PPP-NIEUWSBRIEF

November 2008/11

Jaargang 2

Inleiding Midden in de drukke tijden moeten we per 1 november afscheid nemen van Marja Hillenga, die is gevraagd om het secretariaat te gaan voeren van FACT team 5. Wij kunnen ons voorstellen dat ze dit graag doet, gezien haar betrokkenheid bij de directe zorg voor cliënten. Wij zullen de dynamiek, zorgvuldigheid en humor van Marja missen. Wij feliciteren haar met haar benoeming. Deze maand, in tegenstelling tot de belofte, geen Oxford Tales nr. 2. Gewoon omdat er geen ruimte meer was. Maar u houdt de afleveringen nog tegoed. De nieuwe cursus is bij het uitkomen van deze PPP nieuwsbrief al weer gestart. Met 120 deelnemers is de ruimte die het UMCG/UCP ons ter beschikking stelt gevuld. In het decembernummer zullen wij de plannen uiteenzetten die de werkgroep Opleiding voor de toekomst heeft bedacht.

Evaluatie Cursus Psychotische stoornissen

Voorjaar 2008 blijft positief Zoals wij u al eerder hebben gemeld, vielen de eerste twee dagen van de opleiding, die in het gastvrije UMCG werd gegeven, bij de deelnemers in goede aarde. Nu de middagen voorbij zijn en ook de vakanties daarna, hebben we even tijd om terug te kijken. Even tijd, inderdaad, want binnenkort start de tweede ronde al weer. Eigenlijk kunnen we stellen dat de laatste twee middagen geen aanleiding hebben gegeven om een ander oordeel over de opleiding te vellen. In de tweede grafiek wordt dit bevestigd. De eerste grafiek is een totalisering van alle individuele scores die per docent konden worden gegeven. De tweede grafiek is het antwoord op de vraag naar een oordeel over de algehele cursus, een soort totalisering door de deelnemer zelf. Het resultaat is verbluffend identiek.

U leest de maandelijkse nieuwsbrief van de Provinciale Programmagroep Psychotische stoornissen (kortweg: PPP). De programmagroep is een

samenwerkingsverband tussen Lentis/Linis, UMCG/UCP

en het RGOC. Deze samenwerking heeft als

doel een gezamenlijk zorgprogramma te

implementeren en te komen tot een cliëntvolgsysteem voor

mensen met een psychotische stoornis.

Programma Psychotische Stoornissen

Programmaleider:

Rob Versteden Voorzitter Provinciale Programmagroep: Rikus Knegtering Secretariaat: Marja Hillenga

Leden van de Provinciale

Programmagroep Psychotische stoornissen:

Wim Bloemers Agnes Glastra

Henny ten Hove Hein Bokern Anita Jonkers

Anneke van der Krieke Astrid Kuster Anne Miedema

Pieter Jan Mulder Janneke Nieuwland

Nynke de Boer Inge Rinzema

Harald Schneider Ellen Siegert

Gosse Venema

E-mail: Programma Psychose/GGZGRN

ppp@lentis.nl

PPP archief

Redactie: Hereweg 80

9725 AG Groningen 050-5223109

Totalisering van alle individuele scores die per docent

Antwoord op de vraag naar een oordeel over de algehele cursus,

een soort totalisering door de deelnemer zelf.

In de laatste grafiek vindt u het oordeel van de deelnemers over de verzorging vooraf en tijdens de cursus. Het is een cumulatieve score omgezet in procenten deelnemers van de volgende vragen: Wat vond u van de voorinformatie? Wat vond u van de lengte van het middagprogramma?

Wat vond u van de organisatie?

Wat vond u van de omvang van de groep?

Wat vond u van de reader?

Wat vond u van de zaal?

Wat vond u van de verzorging van de pauze? Dit leverde een scorebeeld op dat sterk overeenkomt met de andere vragen.

VERWIJZERTJES

SAMENWERKING

Lentis Linis UMCG

Universitair Centrum Psychiatrie Rob Giel Onderzoekcentrum

KENNISCENTRA

Kenniscentrum Schizofrenie Kenniscentrum Rehabilitatie

CLIËNTEN, PATIËNTEN EN NAASTBETROKKENEN

Psychoseplein

Ypsilon Anoiksis

labyrint/in perspectief Tien sleutelfactoren voor herstel Stichting Recovery Nederland Meer weten over psychosen en

schizofrenie? Kinderen van ouders met psychiatrische problemen

Stichting Nieuw Nabuurschap Maatjesproject van Humanitas

ALGEMENE INFO

Netwerk Vroege Psychose Pandora

ONDERZOEK EN WETENSCHAP

medscape Richtlijn schizofrenie ZORGPROGRAMMA

PSYCHOTISCHE STOORNISSEN Klik hier voor het rapport

Registratie- en Volgsysteem Psychotische Stoornissen

Waardering in procenten van cursus PPP

0,00

10,00

20,00

30,00

40,00

50,00

60,00

70,00

80,00

Zeer slecht Slecht Matig Goed Zeer goed

score

proc

ent v

.d. d

eeln

emer

s

vorm

inhoud

Algehele indruk van de cursus (N=59)

0,00

10,00

20,00

30,00

40,00

50,00

60,00

70,00

80,00

90,00

Zeer slecht Slecht Matig Goed Zeer goed

score

pro

cen

t d

eeln

emer

s

Reeks1

Reeks2

Zoals u wellicht begrijpt worden de scores per docent hier niet weergegeven. Wel zullen wij hen als opleidings-werkgroep van uw feedback voorzien. Wij danken allen die de evaluatieformulieren hebben

ingevuld en het heeft ons goede moed gegeven om op deze weg verder te gaan.

Nieuwe genen voor schizofrenie gevonden Het aantal kopieën van een gen dat bij iemand aanwezig is

verschilt per persoon. Soms ontbreken genen, soms ook komen ze meerdere malen achter elkaar voor (een soort

stotter in het erfelijk materiaal) of zijn ze verdubbeld.

Dergelijke verschillen worden aangeduid met de term CNV

(Copy Number Variant ). Sommige CNV’s geven een sterk verhoogde kans op schizofrenie. Dit blijkt uit een grote

internationaal studie onder leiding van de IJslandse

onderzoeker Hreinn Stefansson, waarin ook Nederlandse

onderzoekers uit het AMC, UMC Groningen, AZM en UMC Utrecht participeerden. De resultaten van het onderzoek zijn

onlangs gepubliceerd in het wetenschappelijke toptijdschrift

Nature.

Drie CNVs hebben een duidelijk relatie met de ziekte schizofrenie – één op chromosoom 1 (op positie q21), twee op chromosoom 15 (op q13 en q11). Dit blijkt uit de zogeheten odds ratio van respectievelijk 15, 11 en 2.7. Dit betekent dat iemand met het genetische foutje een 15, 11 of 2.7 keer zo grote kans heeft om de aandoening te krijgen als iemand zonder het betreffende CNV. Vervolgonderzoek moet uitwijzen welke genen rondom de CNVs zijn aangedaan en wat het effect daarvan is op de eiwitten waarvoor ze coderen.

Door Durk Wiersma van het

Rob Giel Onderzoekcentrum

Klik op deze link als u meer wilt weten over het tijdschrift Nature Klik op onderstaande link

voor uitleg over (Copy Number Variant) Klik op onderstaande link

voor uitleg over

Odds

Verzorging van de cursus (N=80)

0,00

20,00

40,00

60,00

80,00

100,00

Zeerslecht

Slecht Matig Goed Zeergoed

score

pro

cen

t va

n d

e d

eeln

emer

s

Reeks1

De laatste jaren wordt veel onderzoek gedaan naar mogelijke genetische risicofactoren voor schizofrenie. Nooit eerder vond men afwijkingen met dermate hoge odds ratio’s. De speurtocht concentreerde zich tot nu toe vooral op SNPs: Single Nucleotide Polymorphisms, variaties in het DNA (polymorfismes) van een enkele nucleotide lang. Daarbij kan men op één plaats in het genoom een andere erfelijke bouwsteen aantreffen (bijvoorbeeld C in plaats van T). Hoewel inderdaad SNPs zijn gevonden die verband houden met schizofrenie, lag de odds ratio nooit hoger dan 1.1. tot 1.3. Het effect ervan is, met andere woorden, gering. In het onderzoek waarover Nature bericht participeerden onder andere wetenschappers uit IJsland, Engeland, Duitsland Finland en Nederland. Het Nederlandse aandeel werd geleverd door GROUP (Genetic Risk and Outcome of Psychosis), een samenwerkingsverband van universitair medisch centra uit Amsterdam (AMC), Groningen, Maastricht en Utrecht. Via hun eigen netwerken wisten de GROUP-leden meer dan de helft van alle GGZ-instellingen in Nederland te mobiliseren voor het onderzoek. Deze instellingen namen DNA-samples af (bloedmonsters) bij meer dan 1000 schizofreniepatiënten, 1000 broers en zusters (zogeheten sibs), circa 750 ouders en 1000 controles. Deze grote gegevensverzameling koppelde men aan een omvangrijke IJslandse databank. Dit grote gecombineerde bestand aan erfelijke data vormde de basis van het onderzoek. Anoiksis Mensen met schizofrenie leven gemiddeld maar liefst 10 tot 30 jaar korter dan anderen. Tot deze dramatische conclusie komt de Eindhovense ziekenhuisapotheker Anne-Marie Scheepers-Hoeks deze maand in het Tijdschrift voor Psychiatrie. De slechtere prognose is het gevolg van stofwisselingsproblemen. Zowel de ziekte zelf als het gebruik van antipsychotica blijken ongunstig in te werken op de kans op overgewicht, suikerziekte en het zogeheten metabool syndroom. Het komt bij mensen met schizofrenie 2 tot 4 maal zo vaak voor als bij de algemene bevolking en verhoogt de kans op hart- en vaatziekte drastisch. Het team van Scheepers becijferde dat mensen met schizofrenie een 3 tot bijna 4 keer zo grote kans hebben op hart- en vaatziekten of een (hersen)infarct en een 2 keer zo grote kans om hieraan te overlijden.

Klik op onderstaande link

voor uitleg over ratio

Klik op onderstaande link

voor uitleg over Single Nucleotide Polymorphisms Klik op onderstaande link voor uitleg over IJslandse databank Het metabool syndroom is

een combinatie van overgewicht (met vooral een

te dikke buik), verhoogd cholesterol, te hoge

bloeddruk en een te hoge

bloedsuikerspiegel of suikerziekte.

Ook de vraag wat artsen en patiënten kunnen doen om al deze ongunstige effecten zo veel mogelijk te vermijden of te verkleinen, komt in de publicatie aan bod. De onderzoekers raden een zorgvuldige screening en bewaking aan van mensen die anti-psychotica moeten gebruiken. Verder worden patiënten aangemoedigd een gezond en caloriearm dieet te volgen en te streven naar voldoende lichaamsbeweging. Bron: www.anoiksis.nl

Ypsilon Ypsilon presenteert nieuwe

website.

Na een jaar van schetsen, schrijven, ordenen en uitbreiden is de nieuwe website van Ypsilon gelanceerd. De site kent een nieuwe indeling, ziet er fris en overzichtelijk uit en maakt gebruik van nieuwe technieken. Dat was nodig ook, omdat de site in de loop der jaren zo in omvang is toegenomen dat bijhouden haast niet te doen was. De herziening betekent tevens het einde van

www.psychoseplein.nl en www.schizofrenieplein.nl: Ypsilon heeft vanaf de eerste dag de waarde gezien van informatieverstrekking via Internet en heeft op dat gebied een uitstekende reputatie opgebouwd. Maar hoe kritischer we keken naar de oude site, des te meer raakten we ervan doordrongen dat het nog beter kon. Zo viel ons op dat alles gericht was op nieuws, maar dat bijna niet was te zien dat het Ypsilon was die dat nieuws leverde. Keek je nog kritischer, dan ontdekte je dat ook aan de activiteiten van de vereniging maar heel minimaal aandacht werd besteed. We zijn elke dag in touw, maar op de site zag je daar maar weinig van terug! Dat zou kunnen verklaren waarom de site per jaar meer dan 3 miljoen keer wordt geraadpleegd, maar Ypsilon daarvan niets terugzag in de vorm van ledentoename. Basale informatie blijft, ook in de nieuwe site, voor iedereen beschikbaar. "Maar meer dan voorheen zullen webbezoekers er voordeel van hebben als ze lid zijn van Ypsilon. Waar anderen slechts de kern van berichten kunnen lezen, biedt Ypsilon haar leden extra service met verdiepende informatie."

Voortaan is alles te vinden

op www.ypsilon.org. Wie

toch de pleinen bezoekt, wordt automatisch

doorgeleid.

Cochrane Cochrane Cochrane Cochrane Onderwerp Programma’s voor levensvaardigheden voor mensen met schizofrenie Achtergrond Mensen met schizofrenie hebben vaak moeite met de zelfzorg en het functioneren in het dagelijks leven. Programma’s voor levensvaardigheden zijn één interventie om mensen te helpen gedurende het rehabilitatieproces. Deze programma’s omvatten vaak training in budgetbeheer, huishouden, zelfzorg en aanverwante vaardigheden, met het doel mensen zo onafhankelijk mogelijk te laten functioneren zodat ze zo veel mogelijk in de maatschappij kunnen blijven en een betere kwaliteit van leven hebben. Doelen

Het evalueren van effecten van vaardigheidstrainingen voor mensen met schizofrenie, vergeleken met andere soortgelijke therapieën of gebruikelijke zorg (care as usual) voor mensen met schizofrenie. Selectiewijze en aantal onderzoeken

De auteurs selecteerden vier gerandomiseerde effectiviteitonderzoeken met in totaal 318 deelnemers. Resultaten

Uit de gerandomiseerde onderzoeken kwamen weinig resultaat-gegevens. De meeste studies waren te beperkt om er mogelijke positieve effecten van programma’s voor levensvaardigheden in te ontdekken. Er waren geen opvallende verbeteringen op het gebied van levensvaardigheden bij mensen met schizofrenie na het volgen van een dergelijk programma, vergeleken met mensen die de gebruikelijke zorg kregen. Op het gebied van de PANNS en HAM-D (depressiescore) en levenskwaliteit was ook geen duidelijk verschil gemeten. Momenteel zijn er geen gerandomiseerde onderzoeken die bewijzen dat programma’s voor levensvaardigheden het welzijn van mensen met schizofrenie verbeteren, maar ze bewijzen ook niet dat het tegendeel waar is. Er vindt dus ook geen verslechtering plaats. Conclusie

Momenteel is er geen bewijs dat programma’s voor levensvaardigheden het welzijn van mensen met schizofrenie verbeteren, maar ook niet dat het tegendeel waar is. Grotere gerandomiseerde onderzoeken zijn nodig om uit te zoeken of programma’s voor levensvaardigheden het leven van mensen met schizofrenie verbeteren. Cochrane-auteurs

Tungpunkom P, Nicol M. Life skills programmes for chronic mental illnesses. Andere literatuur

- Multidisciplinaire Richtlijn Schizofrenie - ‘Handboek rehabilitatie voor zorg en welzijn’ Uitg.Coutinho, Bussum 2008, red. Lies Korevaar en Jos Dröes

- www.kenniscentrumrehabilitatie.nl

Deze Cochrane werd

verzorgd door Anneke v.d. Krieke

Nawoord:

Het gebeurt nogal eens dat er (te) lang gekeken wordt wat mensen met schizofrenie niet of niet meer kunnen. Daarna wordt dan geprobeerd die problemen te verhelpen met een cursus en is het nog afwachten wat het effect daarvan is. Voor sommige mensen is een vorm van begeleiding in de praktijk misschien wel een goede oplossing, zoals bijv. ook bij ‘Veur Mekander’ (Bureau voor vriendschap en contacten voor mensen met een psychiatrische achtergrond) in de provincie Groningen gebeurt. Mensen, met psychiatrische achtergrond, leveren hier als vrijwilliger actief een bijdrage aan de gezelligheid van de avond, terwijl ze er zelf van meegenieten. Andere mensen zijn misschien gebaat bij een eenvoudige oplossing thuis, zoals bijv. het hebben van de “Keuzewijzer bij psychische beperkingen: Kiezen voor ondersteuning”. In dit praktische boekje, met ringband, vind je allerlei onderwerpen over Wonen, Gezond leven, Contacten, Werk, Vrije tijd etc. met op de linkerpagina de deelonderwerpen met de mogelijke problemen en op de rechterpagina heel overzichtelijk wat er aan te doen is en wie daarbij kan helpen. Uitg: Vilans, Utrecht www.vilans.nl De Cochrane over ‘Programma’s voor levensvaardigheden’ geeft mij een beetje ‘mosterd-na-de-maaltijd-gevoel’. Mijns inziens zou vanaf het begin meer gefocust moeten worden op het behóuden van contacten met bijv. familieleden en vrienden, zodat mensen met schizofrenie niet buiten de maatschappij komen te staan. A.v.d. Krieke In de meeste onderzoeken wordt gemeten op een mogelijke afname van psychopathologie. Het is de vraag of dat de juiste meetwijze is. De interventie is gericht op vaardigheden en niet op de ziekte. Kortom: van leren fietsen word je niet beter, maar wel vaardiger. Overigens blijkt de score op levenskwaliteit in een van de

onderzoeken ook niet te verbeteren, terwijl dat een maatstaf

is waar verbetering wel viel te verwachten. Vaardigheden

verbreden immers iemands mogelijkheden.

Redactie

Onderzoek naar gewichtstoename bij mensen

met schizofrenie In de nieuwsbrief van oktober werd er aandacht besteed aan

de Cochrane review over interventies om gewichtstoename

te reduceren bij mensen met schizofrenie. De conclusie was

dat een matig gewichtsverlies bereikt kan worden, maar dat

hier nog onvoldoende onderzoek naar gedaan is. Voor de praktijk betekent dit, gezien deze bescheiden resultaten, dat

de eerste stap moet zijn dat we gewichtstoename zoveel

mogelijk proberen te voorkomen.

Binnen Kliniek Groningen is er dan ook in toenemende mate belangstelling voor dit onderwerp. Immers veel mensen die

de kliniek binnenkomen starten met het gebruik van

antipsychotica. Men ziet dan ook regelmatig dat mensen in

korte tijd veel in gewicht aankomen. Anita Jonkers heeft in het kader van haar opleiding tot nurse practitioner

onderzoek gedaan naar dit onderwerp binnen de Kliniek.

In deze nieuwsbrief de samenvatting van haar onderzoek. Gewichtstoename is een vervelende bijwerking van het gebruik van antipsychotica, wat kan zorgen dat mensen vaak snel de medicatie weer willen afbouwen of laten staan. Daarnaast betekent gewichtstoename ook een extra risico op verschillende metabole en cardiovasculaire aandoeningen. Doel van het onderzoek is een multidisciplinaire aanpak te realiseren voor Kliniek Groningen (psychiatrische opnamekliniek van Lentis), vanuit informatie uit verschillende bronnen, met de intentie gewichtstoename door antipsychotica gedurende opname te beperken. Het doel van het onderzoek heeft geleid tot de volgende probleemstelling: “Uit welke elementen zou, volgens hulpverleners en

patiënten, een multidisciplinaire aanpak moeten bestaan om

(het risico op) gewichtstoename door het gebruik van

antipsychotica bij patiënten met schizofrenie of aanverwante

psychosen in Kliniek Groningen (een psychiatrische opnamekliniek) aan te pakken?”

Als methode is gekozen voor een praktijkgericht inventariserend onderzoek kwantitatief van aard. Op basis van een survey die is gehouden onder dertig hulpverleners en negen patiënten van Kliniek Groningen, zijn de huidige en wenselijk situatie omtrent interventies bij gewichtstoename in kaart gebracht.

Knelpunten die door minimaal de helft van de hulpverlenerrespondenten (N=15) worden aangegeven in de huidige situatie zijn het feit dat gewichtstoename niet als een gezamenlijk probleem wordt gedragen en gewichtstoename in de kliniek onderschat wordt. Tevens is men in de kliniek teveel op de psyche en het medicatie effect gericht en minder op bijwerkingen en somatiek. De respondenten (zowel de hulpverleners en de patiënten als de hulpverleners onderling) verschillen nogal van mening in wat ze graag zouden willen terugzien in een multidisci-plinaire aanpak. Weten wie waar verantwoordelijk voor is, het hebben van uitgangswaarden en regelmatig wegen zijn zeer wenselijke elementen (rapportcijfer van 8 of hoger). Het uitwisselen van ervaringen en ideeën met medepatiënten werd vaak genoemd door patiënten in tegenstelling tot de hulpverleners. Het is mogelijk om vanuit achtergrondinformatie een multidisciplinaire aanpak te realiseren met verschillende aangrijpingspunten welke voldoende aansluit op gesignaleerde knelpunten en behoeften binnen Kliniek Groningen. De multidisciplinaire aanpak bestaat uit een aantal elementen die aanbevelenswaardig zijn. Inzetten op preventie van gewichtstoename kan het meeste resultaat opleveren. Dit kan gedaan worden door een multidisciplinaire aanpak te realiseren middels een procesbeschrijving. Het is aan te bevelen om het programma Health4U te introduceren binnen de kliniek. Diëtiek kan beter geïntegreerd worden in de kliniek door gerichte scholing en met het facilitair bedrijf zou het voedingsaanbod geëvalueerd kunnen worden. Er wordt gekozen om niet alleen op individueel niveau, maar ook op sociaal en fysiek omgevingsniveau te interveniëren. Bovengenoemde aanbevelingen dragen hier aan bij. Het is aan te bevelen om na implementatie een effectmeting te doen en voor een integrale aanpak is het raadzaam te onderzoeken wat het zorgprogramma psychotische stoornissen en het Registratie en Volgsysteem Psychotische Stoornissen (RVPS) kan bijdragen. Lezers van deze nieuwsbrief die na het lezen van deze samenvatting geïnteresseerd zijn geraakt in het gehele verslag, kunnen een digitale versie aanvragen bij ja.jonkers@lentis.nl . U krijgt het verslag dan zo spoedig mogelijk toegestuurd.

Kliniek Groningen

Congressen

Agenda: • Schizofreniecongres te Zwolle op 20 november 2008. Voor

meer informatie zie ook www.kenniscentrumschizofrenie.nl • Symposium Dwang en Drang, zo kan het ook op 25 november

2008 in de Adventskerk, Dennenweg 3, Assen. Voor hulpverleners, familieleden en cliënten. Meer weten of aanmelden: congresbureau.arana@ggzdrenthe.nl

• Sociale relaties en burgerschap. Grote tweejaarlijkse congres

Kenniscentrum Rehabilitatie 18 december 2008

• Vooraankondiging tweejaarlijkse nascholing psychosen en in het bijzonder schizofrenie op 5/6 maart 2009 te Zwartsluis

Doelgroep: psychiaters, psychologen en nurse-practitioners. Onderwerpen: negatieve symptomen, cognitieve functies, genetica van theorie naar praktijk, overdragen van medische kennis in de praktijk. Accreditatie is aangevraagd.

• Woonzorg en herstel: werkt deze combinatie wel? Op 2

december 2008. De stand van zaken en ontwikkelingen in de huidige woonzorg in Nederland. Locatie: Rode Zaal, UMCG. Aanmelden: www.rgoc.nl

• Lustrumcongres Dag v.d. GGz 11 december 2008 WTC te

Rotterdam. Meer info: www.dagvandeggz.nl

Groepen

Lotgenotengroep De afdeling Psychosen van het UCP organiseert lotgenotencontact voor patiënten die een psychose hebben meegemaakt en die graag in contact willen komen met anderen. Lotgenotencontact is voor veel patiënten een bron van herkenning, erkenning, steun en informatie. Het kan ondersteuning bieden bij het verwerken van een psychotische stoornis en bij het leren leven met een deze stoornis.

Bijeenkomsten In aanwezigheid van een hulpverlener wordt tijdens acht of meer bijeenkomsten in een ontspannen sfeer gesproken over onderwerpen die door de groep worden ingebracht. Iedereen kan op zijn eigen manier meedoen. Als u vooral veel wilt luisteren of juist vertellen, is dat mogelijk. Als u het moeilijk vindt om in een groep te praten, dan wordt daar rekening mee gehouden. Waar en wanneer Eens per twee weken is er op dinsdag van 17.00 tot 18.30 uur een bijeenkomst. De bijeenkomsten vinden plaats in het UCP Libermanmodules

Er zijn 6 Libermanmodules namelijk: Module 1: Omgaan met antipsychotische medicatie. Module 2: Omgaan met psychotische symptomen. Module 3: Omgaan met vrije tijd. Module 4: Omgaan met verslaving. Module 5: Omgaan met werk. Module 6: Omgaan met sociale relaties en intimiteit: Deel 1: het aangaan en onderhouden van sociale relaties. Deel 2: het aangaan en onderhouden van een intieme relatie.

Meer weten over het congres van het Kenniscentrum Rehabilitatie? Klik op deze link. Nadere gegevens volgen in

komende nieuwsbrieven Klik op deze link voor meer informatie over de lotgenotengroep Aanmelden bij: Secretariaat Psychosen van het Universitair Centrum Psychiatrie Telefoon: 050-3612132 of via e-mail

psychosen@psy.umcg.nl Op 14 januari 2009 start de

Libermantraining Het

aangaan en onderhouden van sociale relaties.

Locatie: Eugeria

Tijdstip: 13.30 – 15.30 uur Aanmelden:

• Janneke Nieuwland, telefoon: 050-5201470

• Anita Jager,

telefoon: 050-5223349 • Arnold Hiemstra, mail:

aa.hiemstra@lentis.nl

Health 4U Health 4U: voor wie is het? Health 4U is speciaal ontwikkeld voor mensen die medicatie gebruiken omdat ze last hebben van psychische klachten. Vaak leiden deze klachten, in combinatie met medicatie, tot een ongezonde levensstijl waardoor mensen zwaarder worden en de lichamelijke conditie kan verslechteren. Deze training is ontwikkeld om hier wat aan te doen. Health 4U: wat is het? Health 4U is een unieke combinatie van verschillende trainingen die kunnen helpen om ongezonde gewoonten te veranderen, overgewicht te bestrijden en uw conditie te verbeteren. Het uitgangspunt is dat overgewicht en de kans op ziekte, ook als deze ontstaan door bijwerkingen van medicatie, vooral samenhangen met eenzaamheid, negatieve gevoelens en vervelende gedachten. Deze leiden vaak tot ongezonde gewoonten zoals veel roken, teveel eten en onvoldoende beweging. Familieavonden De afdeling Psychosen van het UCP organiseert regelmatig informatie-bijeenkomsten voor familieleden van patiënten die psychotisch zijn of zijn geweest. U vindt hier meer informatie over deze bijeenkomsten. Voor wie en waarom Psychotische klachten beïnvloeden niet alleen het leven van de patiënt, maar ook dat van de mensen uit zijn omgeving. De psychotische klachten kunnen bij de partner, kinderen, ouders, broers en zussen bijvoorbeeld leiden tot zorg, onzekerheid, spanning en angst. Voorlichting over psychosen en het uitwisselen van ervaringen met anderen, kunnen dan nuttig zijn en steun bieden. De familieavonden kunnen helpen beter met eventuele problemen om te gaan.

Tijdens de familieavonden zijn er leden van Ypsilon aanwezig. Dit is de

patiëntenvereniging voor familieleden van psychotische patiënten. De leden houden voordrachten en beantwoorden vragen vanuit hun eigen

ervaringen. Ook vertellen zij welke activiteiten de vereniging

organiseert.

Psycho-educatie

De afdeling Psychosen van het UCP organiseert wekelijks voorlichtings-bijeenkomsten. Tijdens deze bijeenkomsten krijgt u informatie over de oorzaken, de behandeling en de preventie van psychosen.

Voor wie De voorlichtingsbijeenkomsten zijn bedoeld voor mensen die mogelijk psychotische verschijnselen hebben of hebben gehad. De gegeven informatie helpt bij het uitzoeken of er psychotische symptomen zijn of zijn geweest. Ook helpt de informatie beter met psychische klachten om te gaan en te weten wat er aan te doen is. De bijeenkomsten zijn vrij

toegankelijk voor patiënten van het UCP en daarbuiten. Waar en wanneer De bijeenkomsten zijn elke vrijdagmiddag (m.u.v. van feestdagen) van 13.30 tot 14.30 in het Universitair Centrum Psychiatrie van het UMCG.

Meer weten over Health 4U, klik op deze link Informatie Sippie v.d. Berg Telefoon: 5223715 Klik op deze link voor meer informatie over de familieavonden Aanmelden bij:

Secretariaat Psychosen van het Universitair Centrum Psychiatrie Telefoon: 050-3612132 of via e-mail

psychosen@psy.umcg.nl Klik op deze link voor meer informatie over Ypsilon Klik op deze link voor meer informatie over de voorlichtingsbijeenkomsten Aanmelden bij:

Secretariaat Psychosen van het Universitair Centrum Psychiatrie Telefoon: 050-3612132 of via e-mail

psychosen@psy.umcg.nl