Trauma en vluchtelingenkinderen

GEERT SERNEELS

coördinator SOLENTRA vzw

Dag van het Slachtoffer

19/02/2016

titel2 22-2-2016

Solentra VZW: WIE ZIJN WE?

Verbonden met kinderpsychiatrie UZ Brussel

kinderen en jongeren slachtoffer traumatische gebeurtenis

aandacht voor kinderen met andere culturele achtergrond

Activiteiten

Diagnostiek en therapie

Opleidingen en vormingen, intervisie, supervisie

Telefonische helpdesk

Onderzoek

Methodiek

Community-based

Etnopsychiatrische invalshoek

Financiering

Projectwerking: FEDASIL, VGC, JWZ

Betalende consultaties + Structureel?

titel3 22-2-2016

Relevantie

Vluchtelingencrisis

Cijfermateriaal

beeldmateriaal

Trauma

Weinig onderzoek ; van 3 tot 50%

NBM : extra kwetsbaar

INLEIDING: Vluchtelingencrisis

titel4 22-2-2016

Vluchtelingencrisis in cijfers

titel5 22-2-2016

Vluchtelingencris in cijfers

titel6 22-2-2016

In perspectief

titel7 22-2-2016

Cijfers

EUROPA 2015

1.015.078: steken Middenlandse Zee over

34.000 over land (Balkanroute)

84.320: sinds begin 2016 84.320 via Middelandse Zee

=> 3.406 doden tijdens tocht.

369 871 Syriërs vragen Asiel aan in EU

=> verdrievoudiging t.o.v. 2014

BELGIË

35.476: totaal aantal asielaanvragen

=> 31.285 volwassenen

=> 3.919 niet-begeleide minderjarige jongeren.

titel8 22-2-2016

titel9 22-2-2016

Betekenis van het vluchteling-zijn

Betekenis van vluchteling-zijn voor

kinderen (met ouders)

Kinderen zijn getekend

Ondergaan van vertrek en gevolgen

Ouders zijn zwijgzaam rond vlucht (taboe)

Eigen fantasie bij jonge kinderen

Boosheid bij tieners

Scheiding en verlies => gemis

Schuldgevoelens tegenover achtergebleven familie

titel10 22-2-2016

Betekenis van het vluchteling-zijn

Betekenis van vluchteling-zijn voor kinderen

(met ouders)

Beeld ouders = beschermers?

Beperkte emotionele beschikbaarheid van ouders

Confrontatie met het lijden van de ouders

Snellere aanpassing dan ouders

Kind als reden van vertrek

Angst door onzekere toekomst

titel11 22-2-2016

Betekenis van het vluchteling-zijn

Betekenis van vluchteling-zijn voor kinderen

(met ouders)

Verlies

Nieuwe taal

Biculturele en tweetalige socialisatie

Minderwaardigheidsgevoelens, 'er niet mogen

zijn', onzekerheid, angst, gevoel ontworteld te zijn,

gemis, rouw

titel12 22-2-2016

Betekenis van het vluchteling-zijn

Betekenis van vluchteling-zijn voor ouders

Afwezigheid van traditionele referentiepunten

Kwetsbare moeder-kind relatie

Kwetsbare vader-kind relatie

Verschillend integratieritme

Kinderen = tolken

=> ouders = afhankelijkheidspositie

titel13 22-2-2016

Betekenis van het vluchteling-zijn

Betekenis van vluchteling-zijn voor ouders

Spanning bij ouders door gebrek aan controle / schijnbare

onverschilligheid

Institutionalisering => verandering in ouderrol

Afhankelijkheid

Aanpassingsmoeilijkheden

Ontgoocheling, schuldgevoelens, schaamte,…

=> Verandering in gezinsrollen door gebeurtenissen

titel14 22-2-2016

Betekenis van het vluchteling-zijn

NBMV = juridische term

Afwezigheid van ouders

Classificatie: WAAROM?

Les exilés

Les mandatés

Les exploités

Les fugueurs

Les errants

titel15 22-2-2016

Gemeenschappelijke kenmerken : migratie

Proces van migratie

Rouwproces

Ontkenning

Woede

Verdriet/pijn

Aanvaarding

Kenmerken

Meerdere soms conflicterende of onzichtbare loyaliteiten

- Ouders symbolisch moeten doden

- Persoonlijke waarheid versus de waarheid van de groep

- Double bind

Problematiek racisme, discriminatie en etnocentrisme

titel16 22-2-2016

Gemeenschappelijke kenmerken:

migratie

Proces van migratie

NBM

Overgang zonder rituelen

Inversie van generatie

Gemandateerd maar verraders

B. Fourez: agitatie door gebrek aan verbondenheid

- Netwerk blijft bestaan

- Verantwoordelijke voor je keuze , dus schuldgevoel

- Een logica teruggeven door verbondenheid te creëren

Chaotisch parcours

Dwaalparcours noch op voorhand noch in duur gedefinieerd

Onderbroken schooltijd

Destructuratie in tijd en ruimte

titel17 22-2-2016

Gemeenschappelijke kenmerken:

cultuurschok

Cultuurschok

Cultuur = referentiekader waaruit wij wereld

(gedragingen) rondom ons interpreteren en beoordelen

(Pinto). Cultuur uit zich in gedragingen, maar niet alle

gedragingen bepaald door cultuur

Cultuur = mentale programmering die in vroege

kinderjaren plaatsvindt (Hofstede). Cultuur = symbolen,

helden, rituelen en waarden

Cultuur = collectief systeem (product en kenmerk)

(Hoffman en Arts): gemeenschappelijke wereld van

ervaringen, waarden en kennis die bepaalde sociale

entiteit kenmerkt en doorheen de tijd werd opgebouwd:

taal, kennis, waarden en normen, symbolen, rituele en

helden

titel18 22-2-2016

Gemeenschappelijke kenmerken:

cultuurschok

Antropologisch model van Kluckhohn en Strodtbeck

Ieder mens (talent, temperament, psyche en soma) ter wereld heeft

relatie met:

Zichzelf :

- Ik-identiteit : doen, actief

- Wij of Het-identiteit : zijn, passief

De ander

- Individualimse : autonomie, gelijkwaardigheid

- Collectivisme : verbondenheid, hiërachie; onderscheid tussen

geslachten

De tijd/tijdsbesef

- Accent op heden

- Accent op verleden/accent op toekomst

De natuur (boven natuur)

- Overheersen

- In harmonie/onderwerpen

titel19 22-2-2016

Gevolgen voor detectie en behandeling

Cumulatieve stress bij vluchtelingen

Vluchteling-zijn => chronische STRESS

Ontworteling

Verlies van socio-cultureel referentiekader

Verlies van vertrouwd netwerk

Verlies van identiteit, rol in de samenleving

Onzekere toekomst / asielprocedure

Verblijf in opvangstructuur

titel20 22-2-2016

Gevolgen voor detectie en behandeling

Cumulatieve stress in vluchtelingengezinnen

Gevolgen

Afwezigheid van psychische veiligheid en bestaansrecht

Deuil congelé

Grote draaglast vs. verminderde draagkracht

grote kwetsbaarheid

Psychologische reacties en/of ontwikkelingsproblemen

titel21 22-2-2016

Gevolgen detectie en behandeling

Cumulatieve stress bij vluchtelingen:

Reactie: fight, flight, freeze

als helpende reactie in bedreigende omstandigheden

Reacties kinderen op stresserende omstandigheden

(ontwikkelingsproblemen)

Regressief gedrag

Agressiviteit

Rusteloosheid

Slaapproblemen

Separatieangst

Bedplassen

Veel wenen

Teruggetrokken gedrag /isolement

Psychosomatische klachten

Leer- en concentratieproblemen

Identiteitsproblemen

…

titel22 22-2-2016

Trauma

Trauma = levensbedreigende ervaring

Universele neurobiologische respons

fight

flight

freeze

DSM IV: Post Traumatisch Stresssyndroom :

na 6 maanden, volgende symptomen

Herbeleven

Vermijden

Verhoogde prikkelbaarheid

Westerse visie

individuele pathologie

Zinvol?

titel23 22-2-2016

Trauma

Westerse visie : individuele pathologie

≠ Afghaanse NBM , zoon van Taliban strijder

Trauma’s:

Gefolterd door Amerikanen in de gevangenis

1 jaar illegaal verblijf in Engeland bij neef

1ste

asielverzoek afgewezen

Verschillende statuten = telkens verandering

opvangmodi en dus verhuis

Woonplaats Molenbeek

Trauma is contextgerelateerd, sociale pathologie,

geassocieerd met veelvuldig verlies

Rekening houden familiale, sociale en culturele

context NBM

titel24 22-2-2016

Trauma

Trauma en cultuur

Neurobiologisch

Gevaar >vrijkomen van hormonen > stress

Activatie van die delen van de hersenen die belangrijk zijn bij

het analyseren van situaties

Activatie van het autonoom zenuwstelsel dat tekenen van alarm

doorseint : fight, flight , freeze

Etnoculturele variatie

In uitdrukkingsvormen

Universeel : intrusieve gedachten en herinneringen

Cultuurspecifiek : vermijden/afvlakking en hyperarousal

Kwetsbaarheid van het individu en wat trauma is

Beschermende factoren: geloof, filosofie, sociale interacties

titel25 22-2-2016

Gevolgen detectie en behandeling

Normale reacties op abnormale

omstandigheden: waar ligt grens?

Verschillende niveaus

titel26 22-2-2016

Veerkracht

Omschrijving

capaciteit om verder te blijven leven en te

ontwikkelen ondanks ongunstige

levensomstandigheden (Rutter, 1985)

Veerkracht als potentialiteit, afhankelijk van

individuele fysiologische en psychologische

eigenschappen

familiale en sociale context en gemeenschap

titel27 22-2-2016

Veerkracht

Obstakels

Onvoldoende interne bronnen

Te grote schade aan psyche of hersenen

t.g.v. intensiteit of duur van trauma

Onvoldoende steun uit omgeving