op en zeker niet hun ondermijnende werking.

Voorzichtigheid is dus geboden.

Harald KoppeHoofd Meldpunt Ongebruikelijke Transacties

15

1 AlgemeenTien jaar meldplicht zorgt voor bewustwording risico’s witwassen

Groei ongebruikelijke en verdachte transacties zet fors doorWebsite Meldpunt in de lucht

16

1.1 Richting na tien jaar Wet MOT

Tien jaar wettelijke meldplicht heeft in Nederland z’n sporen nagelaten. Bewustwording van de risico’s vancrimineel geld en de gevolgen die een ongehinderd toelaten in het financiële verkeer kan hebben voor zijngoede naam en imago, is misschien wel de grootste winst van het afgelopen decennium. Alle gesprekspartnersbeamen dat in de jubileumuitgave van het Meldpunt ter gelegenheid van zijn tienjarig bestaan. Hoewel lastigmeetbaar, draagt deze mentaliteitsverandering ontegenzeggelijk bij aan verdere invulling van een belangrijkdoel van de Wet MOT, de integriteit van het financiële stelsel. Belangrijke ontwikkelingen, die het karakter van de Wet MOT hebben beïnvloed, zijn de uitbreiding van demeldplicht naar niet-financiële dienstverleners, de invoering van het meldrecht voor overheidsdiensten alsdouane en belastingdienst en de verbreding van witwassen naar alle misdrijfvormen, waaronder fiscale fraude.De meest in het oog springende ontwikkeling evenwel is de explosieve groei van het aantal ongebruikelijke enverdachte transacties. In tien jaar Wet MOT is het aantal ongebruikelijke transacties verzeventienvoudigd enhet aantal verdachte transacties zelfs meer dan verachttienvoudigd. In 2003 was de maandproductie gelijk aande jaarproductie in bijvoorbeeld 1995. Dat heeft z’n consequenties gehad. Het heeft er onder andere toe geleid,dat de plaats van het Meldpunt in de keten aan het verschuiven is. Dat is het gevolg van een bewuste strategischekeuze, een aantal jaren geleden. Niet langer wilde het Meldpunt mikken op de puur strafrechtelijke keten-afhandeling van meldingen, maar de volledige reikwijdte van artikel 3 van de wet MOT, waarin zijn wettelijketaken staan genoemd, benutten. Hoe belangrijk ook, alleen tellen in veroordelingen ter zake witwassen issnijden in eigen vlees. De politiecapaciteit voor witwasonderzoeken op basis van verdachte transacties schootte kort, doet dat nog en zal dat waarschijnlijk de komende tijd blijven doen. Er ontstond een scheve verhoudingtussen het aantal meldingen en het gebruik er van in strafrechtelijke zin. Het Meldpunt heeft derhalve aansluiting gezocht bij (ook) andere strategische partners en zijn resultaatgebiedbreder gedefinieerd.

- Samenwerking met de AIVD. De resultaten hier zijn de verstrekkingen aan de AIVD ter bestrijding vanfinanciering van terreur. Deze samenwerking heeft als bijkomend voordeel, dat ook integriteitschendingenin beeld komen.

- Samenwerking met toezichthouders. Separaat maar ook binnen het FEC vindt overleg plaats en wordt proef-gedraaid in afwachting van de definitieve wijziging van de Wet MOT, die verstrekking van inlichtingen overmelders en meldgedrag mogelijk maakt.

- Strategische analyses. Investeringen in de eigen analysecapaciteit en versterking van het internationalenetwerk (bijv. directe contacten met Western Union) leveren meer en betere strategische analyses op, deels opverzoek en deels op eigen initiatief. Het Meldpunt deelt strategische informatie met collega FIUs, bilateraal enin de internationale strategische analyse workshop.

- Internationale samenwerking. Het verstrekken van MOT-informatie aan collega-meldpunten ter mogelijkedoorgeleiding aan en inpassing in buitenlandse onderzoeken definieert het Meldpunt als resultaat. Aan dezegegevensuitwisseling gaat vooraf, dat het andere land ook de infrastructuur heeft om hieraan mee te werken.Vandaar dat het Meldpunt veel investeert in die infrastructuur: het PHARE-programma, trainingsstages voornieuwe meldpunten, helpen bij het opzetten van meldpunten, deel uitmaken van evaluatiecommissies,activiteiten binnen de Egmont Groep, samenwerking met internationale organisaties. Hiertoe wordt ook hetFIU.NET gerekend. De verstrekking van de hiervoor genoemde MOT-informatie moet snel, veilig, gestandaar-diseerd en zonder taalproblemen geschieden. Het FIU.NET biedt dit allemaal. Het Meldpunt leidt dit project.

- Preventieve werking. Voorkomen is beter dan genezen. Het Meldpunt investeert veel in voorlichting en terug-koppeling. Via de website, brochures en voorlichting in persoonlijke en algemene zin informeren we meldersover de Wet MOT en de werkwijze van het Meldpunt. Ter voorbereiding op de definitieve invoering van hetrisk-based stelsel zijn richtsnoeren voor financiële melders, handelaren en vrije beroepsbeoefenaarsontwikkeld. Met behulp van deze richtsnoeren houdt het Meldpunt de melders op de hoogte van de laatsteontwikkelingen, risico’s en casuïstiek. Uiteraard via de website.

17

Deze ontwikkeling, herpositionering in de keten, komt niet uit de lucht vallen. Veel meldpunten, die tien jaarof langer bestaan, maken dit door. Ook in het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld is onderzoek verricht, zoals inNederland door onderzoeksbureau Faber Organisatievernieuwing B.V. gedaan. KPMG Forensic heeft in juni2003 het rapport “Review of the regime for handling Suspicious Activity Reports” gepubliceerd. ECB (EconomicCrime Branch at NCIS) is een puur politieel meldpunt, dat verdachte transacties ontvangt en veredeld terbeschikking stelt van de operationele politie (law enforcement agencies). ECB is in 1987 opgericht. Tot 2000ontving ECB jaarlijks nooit meer dan 20.000 verdachte transacties. In 2001 begonnen de aantallen fors toe tenemen. In 2003 ontving men daar meer dan 100.000 meldingen. De oorzaken komen bekend voor; aangescherptewetgeving, uitbreiding van de meldplicht en verscherpt toezicht, waardoor melders liever te veel melden danhet risico te lopen vervolgd te worden voor niet-melden. In feite is hierdoor op onderdelen een semi-objectiefmeldsysteem ontstaan.Deze ontwikkeling zien we ook in Nederland. Het is daarom goed de belangrijkste aanbevelingen van KPMG opeen rijtje te zetten en te bekijken welke in Nederland reeds zijn doorgevoerd.- Er is niemand die over de gehele keten gaat en daarmee verantwoordelijk is (ownership) voor het regime van

de meldketen. Dat is in Nederland ook. Het ketenoverleg vult deze leemte een beetje in. Aanbevolen wordteen Task Force met speciale taken en bevoegdheden, waarop deze ook aanspreekbaar is.

- KPMG beveelt aan alle law enforcement agencies praktisch directe toegang te geven tot alle verdachtetransacties, die aan hen toegewezen zijn. Slechts een minderheid moet volledig onderzocht en veredeldworden. Voor Nederland is dat lastiger. Door de bufferfunctie is directe toegang vanuit het hele land nietrealistisch. De MBA-unit voorziet al in een dergelijke behoefte en opent daarmee deze deur.

- Het proces onder 2 dient bij ECB ondersteund te worden door elektronisch melden verplicht te stellen.In Nederland kennen we een hoog percentage van elektronisch melden, doordat het Meldpunt hulp, middelenen ondersteuning aanbiedt: per diskette, MOTexplorer en via de website.

- Veel nadruk komt te liggen op verbetering van de kwaliteit van de meldingen. Ook dat speelt in Nederland.Het MOT investeert veel tijd en geld in voorlichting, training en het beschikbaar stellen van hulpmiddelen.Een aanbeveling van KPMG is ook voor het MOT zeer interessant: de bevoegdheid om slechte meldingen temogen weigeren.

Het spreekt voor zich dat het Meldpunt blijft investeren in de samenwerking met het BLOM en de politie.De geïntensiveerde samenwerking binnen de MBA-unit, een vernieuwd Intranet Verdachte Transacties,een vereenvoudigde en praktisch volledig geautomatiseerde afhandeling van VROS-hits en een automatischeonderzoeksmodule, ontworpen om nieuwe transacties van reeds doorgemelde subjecten snel door te melden,getuigen daarvan. Verderop in dit jaaroverzicht zullen deze producten nader worden besproken.

18

1.2 Totaaloverzicht meldingen

Het aantal ongebruikelijke transacties dat het Meldpunt ontvangt, stijgt onverminderd. Voor een nadereuitwerking van de aantallen verwijzen wij u naar het hoofdstuk kengetallen.

TOTAALCIJFERS PER SECTOR, ONGEBRUIKELIJK

2003 2002

Sector aantal aandeel aantal aandeel

Money transfer aanbieders 123.495 70% 94.899 69%

Banken 23.908 13% 23.758 17%

Handelaren 19.725 11% 3.435 3%

Wissel- en geldtransactiekantoren 6.664 4% 10.421 8%

Casino’s 1.576 1% 1.997 1%

Creditcardmaatschappijen 1.527 1% 2.643 2%

Overheid 200 0% 183 0%

Vrije beroepsbeoefenaars 50 0% 1 0%

Levensverzekeraars 9 0% 2 0%

Effectenbemiddelaars 3 0% 0 0%

Assurantietussenpersonen 0 0% 0 0%

Totaal 177.157 100% 137.339 100%

Het jaar 2003 toont een stijgingspercentage van 30% ten opzichte van 2002. Zoals blijkt uit bovenstaande tabel,zijn de money transfers en de ongebruikelijke transacties afkomstig van de handelaren in zaken van grote waardemet name verantwoordelijk voor de toename van het aantal meldingen. De traditionele melders, zoals de casino’sen creditcardmaatschappijen, hebben daarentegen in 2003 zo’n 13% minder transacties gemeld dan in 2002.Ook het aandeel van de banken in het totaal aantal meldingen is met vier procentpunten afgenomen.

Het aantal verdachte transacties blijft niet achter. Het Meldpunt heeft in 2003 zo’n 53% meer als verdachtdoorgemeld dan in 2002.

TOTAALCIJFERS PER SECTOR, VERDACHT

2003 2002

Sector aantal aandeel aantal aandeel

Money transfer aanbieders 27.301 72% 13.420 54%

Wissel- en geldtransactiekantoren 4.760 13% 5.035 20%

Banken 4.392 12% 3.859 16%

Handelaren 662 2% 324 1%

Casino’s 509 1% 432 2%

Overheid 62 0% 85 0%

Creditcardmaatschappijen 40 0% 1.584 6%

Vrije beroepsbeoefenaars 21 0% 1 0%

Effectenbemiddelaars 1 0% 0 0%

Levensverzekeraars 0 0% 1 0%

Assurantietussenpersonen 0 0% 0 0%

Totaal 37.748 100% 24.741 100%

Door afronding tellen percentages niet altijd exact op tot 100%

19

De stijging is vrijwel geheel toe te schrijven aan de money transfers en in beperkte mate aan de grote waardetransacties. Het aantal verdachte transacties afkomstig uit de traditionele sector is daarentegen met 11%afgenomen. Een afname die overigens nagenoeg gelijke tred houdt met de daling in het aantal meldingen vanongebruikelijke transacties uit deze sector.

20

21

2 Resultateninspanningen &

voorlichtingMBA-unit selecteert 275 verdachte dossiers voor politie

Intranet verdachte transacties vernieuwdAutomatische matches uitgebreid met BOOM en CJIB

22

2.1 MBA-UNIT

Werkwijze

Per 1 januari 2003 is de MBA-unit nieuwe stijl van start gegaan. In een speciaal ingerichte ruimte bij het Meldpuntwerken medewerkers van het Meldpunt en BLOM bijna dagelijks intensief samen om zoveel mogelijk actueledossiers met een grote bruikbaarheid voor opsporingsdiensten door te melden. Uitgangspunt daarbij is eendagelijks gegenereerde lijst met de recentste transacties, die op basis van door BLOM aangeleverde criteria,op volgorde van belangrijkheid, punten toegekend krijgen. De belangrijkste criteria zorgen voor een hoge punten-score, de iets minder belangrijke criteria kennen een lager aantal punten aan de transacties toe. Op deze wijzekomen de interessantste transacties met bijbehorende subjecten geautomatiseerd bovendrijven. Tijdens eenMBA sessie onderwerpen de MBA medewerkers de gevonden transacties en subjecten aan een nader onderzoek.Gezamenlijk selecteert men uiteindelijk per sessie gemiddeld twee subjecten die een dossier krijgen en zo spoedigmogelijk doorgaan naar de politie.

Om de MBA sessies zo efficiënt mogelijk te laten verlopen, heeft het Meldpunt een automatische onderzoeks-module ontworpen. Deze zorgt ervoor dat nieuwe transacties van reeds doorgemelde MBA subjecten voorafworden gefilterd en vereenvoudigd doorgemeld kunnen worden. Deze subjecten verschijnen dan niet meer inde MBA lijst, hetgeen de selectieprocedure sneller en overzichtelijker maakt.

Resultaten

In totaal heeft de MBA-unit in 2003 275 dossiers aangeleverd aan de politie. BLOM rapporteert over de afhandelingvan deze dossiers als volgt:

- 8 dossiers hebben geleid tot het starten van een nieuw onderzoek (3%)- 27 dossiers zijn ingebracht in een lopend onderzoek (10%)- 89 dossiers zijn opgenomen in projectvoorbereiding bij de politieregio’s (32%)- 68 dossiers liggen bij BLOM ter completering (24%)- 65 dossiers zijn niet gebruikt of afgewezen door de politieregio (24%)- 8 dossiers zijn doorgemeld aan de speciale Unit Terreurbestrijding & Bijzondere Taken, omdat zij mogelijk een

link zouden hebben met terreurdaden. Over het daadwerkelijke gebruik van deze informatie door deze unitheeft geen terugkoppeling plaatsgevonden (3%)

- Bij 10 dossiers (4%) heeft de politie evenmin terugkoppeling gegeven over het gebruik ervan.

Samenvattend betekent dit dat 13% van de 275 doorgemelde dossiers daadwerkelijk in een nieuw of lopendopsporingsonderzoek is gebruikt, dat 24% onbenut is gebleven en dat 57% mogelijk in de toekomst nog gebruiktgaat worden. Dit zijn geen slechte cijfers, maar ze kunnen beter. Vooral omdat juist deze dossiers, méér dan deniet-MBA-doormeldingen van het Meldpunt, speciaal zijn afgestemd op de behoeften van de politieregio’s.

Toekomst

Het Meldpunt is er veel aan gelegen om een optimale bijdrage te leveren aan verbetering van de effectiviteit vande meldketen als geheel. Daarom heeft het samen met BLOM gezocht naar een manier om de MBA-productieverder af te stemmen op de behoeften van opsporingsdiensten. Uit onlangs gevoerde gesprekken tussen BLOM

23

en het Meldpunt is naar voren gekomen dat men zich in de toekomst met de MBA-unit niet meer hoofdzakelijkwil richten op de recentste transacties, maar daarnaast ook projectmatiger wil gaan werken. Op basis van profielendie de politieregio’s aanleveren, maken analisten allereerst uit de gehele MOT database een overzicht van trans-acties die op dit profiel aansluiten. Vervolgens gaan MBA medewerkers in deze extractie op zoek naar transactiesen subjecten die zij verdacht kunnen verklaren. Het voordeel hiervan is, dat de regio die het profiel aanleverteen zekere afnemer van het MBA-product is, hetgeen de effectiviteit in zijn geheel aanzienlijk zal vergroten.

2.2 Automatisering

MOTexplorer

Op het gebied van automatisering heeft het Meldpunt in 2003 niet stilgezeten. Eén van de belangrijksteontwikkelingen in dit kader is de MOTexplorer. Met dit softwarepakket kunnen melders snel en veilig digitaalmelden. Ten opzichte van digitaal melden via de website of op diskette, kent de MOTexplorer enkele belangrijkevoordelen: ten eerste hebben de melders geen internet aansluiting nodig en ten tweede is de verwerking van deaangeleverde bestanden voor het Meldpunt eenvoudiger, aangezien MOTexplorer zorgt voor een uniform formaat.Daarbij komt dat de MOTexplorer de kwaliteit van de meldingen verbetert, bijvoorbeeld door ingebouwdecontroles voor verplichte velden. Zo krijgt de melder een waarschuwing in het scherm als hij iets vergeet offoutief invult, en controleert het systeem of een ingevulde datum geldig is. Al met al levert de MOTexplorer voorde melder én voor het Meldpunt een grote mate van gebruiksvriendelijkheid. In totaal zijn in 2003 ruim 22.000meldingen gedaan met de MOTexplorer. Dit is zo’n 12% van het totaal aantal meldingen. Het Meldpunt verwachtdat dit percentage in 2004 nog zal stijgen.

Omdat sinds de inwerkingtreding van de meldplicht voor handelaren in zaken van grote waarde de toevoer vanpapieren meldingen voor het Meldpunt onacceptabel grote vormen dreigde aan te nemen, heeft het Meldpuntde MOTexplorer ontwikkeld en gratis ter beschikking gesteld. Daarbij is aangegeven dat wij ervan uitgaan datde melders van dit medium gebruik maken. In het algemeen gebeurt dat gelukkig ook. Toch heeft het Meldpuntgeconstateerd dat sommige melders gestopt zijn met melden sinds hun is verzocht dit digitaal te doen. Het meestgebruikte excuus hiervoor is dat melders niet over een personal computer zouden beschikken. Het mag duidelijkzijn dat het Meldpunt dit, in deze tijd van vergaande digitalisering, niet accepteert en deze melders, op grondvan artikel 11 van de wet MOT, sommeert de transacties digitaal aan te leveren.

Website

Sinds begin mei 2003 is ook de MOT website operationeel. Op www.justitie.nl/mot kunnen geïnteresseerdenallerlei informatie vinden over het Meldpunt, de Wet MOT, de meldprocedure en de meldergroepen. Nieuwemelders kunnen zich via de website als melder laten registreren en MOTexplorer downloaden. Ook zijn trends,ontwikkelingen en praktijkvoorbeelden op de site opgenomen, om belanghebbenden op de hoogte te houdenvan actuele aandachtspunten van het Meldpunt. In acht maanden, tot eind 2003 heeft de site ruim 7.300 uniekebezoekers getrokken, hetgeen aantoont dat het een succesvol communicatiemiddel is. Om echter ook aan dewensen van niet-digitaal ingestelde belanghebbenden tegemoet te komen, brengt het Meldpunt met regelmaat– weliswaar minder frequent dan de Nieuwsbrieven vóór het bestaan van de website – brochures uit om zakenonder de aandacht te brengen.

24

Intranet Verdachte Transacties (IVT)

In opdracht van het Meldpunt heeft ICTRO (ICT bedrijf Rechterlijke Organisatie) een nieuw Intranet VerdachteTransacties (IVT) ontwikkeld. Hierbij zijn voor zover mogelijk de wensen van de gebruikers verwerkt, zoals zijdie op een landelijke IVT-dag kenbaar hebben gemaakt. De grootste verbeteringen ten opzichte van het oudeIVT zijn:- IVT wordt nu subject georiënteerd in plaats van transactie georiënteerd;- De analysemogelijkheden wat betreft het gebruik van IVT worden nu groter, omdat het systeem meer gegevens

vastlegt, zoals bijvoorbeeld wie aanlogt en hoe vaak en welke gegevens de gebruikers raadplegen en afdrukken;- De gebruikersvriendelijkheid wordt vergroot door uitgebreidere zoekmogelijkheden, eigentijdsere navigatie

en een online helpfunctie;- De rapportagemogelijkheden worden uitgebreid, maar wel aan bepaalde noodzakelijke restricties gebonden.

Detailrapportage is landelijk uniform gemaakt zodat het kan dienen als basis voor een proces-verbaal;- De informatie wordt automatisch gedeeld met andere regio’s, tenzij de gebruiker dit blokkeert. Voorheen werd

informatie alleen gedeeld als de gebruiker deze actief vrijgaf;- De autorisatie zit niet meer vast in de applicatie verwerkt, maar kan door de locale beheerder zelf worden

ingesteld. Hierdoor kunnen gebruikers gegevens ook buiten de witwasketen beschikbaar stellen.

De verwachting is dat het nieuwe IVT in de tweede helft van 2004 operationeel zal zijn.

Business Intelligence

De groeiende behoefte aan een systeem dat het mogelijk maakt om via een eenvoudige weg de MOT-databasete benaderen voor strategische analyses wordt binnenkort bevredigd. Dit Business Intelligence systeem zalde analisten in staat stellen om zonder gebruik van tijdrovende SQL-queries rechtstreeks informatie uit dedatabase op te halen. Het Meldpunt kan hierdoor sneller op ad hoc vragen reageren. Daarnaast biedt het systeem de mogelijkheid om op eenvoudige wijze standaardrapportages en overzichtenaan te maken die met één druk op de knop periodiek vernieuwd kunnen worden. Hiermee kan het Meldpuntop elk gewenst moment over up to date informatie beschikken. Denk hierbij aan onder andere geldstroominformatie en meldgedrag. Het Business Intelligence systeem zal tevens een bijdrage leveren aan een eenvoudigere werkwijze om trendsen typologieën te ontwikkelen. Ook datamining, al langer een wens van het Meldpunt, komt met dit systeemeen stapje dichterbij. Niet alleen voor het Meldpunt betekent de invoering van dit systeem een grote vooruit-gang, ook zullen wij onze partners in de keten sneller van meer informatie kunnen voorzien.

2.3 Bestandsvergelijking

Matches: BOOM / CJIB

Het jaar 2003 is het eerste volledige jaar waarin de match met het CEBES bestand van het Bureau Ontnemings-wetgeving Openbaar Ministerie (BOOM) heeft gedraaid. In het CEBES bestand staan subjecten geregistreerdtegen wie een gerechtelijke ontnemingmaatregel loopt van door misdaad verkregen vermogen. Het Meldpuntheeft in 2003 de BOOM match vijf keer uitgevoerd. Van de personen die een hit opleverden in MOTION bleekeen groot aantal transacties al te zijn doorgemeld. Toch kon het Meldpunt nog 442 ongebruikelijke transactiesop basis van de BOOM match als verdacht doormelden. Met deze 442 transacties is een bedrag van ruim 3,9miljoen euro gemoeid.

25

Naast de bestaande geautomatiseerde matches met het VROS bestand van de politie en het CEBES bestand vanhet BOOM, heeft het Meldpunt begin 2004 een eerste aanzet gemaakt om eveneens periodiek te gaan matchenmet het bestand van het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB). Het doel van deze match is te beoordelen ofsubjecten wel of niet terecht aangeven niet in staat te zijn de hun opgelegde strafrechtelijke boete of ontnemings-vordering te voldoen en of zij in aanmerking komen voor vervangende hechtenis. Het Meldpunt heeft deze matchin januari 2004 bij wijze van proef voor het eerst uitgevoerd. Het CJIB heeft ruim 1.500 subjecten aangeleverd,waarvan 163 subjecten een hit gaven in MOTION. Van 136 subjecten had het Meldpunt al transacties doorgemeld.In totaal heeft het Meldpunt 117 transacties als verdacht doorgemeld op basis van de match met het CJIB bestand.

BIBOB-verzoeken

Op 1 juni 2003 is de Wet Bevordering Integriteitsbeoordelingen door het Openbaar Bestuur (Bibob) in werkinggetreden. Deze wet biedt de mogelijkheid om te voorkomen dat de overheid criminele activiteiten faciliteert viahet verlenen van vergunningen en subsidies of door het gunnen van opdrachten.

Niet alle branches krijgen met de wet te maken. Het gebruik maken van het instrumentarium is vooralsnogalleen toegestaan bij, in een ministerieel besluit aangewezen, kwetsbare branches. Dit zijn in het geval vanaanbestedingen: de bouw, ICT en milieu (afvalverwerking). Voor vergunningverlening is de wet van toepassingop: de bouw, het milieu, de horeca, het beroepsgoederenvervoer over de weg, coffee- en smartshops, seks-inrichtingen, escortservices, speelautomatenhallen, opiumverloven en woningcorporaties. In beginsel kan inelke subsidieregeling bepaald worden dat de Wet Bibob daarop van toepassing is. De overheidsdiensten krijgen een duidelijke wettelijke basis om op grond van vermoedelijk gevaar van misbruikaanvragen voor vergunningen en subsidies te weigeren of in te trekken. Voor aanbestedingen bestaat die grond-slag al in de Europese richtlijnen. Voor aanbestedingen waarop de Europese richtlijnen niet van toepassing zijn,maakt de wet Bibob toepassing daarvan mogelijk.

Om tot een gemotiveerd advies te kunnen komen, heeft het Bureau Bibob de bevoegdheid om ook informatieuit gesloten bronnen op te vragen. Deze informatie betreft justitiële antecedenten, financiële antecedenten,gegevens uit politieregisters en van andere opsporingsdiensten. Zowel de aanvrager als leidinggevenden,personen met zeggenschap in de organisatie en de financier kunnen worden gescreend, evenals de zakelijkerelaties van deze personen. Het onderzoek wordt verricht aan de hand van screeningsprofielen. Dit advies moetbinnen vier weken, met een eenmalige verlengingsmogelijkheid van vier weken, aan de overheidsinstellinggegeven worden.Op grond van de wet Bibob heeft het Meldpunt in november 2003 een convenant met het Bureau Bibob gesloten.Uitwisseling van gegevens vindt plaats op basis van dit convenant. Tot en met december 2003 heeft Bureau Bibobzes informatieverzoeken over 75 subjecten bij het Meldpunt ingediend. Het Meldpunt heeft in de database 116transacties aangetroffen en verstrekt.

26

27

3 Signalen entrends uit branches

Aantal ongebruikelijke transacties met anonieme stortingsautomaat verdubbeldNederlandse Antillen blijven koploper in ontvangst verdachte money transfers

Verdachte contante geldbedragen in autobranche meer dan € 18.000.000

28

3.1 Traditionele melders

Banken

Daar waar het totaal aantal geregistreerde meldingen onder invloed van money transfers en grote waarde trans-acties in 2003 een groei doormaakt van 30%, zien we dat het aantal traditionele meldingen van banken stagneert.Het aantal bankmeldingen exclusief money transfers komt, evenals in 2003, op ongeveer 24.000. Het aandeelvan de banken in het totaal aantal meldingen daalt van 17% in 2002 naar 13% in 2003. Reden genoeg om verderin te zoomen op de niet money transfer meldingen van deze sector. Het eerste wat opvalt als we kijken naar het volume van de meldingen is dat één grootbank, namelijk de Rabobank,verantwoordelijk is voor 72% van alle traditionele bankmeldingen. Deze melder is per jaar steeds meer gaanmelden en is dan ook niet in verband te brengen met de gestagneerde groei van de bankmeldingen in 2003.Andere banken als ABN AMRO (7%), Postbank (7%) en ING (2%) blijven hierbij achter. De overige 12% van debankmeldingen is voor het grootste deel afkomstig van in Nederland gevestigde buitenlandse banken (8%).Zo’n 4% ten slotte wordt gemeld door een cluster van 14 kleinbanken.

Een andere in het oog springende constatering betreft het indicatorengebruik. De verschuiving van objectiefnaar subjectief, die in 2002 al zichtbaar was, heeft fors doorgezet in 2003. De banken hebben 90% van demeldingen gedaan met subjectieve indicatoren. In 2002 was dit nog 80%. Deze voortschrijdende verschuivingsluit aan bij de verwachte overgang naar een riskbased meldsysteem, waarbij de melders zelf op basis van eigeninzicht en verantwoordelijkheid ongebruikelijke transacties moeten herkennen en melden. Het is nog nietbekend wanneer het huidige rulebased meldsysteem, dat de melder tot in detail oplegt wat hij moet melden enwat niet, zal worden verlaten. Als we nog een niveau dieper gaan en de subjectieve meldingen apart onder de loep nemen, zien we dat hetaandeel van de Rabobank nog groter is, namelijk 75%. De ABN AMRO en de ING lijken, zeker subjectief, een vrijeval te maken wat betreft het aantal meldingen in 2003. Het Meldpunt wil graag zicht houden op dergelijkeveranderingen in meldgedrag en de hieraan gerelateerde beweegredenen van melders. Daarom heeft het in deloop van 2004 diverse gesprekken met melders gepland, waarin deze onderwerpen de nodige aandacht krijgen.

Stortingsautomaten Een voorbeeld van een risicoproduct dat tot veel subjectieve meldingen leidt is de stortings-automaat, ook wel multifunctionele geldautomaat of Cash Deposit System (CDS) genoemd. Sinds vorig jaar,toen het Meldpunt hierover al berichtte, heeft dit fenomeen een flinke groei doorgemaakt. De stortingsautomaatis een soort omgekeerde geldautomaat. Het stelt gebruikers in staat om anoniem contant geld op een rekeningte storten, waarbij men – althans bij een deel van de automaten – in het bezit moet zijn van een bij de rekeningbehorende bankpas in combinatie met de pincode. De gebruiker plaatst het geld in de automaat, die het totaal-bedrag telt en bijschrijft op de begunstigdenrekening. Uit informatie van de melders blijkt dat er geen limiet-bedrag is voor het storten via het CDS en dat het gestorte bedrag na maximaal drie uur op de rekening isbijgeschreven. Op dit moment is het Meldpunt bekend met gebruik van de stortingsautomaat door de Rabobank,de ABN AMRO bank en de Friesland bank. Het is mogelijk dat ook andere banken deze dienst aanbieden aanhun cliënten maar dat zij nog geen ongebruikelijke transacties hebben gemeld die via een dergelijke automaatzijn verricht.

Ook het aantal meldingen van ongebruikelijke, aan het CDS gerelateerde transacties heeft de laatste jaren eenduidelijke groei doorgemaakt. Ontving het Meldpunt in 2001 nog slechts 14 CDS meldingen, in 2003 zijn het eral meer dan 1.000. In de eerste drie maanden van 2004 telt het Meldpunt al zo’n 500 CDS meldingen, hetgeende verwachting wekt dat het totaalaantal dit jaar oploopt tot rond de 2.000. Het Meldpunt is bezorgd over deze

29

groei, met name gezien de mogelijkheden die misbruik van het systeem biedt om grote hoeveelheden geld teverplaatsen met een minimale papertrail. Daarom heeft het Meldpunt deze transacties aan een risicoanalyseonderworpen. In de eerste plaats heeft het Meldpunt de subjecten onderzocht die meer dan één CDS transactie hebben verricht.Gekeken is naar eerdere doormeldingen van deze subjecten en de diverse doormeldredenen. Ten tweede heefthet Meldpunt gekeken naar de gebruikte indicatoren bij de ongebruikelijke CDS transacties. Met dit onderzoekverwacht het Meldpunt te ontdekken wat voor soort transacties CDS gebruikers nog meer verrichten en hoehet CDS gebruik in hun transactiepatroon past. Uiteindelijk hoopt het Meldpunt met dit project vast te kunnenstellen in welke mate het CDS zich leent voor crimineel gebruik en nu al voor dergelijke doeleinden gebruiktwordt.

Uit het onderzoek kwamen (op een peildatum in januari 2004) 87 subjecten naar voren met meer dan één CDStransactie. Deze subjecten zijn in totaal verantwoordelijk voor 358 transacties in MOTION (inclusief 201 CDStransacties). Het Meldpunt heeft hiervan 184 transacties doorgemeld, gebundeld in 52 dossiers. Doormeldingheeft in 44% van de gevallen plaatsgevonden omdat het subject voorwerp is van een politie-onderzoek.Dit betekent dat het subject voorkomt in het CIE- en/of MRO-register van de politie, óf dat het subject bij hetMeldpunt is nagevraagd met een LOvJ-verzoek. In 56% van de doormeldingen heeft het Meldpunt op basis vaneigen onderzoek de transacties verdacht bepaald. De redenen waarom het Meldpunt tot deze verdachtbepalingis gekomen, zijn divers: het Meldpunt heeft reeds eerder transacties van het subject doorgemeld (31%), de gebruikteindicator maakt de transactie verdacht, waarbij de melder in de meeste gevallen de link met witwassen legt(21%), het subject heeft relevante HKS antecedenten (17%) of de transactie is direct te linken aan een bepaaldecriminaliteitsvorm (10%), zoals bijvoorbeeld terreur, het kopiëren van bankpassen of het overtreden van de wetop de kansspelen. In de overige gevallen (21%) is sprake van een combinatie van diverse doormeldredenen.

Wat verder opvalt is dat CDS gebruikers zeer weinig ongebruikelijke money transfers verrichten. Slechts 8% vande “overige” transacties verricht door CDS gebruikers betreffen money transfers. Dit is weinig, aangezien hettotaalaandeel van de money transfers in de ongebruikelijke transacties in 2003 zo’n 70% bedraagt.

Als we in het algemeen kijken naar het indicatorengebruik bij de ongebruikelijke CDS transacties, zien we hetvolgende beeld:

Indicator Omschrijving Aandeel

B232 gedrag cliënt / type transactie 93%

B231 smurfen 4%

B211 witwasvermoeden 2%

Door afronding tellen percentages niet altijd exact op tot 100%

Het overgrote deel bestaat dus uit transacties boven de € 10.000 die voldoen aan tenminste twee subindicatoren.De Top-3 van meest gebruikte subindicatoren die de banken bij indicator B232 vermelden, ziet er als volgt uit:

Subindicator Omschrijving Aandeel

C A-typisch voor cliënt 42%

K opvallende omzet of wijziging saldo 37%

J doel of relatie (bedrijfs)activiteiten onduidelijk 8%

Het lijkt er dus op dat subjecten het CDS gebruiken om transacties te verrichten die niet passen in hungebruikelijke transactiepatroon.

30

Het is moeilijk om op basis van voornoemde gegevens conclusies te trekken. Enerzijds is de dataset nog te kleinom de kans op toevalligheid uit te sluiten en met statistische zekerheid te kunnen generaliseren voor alle CDSgebruikers, anderzijds is in de gegevens nog geen duidelijk patroon te herkennen. Het Meldpunt blijft in iedergeval de subjecten die meer dan één CDS transactie verrichten volgen in de database, met als doel het opstellenvan een profiel dat als typologie kan dienen voor het doormelden van CDS transacties.

Het onderzoek naar CDS transacties wordt bemoeilijkt door het feit dat de bank niet over de gegevens van destorter beschikt en dus alleen gegevens van de rekeninghouder meldt. Iemand die misbruik wil maken van hetsysteem zal ervoor zorgen dat de rekening op naam staat van een stroman, zodat de daadwerkelijke begunstigdebuiten beeld blijft. Onderzoek naar de rekeninghouder zal dan onvoldoende redenen voor een verdachtverklaringopleveren. Het verschil tussen gebruikelijke en verdachte CDS transacties is dan niet of moeilijk te onderscheiden.De transacties blijven als ongebruikelijk in de buffer van de database. Hieruit blijkt eens temeer dat het door-breken van de papertrail gedegen financieel onderzoek in de strijd tegen het witwassen danig in de weg staat.

Hoewel de banken een drempel hebben ingebouwd om misbruik tegen te gaan door de CDS gebruiker op teleggen dat hij een pinpas van de rekening invoert en de bijbehorende pincode intoetst, is het niet moeilijk omhet systeem te misbruiken. Het inschakelen van een stroman als rekeninghouder is reeds ter sprake gekomenen ook het kopiëren van bankpassen is tegenwoordig een koud kunstje. Hoewel de stijging in het gebruik vanhet CDS heel goed veroorzaakt kan worden door intensieve promotie van de banken voor dit systeem, kan hetMeldpunt op dit moment een stijging ten gevolge van crimineel gebruik niet uitsluiten. Wellicht spreekt hetgevaar dat het Meldpunt ziet in het systeem nog het beste uit de beschrijving van uitgevoerde onderzoeken.Een belangrijke link naar criminaliteit blijkt bijvoorbeeld uit de volgende casus.

Twee subjecten hebben bij verschillende banken diverse rekeningen, waarop zij diverse malen cash bedragenstorten. Eén van de twee subjecten komt voor in de politieregisters voor winkeldiefstal. De subjecten doensommige stortingen via het CDS. Nadat de subjecten de bedragen cash hebben gestort, nemen derden inBogota, Colombia, meermalen kleine bedragen tegelijk van de rekening op bij een geldautomaat. Dit gebeurtmet bankpassen die op naam staan van de subjecten die de stortingen doen. Op het moment van opnamebevinden deze subjecten zich echter vermoedelijk in Nederland. Het Meldpunt gaat er daarom vanuit dat debetrokkenen in Colombia gebruik maken van gekopieerde bankpassen. Het Meldpunt verklaart de transactiesverdacht op basis van het vermoeden van witwassen en het mogelijk gebruik van gekopieerde bankpassen.

Op deze manier wordt relatief snel en veel geld verplaatst, zonder de hoge commissies te betalen die voor moneytransfers gelden. Het Meldpunt vermoedt dat deze werkwijze een aan populariteit winnende manier is omcrimineel geld weg te sluizen of om criminele activiteiten te financieren.

Holland Casino

In september 2003 verschenen er berichten in de media dat er bij Holland Casino op grote schaal zou wordenwitgewassen. Een ex-zaalchef van Holland Casino Amsterdam uitte in Het Parool en actualiteitenrubriek Nova deaantijging dat Holland Casino drijft op zwart geld en dat de directie van het bedrijf – dat onder verantwoordelijkheidstaat van de Staat der Nederlanden – op de hoogte is van witwaspraktijken door criminelen. Zij zou zelfs preciesweten om welke criminelen het gaat. De mogelijkheid tot witwassen ontstaat volgens deze bron in de eersteplaats door aan grote spelers de mogelijkheid te bieden om speelwinsten in depot te nemen en af te storten opeen particuliere rekening, waarbij Holland Casino een formulier invult met daarop de “herleiding speelwinst”.Dit formulier zou in de praktijk fungeren als een winstverklaring, waarmee de speler tegenover de Belastingdienstkan aantonen dat het hier om legaal verkregen vermogen gaat. Speelverliezen mag Holland Casino volgens de

31

privacywetgeving niet registreren. Iemand die op jaarbasis drie ton verliest, maar ook drie ton wint, speelt infeite quitte, maar kan toch drie ton speelwinst opvoeren. Criminelen die over grote bedragen aan zwart geldbeschikken nemen daarbij het verlies voor lief en hechten een veel grotere waarde aan de grote sommen gelddie zij op deze manier kunnen witwassen.De tweede witwasmogelijkheid ontstaat volgens de bron door het opschroeven van de feitelijke speelwinst.De crimineel beweert bijvoorbeeld dat hij 60.000 euro heeft gewonnen, terwijl het in feite maar 50.000 euro is.Door aan zoveel mogelijk verschillende tafels te spelen en bij zoveel mogelijk verschillende kassa’s de zwarteinzet om te wisselen voor jetons, kunnen criminelen hun feitelijke startkapitaal en speelwinst versluieren. Alshet casino het daadwerkelijke winstbedrag niet of slechts met zeer veel moeite kan achterhalen en 60.000 euroop het formulier invult als speelwinst, heeft de crimineel op één dag voor dit bedrag een geloofwaardige verklaringgevonden. Op jaarbasis kan dit oplopen tot in de tonnen.Alleen al in Holland Casino Amsterdam zou volgens de bron jaarlijks tussen de tien en twintig miljoen euroworden witgewassen.

De wet MOT schrijft voor dat Holland Casino alle depot-overboekingen boven de 10.000 euro moet melden aanhet Meldpunt met de objectieve indicator C161. Sinds het jaar 2000 heeft het Meldpunt ruim 1.600 C161meldingen ontvangen van Holland Casino. Hiermee is een bedrag gemoeid van zo’n 71 miljoen euro. Het casinoin Amsterdam neemt van dit bedrag ruim 18 miljoen euro voor zijn rekening. Dit komt in dit casino gemiddeld perjaar neer op zo’n 4,5 miljoen euro aan ongebruikelijke transacties, waarvan nog niet vaststaat of het hier om wit ofzwart geld gaat. Het Meldpunt heeft in deze vier jaar 330 transacties met indicator C161 als verdacht doorgemeld. Met dezeverdachte transacties is een totaalbedrag gemoeid van ongeveer 14,5 miljoen euro, waarvan 5,5 miljoen euroafkomstig is uit het casino in Amsterdam. In dit casino is in deze periode dus gemiddeld per jaar voor circa1,4 miljoen euro verdacht geld vanuit een depot gestort op een privé-rekening. Van deze verdachte bedragenkan niet worden uitgesloten dat het illegaal verkregen vermogen betreft.

Hoewel de mediaberichten specifiek spreken over depotstortingen, heeft het Meldpunt voor de volledigheidook gekeken naar de witwasindicator C211. Vanaf 2000 tot en met 2003 heeft het Meldpunt ruim 1.600 meldingenmet deze indicator ontvangen. In dezelfde periode heeft het Meldpunt 371 witwasmeldingen van Holland Casinodoorgemeld. Met deze doormeldingen is een totaalbedrag van circa 5,8 miljoen euro gemoeid, waarvan bijna3,4 miljoen euro afkomstig is van het casino in Amsterdam. Dit is dus gemiddeld per jaar een bedrag van ongeveer€ 850.000 aan verdacht geld.Deze cijfers onderschrijven de stelling niet dat in het Amsterdamse casino per jaar tien tot twintig miljoen eurozou worden witgewassen door gebruik te maken van depot-overboekingen naar de privé-rekening.

Levensverzekeringssector

Sinds het bestaan van de meldplicht ontvangt het Meldpunt van de levensverzekeraars slechts enkele meldingenop jaarbasis. Deze situatie was in 1997 een punt van kritiek in de evaluatie van het Nederlandse meldsysteemdoor de Financial Action Task Force (FATF) en is sindsdien niet gewijzigd. Uit contacten met medewerkers vandiverse levensverzekeringsmaatschappijen ontstond het beeld dat er wel meer meldwaardige transacties voor-komen in deze branche, maar dat het huidige indicatorenstelsel door de branche als ongeschikt wordt beschouwdvoor het doen van meldingen.Met name het grote aantal subindicatoren zou problemen opleveren bij het melden van een ongebruikelijketransactie. Nota’s uitgebracht door de kolom Verzekeringsinstellingen binnen de werkgroep Indicatoren inoktober 2000 en door de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) en het Verbond van Verzekeraars in april2003, geven daarentegen geen aanleiding te veronderstellen dat een wijziging van het indicatorenstelsel voorde sector zal leiden tot meer meldingen. Deze rapportages stellen grofweg dat door stringente vergunning- en

32

toezichtmaatregelen in de sector en door een adequaat systeem van monitoring en samenwerking – met onderandere de Belastingdienst – het risico van misbruik van de sector voor witwasdoeleinden minimaal is.

Ter voorbereiding op de eerstvolgende IMF evaluatie heeft het Hoofd Meldpunt, op initiatief van de Begeleidings-commissie MOT, medio 2003 een werkgroep Levensverzekeringen in het leven geroepen. Deze kreeg als taak teonderzoeken of er een verklaring is voor het geringe aantal meldingen door deze sector, alsmede te komen toteen advies over het inrichten van de meldplicht voor de levensverzekeraars. De werkgroep was breed samen-gesteld met afgevaardigden van alle betrokken partijen.

De werkgroep Levensverzekeringen heeft besloten de uitkomsten van de eerder verrichte onderzoeken alsgegeven te beschouwen en heeft het Verbond van Verzekeraars verzocht een enquête uit te voeren onder delevensverzekeraars. De aangeschreven maatschappijen vertegenwoordigen gezamenlijk zo’n 84% van de markt,gemeten naar het premie-inkomen. De conclusie van deze enquête op basis van een respons van 100%, is dat hetaantal indicatoren waaraan een melding moet voldoen, geen belemmering vormt voor het melden van transacties.Kortom, er zou de afgelopen jaren niet méér gemeld zijn als er minder indicatoren van kracht waren geweest.

Ondanks deze bevindingen acht de werkgroep Levensverzekeringen het zinvol om het aantal indicatoren teverlagen en te vereenvoudigen. De werkgroep is van mening dat hierdoor de indicatoren beter aansluiten opmeldwaardige situaties binnen de branche en dat administratieve lasten van melders zo verlaagd worden. Hetvoorstel is om slechts vier indicatoren van toepassing te verklaren op de meldingen van de levensverzekeraars.

Twee objectieve indicatoren voor:a) Transacties die aan politie of justitie worden gemeld;b) Alle transacties boven de € 15.000 in contanten, in cheques aan toonder.

Twee subjectieve indicatoren voor:a) Vermoedelijke witwastransacties;b) Transacties onder het grensbedrag, waarbij aanleiding is om te veronderstellen dat de cliënt melding wil

voorkomen (smurfen).

Samenvattend adviseert de werkgroep dat de sector over kan stappen naar een riskbased meldsysteem,onder de volgende voorwaarden:- handhaving van de bestaande vergunning- en toezichtmaatregelen;- handhaving van de bestaande wettelijke voorschriften voor het verstrekken van informatie aan de

Belastingdienst;- blijvend afzien van de ontwikkeling en invoering van risicoproducten, bijvoorbeeld toonderpolissen- vervanging van de indicatorenlijst.

Daar waar de melders in deze branche belemmeringen ondervinden bij het doen van meldingen, blijkt het ookin de rest van de keten lastig om levensverzekeringstransacties te benutten ter voorkoming van witwaspraktijken.Tot slot een casus ter illustratie hiervan. Het Meldpunt beschreef de doormelding hiervan al in zijn verslag uit2001. Nu, enkele jaren later, blijkt het vervolg.

Een potentiële klant maakt twee relatief omvangrijke bedragen over van zijn bankrekeningen in Zwitserland enNew York. Hij wenst deze bedragen te storten als koopsom op een lijfrentepolis ten gunste van zijn kinderen.Mede door problemen bij de identificatie van deze begunstigden wil de levensverzekeringsmaatschappij dekoopsompolis niet afsluiten en retourneert de ontvangen gelden naar de bankrekeningen in Zwitserland enNew York. De levensverzekeringsmaatschappij doet melding van een voorgenomen transactie onder vermeldingvan de relevante informatie.

33

De bij het Meldpunt gedetacheerde medewerker van de FIOD verricht onderzoek in de belastingadministratie.Hieruit blijkt dat de klant volgens zijn aangifte niet beschikt over buitenlands vermogen. Op grond van dezebevindingen wordt aan de Landelijk Officier van Justitie (LOvJ) belast met MOT-zaken toestemming gevraagddeze informatie beschikbaar te stellen aan het Meldpunt. De LOvJ verleent deze toestemming, waarop hetMeldpunt de transactie verdacht verklaart en doormeldt aan de FIOD.

Na enige tijd blijkt dat de FIOD geen heil ziet in de zaak. De belastingplichtige zou te oud zijn en de zaak wordtopgelegd. Na enig aandringen van de kant van het Meldpunt, neemt de FIOD de zaak toch in onderzoek.Inmiddels blijkt de belastingplichtige te zijn overleden, waardoor de zaak opnieuw dreigt te worden opgelegd.Echter, de verwachting is dat de erfgenamen in de nabije toekomst aangifte zullen doen van successierecht,waarbij het de vraag is of zij het buitenlandse vermogen wel of niet opgeven. De betrokken partijen besluitendeze aangifte af te wachten. Als de aangifte binnenkomt blijkt deze inderdaad onjuist te zijn. De zaak wordt nuingebracht in het zogenaamde selectieoverleg (een intern overleg alvorens zaken worden aangebracht in hetTripartite overleg). Hier besluit men de zaak niet voor te dragen voor strafrechtelijk onderzoek omdat, zo is menvan mening, het belastingnadeel te klein is. Men doelt hierbij op het nadeel successierecht, terwijl het nadeelinkomsten- en vermogensbelasting buiten beschouwing wordt gelaten. Ondanks diverse inspanningen is aandeze melding helaas niet het gewenste vervolg gegeven.

3.2 Money transfers

Sinds de invoering van de meldplicht voor money transfers, heeft het Meldpunt uitgebreid aandacht besteedaan dit financiële product. En niet zonder reden. De money transfer, zoals de providers Western Union enMoneyGram leveren, heeft in een paar jaar tijd de financiële markt in Nederland veroverd. Flexibel, snel,gemakkelijk en wereldwijd bereikbaar zijn enkele steekwoorden die de methodiek karakteriseren en de moneytransfer een prominente en unieke plaats in het internationale betalingsverkeer verschaffen. De consument diebereid is een forse commissie te betalen, weet zich verzekerd dat zijn money transfer binnen enkele minutenwaar ook ter wereld kan worden uitbetaald. En er wordt nog steeds in toenemende mate van deze dienst gebruik-gemaakt. In 2003 zijn in totaal ruim 1.350.000 money transfers vanuit en naar Nederland verstuurd; een stijgingvan 17% ten opzichte van 2002. Daarvan zijn er 123.495 gemeld. Het Meldpunt heeft 27.301 money transfers alsverdacht doorgemeld.De voordelen van het gebruik zijn onmiskenbaar aanwezig, helaas ook voor individuen die onopvallend geldwillen wegsluizen. Enkele feiten:

- Een huurmoordenaar – in Nederland ondergedoken – ontving vijf keer per week money transfers vanuit zijnthuisland. Met deze geldstroom kon hij enige tijd onopgemerkt in Nederland verblijven.

- Een vrouw uit de Randstad kreeg regelmatig post van haar zoon op de Nederlandse Antillen. Deze postpakketjesbevatten cocaïne. Een familielid verzond de opbrengst via money transfers naar de Antillen. Met deze geld-stroom kon zoonlief daar een huis kopen.

- Een verdachte in een politie-onderzoek naar heling en witwassen is aangehouden met zo’n € 145.000 op zak.Zijn vriend die bij hem was, bezat XTC-pillen. De verdachte had reeds flink wat verdachte transacties op zijnnaam staan, die tijdens MBA-unit sessies in het oog waren gesprongen: money transfers naar Zuid Amerika.

- Het Meldpunt werd in 2003 bij een ontvoering ingeschakeld om na te gaan of het wellicht informatie over dedader had. De ontvoerder bleek money transfers te hebben verstuurd naar een NCCT-land (zwarte lijst land).

34

Zolang de regelgeving voor money transfers ruimte laat voor misbruik, zal deze dat ook blijven uitlokken.Het afgelopen jaar bleek dit wederom een actueel en veelbesproken onderwerp, dat geenszins aan nieuwswaardeheeft ingeboet. Zo is in de Tweede Kamer (Algemeen Overleg MOT-verslag 2003) het risico van een laagdrempeligeregelgeving voor money transfers en de verdachte geldstroom naar de Antillen besproken. Bovendien speelt demoney transfer een grote rol in West-Afrikaanse zwendels – een item dat begin dit jaar stof deed opwaaien.En de cijfers liegen er niet om: met de 27.301 money transfers die het Meldpunt in 2003 verdacht heeft bepaald,is een geldstroom gemoeid van ruim € 99.000.000. Dit is bijna een verdubbeling van de verdachte geldstroomuit 2002. Reden temeer om nogmaals de balans op te maken.

Herkomst en bestemming

Een stijging van 17% in het totaal aantal verrichte1, 30% in het aantal gemelde ongebruikelijke en meer dan eenverdubbeling van het aantal verdachte money transfers; genoeg data om opvallende ontwikkelingen in geld-stromen te ontleden. Hierbij zijn met name de herkomst- en bestemmingslanden van de money transfersbelangrijk. Omdat deze gegevens vaak niet werden aangeleverd, heeft het Meldpunt in 2003 veel energiegestoken in het verhogen van de kwaliteit van de meldingen van money transfers. En het resultaat mag er zijn:het Meldpunt kon van 96% van het totaal aantal gemelde money transfers de betrokken landen achterhalen.

Waar komt het geld vandaan? De meeste money transfers die naar Nederland worden verstuurd, komen uitNoord-Amerika en Europa. De Verenigde Staten van Amerika, Italië, Duitsland en Groot-Brittannië zijn hier debelangrijkste herkomstlanden. Bij de verdachte money transfer staan de Verenigde Staten, Italië en Duitslandook in de top vier. Oostenrijk neemt daarentegen de top-vier-plaats van Groot-Brittannië in.

Europa De verdachte money transfers uit de Europese landen zijn veelal te linken aan de West-Afrikaansecriminele netwerken, die zich met name met fraude en oplichting bezighouden via de welbekende bedelbrieven.Internationaal staan deze brieven bekend als de 419-fraude of Advance fee-fraude. Er bestaan inmiddelsverschillende varianten op deze bedelbrieven, zoals de e-mail waarin de ontvanger het bericht krijgt dat hij eengeldprijs heeft gewonnen in een loterij. Welke variant ook binnenkomt, exorbitante bedragen en de belofte vaneen hoge commissie verraden al snel de bron. Het hoofdkwartier van deze criminele netwerken hield zich eerstop in Groot-Brittannië, maar dit land opende in 1997 de aanval op de West-Afrikaanse criminaliteit. Thans voerende West-Afrikanen ook vanuit met name Amsterdam hun netwerken in Europa en in de overige continenten aan.

Alhoewel oplichting en fraude core-business blijven van de West-Afrikaanse criminele netwerken, lijken er ookconnecties te bestaan met de drugshandel. Begin 2004 heeft de Amsterdamse politie zich gecommitteerd om deWest-Afrikaanse criminaliteit aan te pakken, hetgeen reeds heeft geleid tot 13 strafrechtelijke onderzoeken en50 uitzettingen.

Verenigde Staten De hoofdmoot van de verdachte money transfers die uit de Verenigde Staten komen, heeftte maken met valse identiteitsbewijzen. Het Meldpunt heeft sinds november 2003 tien dossiers – in totaal 235transacties – als verdacht doorgemeld aan de politie, omdat de identiteitsbewijzen die de begunstigden gebruikenvals zijn. Zo’n 200 identiteiten zijn in elf identiteitsnummers ondergebracht. We noemen het identiteiten,omdat niet is gezegd dat er daadwerkelijk 200 verschillende personen zijn. Elk identiteitsnummer heeft namelijkeen vaste geboortedatum. Het is daarom ook mogelijk dat het slechts om elf personen gaat, die 200 verschillendealiassen hebben.

De 235 verdachte transacties zijn alle money transfers, die vanuit het buitenland – voornamelijk (73%) vanuitde Verenigde Staten – naar Nederland zijn verzonden. De achterliggende criminaliteitsvorm is nog niet bekend.

351 Bron: Western Union en MoneyGram

Dit komt ook omdat de daadwerkelijke identiteit en adressen van de betrokken personen niet bekend zijn,waardoor het vrij lastig voor de politie is om verder onderzoek te verrichten. De money transfers blijven evenweldoorgaan. Momenteel heeft het Meldpunt nog 131 van dit soort transacties in onderzoek.Omdat verschillende Europese landen als afgifteland in de identiteitsbewijzen staan vermeld, heeft het Meldpuntspoedverzoeken uitstaan bij collega meldpunten.

Opvallende herkomstlanden Er zijn enkele andere herkomstlanden waarvan de cijfers over 2001 – 2003 opvallendewijzigingen vertonen. Zo werden er in 2002 vanuit Slovenië zo’n 100 money transfers naar Nederland verzonden.In 2003 ligt dit aantal boven de 10.000, hetgeen op z’n minst opmerkelijk is te noemen. Ook het aantal moneytransfers vanuit België en Luxemburg naar Nederland is in twee jaar tijd verdubbeld. Een logische verklaringvoor deze ontwikkeling is vooralsnog niet aanwezig, zeker gezien het feit dat het internationale betalingsverkeermet deze landen prima verloopt. Het Meldpunt start dan ook een gezamenlijk project met de meldpunten uitde betrokken landen om te onderzoeken wat aan deze toenames ten grondslag kan liggen.

Waar gaat het geld naartoe? Wanneer we sec naar de aantallen van 2003 kijken, is Marokko, net als in 2002,het populairste bestemmingsland van alle uit Nederland verzonden money transfers. Echter, qua geldstroom-omvang laten de Nederlandse Antillen Marokko en andere bestemmingslanden ver achter zich. In deongebruikelijke en verdachte geldstroom zijn de Nederlandse Antillen zowel qua aantallen als qua geldstroom-omvang nummer één. Turkije, Colombia en de Dominicaanse Republiek komen hier op de tweede, derde envierde plaats. De verdachte geldstromen naar deze landen zijn veelal te relateren aan de handel in verdovendemiddelen.

Nederlandse Antillen In totaal heeft ruim € 120.000.000 in 2003 via money transfers de Nederlandse Antillenbereikt. De geldtransactiekantoren hebben hiervan ongeveer 83% als ongebruikelijk aangemerkt; goed voor eengeldstroom van ruim € 100.000.000. Ook de verdachte geldstroom richting Nederlandse Antillen, die vorig jaarzowel de Nederlandse als de Antilliaanse dagbladen haalde, is het vermelden waard. Het Meldpunt had in 2002ruim 3.000 money transfers met bestemming de Antillen als verdacht doorgemeld. Dit blijkt het topje van deijsberg. In 2003 zijn het er namelijk zo’n 10.900; een verdachte geldstroom van ruim € 39.000.000. En dit jaar zalhet aantal verdachte money transfers wederom toenemen. Onderzoek naar de geldstroom naar de Antillen, detegengestelde drugsstroom en het verschuivingeffect naar Suriname staat namelijk hoog op de prioriteitenlijstvan het Meldpunt.

Sinds april 2004 vergelijkt het Meldpunt de namen van personen die op Schiphol zijn aangehouden metverdovende middelen, structureel met zijn database. Het Meldpunt krijgt deze namen, langs de reguliere wegvia het BLOM, van de Koninklijke Marechaussee. Dit Schiphol project heeft na een eerste vergelijking honderdenverdachte transacties opgeleverd. Deze meldt het Meldpunt als verdacht door aan de Koninklijke Marechausseevoor verder onderzoek.

Tegelijkertijd hebben het Meldpunt en het meldpunt op de Nederlandse Antillen een nauwe samenwerkingingezet. Om goed zicht te krijgen op de omvang van het drugsprobleem, nemen beide meldpunten de geld-stroom vanuit Nederland naar de Antillen gezamenlijk onder de loep. Deze betreft overigens niet alleen moneytransfers, maar ook de contante geldstroom die via geldkoeriers de Nederlandse Antillen binnenkomt. Op deNederlandse Antillen rust een meldplicht op bedragen vanaf 20.000 Antilliaanse guldens (of een tegenwaardedaarvan) die contant het land worden ingebracht. Iedereen die met een dergelijke som geld het land binnen-komt, moet dit opgeven aan de douane. De Antilliaanse autoriteiten hebben door deze meldplicht het afgelopenjaar in totaal ongeveer 1,5 miljoen euro kunnen afnemen. Het Antilliaanse meldpunt neemt deze gegevens meein zijn onderzoek. In Nederland geeft de Koninklijke Marechaussee de informatie mee in het Project Schiphol.

36

Het gezamenlijk onderzoek levert verdachte transacties op, waarvoor zowel in Nederland als op Curaçao politie-teams klaarstaan om ze op te pakken. In Nederland heeft de politieregio Rotterdam-Rijnmond het Meldpuntzelfs verzocht om structureel de geldstroom naar de Antillen te onderzoeken en haar permanent van output tevoorzien voor te starten politie-onderzoeken.

Ook met het Surinaamse meldpunt zijn de banden stevig aangehaald. Het Meldpunt heeft een medewerkertwee weken per maand in het kader van het Caribbean Anti Money Laundering Project gestationeerd, om daarhet meldpunt bij te staan.

Tot slot gaat het Meldpunt een profielanalyse verrichten op de verdachte money transfers die naar de Antillengaan. In het algemeen kan gesteld worden dat de personen in Nederland vaak tussen de 20 en 30 jaar oud zijnen gemiddeld € 3.600 per keer sturen. Echter, deze kenmerken zijn vrij algemeen en waarschijnlijk niet uniekvoor deze geldstroom. Met een profielanalyse kunnen juist verbanden – indien aanwezig – worden blootgelegd,die niet op toeval berusten. Hiermee verwacht het Meldpunt dan ook een typologie vast te stellen, die de verdachtetransacties uit de ongebruikelijke filtert.

Opvallende bestemmingslanden Een bestemmingsland dat qua wijzigingen in aantallen opvalt, is Jamaica.Jaarlijks lag het totaal aantal rond 1.500 money transfers, in 2003 zijn dit er 2.700. Ook het gemiddelde bedragis opgelopen van € 600 naar € 1.200. De stijging is verklaarbaar en heeft in 2003 zelfs de kranten gehaald.Zo vermeldde de landelijk dagbladen eind 2003 dat ruim € 2.000.000 was weggesluisd naar het Caribische gebied.De bladen vermeldden ook dat de aan het Meldpunt gemelde transacties niet als verdacht waren opgevallen,maar dat de FBI de geldstroom had gesignaleerd en daarover alarm had geslagen. Niets is minder waar.

In februari kwamen de eerste 17 money transfers uit deze zaak bij het Meldpunt binnen. Via de selectietool vande MBA-unit vielen zij direct op: één persoon verstuurt op één dag in drie uur tijd 17 money transfers – totaal-bedrag € 87.210 – naar vijf verschillende begunstigden op Jamaica. Gezien de hoge kosten die de opdrachtgevervoor deze money transfers moet hebben betaald, zou het meer voor de hand liggen het geld giraal over te maken.De money transfers zijn verdacht.Gaandeweg ontvangt het Meldpunt meer transacties van de opdrachtgever. De MBA-unit blijft deze persoonvolgen en zijn handelen onder de aandacht van de politie brengen. In totaal is ruim € 2.200.000 via moneytransfers naar Jamaica geboekt. Het politie-onderzoek loopt nog.

Een ander bestemmingsland dat een opvallende stijging in het aantal money transfers heeft doorgemaakt isChina. In 2001 stuurde men vanuit Nederland nog 300 money transfers naar China, in 2003 zijn dit er meer dan7.000. Gedeeltelijk is deze stijging te verklaren door het feit dat China Post, een organisatie met een kantorennetover heel China, de money transfer in zijn dienstenpakket heeft opgenomen. Dit heeft de mogelijkheid tot hetgebruik van de money transfer als financieel verplaatsingsmiddel enorm vergroot. Nederland telt bijna 39.0002

inwoners van Chinese herkomst en het is niet ondenkbaar dat een deel van hen het gemak van de moneytransfer kiest om geld naar familie te zenden.

Echter, ook het gemiddelde bedrag dat per money transfer vanuit Nederland naar China gaat, is in twee jaar tijdmeer dan verdubbeld. Daarnaast ligt het beduidend hoger dan het gemiddelde bedrag dat naar overige landenwordt verstuurd; € 1.980 naar China t.o.v. € 495 naar overige landen. Familie-onderhoud lijkt hier uitgesloten.Aannemelijker is dat een deel van de geldstroom zijn oorsprong vindt in illegale activiteiten. Het is geen geheimdat vanuit China veel mensen worden gesmokkeld naar West-Europa, Amerika en Canada. De verdachte moneytransfers die richting China gaan, kunnen dan ook met mensensmokkel te maken hebben. Een andere denkbareherkomst die via verdachte money transfers naar voren komt, is de drugshandel; grondstoffen voor XTC komenonder meer uit China. De verdachte money transfers richting China die vermoedelijk te maken hebben metmensensmokkel en de drugshandel, zijn nog niet verder onderzocht door de politie.

37

2 Bron: CBS

Mensenhandel

Zoals eerder beschreven, onderzoekt het Meldpunt de ongebruikelijke transacties ook thematisch. Een voorbeeldhiervan is dat het Meldpunt een bepaald financieel product onder de loep neemt om de risico’s te beoordelen– zoals onderzoek naar transacties met stortingsautomaten. In dit geval staat het financiële product centraal.Een andere vorm van thematisch onderzoek bij het Meldpunt heeft een criminaliteitsvorm als uitgangspunt.Veelal is het doel van dit soort onderzoek het formuleren van een transactieprofiel, waarmee ongebruikelijkedan wel verdachte transacties kunnen worden geselecteerd.

In 2003 heeft het Meldpunt onder meer thematisch onderzoek gedaan naar de criminaliteitsvorm mensenhandel.Het onderzoek begon met een studiedag, georganiseerd door het Meldpunt, waaraan de Landelijk ProjectleiderProstitutie en Mensenhandel, vertegenwoordigers van de Informatie Eenheid Mensenhandel, het BLOM,het Kernteam Noord Oost Nederland en een Creditcardmaatschappij deelnamen. Het Meldpunt wilde via dezebijeenkomst meer zicht krijgen op de criminaliteitsvorm en de daarbijbehorende (financiële) activiteiten.

De bundeling van expertise leverde resultaat op. Vooral werd duidelijk dat de slachtoffers van mensenhandel uitspecifieke steden worden gehaald. Een uitkomst die het Meldpunt in zijn eigen database heeft geverifieerd doortransacties met deze steden te onderzoeken. Het onderzoek had 264 verdachte transacties als resultaat.Tijdens een zijstap naar mensensmokkel, bleek dat er mogelijk een relatie bestaat tussen creditcardtransactiesen mensensmokkel. Zo zouden personen die Nederland worden binnengesmokkeld een valse creditcard krijgenen daarmee goederen moeten aankopen. De smokkelorganisatie verzendt de goederen vervolgens naar HongKong en verkoopt ze daar. Op deze wijze ontvangt de organisatie een vergoeding voor de mensensmokkel,zonder dat de herkomst herleidbaar is. Deze constructie vormt een onderdeel van het witwastraject, namelijkhet versluieren van de herkomst.

Ten slotte concludeerden de deelnemers dat een match tussen verdachten van mensenhandel en het MOT-register zicht moet geven op het soort transacties dat de daders van mensenhandel verrichten. Van de 220 personendie zijn gematched, bleek 12% (27 personen) in het MOT-register voor te komen. De transacties die zij hebbenverricht of via hen in beeld kwamen – in totaal 205 – heeft het Meldpunt meegenomen in een onderzoek naartransacties die verdacht zijn bepaald omdat zij mogelijk in relatie staan tot mensenhandel.

VERDACHTE TRANSACTIES MET VERMOEDELIJKE RELATIE NAAR MENSENHANDEL GECLUSTERD NAAR SOORT HANDELING EN GESLACHT UITVOERDER

soort handeling man man% vrouw vrouw% totaal onbekend totaal soort%

aankoop auto 2 100% 0 0% 2 0 2 0%

aankoop cheques door melder 9 100% 0 0% 9 0 9 2%

aankoop speelpenningen 2 25% 6 75% 8 0 8 1%

girale overboeking 1 33% 2 67% 3 0 3 1%

money transfer naar Nederland 29 88% 4 12% 33 5 38 7%

money transfer vanuit Nederland 130 32% 280 68% 410 48 458 82%

storting op rekening 6 100% 0 0% 6 0 6 1%

vv-aankoop door melder 11 69% 5 31% 16 0 16 3%

vv-verkoop door melder 5 50% 5 50% 10 0 10 2%

van kleine naar grote coupures 6 86% 1 14% 7 0 7 1%

totaal 201 40% 303 60% 504 53 557 100%

38

In totaal gaat het om 557 transacties met een totaalbedrag van ruim € 4.800.000. Het hoge aandeel (89%) van demoney transfer valt direct op. Het lijkt een favoriet verplaatsingsmiddel voor geld binnen de mensenhandel tezijn. Overigens maken met name jonge vrouwen hiervan gebruik. Tweederde van de money transfers die vanuitNederland naar het buitenland zijn verzonden, grotendeels naar Oost Europa, is verricht door vrouwen met eengemiddelde leeftijd van 27 jaar. Dit is wel verklaarbaar. Het komt voor dat slachtoffers van mensenhandel zichopwerken in de organisatie en zelf vrouwen ronselen voor de prostitutie. Een hoog aandeel vrouwelijke dadersis daarom niet uitzonderlijk, hetgeen afstraalt op de financiële transacties. De man die een money transfervanuit Nederland verstuurt, is gemiddeld 35 jaar oud.

3.3 Handelaren in zaken van grote waarde

Sinds de invoering van de meldplicht voor de handelaren in zaken van grote waarde in december 2001, heefthet Meldpunt steeds meer zicht gekregen op de sector in het algemeen en het soort meldingen dat men doet inhet bijzonder. Nu deze meldplicht ruim twee jaar van kracht is, lijkt de tijd rijp voor een soort SWOT-analyse3:In deze paragraaf kijken we daarom enerzijds naar de kracht van dit soort meldingen en de resultaten die er totop heden mee zijn geboekt, en anderzijds naar de punten die voor verbetering vatbaar zijn en de risico’s die hetMeldpunt signaleert.

Algemeen

In het jaar 2003 hebben de handelaren de weg naar het Meldpunt duidelijk weten te vinden; bijna 20.000meldingen bereikten het Meldpunt, tegenover zo’n 3.400 het jaar daarvoor. Hiermee kunnen we concluderendat veel handelaren zich bewust zijn van hun meldplicht, eraan gewend zijn en wellicht hun interne bedrijfs-voering erop hebben aangepast. Dat is goed nieuws. Waren in 2002 nog maar 703 melders bij het Meldpuntgeregistreerd, in 2003 is dit aantal uitgegroeid tot zo’n 1.980 melders. Daarbij moeten we wel de kanttekeningplaatsen dat 12% van de geregistreerde handelaren in de praktijk nog geen meldingen heeft gedaan.

Wie melden er? Evenals in 2002 is 98% van de meldingen afkomstig van de autohandelaren. De edelmateriaal-handel en de schepenhandel nemen beide 1% voor hun rekening. De aantallen die de antiekhandel en de kunst-handel melden zijn in verhouding tot het totaalaantal zo klein dat ze zich niet in een percentage laten uitdrukken. Het Meldpunt ontvangt signalen dat in de niet-autohandelaren branches meer zwart c.q. crimineel geld omgaatdan nu tot uitdrukking komt in het aantal MOT meldingen. Dit zou betekenen dat handelaren in de niet-auto-handelaren branches de meldplicht simpelweg niet naleven. Het is uiteraard aan de toezichthouders om eroptoe te zien dat meldplichtigen zich daadwerkelijk aan de wet MOT conformeren. Het Meldpunt zelf kan welonderzoek doen in de eigen database om te kijken of daarin aanwijzingen te vinden zijn die bepaalde potentiëlemelders of meldergroepen kunnen onthullen. Deze informatie kan dienen als input voor onderzoeken door detoezichthouders. De nieuwe wet MOT, die naar verwachting in 2004 van kracht wordt, zal toezichthouders onderandere de bevoegdheid geven om boetes en dwangsommen op te leggen aan diegenen die de meldplicht nietnaleven. Het Meldpunt doet om deze reden momenteel onderzoek naar het meldgedrag van de handelaren inzaken van grote waarde, zijnde de niet-autohandelaren. Zo probeert het Meldpunt bijvoorbeeld aan de handvan meldingen van andere meldersectoren na te gaan of bepaalde niet-autohandelaren verzuimd hebben eenmelding te doen. Het kan voorkomen dat een bank melding maakt van een particulier die een groot bedragcontant opneemt en aangeeft dat hij het geld wil gebruiken voor de aanschaf van een boot. Als dit bedrag meerdan € 15.000 is, moet het Meldpunt van deze persoon eveneens de transactie van de schepenhandelaar bij wiede particulier zijn boot koopt, in de database hebben. Is dit niet het geval, dan heeft de betreffende schepen-handelaar zich vermoedelijk niet aan de meldplicht gehouden. Aan één enkel geval kan het Meldpunt uiteraard

39

3 SWOT staat voor: strengths, weaknesses, opportunities and threats. Door de sterktes, zwaktes, kansen en risico’s te bepalen

kun je het product positioneren en een strategische planning maken.

geen conclusies verbinden, maar een groot aantal van dit soort constateringen zegt tezamen iets over het meld-gedrag van de branche. Dergelijk onderzoek is daarom nuttig, zelfs al is de betreffende schepenhandelaar nietbij name bekend. Door op deze wijze naar de gegevens in zijn omvangrijke database te kijken kan het Meldpunt,statistisch onderbouwd, aangeven waarop onderzoeken van de toezichthouders zich kunnen toespitsen.

Hoe melden ze? In 2003 kwam nog steeds ruim 78% van de meldingen van handelaren op papier binnen.Dit komt neer op zo’n 15.400 meldingen die het Meldpunt handmatig heeft moeten invoeren. Het zal duidelijkzijn dat hulp van uitzendkrachten hiervoor onontbeerlijk was. De invoering van de MOTexplorer, het software-pakket dat melders in staat stelt om veilig en snel digitaal te melden, heeft ervoor gezorgd dat de papieren stroomop dit moment is teruggebracht naar een voor het Meldpunt behapbaar niveau. In 2003 werden al ruim 4.300handelarentransacties met dit medium gemeld.

Wat melden ze? De sector als geheel meldt in 2003 bijna volledig objectief: bij 19.725 meldingen is slechts 58keer een subjectieve indicator gebruikt. Het grootste deel hiervan is afkomstig van de autohandelaren, maar bijhet totaal aantal meldingen dat deze groep heeft gedaan vallen deze subjectieve meldingen geheel in het niet. In totaal heeft de sector 40 smurfmeldingen gedaan, alle afkomstig van de autohandelaren. De edelmateriaal-handelaren en de autohandelaren hebben gezamenlijk 18 witwasmeldingen gedaan in 2003.

Wat doet het Meldpunt met de meldingen? In 2003 heeft het Meldpunt 662 handelarentransacties doorgemeld.Dit aantal blijft achter bij de doormeldingen in andere sectoren, hetgeen verklaarbaar is. Het is niet eenvoudiggebleken om onderzoek te verrichten naar handelarentransacties. Dit komt in de eerste plaats omdat het vaakenkele, op zichzelf staande transacties zijn waarmee de onderzoeker bij het Meldpunt te maken krijgt. Relatiefgezien bevat MOTION nog maar weinig verdachte handelarentransacties. Een ongebruikelijke handelaren-transactie heeft daarom doorgaans nog geen relaties met andere (verdachte) transacties in MOTION, waardoorde onderzoeker informatie om tot verdachtmaking te kunnen komen uit andere bronnen moet putten. Ten tweedegeeft het grote aantal objectieve meldingen weinig aanknopingspunten in het verdachtmakingsproces. De kwaliteitvan de meldingen ten slotte, laat vaak dusdanig te wensen over dat onderzoek naar de betreffende persoononmogelijk is, vanwege foute of ontbrekende gegevens.

Om het aantal doormeldingen van handelarentransacties op te voeren, heeft het Meldpunt ervoor gekozen dezetransacties projectmatig te benaderen. Het is een project gestart om te kijken naar transacties van autohandelaren,waarbij ofwel personen jonger dan 25 jaar een auto kopen met een contant bedrag van € 15.000 of meer, ofwelpersonen bij de aankoop van een auto meer dan € 50.000 contant betalen. Het Meldpunt vraagt deze personenfiscaal na en controleert ze op antecedenten in het Herkenningsdienstsysteem van de politie (HKS). Resultatenkunnen nog niet vermeld worden, want het project is nog in volle gang.

Samenwerking met het RIF

Vooruitlopend op de tegenwoordig zo populaire aanpak van “patsers” – een nieuwe recherchetactiek waarbijvreemde bezittingen zoals een dure auto als uitgangspunt dienen voor een strafrechtelijk onderzoek – heeft hetMeldpunt geparticipeerd in het project “Dure auto’s” van het Regionaal Interdisciplinair Fraudeteam (RIF)Den Haag. Doel van dit project was te bepalen of en in hoeverre er een verband bestaat tussen het bezit vanauto’s met een aanschafwaarde van € 20.000 of meer en het vertonen van normafwijkend gedrag in de zin vanmisbruik van sociale verzekeringen en/of voorzieningen en misleiding van de belastingen. Persoonsgegevensvan dure auto bezitters werden gematched met persoonsbestanden van de dienst Sociale Zaken en Werkgelegen-heid (dSZW), Uitvoering Werknemersverzekeringen (UWV) en de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Van de hitsdie deze match opleverde, bleek 10% eveneens aanwezig in de MOT database. Om deze informatie op subject-

40

niveau te ontsluiten, moest er eerst sprake zijn van een concrete verdenking tegen de respectievelijke subjecten.MOT informatie mag immers slechts gebruikt worden binnen de strafrechtketen, terwijl handhaving in hetkader van de uitkeringsvoorzieningen zich afspeelt binnen de administratieve keten. De uitkeringsinstantiemoet feitelijk eerst aangifte doen van valsheid in geschrifte door het subject, omdat op basis van de RDWgegevens het vermoeden is gerezen dat het subject inkomsten heeft verzwegen. Vervolgens kan de politie doormiddel van een LOvJ verzoek het subject via BLOM bevragen bij het Meldpunt. Het project heeft uiteindelijk geleid tot stopzetting van tien uitkeringen die verleend werden via de dSZW.Hiermee is een schadebedrag van € 525.000 gemoeid. De conclusie luidt onder andere dat met een geringeadministratieve inspanning een relatief groot schadebedrag aan het licht is gekomen. Het project onderkent dewaarde van de MOT informatie en pleit in zijn aanbevelingen voor herziening van de regelgeving omtrent hetbeschikbaar stellen ervan voor gebruik in de administratieve handhaving.

Samenvattend kunnen we constateren dat de uitbreiding van de meldplicht met de handelaren in zaken vangrote waarde vooral een krachtig middel is gebleken om in samenwerking met andere instanties een bijdrage televeren aan opsporing van frauduleuze- en witwaspraktijken. Dit komt onder andere tot uitdrukking in het RIFproject “Dure auto’s”, waaraan het Meldpunt heeft deelgenomen. Het zelf onderzoeken van dit soort meldingenlevert geregeld concrete resultaten op, maar is nu nog een arbeidsintensief proces. Naarmate de database zichvult met verdachte handelarentransacties, zal het verdachtmakingsproces steeds meer dimensie krijgen eneenvoudiger en sneller verlopen. De kwaliteit van de meldingen is een zwakte waaraan het Meldpunt, in samen-werking met de toezichthouder actief moet werken om hierin verbetering te krijgen. Een bedreiging vormt hetfeit dat een aantal groepen zich niet of niet geheel aan de meldplicht lijkt te conformeren. Ook hier zal hetMeldpunt aandacht aan gaan schenken.

3.4 Vrije beroepsbeoefenaars

Het jaar 2003 kenmerkt zich door alweer een nieuwe meldergroep die onder de meldplicht is gekomen: de vrijeberoepsbeoefenaars. Hieronder vallen:- Accountants- Advocaten- Bedrijfseconomische adviseurs- Belastingadviseurs- Bemiddelaars in onroerende zaken- Makelaars in onroerend goed- Notarissen- Onafhankelijke juridisch adviseurs- Trustmaatschappijen en andere dienstverleners die trustactiviteiten ontplooien

Voor hen geldt sinds 1 juni 2003 dat zij transacties moeten melden indien ze voldoen aan één van de volgendeindicatoren:

Objectief:V111 transacties die in verband met witwassen aan politie of justitie worden gemeld, moeten ook aan het

Meldpunt worden gemeld;V141 transacties boven € 15.000 betaald aan of betaald door tussenkomst van de beroepsbeoefenaar in

contanten, met cheques aan toonder of soortgelijke betaalmiddelen.

41

Subjectief:V211 transacties waarbij aanleiding is om te veronderstellen dat ze verband kunnen houden met witwassen;V231 voorkeur van de cliënt voor transacties onder het grensbedrag waarbij aanleiding is om te veronderstellen

dat deze daarmee melding wil voorkomen.

Om de meldplicht voor beroepsbeoefenaren onder de aandacht te brengen heeft het Meldpunt in 2003 diversevoorlichtingsactiviteiten ondernomen. De meest in het oog springende is de uitgave van het boekje “Vrije beroeps-beoefenaren en het witwassen van misdaadgeld. De meldplicht van ongebruikelijke transacties”. Naast de uitlegover wie er onder de nieuwe meldplicht vallen, wat men moet melden en hoe, geeft het Meldpunt richtsnoerenom witwastransacties te herkennen en komen vertegenwoordigers van de verschillende brancheorganisatiesaan het woord. Zij geven hun visie op witwassen en de nieuwe meldplicht. Hoewel enkelen van hen de zorguitspreken dat de meldplicht de vertrouwensrelatie met de cliënt onder druk zet, geeft men in het algemeenaan mee te zullen werken aan deze maatregel om witwassen te bestrijden.

Het onderzoeken en beoordelen van meldingen uit deze sector vereist kennis en expertise op het vakgebied vande vrije beroepsbeoefenaars. Kennis die het Meldpunt zich deels al eigen heeft gemaakt, maar ook deels nogmoet opbouwen. Dit is een groeiproces. Waar nodig zal het Meldpunt de hulp inschakelen van experts op dediverse terreinen. Daarnaast is elke nieuwe melding voor het Meldpunt een bron van informatie, die op zichzelfal bijdraagt aan dit groeiproces. Ook de melders zijn nog zoekende naar de juiste toon en nuances om de meld-plicht te interpreteren. Dit blijkt uit de vele vragen die het Meldpunt al van de melders heeft ontvangen. Op dewebsite (www.justitie.nl/mot) is daarvoor een pagina ingericht met Frequently Asked Questions (FAQs). Enkelevoorbeelden hiervan zijn:

- Moet een notaris een transactie melden wanneer hij giraal een bedrag van meer dan € 15.000 ontvangt,maar een cliënt wenst dit contant uitbetaald te krijgen?- Ja, het bedrag wordt door tussenkomst van de notaris contant betaald en valt daarmee onder indicator V141.

- Wat moet een accountant doen als hij bij het controleren van de jaarrekening van een andere meldplichtigeconstateert dat daar contante betalingen hebben plaatsgevonden van meer dan € 15.000? Moet de accountantdie transacties nu (ook) melden?- De objectieve meldplicht geldt voor de contante betaling aan de dienstverlener (in dit geval de accountant).

Contante betalingen die een accountant in de boeken van een andere meldplichtige ziet, hoeft hij dus nietobjectief te melden. Wel moet de accountant deze transacties subjectief melden indien hij vermoedt datdeze transacties ongebruikelijk zijn in de branche of indien andere omstandigheden een subjectieve meldingrechtvaardigen.

Het Meldpunt overlegt regelmatig met het Ministerie van Financiën en het Bureau Financieel Toezicht – detoezichthouder op deze sector – om op dit soort vragen een eenduidig antwoord te geven. Het Meldpunt verstrektde antwoorden aan de vraagsteller en publiceert ze op zijn website.

In totaal heeft het Meldpunt in 2003 (vanaf juni) 51 meldingen uit de sector ontvangen. Meer dan de helft hiervanbleek verdacht en van 15 transacties constateerde het Meldpunt dat ze weliswaar ongebruikelijk, maar (voorals-nog) niet verdacht zijn. De overige transacties zijn nog bij het Meldpunt in onderzoek. In de eerste drie maandenvan 2004 heeft het Meldpunt 39 transacties uit deze sector ontvangen. Het Meldpunt durft hiermee vast testellen dat de sector de meldplicht inderdaad serieus neemt en houdt terdege rekening met een snel groeiendaantal meldingen.

42

43

4 InternationaalFIU.NET van start

EU-toetreders succesvol ondersteund in Phare-projectEgmont Groep nadert het aantal van 100 deelnemende meldpunten

44

4.1 FIU.NET

De Europese Commissie en het Nederlandse Ministerie van Justitie hebben een contract gesloten, waarbij hetMeldpunt de taak krijgt om het FIU.NET in te voeren in de Europese Unie (25 lidstaten). De Europese Commissiestelt daarvoor ruim 3,6 miljoen euro beschikbaar voor een periode van twee jaar. Het Meldpunt richt daartoeeen apart bureau op, dat rechtstreeks onder het Hoofd Meldpunt valt. Door de exogene financiering en de aparteplaatsing binnen het Meldpunt, gaan deze activiteiten niet ten koste van de reguliere werkzaamheden van hetMeldpunt. Wel zal het Meldpunt profiteren van de in het kader van het FIU.NET te ontwikkelen automatiserings-en analysetechnieken.Van de huidige EU-lidstaten werken acht meldpunten reeds met het als pilot ontwikkelde FIU.NET. Van detoetredende landen zijn de acht Midden- en Oost-Europese meldpunten reeds voorbereid op het FIU.NET.

Achtergrond

Terrorismefinanciering en witwassen zijn fenomenen, die zich overal kunnen voordoen en gemeenschappelijkhebben, dat ze geen grenzen kennen. Daarom moet de organisatie van de aanpak weliswaar nationaal ingebedzijn maar toegerust op internationaal opereren. De vergelijking met piraterij dringt zich op. Piraten kwamenvaak op open zee in actie. Voor landen individueel was het bijna onmogelijk om efficiënt op te treden. De door-braak in de aanpak kwam toen de beschaafde landen zich niet uitsluitend lieten leiden door eigen bestrijding-maatregelen en eigen belang maar gezamenlijk voorkwamen dat de piraten hun gestolen waar aan land kondenbrengen; een verbreding van de samenwerking tegenover een verkleining van het speelveld van de criminelen.Niet voor niets ziet men de zeepiraterij weer de kop opsteken in die contreien waar met de betrokken landengeen afspraken te maken zijn.Wat voor piraterij geldt, is ook van toepassing op de bestrijding van terrorismefinanciering en witwassen;globalisering van de samenwerking en steeds verdere verkleining van het speelveld voor de daders. De FATFen haar regionale partners zorgen voor zoveel mogelijk gelijkstemde wetgeving. De Egmont Groep, die de honderdleden nadert, bekommert zich om operationele contacten en samenwerking. Het wordt voor daders steedsmoeilijker en dus omslachtiger, kostbaarder en risicovoller om veilig en onaantastbaar hun criminele geld eldersonder te brengen.

Om informatie met elkaar te delen en snel en veilig te kunnen uitwisselen dienen de meldpunten wel over eenadequaat instrument te beschikken. Tot op heden is dat er niet. Men maakt gebruik van de brief, de fax, de e-mail,de telefoon of de Egmont Secure Web (als een soort extra beveiligde e-mail). Het FIU.NET kan zich wel tot zo’nadequaat instrument ontwikkelen, dat bovendien als concept wereldwijd te benutten is.Het FIU.NET biedt oplossingen voor de volgende problemen in de internationale samenwerking.- De taal. Hoewel de afspraak is, dat engels de operationele voertaal is binnen de Egmont Groep, is het niet zo

dat die taal overal even ingeburgerd is. Meldpunten in bijvoorbeeld Zuid-Amerika en Oost-Europa hebbenmoeite met het engels. Waar taal een probleem is, ontstaat al snel de neiging om van communicatie af te zien.De computertaal is universeel.

- Standaardisatie. Zo veel organisaties, zo veel werkwijzen. FIU.NET dwingt tot uniformiteit, bijvoorbeeld ophet gebied van achternamen. Registratie, archivering en managementinformatie worden gelijkgetrokken.

- Netwerk. Het FIU.NET bevordert inhoudelijke contacten tussen de deelnemende meldpunten, omdat uitbouwen toevoeging van functionaliteiten voorafgaande internationale workshops vereisen. Deelname is niet alleengewenst maar zelfs noodzakelijk om als meldpunt invloed te kunnen uitoefenen op de verdere professionaliseringvan het FIU.NET.

- Waarheen? Een moeilijke opgave in de internationale gegevensuitwisseling is de juiste selectie van de landenwaaraan het verzoek om informatie te richten. Natuurlijk, wanneer uit de gemelde transactie vrijwel onmiddellijkvolgt, dat een bepaald subject in laten we zeggen, België woont of daar een band mee heeft, is de doorstap

45

naar de CFI snel gemaakt. Anders wordt het wanneer het niet een, twee, drie duidelijk is. Alle landen bevragenop de traditionele manier is geen optie; te arbeidsintensief in relatie tot het te verwachten resultaat. In eenaantal ontwikkelstappen kan het FIU.NET dit probleem oplossen.

1. Multiselect landen bevragen. Verschillende of indien gewenst alle aangesloten landen in een bevragingraadplegen

2. Informatie naar je toe. Ingebouwd wordt, dat een meldpunt systematisch de transacties van niet-onderdanenbij het andere betreffende meldpunt navraagt. Voorbeeld: een Fransman voert een transactie uit in Engeland,die vervolgens bij ECB gemeld wordt. ECB bevraagt via FIU.NET automatisch Tracfin. Consequent toegepastbetekent dit, dat gemelde transacties van eigen onderdanen in het buitenland naar je toekomen.

3. Virtuele werelddatabase. Uiteraard zal het FIU.NET niet op korte termijn werelddekkend zijn. Daarom wordteen virtuele werelddatabase ingericht. Doel daarvan is het volgende. Stel, een Nigeriaan voert een transactieuit, die bij de engelse collega’s gemeld wordt. Er is geen Nigeriaans meldpunt. In plaats daarvan stelt ECB devraag aan de werelddatabase, waar de vraag wordt opgeslagen. Wanneer enige tijd later dezelfde Nigeriaan inNederland een ongebruikelijke transactie verricht, wendt ook het MOT zich tot de werelddatabase. Deze berichtzowel ECB als het MOT, dat zij contact met elkaar moeten opnemen. Aldus krijgen de meldpunten zicht opsubjecten, die zich in verschillende landen ophouden en daar ongebruikelijke of verdachte transactiesverrichten. Op het gebied van terrorismefinanciering kan dit een waardevolle bron van informatie zijn.

4.2 Phare Anti Money Laundering Project

In 2001 heeft de Europese Commissie het Meldpunt gevraagd om een PHARE Anti Money Laundering Project uitte voeren. Het Meldpunt heeft de uitnodiging geaccepteerd omdat het ervan overtuigd was (en is) dat de strijdtegen het witwassen van geld en terrorisme financiering alleen succesvol kan zijn als die strijd internationaalwordt gevoerd.

Een goede manier om de internationale samenwerking te versterken, is elkaar te helpen om op een hoger niveauvan werken te komen. De kwaliteit van de informatie die de meldpunten voortbrengen, is hoger en beter bruik-baar voor de opsporing - en vervolgingsinstanties. Het PHARE Project was daarom een zeer goede gelegenheidvoor het Meldpunt om de contacten met de collega’s in Midden en Oost Europa aan te halen en samen met hente werken aan de verbetering van de meldsystemen in de deelnemende landen. Het Meldpunt heeft met ditProject niet alleen de samenwerking met de Midden en Oost Europese landen kunnen verbeteren. Door deenthousiaste en professionele bijdrage van vele experts uit België, Engeland, Luxemburg, Ierland en Zweden isook met collega’s uit die landen de samenwerking aanzienlijk verbeterd.

De landen die deelnamen aan het PHARE AML Project waren Bulgarije, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen,Polen, Roemenië, Slovenië, Slowakije en Tsjechië. Aangezien het Project onder andere diende ter verbeteringvan de samenwerking tussen organisaties in de meldketen, was een groot deel van de (training)activiteitengericht op verschillende partners in de keten. Zo zijn er twee seminars georganiseerd voor compliance officers,hoofden van meldpunten en politiefunctionarissen. Tijdens die seminars is aandacht besteed aan de samen-werking tussen de partners en de verbetering van de informatiestroom tussen de meldende instellingen,het meldpunt en de politie. Een extra toegevoegd seminar besteedde aandacht aan de samenwerking tussenmeldpunten en de politie.

Naast de nationale samenwerking was de internationale gegevensuitwisseling tussen meldpunten een anderfundamenteel doel. Sinds een paar jaar is het Meldpunt voortrekker van het FIU.NET Initiatief tussen meld-punten in de Europese Unie. Het Netwerk dat het voor meldpunten mogelijk maakt om op een veilige,geautomatiseerde, snelle en makkelijke manier gegevens uit te wisselen werd in kopie geïnstalleerd in alle

46

deelnemende landen. Tevens is in de Midden en Oost Europese regio een Task Force opgericht om verdereontwikkelingen in het FIU.NET te begeleiden. Op 1 mei 2004 zullen acht van de tien deelnemende landen lidworden van de Europese Unie. Met de installatie van het FIU.NET in de nieuwe lidstaten wordt het groeiprocesvan het FIU.NET in de Europese Unie aanzienlijk versneld. Zodra het praktisch en beleidsmatig mogelijk is,worden de twee netwerken aan elkaar gekoppeld, net als de twee Task Forces.

Het derde doel van het PHARE AML Project was de deelnemende landen te assisteren bij het aanpassen van denationale wetgeving aan het geheel van Europese en Internationale regelgeving op het gebied van de bestrijdingvan witwassen van geld en terrorisme financiering. Voordat de nieuwe lidstaten toetreden, zal de nationalewetgeving moeten voldoen aan de Europese standaard. In alle gevallen is het Project er goed in geslaagd dedeelnemende landen bij te staan in eventuele aanpassing van wetgeving.

Een rode draad bij de uitvoering van het Project was de zogenoemde “duurzaamheid” van de activiteiten. Bij alleactiviteiten die het Project initieerde, keek het team altijd naar de lange termijn bruikbaarheid van hetgeen werdaangeboden. Om die reden is een “train de trainer” Module aangeboden voor docenten van politieacademies.Verder heeft het project, in nauwe samenwerking met het meldpunt in Engeland en de Egmont Training werk-groep een interactieve training voor financieel onderzoekers geproduceerd. Daarnaast hebben zes deelnemendelanden een reeds door het Engelse meldpunt beginnerscursus “wat is witwassen en wat doen we ertegen” aangepastaan hun nationale realiteit.

In december 2003 werd het PHARE AML Project voor acht van de negen Modules voltooid. In november 2003organiseerde het Project een algemene vergadering om op een feestelijke manier de twee jaar hard werken doorexperts en deelnemende landen af te sluiten.

Met gepaste trots kunnen we concluderen dat het Project als zeer succesvol ervaren is. De informele samen-werking tussen organisaties met dezelfde doelstellingen en de operationele aanpak werd als zeer positief ervaren.Het Project heeft bijgedragen aan een nauwere samenwerking tussen landen in Midden en Oost Europa entussen die landen en de EU-lidstaten. In tien landen is het FIU.NET systeem geïmplementeerd. Alle landenhebben wetgeving die voldoet aan de Europese richtlijnen en de nationale samenwerking is duidelijk verbeterd.De kennis die nu aanwezig is in Midden en Oost Europa kan verder worden verspreid richting landen in de regioten oosten van de EU, die nog niet zo ver zijn in de ontwikkeling van anti-witwas initiatieven.

Meer informatie kunt u lezen in de brochure Executive Summary of the Activities and Results of the PHARE AntiMoney Laundering Project, die opvraagbaar is bij het Meldpunt.

4.3 Egmont Groep

In een wereld waar grenzen vervagen omdat de ontwikkeling van IT en technologie in een stroomversnelling ziten producten om geld te verplaatsen als paddestoelen uit de grond komen, is internationale samenwerking vangroot belang. De Egmont Groep – in juni 1995 in het leven geroepen om contacten, samenwerking en intelligence-uitwisseling tussen meldpunten te bevorderen – ziet hierop.

Om lid te worden van de Egmont Groep moet een meldpunt voldoen aan de definitie4 die in 1996 is vastgesteld.Het meldpunt dient in zijn land het centrale punt te zijn, dat verantwoordelijk is voor het ontvangen (en indientoegestaan, opvragen), analyseren en doormelden aan bevoegde autoriteiten van meldingen van financiëletransacties die:(i) betrekking hebben op winsten uit criminele activiteiten, of(ii) via nationale wet- en regelgeving verplicht moeten worden gemeld, om witwassen te bestrijden.

474 Bron: Interpretative note concerning the Egmont definition of a Financial Intelligence Unit

Daarnaast moet een meldpunt in staat zijn gegevens uit te wisselen met andere meldpunten. Dit betekent datzijn nationale wet- en regelgeving dit moet toelaten. Gegevensuitwisseling binnen de Egmont Groep gebeurtnamelijk op basis van wederkerigheid en, indien een meldpunt ontvangen gegevens wil doormelden aan bevoegdeautoriteiten, op vooraf verleende toestemming door het verstrekkende meldpunt.

Inmiddels voldoen 84 meldpunten aan de definitie en is, met de toetreding van Zuid Afrika en Mauritius tijdensde plenaire vergadering in Sydney in juli 2003, elk werelddeel in de Egmont Groep vertegenwoordigd. Dit betekentdat het Meldpunt met 83 meldpunten wereldwijd intelligence kan uitwisselen, zowel operationele intelligenceals intelligence op strategisch niveau.

Het contact tussen de meldpunten wordt steeds inniger, hetgeen niet in de laatste plaats wordt bewerkstelligddoor de, inmiddels vier, Werkgroepen. Het Hoofd Meldpunt is voorzitter van de Training and CommunicationWerkgroep. Hierdoor is het Hoofd Meldpunt qualitate qua lid van de overkoepelende Egmont Committee.Belangrijkste activiteit in 2004 is de organisatie van het wereldwijde trainingseminar in samenwerking met deVerenigde Naties. In 2004 is Thailand gastheer. Dit seminar is dan de derde in een reeks, na Oostenrijk en Mexico.

Naast de Training, Legal en Outreach is nu een vierde werkgroep actief, de Operational Werkgroep. In dezeOperational Werkgroep bespreken de leden niet alleen onderwerpen die de dagelijkse praktijk raken, maar ookoperationele onderzoeken die op dat moment bij de meldpunten draaien. Een voortvloeisel uit deze werkgroepis het gezamenlijk onderzoek dat diverse meldpunten in 2003 hebben verricht. Het Australische meldpuntAUSTRAC nam het initiatief om een casus voor te bereiden en te verspreiden onder diverse meldpunten.Deze casus betrof een zaak die AUSTRAC in onderzoek had en had betrekking op de handel in geeststimulerendedrugs. Het Meldpunt heeft aan deze casus meegewerkt en kon intelligence verschaffen aan AUSTRAC, waardoornieuwe geldstromen zichtbaar werden. Momenteel loopt in Australië een opsporingsonderzoek naar deze zaak.Als vervolg op de samenwerking in voornoemde casus heeft het Meldpunt samen met AUSTRAC een operationeleworkshop georganiseerd, waarin het onderwerp geeststimulerende drugs en geldstromen verder is uitgediept.Op 1 en 2 april 2004 kwamen hiertoe medewerkers van AUSTRAC, het Belgische meldpunt en het Israëlischemeldpunt bij het Meldpunt samen.

Een tweede workshop die door het Meldpunt in het leven is geroepen, is van meer structurele aard. In samen-werking met het Engelse meldpunt NCIS en het Global Programme Against Money Laundering van de VerenigdeNaties, heeft het Meldpunt de Strategische Workshop opgericht. In deze Workshop – onder voorzitterschap vanhet Meldpunt – komen strategisch analisten van de meldpunten twee keer per jaar bij elkaar om ervaringen,typologieën en methodieken uit te wisselen. In november 2003 kwamen de strategisch analisten van twaalfmeldpunten5 voor het eerst bijeen. Het doel van deze eerste Workshop was drieledig: 1) inventariseren van ken-getallen per land 2) ontwerpen van een standaardformulier om gegevens te vergelijken en 3) inventariseren vanhuidige trends in de deelnemende landen.

Een verrassende ontdekking tijdens de inventarisatie van kengetallen, was dat het aantal meldingen bij elkmeldpunt fors is toegenomen. Enerzijds heeft dit te maken met de internationale verschuiving van risk-based(melden van verdachte transacties) naar rule-based (melden van specifieke transacties boven een grensbedrag).Dit heeft er in 2003 toe geleid dat bijvoorbeeld Spanje ca. 300.000 meldingen heeft ontvangen. Anderzijds is hettoezicht op de meldende sectoren strenger geworden, zodat de instellingen liever teveel dan te weinig melden.Voor Groot-Brittannië betekent dit dat zij vorig jaar zo’n 100.000 meldingen van verdachte transacties teverwerken kregen. De stelling dat het hoge aantal meldingen dat het Nederlandse systeem voortbrengt niet inverhouding staat tot het lage aantal meldingen in de overige Europese landen, is dus achterhaald.Andere landen met een meldverplichting voor specifieke transacties zijn onder meer Italië, Rusland, Slovenië,Letland, Canada, Verenigde Staten van Amerika, Israël, Australië, Thailand en Venezuela.

485 Canada, Finland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Letland, Liechtenstein, Portugal, Rusland, Slovenië, Spanje, Venezuela en Nederland

Een tweede belangrijk resultaat van de Workshop is de gezamenlijke analyse die de strategisch analisten momenteeluitvoeren. De analyse richt zich op geldstromen afkomstig van of bestemd voor de andere deelnemende landenen transacties verricht door personen uit de andere deelnemende landen. In de tweede Workshop zullen dedeelnemers de uitkomsten, verwerkt op het ontwikkelde standaardformulier, tegen elkaar afzetten. Met dezeanalyse wordt bijvoorbeeld zichtbaar hoeveel en wat voor soort transacties Nederlanders in het buitenlandverrichten. Daarnaast is het mogelijk dat een ander land geldstromen signaleert, die in Nederland niet zicht-baar zijn. In elk geval zullen de uitkomsten waarschijnlijk aanleiding geven om, individueel of gezamenlijk,nader operationeel onderzoek te verrichten.

Tot slot hebben de deelnemers van de Workshop trends en typologieën gedeeld die op dat moment actueelwaren in hun land. Daaruit bleek dat de ontwikkeling die in 2003 in Nederland zichtbaar was, geldstortingen inhet eigen land en geldautomaatopnames in het buitenland, in Zuid Amerika als typologie nummer één wordtbeschouwd. Het vermoeden is daar dat deze constructie wordt gebruikt om geleverde drugs te betalen. Ook inandere Europese landen is een zelfde ontwikkeling zichtbaar.

De eerstvolgende Strategische Workshop staat gepland op 17 en 18 mei 2004.

4.4 Financial Action Task Force (FATF)

Non-Cooperative Countries en Territories (NCCT)

De NCCT-lijst is een lijst van landen die naar mening van de FATF onvoldoende actie ondernemen tegen hetwitwassen van gelden en daarmee de integriteit van het mondiale financiële systeem in diskrediet brengen.Deze lijst wordt meerdere malen per jaar aangepast en vermeldt per februari 2004 de volgende landen:1. Cook Eilanden2. Filippijnen3. Guatemala4. Indonesië5. Myanmar (voorheen Birma)6. Nauru7. NigeriaVermelding op de NCCT-lijst wil zeggen dat speciale aandacht gegeven dient te worden aan relaties met natuurlijkepersonen en rechtspersonen uit deze landen. Met name ook in het kader van het melden van ongebruikelijketransacties (in het bijzonder op grond van subjectieve indicatoren).Met betrekking tot Nauru en Myanmar is de FATF nog een stap verder gegaan door tegenmaatregelen aan tekondigen. In Nederland houdt dat in dat de regering waarschuwt geen zaken te doen met deze landen, instellingenuit deze landen en onderdanen. Worden er toch zaken gedaan dan worden de melders verzocht dit te meldenbij het Meldpunt.

49

5 Bijlagen

50

Telefoon en adres Meldpunt Ongebruikelijke Transacties

Telefoon: (079) 345 9681Fax: (079) 345 8768Email algemeen: mot@euronet.nlWebsite: www.justitie.nl/motPostadres: Postbus 3019, 2700 KL, Zoetermeer

Het Meldpunt per 1 januari 2004

51

Hoofd MOT

Financieel onderzoek

senior financieel onderzoekers (4)financieel onderzoekers (5)

assistent financieel onderzoekers (5)FIOD-medewerker (gedetacheerd)

Systeembeheer

functioneel systeembeheerder (2)data-entry medewerker (2)

Beleid & analyse

senior beleidsmedewerkerbeleidsmedewerker

senior strategisch analiststrategisch analisten (2)

Secretariaat

directiesecretaresseadministratief medewerker

Phare-team (5)

FIU.NET Bureau i.o.

Samenstelling Begeleidingscommissie MOT

Een vertegenwoordiger van de Minister van Justitie bekleedt het voorzitterschap. Thans is voorzitter de heermr. D.W. Steenhuis, Procureur-generaal.

Verder zijn lid:- de heer mr. H.P.F. von Aesch, Voorzitter Dutch Fiduciary Assocation, namens de Trustkantoren;- de heer P.J.D. Benschop RA, Hoofd Compliance van Amsterdam Exchanges N.V.;- de heer drs. H.G.M. Blocks, Directeur van de Nederlandse Vereniging van Banken;- de heer drs. A.E.R. Blok RA, Directeur van het Bureau Financieel Toezicht;- de heer drs. R.G. Bosman RA, van het Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants,

namens de Accountants;- de heer mr. J.H. Brouwer, Deken van de Nederlandse Orde van Advocaten, namens de Advocatuur;- de heer drs. J.G.S.M. Burgman, Algemeen Directeur BOVAG, namens de Autohandelaren;- de heer mr. J.J.A.M. Crijns, Hoofd dienst Recherche-onderzoeken (DRO);- de heer drs. W. Dullemond AAG, Stafdirecteur Verzekeringen van de Pensioen- en Verzekeringskamer;- de heer drs. L. Groenendal, Plaatsvervangend Directeur Financiële Markten, Ministerie van Financiën;- de heer mr. R. de Groot, Hoofd sector Handhaving en Integriteit Autoriteit Financiële Markten;- de heer drs. B.J. Haasdijk, Directeur Interpay Nederland B.V., namens de Creditcardmaatschappijen;- de heer mr. J.H. van den Heuvel, Directeur Opsporingsbeleid, Ministerie van Justitie;- de heer mr. H. Koller, Bestuurslid van de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs, namens de

Belastingadviseurs;- de heer mr. N.A. Mourits, Directeur Nederlandse Vereniging van assurantieadviseurs en financiële

dienstverleners, NVA;- de heer mr. E.W. Noordhoek, Landelijk Officier van Justitie, Functioneel Parket;- de heer J. Olijve, Managementteamlid van de FIOD/ECD;- de heer J. Paauw, Directeur Security & Risk Control, Holland Casino’s;- de heer mr. R.W.T. Salomons, Notaris, namens het Notariaat;- de heer mr. J.P. van Soest, Hoofd Juridische Zaken, De Grenswisselkantoren N.V.;- de heer mr. C.M.H. Vlaanderen, Juridisch Beleidsadviseur van de Nederlandse Vereniging van Makelaars,

namens de Makelaardij;- de heer mr. J.G.S. Warmerdam, van het Midden en Klein Bedrijf, namens de Handelaren in Grote Waarden;- de heer drs. S. de Wilde, Onderdirecteur De Nederlandsche Bank N.V..

Het Hoofd van het Meldpunt Ongebruikelijke Transacties, de heer mr. H.V. Koppe, woont de vergaderingen vande Begeleidingscommissie bij.

Het secretariaat bestaat uit vertegenwoordigers van het Ministerie van Justitie en het Ministerie van Financiën,respectievelijk de heer mr. P.A.M. Verrest en de heer mr. drs. E.M.J. van der Does de Willebois.

52

53

54

1 Totaalcijfers 56

Aantal ongebruikelijke transacties 56

Aanlevermedium 56

Aantal verdachte transacties 57

Doormeldreden verdachte transacties 57

Bedrag in € gemoeid met verdachte transacties 58

Verdachte transacties per opsporingsdienst 59

2 Cijfers per sector

Banken

Casino’s

Creditcardmaatschappijen

Wissel- en geldtransactiekantoren

Overige traditionele melders

MOT in kengetallen

55

60

62

64

66

68

70

3 Money transfer aanbieders 72 4 Handelaren in zaken 76van grote waarde

5 Vrije beroeps- 80beoefenaars

6 Overheid 82

56

10.529

17.116

15.458

18.809

24.643

45.079

47.870

76.085

Totaalcijfers

0

AANLEVERMEDIUM

2003 2002

Aanlevermedium Aantal Aandeel Aantal Aandeel

in totaal in totaal

Digitaal 154.629 87% 126.180 92%

Papier 22.528 13% 11.159 8%

Totaal 177.157 100% 137.339 100%

Met de MOTexplorer heeft het Meldpunt in 2003 een nieuwe vorm van digitaal meldenaangeboden aan de melders. Van de bijna 155.000 digitaal aangeleverde meldingen, heefthet Meldpunt er in 2003 ruim 22.000 via dit medium ontvangen.

In het 10 jarig bestaan van het Meldpunt is het aantal ongebruikelijke transacties op jaarbasis bijna verzeventienvoudigd.

AANTAL ONGEBRUIKELIJKE EN VERDACHTE TRANSACTIES

57

137.339

177.157

2.015

3.136

3.600

3.795

3.995

10.803

11.023

20.233

24.741

37.748

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Ongebruikelijke transacties

180.000 0 40.000

Verdachte transacties

Het aantal verdachte transacties is in 10 jaar tijd meer dan verachttienvoudigd.

DOORMELDREDEN VERDACHTE TRANSACTIES

2003 2002

Doormeldreden Aantal Aandeel Aantal Aandeel

in totaal in totaal

eigen onderzoek 16.648 44% 8.995 36%

VROS 12.990 34% 11.277 46%

LOvJ 7.668 20% 4.284 17%

BOOM 442 1% 185 1%

Totaal 37.748 100% 24.741 100%

Door afronding tellen percentages niet altijd exact op tot 100%

Het Meldpunt wil nogal eens worden vergeleken met een black-box, die geheel volgens eigeninzicht transacties verdacht bepaalt zonder dat de politie enige invloed heeft of kan uitoefenen.Dit is een misvatting. Laten we de verdachte transacties uit 2003 daarom eens ontleden.Van de 37.748 verdachte transacties, zijn er 21.100 bij de opsporingsdiensten beland omdat zijde betrokken personen via het VROS-register, de LOvJ-verzoeken of het BOOM-register (indirect)bij het Meldpunt hebben nagevraagd. Daarnaast selecteert de MBA-unit transacties op basisvan de “vraag” vanuit de politie. In 2003 waren dit er zo’n 6.000. De politie heeft dus in 2003bij 72% van de verdachte transacties (27.700) een stem gehad.

58

2000 2001 2002 2003

499.000.000 1.100.000.000 861.000.000 1.552.000.000

BEDRAG IN € GEMOEID MET VERDACHTE TRANSACTIES

Het totaalbedrag aan verdachte transacties ligt in 2003 80% hoger dan het jaar daarvoor.De Amerikaanse valutasoorten zijn met een aandeel van 68% verantwoordelijk voor de hoogtevan het totaalbedrag. Dit in tegenstelling tot 2002, toen de Europese valutasoorten 74% vanhet totaalbedrag vertegenwoordigden.

Het gemiddelde bedrag per melding is gestegen van € 34.800 naar ruim € 41.000.

€ .gemiddeld bedrag per melding

59

VERDACHTE TRANSACTIES PER OPSPORINGSDIENST

eigen automatische LOvJ- 2003 eigen automatische LOvJ- 2002

opsporingsdienst onderzoek match verzoek totaal onderzoek match verzoek totaal

1 Groningen 404 173 67 644 23 121 18 162

2 Friesland 144 65 33 242 10 90 1 101

3 Drenthe 170 64 9 243 1 59 1.068 1.128

4 IJsselland 51 165 60 276 9 151 35 195

5 Twente 10 72 60 142 5 69 4 78

6 Noord- en Oost-Gelderland 175 243 0 418 187 452 6 645

7 Gelderland-Midden 15 81 0 96 10 87 1 98

8 Gelderland-Zuid 52 96 32 180 35 61 18 114

9 Utrecht 66 171 51 288 105 183 21 309

10 Noord-Holland-Noord 74 318 127 519 42 221 184 447

11 Zaanstreek-Waterland 320 180 28 528 134 215 1.077 1.426

12 Kennemerland 105 134 239 478 83 116 27 226

13 Amsterdam-Amstelland 2.517 2.335 436 5.288 1.112 1.827 2.304 5.243

14 Gooi en Vechtstreek 130 60 52 242 78 48 7 133

15 Haaglanden 929 733 1.373 3.035 253 947 1.337 2.537

16 Hollands Midden 196 295 89 580 21 306 1.075 1.402

17 Rotterdam-Rijnmond 1.478 4.967 600 7.045 1.128 3.769 699 5.596

18 Zuid-Holland-Zuid 185 644 0 829 21 445 5 471

19 Zeeland 14 118 27 159 7 92 31 130

20 Midden- en West-Brabant 430 614 13 1.057 119 547 1.122 1.788

21 Brabant-Noord 18 383 72 473 12 209 2 223

22 Brabant-Zuid-Oost 405 479 7 891 117 220 1.128 1.465

23 Limburg-Noord 8 128 0 136 129 234 14 377

24 Limburg-Zuid 80 558 0 638 26 581 12 619

25 Flevoland 210 297 5 512 135 213 38 386

BLOM 14.515 546 4.837 19.898 7.520 488 1.299 9.307

FIOD 529 293 294 1.116 1.270 112 76 1.458

Kernteams 460 474 322 1.256 5 228 189 422

KLPD 14 858 336 1.208 26 1.172 40 1.238

Koninklijke Marechaussee 14 174 91 279 10 254 202 466

Overige BODen 189 111 21 321 120 14 0 134

Rijksrecherche 0 3 0 3 0 7 0 7

23.907 15.832 9.281 49.020 12.753 13.538 12.040 38.331

N.B. Eén verdachte transactie kan naar verschillende opsporingsdiensten gestuurd zijn.

60

33.687123.495 19.725

9.70227.301 662

TOTAALCIJFERS 2003

Ongebruikelijk Verdacht

Cluster Aantal Aantal

Money transfer aanbieders 123.495 27.301

Traditionele melders 33.687 9.702

Handelaren in zaken van grote waarde 19.725 662

Overheid (douane en belastingdienst) 200 62

Vrije beroepsbeoefenaars 50 21

Totaal 177.157 37.748

Cijfers per sector

Ongebruikelijk

Verdacht

TOTAALCIJFERS 2003

De money transfer aanbieders, 28 in totaal, zijn verantwoordelijk voor het leeuwendeel van deongebruikelijke en verdachte transacties. In beide clusters vormt hun aandeel om en nabij 70%.

%money tranfer aanbieders

Money transfer aanbieders Traditionele melders Handelaren

61

62

Banken

10.094 14.517 23.758 23.908

1.717 2.568 3.859 4.392

Ongebruikelijke transacties

Verdachte transacties

AANTAL ONGEBRUIKELIJKE EN VERDACHTE TRANSACTIES BANKSECTOR (EXCLUSIEF MONEY TRANSFERS)

2000 2001 2002 2003

DOORMELDREDEN VERDACHTE TRANSACTIES BANKSECTOR (EXCLUSIEF MONEY TRANSFERS)

2003 2002

Doormeldreden Aantal Aandeel Aantal Aandeel

eigen onderzoek 1.976 45% 1.400 36%

VROS 1.625 37% 2.106 56%

LOvJ 747 17% 314 8%

BOOM 44 1% 39 1%

Totaal 4.392 100% 3.859 100%

Door afronding tellen percentages niet altijd exact op tot 100%

Het aantal verdachte banktransacties op basis van het eigen onderzoek is met 41% toegenomen.Hierbij heeft de MBA-unit een grote rol gespeeld. Zo’n 1.000 banktransacties zijn tijdensMBA-sessies geselecteerd. Het aantal banktransacties dat aansluit op LOvJ-verzoeken is tenopzichte van 2002 meer dan verdubbeld.

63

INDICATORENGEBRUIK BANKSECTOR (EXCLUSIEF MONEY TRANSFERS)

2003 2002

Indicator Aantal Aandeel Aantal Aandeel

in totaal in totaal

objectief 2.525 10% 4.806 20%

B133 valutawissel > 10.000 1.721 7% 3.469 14%

overig 804 3% 1.337 6%

subjectief 22.312 90% 19.232 80%

B232 gedrag cliënt/type transactie 17.858 72% 13.590 57%

B211 witwasvermoeden 2.399 10% 2.477 10%

B231 smurfen 1.648 7% 2.925 12%

overig 407 1% 240 1%

Totaal 24.837 100% 24.038 100%

De verschuiving naar subjectieve indicatoren is in 2003 verder doorgezet. Ten opzichte van2002 is het aandeel met tien procentpunten gestegen. Deels heeft dit te maken met eenverminderd aantal wisseltransacties – een direct gevolg van de euro – meer nog is indicatorB232 verantwoordelijk voor de verschuiving. In 2003 ligt zijn aandeel 15 procentpunten hogerdan in 2002.

De stijgende lijn die zich reeds gedurende jaren voordeed in het aantal meldingen van debanken, lijkt zich in 2003 te stabiliseren. Dit heeft een positief effect op de tijd die de bankengemiddeld nodig hebben om transacties die voldoen aan objectieve indicatoren te melden:elf dagen. dagen

meldtijd

In 2003 heeft het Meldpunt 14% meer banktransacties verdacht bepaald dan in 2002.Gedeeltelijk heeft dit te maken met een verhoogd aantal verdachte wisseltransacties;753 verdachte transacties met indicator B133 in 2003 tegen 435 in 2002. Maar ook het aantalverdachte smurftransacties (704) en verdachte transacties met B232 (1.548) liggen in 2003hoger dan in 2002 (respectievelijk 367 en 1.244).

banken

%meer banktransacties verdacht

64

1.202 1.341 1.997 1.576

527 337 432 509

Ongebruikelijke transacties

Verdachte transacties

AANTAL ONGEBRUIKELIJKE EN VERDACHTE TRANSACTIES CASINOSECTOR

2000 2001 2002 2003

DOORMELDREDEN VERDACHTE TRANSACTIES CASINOSECTOR

2003 2002

Doormeldreden Aantal Aandeel Aantal Aandeel

in totaal in totaal

eigen onderzoek 270 53% 131 30%

VROS 198 39% 235 54%

LOvJ 38 7% 63 15%

BOOM 3 1% 3 1%

Totaal 509 100% 432 100%

Door afronding tellen percentages niet altijd exact op tot 100%

De stijging in het aantal verdachte casinotransacties is geheel toe te kennen aan het eigenonderzoek van het Meldpunt. Hierbij zitten 16 MBA-onderzoeken, die gezamenlijk 116 verdachtetransacties bevatten.

Casino’s

65

INDICATORENGEBRUIK CASINOSECTOR

2003 2002

Indicator Aantal Aandeel Aantal Aandeel

in totaal in totaal

objectief 1.073 67% 1.279 64%

C161 depot-overboeking > € 10.000 486 30% 470 23%

C181 depotstorting > € 10.000 452 28% 640 32%

overig 135 8% 169 8%

subjectief 521 33% 727 36%

C211 witwasvermoeden 517 32% 705 35%

overig 4 0% 22 1%

Totaal 1.594 100% 2.006 100%

Door afronding tellen percentages niet altijd exact op tot 100%

De casino’s hebben de indicatoren C181 en C211 in 2003 minder vaak gebruikt dan in 2002.De daling in het aantal meldingen met indicator C181 is verrassend gezien de lichtstijgendetendens van deze indicator in 2002. Het verminderd aantal meldingen op C211 strookt evenwelmet de redenering in ons vorig jaarlijks verslag dat een groot deel van de meldingen met dezeindicator in 2002 eurogerelateerd was. Desondanks is het aantal meldingen op deze indicatorin 2003 ten opzichte van 2001, toen de casino’s 239 keer gebruik maakten van C211, toch hoogte noemen.

De casino’s hebben in 2003 zo’n 21% minder meldingen gedaan dan in 2002. Dit is een gevolgvan zowel een verminderd aantal meldingen van ongebruikelijke depotstortingen als eenverminderd aantal meldingen van transacties waarbij de casino’s een witwasvermoedenhadden. De gemiddelde meldtijd hebben de casino’s drastisch weten te verlagen; van 83 dagenin 2002 naar twaalf in 2003.

Ondanks de daling in het aantal meldingen is het aantal verdachte casinotransacties met 18%toegenomen. Deze toename betreft met name verdachte depotoverboekingen en aankopenvan speelpenningen met vreemde valuta. In 2003 gebeurde dit respectievelijk 117 en 141 keer,in het voorafgaande jaar 72 en 78.

dagenmeldtijd

casino’s

% toenameverdachte casinotransacties

66

1.896 2.008 2.643 1.527

67 40

Ongebruikelijketransacties

Verdachte transacties

AANTAL ONGEBRUIKELIJKE EN VERDACHTE TRANSACTIES CREDITCARDSECTOR

2000 2001 2002 2003

1.58427

DOORMELDREDEN VERDACHTE TRANSACTIES CREDITCARDSECTOR

2003 2002

Doormeldreden Aantal Aandeel Aantal Aandeel

in totaal in totaal

eigen onderzoek 1 3% 1.553 98%

VROS 27 68% 30 2%

LOvJ 12 30% 1 0%

BOOM 0 0% 0 0%

Totaal 40 100% 1.584 100%

Door afronding tellen percentages niet altijd exact op tot 100%

De creditcardtransactie die op basis van eigen onderzoek is doorgemeld, is geselecteerd in deMBA-unit. De melder had de transactie met een witwasvermoeden gemeld. De kaarthouder– die, zo bleek, antecedenten heeft voor handel in harddrugs en oplichting – boekte in tweejaar tijd zo’n € 200.000 giraal over naar zijn creditcardrekening. Vervolgens vroeg hij met valsepapieren een nieuwe kaart aan op een valse naam.

Creditcardmaatschappijen

67

INDICATORENGEBRUIK CREDITCARDSECTOR

2003 2002

Indicator Aantal Aandeel Aantal Aandeel

in totaal in totaal

objectief 1.517 98% 2.643 100%

M134 gebruik creditcard > € 10.000 1.517 98% 2.642 100%

M137 storting op creditcardrekening 0 0% 1 0%

subjectief 25 2% 0 0%

M211 witwasvermoeden 19 1% 0 0%

M231 smurfen 6 0% 0 0%

Totaal 1.542 100% 2.643 100%

Door afronding tellen percentages niet altijd exact op tot 100%

In 2003 hebben de creditcardmaatschappijen voor het eerst sinds 2000 weer gebruik gemaaktvan de subjectieve indicatoren die gelden voor deze sector. Hiervoor is met name één melderverantwoordelijk.

Het aantal meldingen van de creditcardmaatschappijen ligt in 2003 lager dan in voorgaandejaren. Dit terwijl de trend stijgend was. Gezien het indicatorengebruik is het aantal keer datde creditcard boven het grensbedrag van € 10.000 wordt gebruikt, afgenomen. De gemiddeldemeldtijd voor objectieve creditcardtransacties is 40 dagen, hetgeen vier dagen meer is dan inhet laatste halfjaar van 2002.

Na de uitschieter in 2002 – het Meldpunt meldde ruim 1.500 creditcardtransacties die tot tweezaken behoorden als verdacht door – loopt het aantal verdachte creditcardtransacties in 2003weer in de pas met eerdere jaren.

40 dagen

creditcardmaatschappijen

meldtijd

68

9.585 15.245 10.421 6.664

4.158

Ongebruikelijke transacties

Verdachte transacties

AANTAL ONGEBRUIKELIJKE EN VERDACHTE TRANSACTIES WISSEL- EN GELDTRANSACTIESECTOR (EXCLUSIEF MONEY TRANSFERS)

2000 2001 2002 2003

5.0356.718

DOORMELDREDEN VERDACHTE TRANSACTIES WISSEL- EN GELDTRANSACTIESECTOR (EXCLUSIEF MONEY TRANSFERS)

2003 2002

Doormeldreden Aantal Aandeel Aantal Aandeel

in totaal in totaal

eigen onderzoek 2.354 49% 1.571 31%

VROS 1.515 32% 2.189 43%

LOvJ 871 18% 1.239 25%

BOOM 20 0% 36 1%

Totaal 4.760 100% 5.035 100%

Door afronding tellen percentages niet altijd exact op tot 100%

In 2003 heeft het Meldpunt zo’n 50% meer transacties verdacht bepaald naar aanleiding vanhet eigen onderzoek dan in 2002. Hiervan zijn 783 transacties geselecteerd via MBA-sessies.Het aantal VROS-transacties is met 31% afgenomen, hetgeen strookt met de daling in hettotaal aantal meldingen uit deze sector.

4.760

Wissel- en geldtransactiekantoren

69

INDICATORENGEBRUIK WISSEL- EN GELDTRANSACTIESECTOR (EXCLUSIEF MONEY TRANSFERS)

2003 2002

Indicator Aantal Aandeel Aantal Aandeel

in totaal in totaal

objectief 5.443 78% 8.694 81%

B133 valutawissel > € 10.000 4.993 72% 8.103 75%

overig 450 6% 591 6%

subjectief 1.513 22% 2.062 19%

B211 witwasvermoeden 989 14% 1.592 15%

B231 smurfen 516 7% 429 4%

overig 8 1% 41 0%

Totaal 6.956 100% 10.756 100%

De wissel- en geldtransactiekantoren vertonen een lichte verschuiving van drie procentpuntenten voordele van de subjectieve indicatoren. Dit komt geheel op het conto van de kleinmelders,aangezien de grootmelders sinds jaren geen subjectieve indicatoren meer toekennen aanongebruikelijke transacties. De kleinmelders hebben in 2003 ongeveer 52% van hun meldingenop subjectieve gronden gedaan.

Een teruggang in aantal meldingen van deze sector heeft zijn weerslag op het aantal verdachtetransacties. Het aantal verdachte wisseltransacties neemt af van 3.954 in 2002 naar 3.338 in2003. Het aantal verdachte witwastransacties daarentegen is toegenomen; 552 in 2002 naar 800in 2003.

dagen

wissel- en geldtransactiekantoren

Het aantal meldingen van de wissel- en geldtransactiekantoren is in 2003 met 36% afgenomenten opzichte van 2002. Dit heeft een positief effect op de gemiddelde meldtijd die de groot-wisselkantoren nodig hebben om te melden. In 2002 deden zij nog gemiddeld 55 dagen over6.200 meldingen, in 2003 gemiddeld 19 dagen over 4.060 meldingen. De gemiddelde meldtijddie de kleinwisselkantoren nodig hebben, blijft ruim binnen de vastgestelde norm: acht dagenvoor ruim 1.300 objectieve meldingen.

meldtijd kleinwisselkantoren

dagenmeldtijd grootwisselkantoren

70

AANTAL ONGEBRUIKELIJKE TRANSACTIES LEVENSVERZEKERAAR-, EFFECTENBEMIDDELAAR- EN ASSURANTIETUSSENPERSOONSECTOR

2003 2002 2001

Sector Ongebruikelijk Verdacht Ongebruikelijk Verdacht Ongebruikelijk Verdacht

Levensverzekeraars 9 0 2 1 1 0

Effectenbemiddelaars 3 1 0 0 2 2

Assurantietussenpersonen 0 0 0 0 0 0

Totaal 12 1 2 1 3 2

De levensverzekeraars hebben in 2003 negen ongebruikelijke transacties gemeld. Zes blekenna onderzoek op dit moment niet verdacht. Van de drie gemelde transacties van de effecten-bemiddelaars heeft het Meldpunt één als verdacht doorgemeld aan de politie en één(vooralsnog) niet verdacht bevonden. De assurantietussenpersonen hebben zoals te doengebruikelijk geen meldingen gedaan.

overige traditionele melders

ongebruikelijke transacties

Overige traditionele melders

71

72

Money transfer aanbieders

42.832

25.087

20.989

0

AANTAL ONGEBRUIKELIJKE EN VERDACHTE MONEY TRANSFERS

DOORMELDREDEN VERDACHTE MONEY TRANSFERS

2003 2002

Doormeldreden Aantal Aandeel Aantal Aandeel

in totaal in totaal

eigen onderzoek 11.622 43% 4.051 30%

VROS 9.318 34% 6.612 49%

LOvJ 5.991 22% 2.650 20%

BOOM 370 1% 107 1%

Totaal 27.301 100% 13.420 100%

73

123.495

94.899

27.301

4.553

3.034

2003

2002

2001

2000

1999

Ongebruikelijke transacties

130.000 0 30.000

10.552

13.420

Verdachte transacties

Sinds de invoering van de meldplicht voor money transfers – 1 augustus 1998 – is een forsetoename van het aantal meldingen en doormeldingen van dit product een jaarlijks terug-kerend feit. Het aantal ongebruikelijke money transfers ligt in 2003 30% hoger dan in 2002.Het aantal verdachte money transfers is meer dan verdubbeld. De money transfer aanbieders doen hun objectieve meldingen gemiddeld binnen zes dagenaan het Meldpunt. Dit is een compliment waard.

In 2003 zijn de meeste verdachte money transfers doorgemeld op basis van het eigen onderzoekvan het Meldpunt. Bijna eenderde is via MBA-sessies aan het licht gekomen.

74

BEDRAG IN € GEMOEID MET VERDACHTE MONEY TRANSFERS

Jaar Totaalbedrag Gemiddeld bedrag

2003 99.100.000 3.613

2002 52.693.000 3.890

2001 33.400.000 3.134

2000 11.576.000 2.536

1999 6.895.000 2.254

Bij de berekening van het totaalbedrag is gebruik gemaakt van de middenkoersen van 2003.

Het bedrag gemoeid met een verdachte money transfer varieert in 2003 van € 16 (naar Nigeria)tot € 52.000 (naar Turkije). De jongste gebruiker van de verdachte money transfer is 15 jaaroud en heeft vijf money transfers ontvangen met een gemiddeld bedrag van € 4.000 en éénmoney transfer van € 1.440 verstuurd. De oudste is 80 jaar en heeft € 1.800 ontvangen.

INDICATORENGEBRUIK MONEY TRANSFER AANBIEDERS

2003 2002

Indicator Aantal Aandeel Aantal Aandeel

in totaal in totaal

objectief 117.775 95% 90.014 95%

T111 politiemelding 59 0% 45 0%

T141 money transfer > € 2.000 117.716 95% 89.969 95%

subjectief 6.133 5% 4.985 5%

T211 witwasvermoeden 2.470 2% 290 0%

T231 smurfen 3.663 3% 4.695 5%

Totaal 123.908 100% 94.999 100%

De indicator met het grensbedrag, T141, genereert de meeste meldingen. In 2003 heeft hetMeldpunt echter ook een fors aantal meldingen met de witwasindicator ontvangen. Deze zijngrotendeels afkomstig van één melder, die medio 2002 de money transfer in zijn diensten-pakket heeft opgenomen. Na een bezoek van het Meldpunt eind 2002, meldt deze instellingook money transfers waarop de witwasindicator van toepassing is.

75

MONEY TRANSFERS INKOMEND VERSUS UITGAAND 2003

Ongebruikelijk Verdacht

vanuit Nederland 78% 83%

Bestemming top 4 Nederlandse Antillen Nederlandse Antillen

Turkije Turkije

Colombia Colombia

China Dominicaanse Republiek

naar Nederland 22% 17%

Herkomst top 4 Italië Italië

Verenigde Staten Verenigde Staten

Duitsland Oostenrijk

Groot-Brittannië Duitsland

Net als vorig jaar bezetten de Nederlandse Antillen de eerste plaats in de Top 4 bestemmings-landen van zowel de ongebruikelijke als de verdachte money transfers. In totaal heeft hetMeldpunt in 2003 ruim 28.000 ongebruikelijke money transfers richting de Antillen ontvangenen bijna 10.900 als verdacht doorgemeld. De eerste plaats in de Top 4 herkomstlanden verdientItalië met bijna 4.200 ongebruikelijke en ruim 700 verdachte money transfers.

verdachte money transfers vanuit Italië

.verdachte money transfers richting de Antillen

76

Handelaren in zaken van grote waarde

3.435 19.725

324 662

Ongebruikelijke transacties

Verdachte transacties

AANTAL ONGEBRUIKELIJKE EN VERDACHTE TRANSACTIES HANDELAARSECTOR

2002 2003

AANTAL ONGEBRUIKELIJKE EN VERDACHTE TRANSACTIES HANDELAARSECTOR

2003 2002

Handel in Ongebruikelijk Verdacht Ongebruikelijk Verdacht

Voertuigen 19.418 564 3.368 321

Edelmateriaal 175 97 33 2

Schepen 103 1 11 1

Antiek 16 0 1 0

Kunst 13 0 22 0

Totaal 19.725 662 3.435 324

77

Het aantal meldingen van de handelaren in zaken van grote waarde is in 2003 fors toegenomen.De gemiddelde meldtijd is ook toegenomen; van 23 dagen in 2002 naar 59 dagen in 2003.

Het aantal verdachte autobranche transacties lijkt achter te lopen, maar zoals eerder vermeldonderzoekt het Meldpunt de autobranchemeldingen projectmatig en zal het aantal, naarmatehet jaar vordert, toenemen. De edelmateriaalbranche toont een ander beeld; de helft van desinds 2002 gemelde transacties is verdacht. Vermeld moet worden dat ongeveer tweederde istoe te schrijven aan één zaak.

INDICATORENGEBRUIK HANDELAARSECTOR

2003 2002

Indicator Aantal Aandeel Aantal Aandeel

objectief 19.672 100% 3.415 99%

H111 politiemelding 3 0% 6 0%

H141 contante aankopen > € 15.000 19.624 99% 3.405 99%

H142 niet wettige betaalmiddelen 9 0% 4 0%

overig 34 0% 0 0%

subjectief 58 0% 22 1%

H211 witwasvermoeden 18 0% 21 1%

H231 smurfen 40 0% 1 0%

Totaal 19.728 100% 3.437 100%

Door afronding tellen percentages niet altijd exact op tot 100%

De handelaarsector meldt hoofdzakelijk objectief. De autobranche is geheel verantwoordelijkvoor de smurfmeldingen. De 18 witwasmeldingen zijn zowel door de edelmateriaalhandelarenals de autohandelaren gedaan. Hiervan heeft het Meldpunt er reeds acht als verdacht door-gemeld aan de politie.

dagen meldtijd

78

BEDRAG IN € GEMOEID MET VERDACHTE GROTE WAARDE TRANSACTIES

2003 2002

Totaal Totaal

Voertuigen 18.291.500 12.142.500

Edelmateriaal 2.382.500 28.000

Schepen 405.000 39.500

Antiek 0 0

Kunst 0 0

Totaal 21.079.000 12.210.000

Bij de berekening van het totaalbedrag is gebruik gemaakt van de middenkoersen van 2003.

In de voertuigenhandel is het hoogste contante bedrag dat is gemoeid met de verdachtetransacties € 150.000. In de edelmateriaalhandel is dat € 135.000 en het maximumbedrag inde schepenhandel is € 405.000.

DOORMELDREDEN VERDACHTE TRANSACTIES HANDELAARSECTOR

2003 2002

Doormeldreden Aantal Aandeel Aantal Aandeel

in totaal in totaal

eigen onderzoek 368 56% 238 73%

VROS 275 42% 71 22%

LOvJ 13 2% 15 5%

BOOM 6 1% 0 0%

Totaal 662 100% 324 100%

Door afronding tellen percentages niet altijd exact op tot 100%

Het eigen onderzoek van het Meldpunt heeft in 2003 geleid tot 368 verdachte handelarentrans-acties, hetgeen een stijging is van 55% ten opzichte van 2002. Ook het aantal VROS-transactiesis flink gestegen ten opzichte van 2002. In totaal heeft het Meldpunt in 2003 nog 143 transactiesonderzocht, maar vooralsnog niet verdacht bevonden. Wanneer we de totaalstand bekijkenop 1 januari 2004, blijkt dat het Meldpunt in totaal 1.512 handelarentransacties heeft onder-zocht. Hiervan was 65% (986) verdacht en 35% (526) niet verdacht.

verdachtehandelarentransacties in 2002 en 2003

79

80

Vrije beroepsbeoefenaars

AANTAL ONGEBRUIKELIJKE EN VERDACHTE TRANSACTIES BEROEPSBEOEFENAARSECTOR

2003

Sector Totaal Niet verdacht In onderzoek Verdacht

Accountants 10 5 0 5

Advocaten 7 3 0 4

Bedrijfseconomisch adviseurs 2 0 0 2

Belastingadviseurs 0 0 0 0

Bemiddelaars in onroerende zaken 1 0 1 0

Makelaars in onroerend goed 2 0 1 1

Notarissen 26 7 5 13

Onafhankelijk juridisch adviseurs 1 0 0 1

Trustmaatschappijen 2 0 0 2

Totaal 51 15 7 28

Op 1 juni 2003 is de meldplicht voor de vrije beroepsgroepen van kracht geworden, met alsresultaat dat het Meldpunt 51 meldingen vanuit deze meldergroep heeft ontvangen. Meer dande helft bleek verdacht – effectpercentage1 55% – en van 15 meldingen constateerde hetMeldpunt dat zij weliswaar ongebruikelijk maar (vooralsnog) niet verdacht zijn. De overigetransacties heeft het Meldpunt nog in onderzoek.

% effectpercentage

1 Aantal verdachte transacties afgezet tegen het aantal ongebruikelijke transacties

81

TOTAALBEDRAG IN € GEMOEID MET ONGEBRUIKELIJKE EN VERDACHTE TRANSACTIES BEROEPSBEOEFENAARSECTOR

2003

Sector Totaal Niet verdacht In onderzoek Verdacht

Accountants 6.496.800 2.450.800 0 4.046.000

Advocaten 164.800 44.400 0 120.400

Bedrijfseconomisch adviseurs 0 0 0 0

Belastingadviseurs 0 0 0 0

Bemiddelaars in onroerende zaken 70.000 0 70.000 0

Makelaars in onroerend goed 1.760.500 0 34.300 1.726.200

Notarissen 7.997.400 510.700 314.700 7.172.000

Onafhankelijk juridisch adviseurs 359.700 0 0 359.700

Trustmaatschappijen 22.074.600 0 0 22.074.600

Totaal 38.923.800 3.005.900 419.000 35.498.900

Bij de berekening van het totaalbedrag is gebruik gemaakt van de middenkoersen van 2003.

INDICATORENGEBRUIK BEROEPSBEOEFENAARSECTOR 2003

2003 2002

Ongebruikelijk Verdacht

Indicator Aantal Aandeel Aantal Aandeel

in totaal in totaal

objectief 19 37% 4 14%

V111 politiemelding 1 2% 1 3%

V141 contante betalingen > € 15.000 18 35% 3 10%

subjectief 33 63% 25 86%

V211 witwasvermoeden 33 63% 25 86%

V231 smurfen 0 0% 0 0%

Totaal 52 100% 29 100%

Door afronding tellen percentages niet altijd exact op tot 100%

De vrije beroepsbeoefenaars melden meer subjectief dan objectief. Dit viel ook te verwachten,omdat de door hen te gebruiken indicatoren risk-based zijn en omdat cashbetalingen in dezesector niet vaak voorkomen.

Wanneer we kijken naar het totaalbedrag dat gemoeid is met de vrije beroepsbeoefenaarstransacties, blijkt dat 91% van het totaal gemelde bedrag als verdacht is doorgemeld aan depolitie.

% verdacht

82

Overheid

200 183

85

139

29

Ongebruikelijke transacties

Verdachte transacties

AANTAL ONGEBRUIKELIJKE EN VERDACHTE TRANSACTIES OVERHEIDSSECTOR

2003 2002 2001

62

AANTAL ONGEBRUIKELIJKE EN VERDACHTE TRANSACTIES OVERHEIDSSECTOR

2003 2002 2001

Sector Ongebruikelijk Verdacht Ongebruikelijk Verdacht Ongebruikelijk Verdacht

Douane 165 58 183 85 139 29

Belastingdienst 35 4 - - - -

Totaal 200 62 183 85 139 29

In 2003 heeft de Belastingdienst het recht gekregen om ongebruikelijke transacties aan het Meldpunt te melden.Zij heeft hiervan 35 keer gebruik gemaakt.

83

BEDRAG IN € GEMOEID MET VERDACHTE TRANSACTIES OVERHEIDSSECTOR

2003 2002

Totaal Totaal

Douane 79.924.250 214.600.000

Belastingdienst 1.245.250 -

Totaal 81.169.500 214.600.000

Bij de berekening van het totaalbedrag is gebruik gemaakt van de middenkoersen van 2003.

Het totaalbedrag van de verdachte douanetransacties is opgebouwd uit 23 verschillendevalutasoorten. Met name de euro, Amerikaanse dollar en Britse ponden bepalen de hoogtevan het bedrag. Zo is respectievelijk € 38.200.000, € 19.800.000 en € 10.400.000 in deze valutade grens overgegaan.

DOORMELDREDEN VERDACHTE TRANSACTIES OVERHEIDSSECTOR

2003 2002

Doormeldreden Aantal Aandeel Aantal Aandeel

in totaal in totaal

eigen onderzoek 33 53% 49 58%

VROS 21 35% 34 40%

LOvJ 8 13% 2 2%

BOOM 0 0% 0 0%

Totaal 62 100% 85 100%

Door afronding tellen percentages niet altijd exact op tot 100%

verschillende valutasoortenhet totaalbedrag van de verdachte douanetransacties

Colofon

OnwerpVorm Vijf Ontwerpteam, Den Haag

DrukBroese Peereboom, Breda

UitgaveMei 2004

Justitie voorkomt en bestrijdt criminaliteit. Adequate opsporing, snelle

berechting en consequente uitvoering van straffen en maatregelen zorgen

dat Nederland veiliger wordt.

Justitie werkt aan een veiliger samenleving

Ministerie van JustitieMeldpunt Ongebruikelijke TransactiesPostbus 30192700 KL ZoetermeerTelefoon: (079) 345 9681Fax: (079) 345 8768Email algemeen: mot@euronet.nlWebsite: www.justitie.nl/mot