Desig

n C

harles &

Ray

Eam

es -

Hang i

t all

©

Vitra

Van de functie van

cultuur naar de

culturele functie

November 2016

Gent

Lode.vermeersch@kuleuven.be

CULTUUREEN OUD VRAAGSTUK

3

Autopositief

4

16-11-2016 5

6

16-11-2016 7

16-11-2016 8

16-11-2016 9

16-11-2016 10

16-11-2016 12

16-11-2016 13

16-11-2016 14

16-11-2016 15

16-11-2016 16

Als we niet precies(er) weten wat het is…

1. … dan weten we niet waarom het goed is

(waarde)

2. … dan weten we niet waartoe het dient

(finaliteit)

3. … dan weten we ook niet hoe het werkt, of

hoe we het kunnen doen werken (functie)

17

16-11-2016 18

• Wat zegt de praktijk?

• Wat zegt het beleid?

• Wat zegt het onderzoek?

19

3,9 1,3

17,1

35,5

42,1

Zelfden ofnooit

Weinig Niet weinig,niet veel

Veel (Bijna) altijd

Mate waarin de organisatie bezig is met cultuur

(N= 80 scvw organisaties)

20

Mate waarin de organisatie bezig is met kunst

(N= 80 scvw organisaties)

23,7

28,9

21,123,7

2,6

Zelden of nooit Weinig Niet weinig,niet veel

Veel (Bijna) altijd

21

Door deze activiteit …

Vereni-gingen

Landelijke vormings-

instellingen

Vorming-plus-

centra

Bewe-gingen

… heb ik kennis gemaakt met cultuur*

25,5 5,5 17,3 5,6

… heb ik zelf bijgedragen tot cultuur

4,1 2,9 4,2 5,6

… heb ik kritiek kunnen uiten op de samenleving, de cultuur

4,6 3,8 4,5 7,4

De deelnemers aan het woord

(N= 1500)

22

decreet

scvw

“culturele functie: de functie die,

zowel in de brede als de engere

zin, gericht is op het verhogen

van de participatie aan de

cultuur die de samenleving te

bieden heeft.”

“De cultuurfunctie is gericht op het creëren,

deelnemen, genieten, bewaren en doorgeven van

cultuur en kunst.

De cultuurfunctie dekt de volledige breedte van

culturele processen in sociaal-culturele contexten:

zowel de participatie aan de cultuur die een

samenleving al te bieden heeft als het zelf

bijdragen aan processen waarbij nieuwe culturele

betekenissen worden gecreëerd.”

Visienota

scvw

16-11-2016 24

• Cultuursociologen

• Antropologen /

cultuurwetenschappers

• Psychologen

• Cognitiewetenschappers +

neurowetenschappers

CULTUURBEGRIPVIJF PERSPECTIEVEN

26

Cultuur is alles wat

geleerd wordt / kan

worden

(ook dieren hebben

cultuur!)

1. Sociologisch

27

Cultuur is alles wat de

mens kan doen en

maken (dingen)

(dieren hebben geen

cultuur)

(niet alles wat geleerd

wordt, is cultuur)

2. Antropologisch

28

Cultuur is het vermogen

om afstand te nemen en

te reflecteren en zo

betekenis te geven

(Cultuur is een mentale

kwaliteit)

3. Cognitief

29

Cultuur is beschaving

(je hoort er bij of je hoort

er niet bij)

4. Sociaal

30

Cultuur = kunst

5. Artistiek

31

Sociologisch Alle SCvW is cultuur

Antropologisch Alle SCvW is cultuur

Cognitief Enkel die activiteiten die uitdagen afstand te nemen en te reflecteren zijn cultureel

Sociaal / beschaving

Enkel die activiteiten die (een bepaald) cultureel kapitaal aanleveren (“volksverheffing”)

Artistiek Enkel die activiteiten die te maken hebben met kunst

Wanneer is SCvW cultureel?

Breed

Eng

HOE WERKT CULTUUR?HET COGNITIEF CULTUURBEGRIP

GEANALYSEERD

34© Vincent Van Gogh feat. Kim Dong Kyu

35

Mensen ervaren

een verschil

tussen hun

herinneringen

en het

hier en nu

© Vincent Van Gogh feat. Kim Dong Kyu

We leven niet in het ‘hier en nu’ we leven (en

we spelen) met onze herinneringen om met

de veranderende realiteit om te gaan

37

38

39

We hebben verschillende strategieën om om

te gaan met het ‘double scope probleem’

41

• We proberen voortdurend dat verschil op te lossen = basis

voor ons handelen

• Met andere woorden: deze cognitieve / culturele strategieën

bepalen wie we zijn (ons denken, ons gedrag, onze identiteit)

• Typisch menselijke reflectie: we kunnen daarover nadenken /

“spelen”

42

http://quoguechambermusic.org/img/audience.jpg

43

http://quoguechambermusic.org/img/audience.jpg

WAARNEMEN

44

http://quoguechambermusic.org/img/audience.jpg

VERBEELDEN

45

http://quoguechambermusic.org/img/audience.jpg

CONCEP-

TUALISEREN

46

http://quoguechambermusic.org/img/audience.jpg

ANALYSEREN

47

WAARNEMEN VERBEELDEN

CONCEPTUALISERENANALYSE

48

WAARNEMEN VERBEELDEN

CONCEPTUALISERENANALYSE

CONCREET

ABSTRACT

49

WAARNEMEN VERBEELDEN

CONCEPTUALISERENANALYSE

CONCREET

ABSTRACT

RECEPTIEF PRODUCTIEF

50

Pane, pano, pain, pan, pa, paoPsomi, ogi, ekmek, khobzLehem, xumel, kenyer, maizePaine, duona, kruh, buke, hatzChleb, chlieb, chleb, chlib, chleb, chleb, hleb, chljabHleb, hljeb, leb, leib, loaf, leipaBroyt, brod, brood, brod, Brot, brod, brauo, breadBara, aran, bole, panRoti, balo, roti, boloPahng, bureddo, mianboaRoti, lipa, t’anta, senkgwaT’anta, mbuuru, mikatiPan, tinapay, nan, isonkaPan, isinkwa, borothoRoti, Brout, dabo, paraoa !Chleb, chlieb, chleb, chlib, chleb, chleb, chl˘eb

51

WAARNEMEN VERBEELDEN

CONCEPTUALISERENANALYSE

PAIN

52

53

Cultuur is ook een materieel proces

54

LICHAAM

55

LICHAAM VOORWERPEN

56

LICHAAM VOORWERPEN

TAAL

57

LICHAAM VOORWERPEN

TAALGRAFISCHE

TEKENS

58

WAARNEMEN VERBEELDEN

CONCEPTUALISERENANALYSE

LICHAAM VOORWERPEN

TAALGRAFISCHE

TEKENS

59

• Is niet alles cultuur?

• Bewust stilstaan bij hoe we die ervaring van verschil duiden

(= het menselijke doen en laten)

• Hoe? Door te reflecteren (op onszelf en de ander)

• Waartoe? daarmee ontwikkelen we ons cultureel bewustzijn

in verschillende vormen

60

Kunst is verbeelding én reflectie…

… omgevormd tot een instituut

IMPLICATIESWAT BETEKENT DIT MODEL?

62

• Cultuur is geen ding of verzameling van dingen, maar een

(cognitief) proces

• Cultureel is neutraal (niet per se goed), descriptief (niet

evaluatief)

• Cultuur bestaat uit verschillende deelvaardigheden

(mogelijkheden) = bindende elementen van alle cultuur

• Cultuur is een individueel én sociaal proces

• Cultuur stuurt ons gedrag aan…

SO WHAT?

HEEFT ZO’N MODEL MEER DAN ENKEL

THEORETISCHE VERDIENSTE?

16-11-2016 64

65

Cultuur spiegelt iets…

… van een maker… van onszelf… van de tijd

… van de samenleving

16-11-2016 66

4 culturele vaardigheden

4 dragers (media)

Artistieke disciplines

16-11-2016 68

16-11-2016 69

70

• Gedicht op muziek / andere talen

• Memoriseren

• Manieren van lezen (luid, zacht,

lief, kwaad, bang, in dialect, van

hard naar zacht en omgekeerd,

…)

• Verklanken

• …

• Breken/verknippen en

verlijmen

• Van woord naar beeld

• Herschrijven: verhaal,

dialoog, fotoroman, graphic

novel, flipboekje, kalender

• ….

• Classificeren (sonnet,

kwatrijn, haiku, …)

• Bespreken

• Samenvatten

• Evalueren

• …

• Ontleden (stijlfiguren,

thema’s, jargon, structuur…)

• Verbanden leggen met

actualiteit

• Bedoeling dichter (letterlijk,

symbolisch)

• …

16-11-2016 71

TERUG NAAR DE CULTURELE FUNCTIE

“De cultuurfunctie is gericht op het creëren,

deelnemen, genieten, bewaren en doorgeven van

cultuur en kunst.

De cultuurfunctie dekt de volledige breedte van

culturele processen in sociaal-culturele contexten:

zowel de participatie aan de cultuur die een

samenleving al te bieden heeft als het zelf

bijdragen aan processen waarbij nieuwe culturele

betekenissen worden gecreëerd.”

Visienota

scvw

www.mijncultuurspiegel.be

www.cultuurindespiegel.be

Lode.vermeersch@kuleuven.be

(HIVA-KULeuven)

75

76

77

78

79

80

16-11-2016 81

Onderwerp

Media Vaardigheden

Is het cultuur?

Is het een reflectie / nodigt

het uit tot reflectie?

Past het bij de leerlingen?

Past het in het curriculum?

Welke vaardigheden

worden aangesproken?

Waarom?

Hoe sluit dit aan bij de

ontwikkeling van het

individu?

Welke beheersingsniveau

wordt verwacht?

Past het in het curriculum?

Welke medium/media

worden aangesproken?

Waarom?

Hoe sluit dit aan bij de

ontwikkeling van het

individu?

Welke beheersingsniveau

wordt verwacht?

Past het in het curriculum?

Reflectie