Post on 26-Mar-2016
description
drie
maan
del
ijk
s t
ijdsch
rif
t van
de
afd
elin
g z
wee
fvli
egen
van
de
ko
nin
kli
jke
ned
erla
ndse
ver
enig
ing v
oo
r l
uch
tvaart
jaargan
g 4
7 •
Zo
mer
2010
2-10
thermiek
CAE/NLS NK 2010 op Twente Pagina 8
Pagina 16 Zweefvliegen of bonbons makenAerodynamisch onderzoek Delft Pagina 20
Pagina 28 Zweefvliegpost uit Jungfraujoch
weg
wijz
er
thermiek • ZOMER 20102 thermiek • ZOMER 2010 3
2-10thermiek A
Adreswijzigingen
Adreswijzigingen moeten
worden doorgegeven aan
de KNVvL in Den Haag,
wanneer u lid bent met
vermelding van het lidmaat-
schapsnummer.
Zie: Leden en abonnemen-
tenadministratie.
Afdeling Zweefvliegen
KNVvL, Secretariaat
Postbus 618
6800 AP Arnhem
bezoekadres:
Papendallaan 50,
6816 VD Arnhem.
Telefonisch bereikbaar
tijdens kantooruren.
T: (026) 351 45 15
F: (026) 351 04 46
E: knvvlsz@xs4all.nl
www.zweefportaal.nl
Hoofd Bureau Afdeling
Zweefvliegen: B. Pelt
Afdeling Zweefvliegen
KNVvL, Bestuur
Voorzitter, Cie. medische
Zaken, Internationale
vertegenwoordiging
R.J. Jungblut
Achterstraat 12
6846 AB Arnhem
T: (026) 446 57 75
E: robert.jungblut@
panalpina.com
Cie. Instructie en veiligheid
J.H. den Besten
Rietgorsmeen 69
3844 ZM Harderwijk
T: (0314) 41 43 84
E: hans.denbesten@zonnet.nl
Financiën,
Cie. Verzekeringszaken
H.M. van Putten
Da Costalaan 9
2321 AJ Leiden
T: (071) 576 53 20
E: hmvanputten@planet.nl
Cie. Luchtruimstructuur en
Radiogebruik
F.A. van Haaff
Bornsestraat 59
7556 BA Hengelo
T: (074) 242 37 74
E: fransois@edpnet.nl
Cie. Wedstrijd & Selectie
Cie. Kunstzweefvliegen, Cie.
Sportzaken, Subcie. Zweef-
vliegen,
M.L. Bloch
Kraaiensteinlaan 61/3
6825 DC Arnhem
T: (026) 361 42 67
M: 06 551 788 76
E: mlbloch@tip.nl
Cie. Technische Zaken, In-
spectie Instituut,
Accountable Manager CAMO
H.J.W. van Leeuwen
Livingstonestraat 35
7532 CJ Enschede
T: (053) 461 42 15
E: hjw.van.leeuwen@
kpnmail.nl
BFAI Sportbrevet- en
recordadministratie
Mw P. Dijkstra-Adriaansen
p/a (zie adres Secretariaat
Zweefvliegen)
T: (0164) 61 35 29
Brevetkosten
Voor betalingen van brevet-
ten, insignes en oorkondes
uitsluitend girorekening
28.24.34 t.n.v. KNVvL,
Brevetadministratie
zweefvliegen te Arnhem.
B-brevet € 10, C-brevet
€ 10, Zilveren brevet € 17,
Gouden brevet € 17,
Gouden + diamantenbrevet
€ 17, FAI 1000 km diploma:
gratis, B-insigne € 6,
C-insigne € 6,
Zilveren insigne € 8,
Gouden insigne € 8,
Echt gouden insigne:
kosten op aanvraag.
Tegelijk met de aanmelding
van het brevet dienen de
brevetkosten te worden
voldaan, uitsluitend op bo-
venstaand gironummer.
Duidelijk vermelden welk
brevet en/of insigne.
CCAMO KNVvL
Continuing Airworthiness
Management Organisation
Accountable Manager
H.J.W. van Leeuwen
Livingstonestraat 35
7532 CJ Enschede
T: (053) 461 42 15
E: hjw.van.leeuwen@wxs.nl
Coördinator Continuing
Airworthiness
F.A. Beemster
Leusdenhof 21
1108 CR Amsterdam
T: (020) 691 48 13
E: beemster.f@planet.nl
Coördinator Inspectie
Instituut
H.J.W. Huiskes
Dorpergaarden 16
7582 HV Losser
T: (053) 536 04 75
M: (06) 218 728 55
E: hjwhuiskes@home.nl
Clubsecretariaten en
buitenlandse aeroclubs
zie voorlaatste pagina
van deze Thermiek
Commissies secretariaten
Cie. ‘t Breukstukje
Ir. T. Salverda
A. v. Scheltemaplein 41
2624 PG Delft
T: (015) 261 67 32
E: t.salverda@hetnet.nl
Cie. Instructie en
Veiligheid
M.W. Smit
Valeriaanstraat 84
3765 ER Soest
T: (035) 5880381
E: martin.smit@casema.nl
Cie. Kunstzweefvliegen
S.C. Miedema
Boterbloem 32
6721 RC Bennekom
T: (0318) 41 88 23
E: s.cmiedema@freeler.nl
Cie. Luchtruimstructuur
en Radiogebruik
p/a R.J. de Muynck
De Lierhof 21
1059 WB Amsterdam
T: 06 – 263 465 79
E: demuynck@nlr.nl
Cie. Medische Zaken
Mw M.C.J. Osinga-Meek, arts
Prof. Eijkmanstraat 17
7415 EK Deventer
T: (0570) 623139
F: (0570) 625888
E: osinga98@daxis.nl
Cie. voor Sportzaken
Subcie. zweefvliegen
B. Hiemstra
p/a KNVvL Afdeling
Zweefvliegen
Postbus 618
6800 AP Arnhem
T: (0516) 513724
E: csz@zweefportaal.nl
Cie. Technische Zaken
R.J.M. Kleijn
Futenhorst 51
5361 SE Grave
T: (0486) 46 10 85
M: 06 232 077 00
E: rob.kleijn@wxs.nl
Cie. Terreinen
Vacature
Cie. Verzekeringszaken
S.C. Gooszen
De Meente 6
3823 GR Amersfoort
T: (020) 594 98 36 (dag)
’s avonds tot 22 uur:
T/F: (033) 456 09 81
E: sibout.gooszen@planet.nl
Cie. Wedstrijd en Selectie
R. van der Kleij
Roland Holstlaan 1189
2624 KR Delft
T: 06 250 158 67
E: cws.secr@gmail.com
EEuropean Gliding Union
R.J. Jungblut
Achterstraat 12
6846 AB Arnhem
T: (026) 446 57 75
E: robert.jungblut@
panalpina.com
Examen secretariaat
voor zweefvliegen
Mw P. Dijkstra-Adriaansen
Melis Blecklaan 61
4634 VX Woensdrecht
T: (0164) 61 35 29
Kosten instructeursexamen:
Theoretisch gedeelte € 16
per ingeschreven vak.
Praktisch gedeelte € 57.
Examenvragen te verkrijgen
via internet. Vanaf 2e pagi-
na op de site van ZVC Vol-
kel: www.zvcvolkel.nl/exa-
mens
FFAI
Féderation Aéronautique
Internationale (FAI)
Avenue Mon Repos,
CH-1005 Lausanne (CH)
T: 0041 (0)4121 345 1070
F: 0041 (0)4121 345 1077
I: www.fai.org
Formulieren
Zie voor FAI Sportbrevetten
op www.zweefportaal.nl.
Technici: zie voor formu-
lieren voor examens,
verlengen/aanvragen van
bevoegdheden e.d. onder:
Inspectie V&W.
IInspectie Instituut
Landelijk coördinator
H.J.W. Huiskes
Dorpergaarden 16
7582 HV Losser
T: (053) 536 04 75
M: (06) 218 728 55
E: hjwhuiskes@home.nl
Kwaliteitsinspecteur
P. de Rijk
T: (0527) 61 36 10
R. Diepeveen
T: (0402) 53 31 05
J.H.L. Tromp
T: (0297) 56 20 95
A.H. Voortman
T: (0548) 61 81 94
W.B. Oude Vrielink
T: (0161) 22 27 48
KKNVvL Algemeen
Secretariaat
Houttuinlaan 16a
3447 GM Woerden
T: (0348) 43 70 60
F: (0348) 43 70 67
I: www.knvvl.nl
KEI (KNVvL
Examineringsinstituut)
Houttuinlaan 16a
3447 GM Woerden
T: (0348) 43 70 60
F: (0348) 43 70 67
I: www.brevet.aero
LLuchtvaartkaart
Aeronautical Chart, ICAO,
1:500.000, Low Countries,
2010. Prijs € 16,75 per stuk.
Bij 5 of meer exemplaren
10% korting. Bestellen door
overmaking van verschul-
digde bedrag op bankrek.
nr. 17.96.18 t.n.v. KNVvL
o.v.v. bestelnr. 9250, aantal
en bezorgadres. Contact-
gegevens voor vragen, zie
onder ‘KNVvL Algemeen Se-
cretariaat’.
Luchtvaartpolitie
Korps Landelijke Politie
Diensten
Postbus 75147
1117 ZR Schiphol-Oost
T: (020) 5 02 56 93
F: (020) 5 02 56 99
Landelijk coördinator
opleiding instructeur
Mw P. Dijkstra-Adriaansen
p/a (zie adres Secretariaat
Zweefvliegen)
Leden- en abonnementen
administratie
KNVvL-ledenadministratie
Werkdagen: 9.00-16.00 uur
Houttuinlaan 16a
3447 GM Woerden
T: (0348) 43 70 60
F: (0348) 43 70 67
E: leden@knvvl.nl
Altijd lidmaatschaps-
nummer vermelden bij
adreswijzigingen en ook
bij betalingen. Contributies
en sportlicenties op
banknummer 42 454 7007
t.n.v. KNVvL, Woerden.
NStichting Nationaal
Zweefvliegcentrum Terlet
Apeldoornseweg 203
6816 SM Arnhem
Havenmeester:
B. van der Klein (bereikbaar
via administratie)
Administratie:
T: (026) 442 98 81
(10:00 - 15:00 uur)
E: adm.terlet@zonnet.nl
Service Center Terlet
Onderhoud en reparaties
zweefvliegtuigen
Hoofd: P. Jansen
T: (026) 443 12 51
F: (026) 443 16 05
E: info@sct-terlet.nl
I: www.sct-terlet.nl
Voor spoedgevallen
T: (06) 222 37 555
Openingstijden: ma t/m do
van 8.00 tot 16.30 uur,
vr van 8.00 tot 14.30 uur
NOTAM’s op Internet
o.a. via www.vnv-dalpa.nl
of direct https://www.no-
tams.jcs.mil
OOnderzoeksraad voor
Veiligheid Zie onder
Ongevallenmelding.
Ongevallenmelding
De gezagvoerder, eigenaar
of exploitant van het lucht-
vaartuig dat betrokken is
bij een voorval, de haven-
meester of exploitant van
het luchtvaartterrein of de
betrokken luchtverkeers-
dienst is verplicht het
voorval te melden aan het
centrale meldnummer van
de Onderzoeksraad voor
Veiligheid (OvV).
T: (0800) 635 36 88
of (0800) MELDOVV
(24 uur per dag)
Dit kan ook door tussen-
komst van de Luchtvaart-
politie van het Korps Lan-
delijke Politie Diensten via
T: (020) 5 02 56 93
(continu bereikbaar).
Zie AIC-B 12/07, ‘Richtlijnen
voor het melden van
ernstige incidenten en on-
gevallen met burger-
luchtvaartuigen’.
Gebruik het algemene
alarmnummer 112 voor
eventueel noodzakelijke,
directe assistentie van am-
bulance, brandweer en poli-
tie.
Na de melding van een on-
geval of ernstig incident en
soms bij incidenten krijgt
(krijgen) betrokkene(n) een
vragenlijst toegestuurd.
Deze vragenlijst dient zo
spoedig mogelijk en uiter-
lijk binnen 30 dagen te
worden geretourneerd naar:
Onderzoeksraad voor
veiligheid (OvV),
Postbus 95404
2509 CK Den Haag
T: (070) 333 70 00
(tijdens kantooruren)
F: (070) 333 70 78
Een ongeval of incident
meld je in het buitenland
aan de onderzoeksautori-
teiten van het betreffende
land, eventueel via de
plaatselijke politie. Daar-
naast dien je het voorval
aan de OvV te melden.
Behalve aan de OvV dienen
ongevallen en incidenten
ook aan de Inspectie Ver-
keer en Waterstaat, Divisie
Luchtvaart, gemeld te wor-
den. Zie hiervoor de AIC-B
05/02, ‘Melden van lucht-
vaartvoorvallen aan de Mi-
nister van Verkeer en Wa-
terstaat’. Deze AIC-B,
uitgegeven door de Lucht-
verkeersleiding Nederland,
afdeling AIS, is algemeen
van aard en daarom voor
de zweefvlieger slechts ge-
deeltelijk relevant.
Air traffi c incident-report
Bij near-misses en andere
voorvallen die het melden
waard zijn kunt u een air
traffi c incident report form
aanvragen bij en zenden
naar de Divisie Luchtvaart.
Perscontact
Meld ernstige voorvallen
vanwege mogelijke navraag
door landelijke media ook
zo spoedig mogelijk bij Af-
deling Zweefvliegen KNVvL
(Secretariaat en voorzitter
Bestuur, zie onder A.), als-
mede bij KNVvL Algemeen
Secre-
tariaat (zie onder K).
RRegiosecretariaten
Noord-Oost
R. van der Veen
Asterstraat 415
6708 DX Wageningen
T: (0317) 42 87 25
E: r.vanderveen@wrij.nl
Zuid
M. Verhagen
Wielingen 12
5032 TM Tilburg
T: (013) 463 95 43
E: secr.regio-zuid@orange.nl
SSportlicentie
Verkrijgbaar bij de
leden- en abonnementen-
administratie (voor adres
zie leden- en abonnemen-
tenadministratie)
Sportmedische Instellingen
Locatie-overzicht
onder ‘FSMI’ op www.
sportgeneeskunde.com
Stichting Historisch
Zweefvliegarchief
W. Janssen Groesbeek
Koninginneweg 21
1217 KR Hilversum
T: (035) 621 76 76
TTarieven Inspectie V&W
Aanvraag en verlenging
Tarieven op website www.
divisieluchtvaart.nl onder:
uitvoering-regelgeving.
Terlet
(zie Nationaal Zweefvlieg-
Centrum Terlet)
Thermiek
Zweefvliegmagazine
Redacteur: Frits Snijder
E: knvvlth@xs4all.nl
Overige contactgegevens
zie colofon pagina 3
VVerkeer & Waterstaat
V&W Luchtvaart
Directie Luchtvaartbeleid
Postbus 90771
2509 LT Den Haag
Bezoekadres:
Plesmanweg 1-6
2597 JG Den Haag
T: (070) 456 30 00
F: (070) 351 60 69
Inspectie V&W
Divisie Luchtvaart
Uitvoeringsdienst
Postbus 575
2130 AN Hoofddorp
T: (023) 566 30 00
E: divisieluchtvaart@ivw.nl
I: www.divisieluchtvaart.nl
html formulieren down-
loadable via website, onder:
uitvoering-formulieren.
Luchtvaartuigen,
luchtvaartregister:
9 - 17 uur, werkdagen
T: (023) 566 31 17
Handhavingsdienst
Postbus 75788
1118 ZX Schiphol-Centrum
T: (020) 405 47 00
F: (020) 405 47 01
Verzekering casco De
Luchtvaartonderlinge w.a.
Algemeen telefoonnummer
voor informatie, aanmel-
ding en schademelding:
T: (071) 519 10 02
F: (071) 517 58 35
Alle correspondentie aan:
Postbus 557
3200 AN Leiden
Verzekeringen Collectieve
Wettelijke Aansprakelijk-
heid & Brand/storm
verzekering
Schademelding/afhandeling
A.J. Driessen en Rappange
Verzekeringen BV
H. Zandstra
T: (020) 531 23 73
of (023) 537 85 08 (privé),
mobiel 06 - 53 20 53 31
F: (020) 531 23 46.
2
4
5
6
8
14
16
18
19
20
25
26
28
33
35
36
38
39
Wegwijzer
Voorzitter
Column Frank Versteegh
Thermiek Fotowedstrijd
Nationale Kampioenschappen
Tehachapi, Californië
Nationale Vrouwenvliegdag
Korte berichten
Zweefvliegagenda
Aerodynamisch Onderzoek
KNMI
Internationaal Spatzentreffen
Zweefpost uit Jungfraujoch
Cie. Instructie en Veiligheid
Brevetten en Statistiek
Breukstukje
Bob Henderson for President
Clubsecretariaten
Colofon
‘Thermiek’ is een driemaandelijkse uitgave van de
Afdeling Zweefvliegen van de Koninklijke Nederlandse
Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL). KvK 40409050
’s-Gravenhage. NE ISSM 0040/6023
Adres: KNVvL Afdeling Zweefvliegen, Postbus 618,
6800 AP Arnhem, T: (026) 351 45 15,
F: (026) 351 04 46, E: knvvlth@xs4all.nl
Redactie en acquisitie: Frits Snijder. Vaste mede-
werkers: Hans Boxem, Ary Ceelen, Nell Dijkstra, Frans
Guise, Robert Jungblut, Jeroen Kroon, Natasja van der
Neut, Bart Pelt, Teko Salverda, Henk Tito, Anneke
Wolthuis. Aan dit nummer werkten verder mee:
Elise Bergsma, Loek Boermans, Stella van Helden,
Saskia Janssen, Rob Kaptein, Maja Koster,
Rietje de Luij, Arjan Scheffers, Joris Umbach,
Frank Versteegh, Marijke Waalkens.
Vormgeving: Ineke Oerlemans.
Druk en verzending: Drukmotief, Apeldoorn
Kopij: aanleveren in Word (*.doc) als ‘platte tekst’ (=
zonder enige opmaak). De redactie behoudt zich het
recht voor ingezonden kopij te corrigeren, in te korten
of niet te plaatsen. Geplaatste artikelen geven niet
noodzakelijk de mening weer van redactie en uitgever
(KNVvL), tenzij zij expliciet in functie zijn onderschreven.
Anonieme bijdragen worden niet geplaatst, evenals
bijdragen met lasterlijke uitlatingen jegens personen of
instanties. Beeldmateriaal: van digitale foto’s het onbe-
werkte bronbestand uit de camera aanleveren. Bestand-
grootte 1 MB, liefst groter, vanwege de voor druk vereis-
te resolutie. De redactie behoudt zich het recht voor
ingezonden beeldmateriaal op kwaliteit te beoordelen,
te selecteren of niet te plaatsen. Publicatierechten:
tenzij de inzender anders aangeeft, gaan redactie en
uitgever (KNVvL) er vanuit dat ingezonden tekst en
beeldmateriaal vrij van rechten in ‘Thermiek’ gepubli-
ceerd kunnen worden en ook ter beschikking staan voor
gehele of gedeeltelijke publicatie op offi ciële websites
van de ‘Thermiek’. de Afdeling Zweefvliegen, de KNVvL
en in het KNVvL ledenblad ‘Air Sports Mail’. Voor het
overige mag niets uit deze uitgave op enigerlei wijze
worden gereproduceerd zonder voorafgaande schrif-
telijke toestemming van de uitgever. © All rights
reserved. No part of this magazine may be repro-
duced in any form or by any means without prior
permission from the publisher.
Jaarabonnement: Nederland € 20, Europa € 30,
buiten Europa € 35, incl. verzendkosten. Abonneren
door verschuldigde bedrag over te schrijven naar
bankrekening 519146581 t.n.v. KNVvL Afd. Zweef-
vliegen te Arnhem, o.v.v. naam abonnee en volledige
bezorgadres. Gebruik voor betalingen uit het buiten-
land IBAN Code NL 44ABNA0519146581, BIC Code
ABNANL2A.
Advertenties: tarieven voor zakelijke advertenties
zijn opvraagbaar op het redactieadres, zie boven.
Leden en aangesloten clubs kunnen annonces voor
in de rubriek ‘Bijprikkertjes’ schriftelijk opgeven bij
de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor
advertenties en annonces zonder opgaaf van reden
te weigeren.
Sluitingsdatum kopij:
1 september 2010
Foto voorpagina:I love my Spatz!
Foto: ELZC.
Informeer je via internet!
Internet, niet meer weg te denken. Voor je meteo, je vluchtvoorbereiding, het laatste nieuws van je club. Bezoek ook regelmatig de websites van de Afdeling
Zweefvliegen en de KNVvL.
Op www.zweefportaal.nl vind je zweefvliegnieuws, links naar clubs en commissies, info over opleiding, GPL, sportbrevetten, evenementen, wedstrijden, zweefvliegfi lmpjes op YouTube en nog veel meer. Ook een discussieforum rond be-langrijke topics.
Op www.knvvl.nl vind je regelmatig een update over bijvoorbeeld luchtruimkwesties. De KNVvL treedt daarin op als onze belangenbehartiger. Via de website kun je je bovendien abonneren op een digitale nieuwsbrief.
Halfjaarcontributie 2010 KNVvL Afdeling ZweefvliegenVanaf 01-06-2010 KNVvL contributie Afdelingstoeslag Totaal
Senior € 27 € 49 € 76Junior € 17 € 31,50 € 48,50Inschrijfgeld nieuw lid KNVvL € 12. Optie sportlicentie € 8. De Afdeling Zweefvliegen rekent geen apart inschrijfgeld.
CursistenverzekeringClubs kunnen cursisten aanmelden die nog geen KNVvL-lid zijn. Verzekeringsduur: 4 aaneengesloten weken. Alleen geldig als per cursist vooraf (1) naam, adres en woonplaats + ingangsdatum zijn doorgegeven via fax 026 3510446 of e-mail knvvlsz@xs4all.nl en (2) € 37,50 is overgeschreven op bankrekening 51.91.46.581 t.n.v. KNVvL Afd. Zweefvliegen te Arnhem, o.v.v. ‘Zweefvliegen cursistenverzekering, naam cursist en datum vliegkamp.
thermiek • ZOMER 20104
Het vliegseizoen is in volle gang en wanneer dit nummer uitkomt, zijn
het WK in Prievidza (Slowakije) voor de Club en Standaard klasse en het WK voor de Open, 18m en 15m klassen in Szeged (Hongarije) achter de rug. Ik schrijf dit stukje voor die tijd. Nog even afmaken en dan vertrek ik ook die kant op om de Nederlandse teams te supporten. In mei is het NK 2010 op de voormalige vliegbasis Twente gevlogen, een zeer geslaagd kampioen-schap, zowel wat de locatie als het weer betreft. Met dank aan de Gelderse dat ik van hun Duo Discus gebruik mocht maken tijdens de NK en aan Edo Kwant dat ik met hem mee mocht vliegen. Profi ciat aan de winnaars en nieuwe Nederlandse kampioenen.
NK 2010 en OLCDit was tevens de laatste NK onder de bezielende leiding van Max Bloch, die afscheid nam na zes jaar succesvol wedstrijdleiderschap. Max is in staat geweest om goede contacten op te bouwen met overheden, KLu en spon-sors. Zonder hun medewerking is een wedstrijd van een dergelijk formaat eenvoudigweg niet meer te organiseren. Gelukkig blijft Max zich inzetten voor de Nederlandse zweefvliegerij, want hij is sinds april toegetreden tot het afdelings-bestuur. Intussen is bekend geworden dat Jeppe de Boer zich beschikbaar heeft gesteld als volgende NK wedstrijd-leider, dat is goed nieuws. Een snelle blik op de OLC laat zien dat er ook dit jaar weer ongelofelijk veel overland gevlogen wordt met tot nu toe een maximale afstand van 866 km op 26 juni van Sikko Vermeer. Het moesten er van hem zelf eigenlijk 1.000 zijn, maar het blijft een mooie prestatie.
Confl ict op TerletMaar een mooie locatie of niet, achter de schermen zijn we druk bezig om de NK 2011 weer op Terlet mogelijk te maken, zodat publiek en zweefvliegend Nederland weer kan genieten van de
fi nishes voor de Thermiekbel, toch een van de meest aansprekende onderdelen van de wedstrijd. Over het confl ict op Terlet tussen de SNZT en de SZT kan ik helaas nog steeds niets positiefs melden, anders dan dat ook hier achter de schermen nog steeds aan een oplos-sing wordt gewerkt. Dat dit traject al sinds december 2009 loopt geeft wel aan hoe ingewikkeld deze zaak ligt.
Clubs bezoekenIntussen ben ik druk bezig om mijn belofte in te lossen om alle clubs te bezoeken. Een tijdrovende maar zeer aangename tijdbesteding. De afspraken zijn over het hele jaar gespreid, dus geen zorgen als u nog niet aan de beurt bent geweest. De clubs die ik tot nu toe heb bezocht, zijn stuk voor stuk vol trots en nemen ruim de tijd om mij enthousiast bij te praten over hun acti-viteiten en successen. Het is vooral goed om te constateren dat de meeste clubs er goed in slagen om nieuwe leden aan te trekken en ook vast te houden. Sommige hebben zelfs een wachtlijst. Maar over mijn bezoeken later dit jaar meer, wanneer ik overal geweest ben.
Opvallende gebeurtenissenNog twee opvallende gebeurtenissen, die ik wel even wil noemen zonder er al te diep op in te gaan. De aswolk, met daaraan gekoppeld het vliegverbod voor o.a. zweefvliegers, dat dankzij de KNVvL snel kon worden opgeheven. En de systeemcrash bij Dutch Mill, van-wege het intensieve transpondergebruik in het weekend van 26 juni. Na de miljoenen investeringen door de Nederlandse zweefvliegers zijn we nu geconfronteerd met een beperkt ge-bruik, terwijl het belangrijkste argument voor invoering door de overheid toch vooral verhoging van de veiligheid was. Ik kan me de frustratie bij velen van jullie voorstellen en hier is het laatste woord dan ook nog niet over gezegd.
Er valt nog van alles te melden, maar iedereen is lekker aan het vliegen en zelf ben ik ook al in de vakantiestand, vandaar verder geen al te serieuze zaken in dit korte voorwoord. Half augustus pakt het ABZ de draad weer op, want er valt natuurlijk nog genoeg te doen. Ik wens iedereen een prettig en veilig vliegseizoen! •
Stukkie van de VoorzitterJuni 2010
thermiek • ZOMER 2010 5
Column Frank Versteegh
Paarden met en zonder hoevenVeel mooi weer deze zomer, goed
voor de vliegsport. Zelf kunnen we er niets aan veranderen, aan het weer. Da’s maar goed ook. Een stabiele situatie dus. Maar moeten we altijd blij zijn met stabiliteit? Ik bedoel niet in meteorologisch opzicht, maar feitelijk, wat de zweefvliegsport betreft?
Geen veranderingenDe mens verandert niet graag. Verande-ringen zijn eng. Of duidelijker gezegd, de mens houdt niet van veranderingen. Heeft iets te maken met fl exibiliteit geloof ik, of juist het ontbreken daarvan. Kijk, toen ik gesteund door een aantal coryfeeën uit de zweverij begon aan een traject met als doel de prachtige zweefvliegsport een klein stapje verder te helpen, realiseerde ik mij nog niet echt dat ik een hoef in de hand had. Geen dood paard, maar slechts een gecomposteerde hoef. Het paard was reeds lang overgegaan in nieuwe levens-vormen. Daar stond ik, met een hoef in mijn handen. Sommige zweefvliegers hebben gelukkig gereageerd op mijn columns. Sommige waren blij, anderen teleurgesteld. Er waren zelfs mensen die het niet helemaal hadden begrepen. En dat onbegrip schreven ze dan in een reactie, en die reactie bevestigde dan weer precies mijn stellingen in mijn eerste column.
Individualistische sportZweefvliegen. Een super individualistische sport waar je (helaas) anderen bij nodig hebt om de sport te beoefenen. Een volledig op zichzelf gerichte sport (vrije-tijdsbesteding) waarbinnen de beoefe-naars geen enkel idee hebben hoe de
grote buitenwereld (bestaat die dan?) naar hen kijkt. Ik heb het weer duidelijk kunnen merken tijdens het NK 2010. Een overigens qua wedstrijd prima verlopen NK. Echter, een totaal gemiste kans als je ook nog probeert enige positieve publiciteit te genereren. Het aantal bezoekers in de anderhalve week schat ik op zo’n 300 (driehonderd!) personen. Meest familie of kennissen.
Trekkertrekken in StroeEen paar weken voor de NK vloog ik een demo boven Stroe (ja, ik kom echt overal op aarde). De reden dat ik daar vloog was het Megapull evenement. Trekkertrekken dus. Er stonden zo’n 8.000 mensen die vrij veel geld betaald hadden om naar tractoren met veel pk’s te kijken. En ook een beetje naar mij natuurlijk :-) Het programmablad van de Megapull in Stroe stond werkelijk barstensvol advertenties. Honderden advertenties. Allemaal bedrijven die dit evenement op de een of andere manier
sponsorden. Ik stond na mijn demo in hun viptent. Prachtig, met friet, ham-burgers en bier. En iedere tractor en iedere vrachtauto volgeplakt met stickers van sponsors.
Publicitaire hoogtepuntEen John Deere trekt dus echt makke-lijker sponsors dan een JS1 Revelation. Groen spuiten dus, die bak! De boer
afdelingsbestuur
robert jungblut, voorzitter
Robert Jungblut bij:
1
Eerste Zaanse ZC,
2
Gooise ZC,
3
ZC Den Helder,
4
Eerste Limburgse ZC.
Foto’s:
Frits Snijder
1 2
4
3
column
frank versteegh
Jawel, Frank Versteegh, gepassio-neerd motorvlieger met zweefvlieg-brevet en glimlach, dit hele jaar als columnist in de ‘Thermiek’. Hou je vast! Een columnist is iemand met een geheel eigen kijk op de dingen. Voor wie inhoudelijk wil reageren de spelregels: stuur naar de redactie (knvvlth@xs4all.nl) en je geeft auto-matisch toestemming om je reactie geheel, gedeeltelijk of samengevat te publiceren. Stuur naar Frank persoon-lijk en de redactie houdt zich er in principe buiten en publiceert niet.
1
Extra’s gevlogen
door Frank
Versteegh en
Capt. Ralph ‘Sheik’
Aarts, enkele
jaren KLu F-16
solodisplay piloot
2
Frank en Ralph
met de mannen en
vrouwen uit Stroe.
Foto’s via
Frank Versteegh.
1
2
thermiek • ZOMER 20106
waar je gaat buitenlanden zal je warm ontvangen. Ik vertelde op de openings-ceremonie van onze NK 2010 een van de deelnemers dat zijn publicitaire hoogtepunt reeds voor 49,9% voorbij was. Dat had namelijk plaatsgevonden op de weg van huis naar Twente. Tijdens dat ritje hadden meer mensen zijn vliegtuig gezien dan in de hele rest van de NK zou gebeuren. Hij had nog 50% tegoed straks, op de terugreis naar huis. De overblijvende 0,1% van oogcontacten en publiciteit was slechts weggelegd voor bezoekers die veelal achter het hek van de vliegbasis Twente probeerden een glimp op te vangen van de wedstrijd.
Gaaf! Plezier hebbenWeet u nog wat ik de vorige keer schreef? Duikbootraces. Echt, ze zijn spannend en hightech. Overigens wil ik volgend jaar zeker weer naar de Megapull in Stroe. Kom ook eens kijken. Gaaf om te zien dat een van de deelnemers met een 3.500 pk monster 45 liter methanol verbruikt in 100 meter. Da’s 450 liter op 1 kilometer. Gaaf man, dat uitzinnige publiek. En daar doen ze het voor, een beetje voor zichzelf en voor het publiek. Overigens, ik heb ook genoten op de NK 2010. Ik zag Frank Hiemstra in een Cirrus (voor de jongelui, een soort van prototype plastic oldtimer). Met dit 35 jaar oude vliegtuig vloog hij glimlachend, soms stralend, de NK. Zelfs een paar dagoverwinningen. Da’s nou leuk zweef-vliegen! En je kon hem ook nog leuk volgen, op Facebook. Gaaf! Gewoon doorgaan Frank, met plezier hebben.
Over plezier gesproken. Stel je eventjes voor, het openschuiven van de gas-handel (vies woord voor zweverds) die 300 paarden (met hoeven) loslaat. En dan naast je op een metertje of twee een andere Extra 300 te zien. Met (jawel!) nog een zweefvlieger aan de stuurknuppel. Hey, is dat niet Sheik? Die ook zit te grijnzen van oor tot oor. En wie zijn die mannen voorin? Verdomd, echt waar… ze komen uit Stroe! •
thermiek • ZOMER 2010 7
fotowedstrijd
www.thermiekfotowedstrijd.nl
Thermiek Fotowedstrijd 2010
Stuur foto’s van voldoende hoge resolutie, van 1 MB of meer.
• Stuur je foto’s naar thermiekfotowedstrijd@gmail.com. • Gebruik bij heel gote bestanden eventueel www.yousendit.com • Per inzender maximaal 5 foto’s.• Foto’s over de tijd verspreid inzenden mag
ook.• Sluitingsdatum 1 november 2010.• Vermeld onderwerp, camera, lens, je naam, telefoonnummer, e-mail en postadres.
Alle foto’s komen direct na inzending op de website. Winnaars ontvangen in november persoonlijk bericht. Prijsuitreiking op de Nederlandse Zweefvliegdag 2010. Winnende foto’s komen in de eerstvolgende ‘Thermiek’.
Door inzending stem je in met publicatie vrij van
copyright in de ‘Thermiek’, op offi ciële websites van de
‘Thermiek’. de Afdeling Zweefvliegen, de KNVvL en in
het KNVvL ledenblad ‘Air Sports Mail’. Overige publicatie
alleen met instemming van de inzender. De wedstrijd-
organisatie behoudt zich het recht voor inzendingen te
weigeren die elders al digitaal of in druk gepubliceerd
zijn, of waarvan het bron bestand niet beschikbaar is.
Uitgesloten van deelname zijn KNVvL bestuurs- en
personeels leden, redactieleden van ‘Thermiek’ en de
fotowedstrijd.
1
Tom Houtman
(15 jaar). Mondial
Air Balloon 2009
Chambley, met
MDM Fox.
Camera: Canon
Powershot SX100 IS.
2
Henk van der
Heijden. Ryan Air,
cheap and fast.
Ka-7 PH-314, slow
and cheap. Gemaakt
tijdens 2-zitters
wedstrijd in Poitiers,
2009: Camera:
Canon Digital
Ixus 400.
3
Daan Paré.
Zelfstartende
Jet-Salto op Moriarty,
New Mexico, USA.
Camera: Pentax
Optio S4i.
4
Peter Kroon.
Bijzonder gehaaide
ASK-13. Camera:
Canon Digital
Ixus 70.
5
Arjan Scheffers. Op
pad met Scheibe
SF25. Camera:
Canon Digital
Ixus 70
foto
wed
strijd
Doe mee aan Fotowedstrijd 2010!
Hoe vaak heb je zo’n zomer? Strakblauwe lucht,
of vol behangen met cumuls. Steeds weer die zon.
Warm, soms te warm, donder, bliksem en
stortbuien. Waar was je? Stuur je fotografi sch
vastgelegde belevenissen naar:
thermiekfotowedstrijd@gmail.com
Maak kans op een fraaie zweefvliegkalender voor
2011. Bekendmaking winnaars op Nederlandse
Zweefvliegdag in november.
Klik! Stuur op naarthermiekfotowed-strijd@gmail.com Directe presentatie ingezonden foto’sSluiting 1 november 2010
2
5
3
4
1
thermiek • ZOMER 20108
wedstrijden
Het was even spannend waar de NK 2010, gehouden zou worden. Terlet,
Stendal, of werd het toch nog een ander veld? Op het laatste nippertje gingen de deelnemers aan de CAE/NLS NK naar… de voormalige vliegbasis Twente. Voor de tweede keer in de geschiedenis was de Twentsche Zweefvliegclub (TZC) gastheer. De eerste keer was al in 1936! Het was ook even wennen aan de ‘striktheid’ daar. Aan poorten die open of dicht konden zijn, aan het altijd zichtbaar dragen van de badges, aan het ontbijt tussen half 7 en 8 uur. Ook op een morgen dat de briefi ng werd verschoven, ‘want je had nu een-
maal je ontbijtbonnen op zak’. En aan het op tijd aanmelden om vrienden te ontvangen. Maar doordat we dit ruim van te voren wisten, verliep het allemaal zonder problemen. Soms wel met lichte frustratie, maar alles went, zeker wan-neer je het verder naar de zin hebt.
12 mei, openingTien aangemelde piloten moesten helaas verstek laten gaan, waarna de NK van start ging, zoals Max dat mooi zegt; ‘voor de 43 die wel meedoen.’ Maar na een periode met prachtig lente-weer kwamen er helaas minder mooie dagen. Een niet vooruit te branden
lagedrukgebied boven Oost Europa had invloed op het begin van deze NK. Maar eerst werd op 12 mei de wedstrijd geopend in aanwezigheid van verschil-lende ‘hoogwaardigheidsbekleders’, zoals commodore Ten Haaf, de burge-meester van Oldenzaal, een wethouder van Enschede, een vertegenwoordiger van de Militaire Luchtvaart Autoriteit, KNVvL voorzitter Frits Brink en Afdelings-voorzitter Robert Jungblut. Sommige sponsors waren ook present, zoals HTM, Glider Equipment en Glider Pilot Shop. Robert Jungblut bleef en vloog de wedstrijd mee, met Edo Kwant in de Duo Discus van de Gelderse, de E12.
13 mei, dag 1, gecancelledEen grijze dag, wind uit het noorden brengt polaire lucht mee en een tem-peratuur van slechts 8 graden. Dat is 10 graden onder normaal voor de tijd van het jaar! Een aantal vliegers maakt van de gelegenheid gebruik om de laatste voorbereidingen te treffen.
14 Mei, dag 2, wedstrijddag 1Zag er niet uit als een echt mooie zweefvliegdag, maar er werden wel opdrachten uitgeschreven. Eerst een
CAE/NLS Nederlandse Kampioenschappen Zweefvliegen 201012 t/m 23 mei, Twente
Wel in Nederland, maar niet op het Nationaal Zweefvliegcentrum Terlet. Dit keer
werd de NK op Twente gevlogen. Bij de 75-jarige Twentsche Zweefvliegclub, die
in 1936 al gastheer was van de allereerste nationale zweefvliegwedstrijden.
rietje de lui j
thermiek • ZOMER 2010 9
A-opdracht, daarna een B voor de Club en zelfs voor de Combi en Open een C-opdracht! Niet iedereen geloofde er in. Maar om 13.30 uur gaat de eerste Clubklasse kist de lucht in. De wedstrijd is begonnen! Het regende niet alleen druppels water, maar ook buitenlandin-
snelheid, weinig punten te verdelen, maar… een interessant dagje. Max noemde het ‘boeiend’, anderen ‘over-leven’, ‘omvliegen’ en ‘moeilijk’.
15 Mei, dag 3, gecancelledOpdrachten van rond de 300 km voor alle klassen. Nederland ‘ligt er mooi bij’ zien we op de radar. Maar… vanaf Polen is regen onderweg en laat die regen nu eens een keer snel gaan en ons mooie dagje verpesten.
16 Mei, dag 4, wedstrijddag 2Redelijke opdrachten, tussen 266 en 366 km, mooi weer ook voor de spot-ters en de gasten uit de regio, die de zondag gebruiken om zweefvliegen eens van dichterbij te bekijken. Na 13.30 uur zijn alle startlijnen open en dan is er om 15.10 een sms bericht op de buiten-landingstelefoon. Een heel duur dagje voor Frank Hiemstra (Club, 74), die na 129 van de te vliegen 266 km belt dat hij (uiteindelijk als enige in zijn klasse) buiten staat. Gelukkig veerde hij daarna meteen op, won vier dagen en eindigde toch nog als derde op het erepodium. De rest van de vliegers komt net voor 4 uur binnen. Steven Raimond (1R)
gen. Maar aan het eind van de dag was wedstrijddag 1 toch een feit. Er is in iedere klasse zeker één piloot over de 100 km grens gevlogen. In de Clubklasse komt Ben Hiemstra (call sign GB) zelfs als enige thuis. In de Combi vier vliegers en in de 18m/Open klasse zeven. Lage
21
1
Wedstrijdorganisatie.
1
Deelnemers.
Foto’s:
Frans Guise,
Jeroen Kroon
thermiek • ZOMER 201010
wint in de Combi en er is daar ook een ‘buitenlander’. In Open wint Ronald Termaat (MP) in de JS 1 Revelation. Hier zijn twee buitenlandingen.
17 Mei, dag 5, gecancelledBeperkte vulkaanmaatregelen. Wat nu? Al weer die aswolk! Voor alle drie de klassen was een AAT van 2.30 uur uit-geschreven. Om 13.00 gaat de Combi omhoog, maar… de buien gaan ook nu weer hard en dit keer gaan ze gepaard met onweer. CB’s zijn al gespot in het rivierengebied vlakbij. De dag wordt uit-eindelijk voor alle klassen gecancelled. Frank Versteegh schrijft in zijn hoedanig-heid van PR-man een persberichtje: ‘NK Zweefvliegen omzeilt aswolk. Terwijl Schiphol, Rotterdam en Groningen tot 14.00 uur lokale tijd zijn gesloten, wordt er op de Nationale Kampioenschappen Zweefvliegen op Vliegveld Twente gewoon gevlogen. De 45 deelnemers hebben zojuist op de briefi ng hun wedstrijdopdracht ontvangen. De eerste start wordt verwacht om 12:30 uur. Na de vluchten moeten de piloten de voorkant van hun vleugels en hun pitotbuis checken op vulkaanstof.’
18 mei, dag 6, wedstrijddag 3Dinsdag, een dag waar veel van ver-wacht wordt. Grote opdrachten, maar de voorste begrenzing van het front in
het NO blijft zeker twee uur op de zelf-de plaats hangen, boven Twente dus, voor het doorschuift naar het westen. De Combiklasse staat voorop en wordt net na 11.30 uur de lucht ingebracht. Drie vliegers weigeren hun eerste start en sluiten achteraan. Vliegers zakken onderuit en ook Steven Raimond komt terug. Er volgen meer vliegers die niet boven kunnen blijven. DT en D9 behoren tot de piloten die wél blijven hangen. En toen de lijn open ging, was het zeker dat de Combiklasse voor de A opdracht moest gaan van 433.9 km. Een polygoon met zes keerpunten, via Wolvega, Zevenaar, Ahaus en Lochem. Met de verwachting van binnentrekkende cirrus uit het NO geen gemakkelijke opdracht.
Maar Steven die zelfs drie keer achter de sleep hing, had daarna zoveel haast dat hij de dag won. Hij vloog de 433 km in 4 uur en 31 minuten. Alleen Willem Dortu (L6) landde na 92 km buiten. In de Open klasse had Hadriaan van Nes (S9) ook haast en vloog zijn B opdracht van 330 km zo snel, met 110.6 km/u, dat hij 1 punt misliep om er 1.000 te winnen. Hij nam ook met 999 genoegen. In de Club vloog Frank (74) vrij en blij en won de dag! Ook in die klasse had-den ze de B opdracht met 296 km.
19 mei, dag 7, wedstrijddag 4 voor clubklasseDe meteomannen Hans en (remote) Baer Selen geven aan dat het heel
thermiek • ZOMER 2010 11
moeilijk wordt. Ze verwachten harde wind uit het NNW met uitschieters tot 30 knopen. De dag wordt, terwijl de Clubklasse al in de lucht is en de helft van de Open klasse ook, gecancelled. De Combiklasse wordt daarna niet op-gesleept vanwege de te harde crosswind. De sleepvliegers vonden het onverant-woord om zeker met de zware Open klasse kisten te starten en de wedstrijd-leider ging hier in mee. Een correcte beslissing! Alleen een dagje dus voor de Clubklasse, die voor de A-opdracht op pad gaat. De AAT tussen 132.5 en 347.2 km moet gevlogen worden in 2.30 uur. Zowel in de lucht als tijdens de fi nish is het erg bumpy. Frank (74) houdt zich staande en vliegt 173 km.Helden zijn het, alle acht vliegers in deze klasse, ook al staan er twee buiten. Voor hen is het een NK! Een paar reac-ties van de thuis gekomen vliegers: ‘stuiterballen’, ‘aardig, maar het schoot niet op’, ‘beter dan gedacht’ en ‘soms had ik het idee dat ik stil stond’. Vandaag is ook de dag waarop de sponsors applaus krijgen. Zij worden extra in het zonnetje gezet. Marc Lands-man van de CAE/NLS spreekt een kort woordje tot de vliegers en is blij met de samenwerking voor drie jaar met de NK. Het hele NK gebeuren is ook blij met alle sponsors. Dank, grote dank!
20 mei, dag 8, wedstrijddag 4/5Het is mooi weer. We willen nu ook voor de Open en Combiklasse een NK hebben. Iedereen heeft een goed ge-
voel. Om 11.30 uur gaat de eerste Open klasse kist de lucht in voor een race van 384 km. De Combi gaat op pad voor een AAT in 3.30 uur en de club gaat racen over 311 km. Niet zo gemakkelijk, ze vliegen namelijk over riviergebieden die bekend staan als daalgebieden, omdat boven water de thermiek minder is. In de Open klasse vliegen Peter Batenburg (4T) en Mark Wering (V1) samen. Op die manier proberen zij hun handicap ten opzichte van de 18m kisten optimaal te gebruiken. Zij vertrekken als laatsten en vliegen met de gezwinde spoed van 108 km/u hun Nimbus 4 T rond en zijn daarmee eerste en tweede op deze dag. De nummer drie Maurits Dortu (TK) vliegt met 100 km/u de op-dracht. Ook in de Combiklasse is de NK
een feit. Mark Leeuwenburgh (K1) en Steven (1R) vliegen samen met 102 km/u de 359 km die zij in de AAT vlogen en worden eerste en tweede. Theo van ’t Rood (C17) komt als een van de laatste vliegers terug, maar hij haalt het wel. En dat tijdens de 36e keer dat hij aan een NK deelneemt!
1 5
2 3 4
6
7
1
Theo van ’t Rood
vliegt zijn 36e NK
met LAK-17/18m ‘TZC’.
2
René de Dreu met
LS-1f ‘HS’.
3
Steven Raimond met
ASW-27 ‘1R’.
4
Peter Batenburg met
Nimbus 4T ‘4T’.
5
Edo Kwant (l) en
afdelingsvoorzitter
Robert Jungblut (r)
met Duo Discus
‘E12’.
6
Max Bloch,
scheidend
wedstrijdleider
na zes NK’s.
7
Jeppe de Boer,
nieuwe NK
wedstrijdleider
in 2011.
thermiek • ZOMER 201012
lijken de kaarten nu geschud. Een heerlijke en gedenkwaardige dag!
22 mei, dag 10, wedstrijddag 6/7Een heel moeilijk dag! Een waarop je normaal niet voor vliegen je bed uit komt. Maar we zijn bezig met de CAE/NLS NK 2010. Met een afvlieghoogte tussen 500 en 700 m gaan de mannen op stap. Het zou onderweg beter moeten worden en dat is ook zo, maar het houdt niet over. De opdrachten zijn niet groot, maar er wordt door een aantal getwijfeld of er wel iemand terug kan/zal komen. Er wordt gevochten onderweg, ze stijgen tot 1.100 m, dan steken en dan weer zakken naar soms net over 300 m en dan… Ja, er komen er terug! Vader en zoon Hiemstra (GB en 74) zijn de twee vliegers die thuis komen in de Clubklasse. En dan… even wachten, komen er door elkaar vijf van de Combiklasse terug en tien in de Open klasse. Zeer lage gemiddelde snelheden, maar de opdrachten zaten er in. Complimenten voor Max van verschillende vliegers!
23 mei, dag 11, wedstrijddag 7/8Een prachtige dag om mee af te sluiten. Het weer ontwikkelde zich veel beter dan het zich in eerste instantie liet aanzien. Opdrachten van 231 km voor de Clubklasse, 262 km voor de Combi en 287 voor de Open klasse. Wedstrijd-leider Max overweegt lachend een C opdracht uit te schrijven van 600 km. Maar uiteindelijk bleek het er mooier uit te zien dan het was en kwamen bijna alle vliegers terug met een heerlijk gevoel over deze laatste dag en daar-mee ook de wedstrijd. In de Clubklasse zakt Dennis Terpstra (SXI), de nummer een in het algemeen klassement, naar
thermiek • ZOMER 2010 13
Clubklasse, 8 dagen, 8 deelnemers
# CN Piloot Club Vliegtuig Totaal
1. HS Rene de Dreu ZC NOP LS 1 f 5099
2. FY Patrick van Breemen- FAC ASW 20 WL 4980 Schneider
3. 74 Frank Hiemstra FAC Std. Cirrus 4891
4. YX Andy van Helden VZC ASW 19B WL 4878
5. SXI Dennis Terpstra FAC Cirrus 75B16m 4603
6. GB Ben Hiemstra FAC Discus bT 4362
7. CEO Boris Broere EZAC Std. Cirrus 4139
8. DG6 Seth Brussaard ZES/KLuZC DG 505 Elan 3874 Orion 20m
Combiklasse, 7 dagen, 12 deelnemers
1. 1R Steven Raimond EZZC ASW 27 5534
2. K1 Mark Leeuwenburgh ACzZ Ventus 2A 5278
3. SEI Bas Seijfert SZT ASW 28 5094
4. DT Dick Teuling NijC Discus WL 4834
5. iEB Alfred Paul Alfers ACvZ LS 8 4804
6. D9 Sjaak Selen VZC LS-8 4751
7. E12 Edo Kwant GeZC Duo Discus 4139
8. M8 Rens van Broekhuijsen ACvZ LS 8 3984
9. JE Erik Busser NijAC ASW 24 3673
10. E2 Jeppe de Boer GeZC Discus 3373
11. L6 Willem Dortu ZES LS-7WL 2637
12. AIR Rik de Lange ZC NOP DG 1000T/20m 2600
Open Klasse, 7 dagen, 23 deelnemers
1. 4T Peter Batenburg TZC Nimbus 4T 5605
2. MP Ronald Termaat GeZC JS1 5531
3. V1 Mark Wering TZC/Lasham Nimbus 4T 5412
4. NC Tim Kuijpers NijAC/Stabilo DG 800S 5395
5. S9 Hadriaan van Nes ACS DG 800S/18m 5304
6. FW Jeroen Verkuijl ZCR Ventus 2cT/18m 5127
7. TK Maurits Dortu SZT Ventus 2cT/18m 5037
8. SH Bart Renckens ACvZa Ventus 2cM/18m 4742
9. XH Steven Huiskes TZC Ventus 2cxT/18m 4679
10. CC Wouter van Willenswaard ACvZ Ventus 2cT/18m 4287
11. XT Karel Termaat GeZC Ventus 2cT/18m 4116
12. UFO Max Leenders SZT Nimbus 4DM 4046
13. AB Robin van Maarschalkerweerd GezC Ventus 17.6m 3957
14. E3 Richard de Ruiter GeZC LS 6/18m 3632
15. MD Max Dolfi n ACvZ DG 808C 3464
16. LDS Peter Kaasjager VCH LS 8/18m 3383
17. JR Jan Ritsma KNVvL Ventus 2cT/18m 3373
18. YA Leon Mol ELZC Ventus 2cM/18m 3220
19. VB Arjan van Dijk VZC LS 6/17.5m 3130
20. RA Bob Teernstra FAC Ventus cT 17.6m 3125
21. C17 Theo van ’t Rood TZC LAK 17/18m 2922
22. CX Gert Buitink ACvZ Ventus 2cxT/18m 441
23. FP Bas de Jong GLZ ASH 25E 62
NK Zweefvliegen 201012 t/m 23 mei, Twente, 43 deelnemers
Advertentie
H O O F D S P O N S O R N K 2 0 1 0
21 mei, dag 9, wedstrijddag 5/6Eindelijk, daar zijn ze, Max had ze als ‘wedstrijdbaas’ zo graag nog een keer in zijn laatste NK, de 500 km opdrachten! Voor Combi 507, voor Club 413 en als laatste gaat de Open klasse vandaag de lucht in voor 510 km. Het wordt een lange dag voor de vliegers. René de Dreu (HS) doet in de Clubklasse 5 uur en 13 minuten over ’zijn’ 413 km. en wint de dag. Iedereen komt binnen in
deze klasse en de langste vlucht was 6 uur en 7 minuten. In de Combi wint Bas Seijffert (SEI) in bijna 6 uur en Jeppe de Boer (E2) landt buiten na 457 km. De langste ‘zit’ was 7 uur en 16 minuten. In de Open klasse starten de twee Nimbus 4T vliegers Peter (4T) en Mark (V1) weer als laatsten. Met 108 km/u stuiven ze naar de plaat-sen 1 en 2. De nummer drie Ronald (MP) vliegt rond met 97 km/u. Hier
een vijfde plaats. Heel zuur voor hem. En de regerend Europees kampioen Clubklasse René de Dreu (HS) wint nu de strijd. In de Open klasse nestelt Ronald (MP) zich met de prachtig uit-ziende en goed vliegende JS1 tussen de Nimbussen. En in de Combikasse laat Steven (1R) zien dat hij nog altijd tot de top behoort.
De prijsuitreiking werd door velen bezocht. Het feest is gezellig, de band goed en de diehards gaan pas in de vroege ochtend richting bed. Twente inclusief de TZC, het was een feest! Bedankt dat we jullie gast mochten zijn. Max, bedankt voor zes jaar wedstrijdleiding. En het ‘team’, bedankt voor het neerzetten van een ijzersterke wedstrijd. Jullie mogen uit volle borst roepen: ‘We did it!’ •
Volgende Thermiek nog veel meer wedstrijdartikelen!
1
Clubklasse winnaars René de Dreu (1), Patrick
van Breemen-Schneider (2), Frank Hiemstra (3).
Combiklasse winnaars Steven Raimond (1),
Mark Leeuwenburgh (2), Bas Seijffert (3).
Open klasse winnaars Peter Batenburg (1),
Ronald Termaat (2), Mark Wering (3).
Francis van Haaff bokaal voor Tim Kuijpers,
juniorvlieger met beste percentage dagmaxima. 2
1
Ronald Termaat met
JS-1 Revelation ‘MP’.
1
Wedstrijdbekers.
de Tehachapi vallei binnen. Simpel ge-zegd gaat de lucht hier omhoog omdat er in deze vallei geen ruimte is voor twee stromen. Op deze convergentie-stijgwind kun je zo de hele dag boven blijven achter de berg, zolang de wind maar west blijft. Helaas was de wind zwak oost toen ik er vloog. In een ASK-21 met een lokale instructeur werden we op 8.200 ft boven een besneeuwde berg afgezet. Geen van de kommen gaf stijgen en zo dwarrelden we de bergrug af weer de vallei in. De bovenkant van de thermiek bleek op 6.000 ft te zitten en zo kon een uurtje vol worden gemaakt tot het budget op was.
Space Shutlle pilotenSkylark is een commercieel gezonde zweefvliegschool met een druk vlieg-
thermiek • ZOMER 201014
buitenland
Al in 2003 adviseerde iemand van de Kennemer Zweefvliegclub (KZC) me
om tijdens een verblijf in Californië op Tehachapi te gaan vliegen. Dit is name-lijk een van de weinige zweefvliegvelden waar je in convergentiestijgwind kunt vliegen. Toen koos ik echter voor Cali-fornia City Gliderport, wat iets dichter bij Los Angeles ligt en meer golf krijgt. Maar tijdens mijn vakantie vorig jaar was er een mooi moment om Tehachapi toch eens te proberen. En aan een sticker van de Gooise Zweefvliegclub in de verkeerstoren te zien, komen er vaker Nederlandse zweefvliegers. Omdat ‘Thermiek’ een keer een oproep deed om over velden in andere werelddelen te schrijven een verhaaltje over Tehachapi.
Excentrieke pensionado’sMijn zweefvliegmaatje in Californië is Fred Nieuwenhuijs. Hij is in 1947 bij de KZC begonnen en heeft in Nederlands-Indië en later bij de Zuid-Hollandse Vliegclub gevlogen. Na een prachtige zweefvliegcarrière van zestig jaar vond
hij het op z’n tachtigste een mooie tijd om te stoppen. Maar hij gaat nog wel graag mee. Voor Amerikanen is het zweefvliegen iets voor welvarende, wat excentrieke gepensioneerde heren. Je komt om 13.00 uur aanrijden, praat een beetje bij, vliegt een uurtje en gaat om 15.00 uur weer naar huis. Maar na dat uur vliegen ben je wel ruim $ 200 armer. Een clublierbedrijf met een groep jongeren en wat kader zoals in Europa, komt cultureel niet van de grond. Amerikanen zijn wel gefascineerd door de spectaculaire lierstart.
Bij westenwind convergentieSkylark North is de locale zweefvlieg-school op Tehachapi’s Mountain Valley
Piloten van de Space Shuttle leerden
er ook zweefvliegen, bij Skylark North
in Tehachapi, aan de rand van de
Mojave woestijn.
Rob Kaptein, ZHVC
thermiek • ZOMER 2010 15
3
Zweefvliegtoerist
Kaptein.
4
Gemoedelijke Skylark
instructie.
5
Sleepstart met
op achtergrond
windturbinepark.
Zweefvliegtoerisme: Tehachapi, Californië
bedrijf. Onder andere de USAF Test Pilot School heeft een lucratief contract met Skylark. Er was een groepje Mave-ricks geheimzinnige vliegtheorieën aan het testen op de Schweizer 2-33 en de DG-1000. Ze nemen eigen instructeurs mee van de naast gelegen Edwards AFB. Waarschijnlijk hebben de meeste Space Shuttle piloten hier leren zweef-vliegen meldt Skylark trots. Misschien is het een idee voor de KLu om hun vliegers ook met zweefvliegervaring te verrijken? Verder staat Tehachapi nog bekend om z’n collectie historische zweefvliegtuigen, waaronder een Weihe, Condor, TG-2, en een Bowlus, die allemaal regelmatig vliegen. Het is hart-stikke leuk om als zweefvliegtoerist weer eens ergens anders te vliegen. •
Airport. Het ligt op 4.200 ft in een vallei aan de zuidelijke Sierra Nevada en de Mojave woestijn. De meestal westelijke wind waait uit twee parallelle valleien
1
2
3 4
4
1
Blanik, onder horizon
links Tehachapi
Mountain Valley
Airport, beneden
Mojave Wind
Resource Area
met bijna 5.000
turbines op rand
van woestijn.
2
Sectional
Tehachapi.
Foto’s:
Rob Kaptein
PRINSENGRACHT 255-259
POSTBUS 19604 1000 GP AMSTERDAM
info@ajdriessen.nl
Tel. +31 (0) 20 531 23 45 Fax +31 (0) 20 531 23 46
www.ajdriessen.nl
Driessen & Rappange Verzekeringen
REGISTE RMAKE LAARDI J IN ASSU R ANTIËN
SPECIALIST IN LUCHTVAARTVERZEKERINGEN
Niet iedereen vliegt... wij wel!
thermiek • ZOMER 201016
vrouwenvliegdag
De Nationale Vrouwenvliegdag (NVVD), een dag in het jaar waarop de
dames alleen maar vliegen (en kletsen) en waarop de mannen al het werk doen (lieren, kabels rijden etc.) Een evenement dat on tour gaat langs de zweefvlieg-velden in Nederland en niet meer valt weg te denken van de jaarlijkse zweef-vliegagenda. Vorig jaar, op vliegveld Hilversum, meldden de aanwezige dames van de Venlose Zweefvliegclub zich spontaan aan om de NVVD 2010 te organiseren. Op zaterdag 29 mei was het zover. Maar voor die tijd stroomde er al behoorlijk wat water door de Maas. De organiserende dames moesten, nadat ze de datum hadden geprikt, het bestuur om toestemming vragen, twee-zitters aanvragen, sponsoren zoeken, een programma in elkaar zetten, een slecht weer programma verzinnen (het blijft tenslotte Nederland) en last but not least: de mannelijke VZC-ers (zeer tot hun genoegen!) om hun hulp smeken. Met de belofte van eeuwige dankbaarheid van alle zweefvliegende
vrouwen en een gratis lunch kregen we genoeg mannen over de streep.
VZC-vrouwen tellen mee!Op de dag zelf was het oneindig veel zonniger dan de weersvoorspellingen van tevoren aangaven (zijn er vrouw-
vriendelijke weergoden?). Dus tot spijt van een aantal NVVD-deelneemsters konden we het slecht weer programma (een workshop bonbons maken van onze VZC-bakker Robert Werts) in de ijskast zetten en een vliegbedrijf op-zetten. Vanaf 09.30 uur arriveerden alle veertig echte (en tijdelijke) dames, met of zonder vliegtuig, vloeide de koffi e rijkelijk en ging de Limburgse vlaai erin als koek. Om 10.00 uur opende onze (mannelijke) voorzitter Frans Stelder offi cieel de NVVD 2010. In zijn welkomst-woordje gaf hij aan dat de eerste vrouw in Nederland weliswaar in 1928 haar B-brevet haalde, maar dat het katholieke zuiden in die tijd achterliep op de rest van Nederland. Pas in 1958 zag de VZC in dat vrouwen meer konden dan huis-houden en kinderen krijgen en konden ook vrouwen vliegend lid worden. Met het organiseren van deze dag laten de
Nationale Vrouwenvliegdag 2010:
Zweefvliegen of bonbons maken
Een bakker met een cursus bonbons maken in de aanbieding. En een hobbykok
met de heerlijkste gerechten. Bij de VZC moet je wel overtuigd zijn om nog
te gaan vliegen. En dat waren de vrouwen op de NVVD 2010!
NVVD 2010 organisatieteam Saskia Janssen, Stella van Helden, Elise Bergsma en Maja Koster
thermiek • ZOMER 2010 17
VZC-vrouwen nu zien dat ze zeker niet meer achterlopen op de rest van Neder-land!
Wedstrijd luchtfotografi eHierna was het woord aan instructrice Patricia Franken en veldleidster Maja Koster voor de briefi ng over vlieg- en veldzaken. Er werden kekke paketten van sponsor Glider Equipment uitgedeeld (met drinkzak, een speciale vliegen-verwijderspons en een rol tape, bedankt hiervoor Glider Equipment!). En toen was het tijd om te gaan vliegen boven ons altijd mooie en vandaag ook weer thermische veld. Met de VZC-tweezitters (2x ASK-21 en 1x K-13), de DG-500 van de NijAC, de topless Tandem Tutor van Astrid van Lieshout en de open Sedbergh van een aantal VZC-leden. Een extra uit-daging was het zoeken en fotograferen van een aantal markante punten voor
de uitgeschreven fotowedstrijd. Uit-eindelijk was Maaike Kuijpers van de NijAC de enige dame die alle punten wist te vinden. Rond 13.00 uur was het de beurt aan de vliegers die meededen met de jaarlijkse VZC-clubwedstrijd om te starten voor hun opdracht. Een uurtje pauze voor de NVVD, die we nuttig doorbrachten met liggen in de zon en het verorberen van de lunch met regionale invloeden (aspergesoep en broodjes, uitmuntend verzorgd door onze VZC-hobbykok John Klaassens en beschikbaar gesteld door onze sponsor Meubelcentrum Venlo). Thermiek’s hof-
Deelnemers NVVD 2010
Oedske Osinga AC Salland
Karin de Groot DZC
Evelien Couteaux EACzc
Sjeel Schnitker EACzc
Natasja van der Neut EACzc
Charlotte Fijnaut ELZC
Joyce Hermans ELZC
Marijke Mol ELZC
Marijke Waalkens FAC
Elise de Bruine GeZC
Barbara Wolters GLC Illustrious
Roza Andriesen GoZC
Vivianne de Prouw GoZC
Marlotte Dingemans GoZC
Emma Munnig Schmidt GoZC
Ingrid Okken GoZC
Demy Schinkel GoZC
Astrid van Lieshout GoZC
Greet Eijkelboom NijAC
Liesbeth Teuling-Van de Dungen NijAC
Alies Wanders NijAC
Maaike Kuijpers Stabilo/NijAC
Ilse Pepping Stabilo/NijAC
Charlotte Schaap Stabilo/NijAC
Ingeborg Schepers TZC
Floor Weeber TZC
Elise Bergsma VZC
Patricia Franken VZC
Nicole Geurts VZC
Saskia Janssen VZC
Maja Koster VZC
Stella van Helden VZC
Daphne Koolwijk ZC Flevo
Esmée Litz ZC Flevo
Jo-ann Veloo ZC Flevo
Rosa Bastet ZC Deelen
Foto’s:
Frans Guise
1
Groepsfoto.
2
Monteren
DG505/20
van NijAC
3
Veldinstructie
Patricia Franken.
Sponsors NVVD 2010
Glider Equipment: www.glider-equipment.nl Meubelcentrum Venlo:
www.meubelcentrumvenlo.nlGaragebedrijf De Kreitenberg:
www.dekreitenberg.nlThyssenKrupp Aerospace:
www.thyssenkruppaerospace.com Plusmarkt Benders: www.plusbenders.nl
Stelder Video Production: www.steldervideoproduction.nl
fotograaf Frans Guise zorgde voor de groepsfoto.
Allerlei hongerige mannenOm 18.00 uur hadden alle vrouwen ge-vlogen, waren alle deelnemers van de clubwedstrijd gefi nished en arriveerden allerlei hongerige mannen van andere zweefclubs. Hoog tijd dus voor de heer-lijke en zeer gezellige BBQ van de koks Bram Winters, Remy van Vugt en Marc Wolters. Voordat het feest daarna los kon barsten, konden we nog een aantal prijzen (beschikbaar gesteld door spon-sor ThyssenKrupp) uitreiken aan Lies-beth Teuling van de NijAC (als oudste aanwezige vliegende dame), Gooise Meid Roza Andriessen (aanmoedigings-prijs) en Maaike Kuijpers van de NijAC (winnares fotowedstrijd). Ook droegen we als organiserende VZC-dames het NVVD-stokje voor de 10e editie in 2011 over aan de NijAC-dames. Succes met de organisatie dames! Het feest daarna duurde tot in de kleine uurtjes! •
1
2
3
4
5
6
4 en
5
Vliegen in plastic
en oud hout.
6
Prijswinnaars Roza
Andriessen, Maaike
Kuijpers, Liesbeth
Teuling.
FAI Sailplane Grand Prix
Naast de traditionele, internationale FAI wedstrijden van
WK’s en EK’s loopt er de vierde editie van de FAI Sailplane
Grand Prix’s, met kwalifi catie GP’s en de fi nale World GP
in 2011 op de Wasserkuppe.
201023 t/m 28 augustus: Kwalifi catie GP, 15m, Standaardklasse,
St. Moritz (CH)
11 t/m 18 september: Kwalifi catie GP, 18m klasse, Nitra (SK)
26 september t/m 2 oktober: Kwalifi catie GP, Standaardklasse,
Boonah (AU)
201122 t/m 29 januari: Kwalifi catie GP, 15m, Standaardklasse, Santiago (CL)
01 t/m 7 mei: Kwalifi catie GP, 15m klasse, Saint Auban (FR)
09 t/m 15 mei: Kwalifi catie GP, 15m klasse, La Cerdenya (ES)
15 t/m 22 mei: Kwalifi catie GP, Standaardklasse, Ghimbav-Brasov (RO)
22 t/m 28 mei: Kwalifi catie GP, Standaardklasse, Nummela (FI)
28 mei t/m 5 juni: Kwalifi catie GP, 18m klasse, Calcinate del pesce (IT)
15 t/m 27 juni: Kwalifi catie GP, Jun to
23 t/m 31 juli: 4e World GP, Wasserkuppe (DE)
Op 24 t/m 26 september zijn er Open Dagen Kunstzweefvliegen. Deze
komen in de plaats van het NK Kunst-zweefvliegen 2010. Locatie: De Peel. Erik Houtman: ‘We hebben te weinig Nederlandse deelnemers voor een NK. En de Duitse kunstzweefvliegers, waar-onder een paar uit de wereldtop, die al-tijd graag naar onze open NK kwamen, komen nu niet. Door een wijziging in
thermiek • ZOMER 201018
kort nieuws
thermiek • ZOMER 2010 19
agen
da
Regelmatig geactualiseerde agenda en wedstrijdinfo op
www.zweefportaal.nl. Voor België www.zweefvliegen.be.
Voor FAI wedstrijdagenda http://events.fai.org onder ‘Gliding’
* = Onderdeel comb. clubwedstrijden Grand Prix Nederland (G-NL).
** = Onderdeel comb. clubwedstrijden ‘Beker van Vlaanderen’.
zweefvliegagenda
KNVvL personeels-dagje bij ACvZ
Het personeel van de KNVvL had op 11 juni een dagje uit. ’s Morgens
naar het Militaire Luchtvaart Museum in Soesterberg, ’s middags naar de Amsterdamsche Club voor Zweefvliegen, vlakbij op de voormalige vliegbasis. Thermisch was het helemaal niet en aan de kabel raakte je kruin al haast het laaghangende wolkendek. Maar de club zette speciaal voor deze gelegen-heid toch een vliegbedrijf op waarmee iedereen een keer werd rondgepompt. Op de foto v.l.n.r. Sicco Vermeer en Bart Renckens van de ACvZ, KNVvL directeur Ronald Termaat en de para’s Arnoud Ens en Ronald Overdijk. Discussiethema’s: ‘Wacht even, zijn deze dingen echte chutes?’ en ‘Mogen we op 1.000 voet weer uitstappen?’ • (FS)
Hun oude startbus, ze zaten er bij Vliegclub Teuge echt helemaal
doorheen. Te klein onderhand en van ellende viel het ding bijna uit elkaar. Een clublid bracht redding, hij bood zijn oude Mercedes camper voor een zacht prijsje aan. Vaak mee geweest op kamp, dus een bus die eigenlijk al aardig was
Eind maart besloot de Gilzer Luchtvaartclub ‘Illustrious’ haar
clubvloot standaard uit te rusten met LX 8000’s. Navigatie, fi nal glide, vario, Flarm en vluchtlogger in één. Op 3 april ontvingen Wilfried Oude Vrielink (m) en Peter de Groot (r) namens de club
de eerste exemplaren uit handen van Maurits Dortu van de Glider Pilot Shop. Nog diezelfde dag begon de montage van de instru-menten, waarmee Illustrious een van de modernst uitgeruste club-vloten van Nederland heeft. • (FS)
inge werkt. In het afgelopen winter-onderhoud is hij grondig verbouwd, maar dan heb je ook wat. Vanaf dit sei-zoen staat hij trots op de strip. Voor de echte sleutelaars: meer foto’s vind je via een link op de website van liertech-nicus Alex Landman, sowieso een inte-ressante site: ww.alexlandman.nl • (FS)
Nieuwe startbus Vliegclub Teuge
Kunstzweefvliegen, geen NK, wel Open Dagen
het Duitse reglement telt deelname niet meer mee voor hun nationale kwalifi -catie. Misschien moeten wij andersom voor wedstrijddeelname in Duitsland gaan kiezen. Nog eens over nadenken. Met de open dagen willen we in eigen land in elk geval meer enthousiasme voor het kunstzweefvliegen kweken.’ Informatie volgt! • (FS)
GLC Illustrious standariseert op LX 8000
Advertentie
tt
Heb je ook een leuk of interessant bericht, kort en wél met foto, stuur op aan de redactie van Thermiek:knvvlth@xs4all.nlNeem een foto van voldoende grootte, origineel 1 MB of meer.
2010Beurzen en Evenementen6 november: Nederlandse Zweefvliegdag, Volkel
13 november: KNVvL Luchtvaartcongres, Soesterberg
Examens & vergaderingen28 juli t/m 4 augustus: OSTIV-congres, Szeged (HU)
16 oktober: 2e Schriftelijke examen instructiebevoegdheid.
Inschrijven voor 20 sept
27 november: 2e Mondelinge examen instructiebevoegdheid.
Wedstrijden, Rally’s, SION, OLC29 juli t/m 8 augustus: Heidepokal 2010, Roitzschjora (DE)
31 juli t/m 7 augustus: Nationale Junioren Wedstrijd 2010, Venlo
31 juli t/m 8 augustus: 38e VGC Int. Rally 2010, Tibenham Norfolk (GB)
31 juli t/m 8 augustus: Klippeneck Segelfl .Wettbew., Klippeneck (DE)
2 t/m 12 augustus: Concours International de Bailleau, Bailleau (FR)
7 en 8 augustus: Keiheuvel Cup, Keiheuvel, Balen (BE)**
15 t/m 28 augustus: Duitse NK Vrouwen, Zwickau (DE)
28 en 29 augustus: Vergulde Venturi, Malden*
28 en 29 augustus: Ned. Studenten Kampioenschap (NSK2010), Malden
4 en 5 september: Jac Jansen Memorial Cup, Woensdrecht*
6 t/m 10 september: VIOD kamp, locatie nog onbekend
24 t/m 26 september: Open Dagen Kunstzweefvliegen, De Peel
201113 t/m 16 april: Aero Friedrichshafen, (DE)
15 t/m 27 juni: 6e WK Vrouwen, 15m, Club-, Standaardklasse,
Arboga (SE)
17 t/m 30 juli: 16e EK , 20m, Club-, Standaard, World klasse, Nitra (SK)
23 t/m 31 juli: 4e World Grand Prix, Wasserkuppe (DE)
31 juli t/m 14 augustus: 16e EK. 15m, 18m, Open klasse, Pociunai (LT)
6 t/m 20 augustus: 7e WK Junioren, Club-, Standaardklasse,
Musbach (DE)
201218 t/m 21 april: Aero Friedrichshafen, (DE)
4 t/m 19 augustus: 32e WK 15m, 18m, Open klasse, Uvalde (US)
9 t/m 21 december: 32e WK Club, Standaard, Wereld klasse,
Chaves (AR)
Data onder voorbehoud.
thermiek • ZOMER 201020
aerodynamica
De snelheidspolaire van een prestatie-zweefvliegtuig, onderverdeeld in
bij dragen aan de daalsnelheid van de vleugel, romp en staartvlakken (fi guur 1), laat zien dat de grootste bijdrage van de vleugel afkomstig is. Bij lage snel-heden (hoge liftcoëffi ciënten) is dat van-wege de geïnduceerde weerstand en bij hoge snelheden (lage liftcoëffi ciënten) vanwege de profi elweerstand. Verbete-ringen zijn daarom vooral gericht op deze bijdragen, gevolgd door de romp-
en staartvlakweerstanden, in het bijzon-der bij hoge snelheden. Deze verbete-ringen worden in dit artikel geïllustreerd aan de hand van enkele recente zweef-vliegtuigontwerpen. Voor een juist begrip: bij elk nieuw zweefvliegtuigontwerp zijn verbeteringen aan de orde, dat is niet uniek voor de hier vermelde types.
Geïnduceerde weerstandDe geïnduceerde weerstand van een vleugel – de prijs die voor de lift moet worden betaald – wordt geminimaliseerd door het optimaliseren van de vleugel-planvorm met winglets, zoals geïllustreerd wordt met de elliptische vleugel van de Antares (fi guur 2). Strikt genomen kun
Aerodynamisch onderzoek zweef-vliegtuigen TU DelftDeel 1: Beter klimmen in turbulente thermiek
Het onderzoek aan de TU Delft onder leiding van ir. Loek Boermans is een
belangrijke factor in de voortdurende prestatieverbetering van zweefvliegtuigen.
Vorig jaar hield hij een lezing voor de Royal Aeronautical Society, die hem tot
Fellow benoemde. Op basis hiervan verschenen drie artikelen in het Engelse
zweefvliegblad ‘Sailplane & Gliding’. Door Loek zelf in het Nederlands herschreven
en van enkele aanvullingen voorzien, verschijnen ze nu in de ‘Thermiek’.
Loek Boermans
thermiek • ZOMER 2010 21
bij slippen, met name bij het cirkelen in thermiek. De grootte en vorm van de winglets is zodanig, dat de verlaging van de geïnduceerde weerstand bij alle praktische liftcoëffi ciënten ruim op-weegt tegen de eigen profi elweerstand.
Profi elweerstandDe profi elweerstand hangt af van de lengte van de laminaire stroming op de boven- en onderkant van de vleugel-profi elen en van de dikte van deze profi elen. Als voorbeeld bekijken we een vleugel profi el uit de vleugel van de Antares. Met een dikte van 12.7 % is dit het dunste profi el met welvings-kleppen dat in Delft ontwikkeld is. De stroming is op de onderkant laminair tot 95% van de koorde bij de klepstand voor snel vliegen (0 graden), en op de bovenkant tot 75% van de koorde bij de klepstand voor langzaam vliegen(20 graden), zoals valt af te leiden uit de drukverdelingen van fi guur 4. De klepspleten op de boven- en onderkant zijn afgedicht met fl exibele mylarstrips. Daardoor is het mogelijk dat de stroming bij de klepstand voor snel vliegen op de onderkant laminair blijft tot op de klep, waar zigzag tape op 95% van de koorde voor omslag in een turbulente grenslaag zorgt. Op de bovenkant voor-komt de fl exibele strip bij de klephoek voor langzaam vliegen een hoge onder-drukpiek met daaropvolgende steile drukgradiënt op de klep. Dat voorkomt loslating van de stroming op de klep en daardoor een verlies aan draagkracht en een verhoging van de weerstand.
‘Stoepje’Alles bij elkaar is de weerstand zeer laag over een groot gebied van lift-coëffi ciënten, d.w.z. een groot snelheids-bereik, zoals de gemeten karakteristieken in fi guur 5 laten zien. Een volledig lami-naire stroming op de onderkant kan niet worden gerealiseerd bij lage lift-coëffi ciënten en corresponderende hoge snelheden. Dat komt door de tegen-werkende drukgradiënt, die nodig is om de overdruk bij de staart te bereiken. En een langere laminaire stroming op de bovenkant leidt tot een steilere druk-gradiënt op het achterdeel. Hierdoor treedt loslating van de stroming op, die op haar beurt voor liftverlies zorgt
Publicatie met toestemming van redactie
‘Sailplane & Gliding’, inclusief grafi sche
illustraties van Steve Longland.
je winglets slechts voor één liftcoëffi -ciënt optimaliseren (fi guur 3b). In deze fi guur is de winglet plat gelegd in het vlak van de vleugel om de actuele draagkrachtsverdeling te laten zien in vergelijking met de optimale draag-krachtsverdeling die volgt uit Munk’s derde theorema. Maar fi guur 3a laat zien dat deze absoluut minimale geïn-duceerde weerstand, die bij de vleugel zonder winglets bij een k-faktor van 1
Loek Boermans
Loek Boermans is Universitair Hoofddocent Aerodynamica bij de
Faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaart-techniek van de TU Delft, en sinds 1998 President van OSTIV, de inter-nationale technische en wetenschap-pelijke organisatie voor zweefvliegen.
Figuur 1: Bijdragen in daalsnelheid ASW-27
Figuur 2: Antares
met 20m span-
wijdte en intrek-
bare elektromotor
met propeller.
Figuur 3a: Geïnduceerde weerstandsfactor
Antares vleugel met en zonder winglets bij
drie klepstanden, en minimale geïnduceerde
weerstandsfactor volgens Munk
Figuur 3b: Draagkrachtsverdeling op Antares vleugel
met winglets bij drie klepstanden, en optimale draag-
krachtsverdeling volgens Munk
Figuur 4: Drukverdelingen op profi el DU97-127/15M bij 0, 10 en 20 graden klephoek
Figuur 5: Gemeten aerodynamische eigenschappen van profi el DU97-127/15M
bij verschillende klephoeken en Reynoldsgetal 1.5*106
optreedt en bij de vleugel met winglets bij een k-factor van 0.95, binnen 1% gerealiseerd kan worden bij bijna alle liftcoëffi ciënten. De profi elen van de winglets zijn ontworpen voor een minimale profi elweerstand in het ope-
rationele gebied van liftcoëffi ciënten, die wordt verkregen met een volledig laminaire stroming op de onderkant en 50% op de bovenkant. Bovendien is rekening gehouden met een ruime reserve voor loslating van de stroming
thermiek • ZOMER 201022
voorbij de bovengrens van het lage weerstandsgebied. Zo’n dip in de lift-kromme veroorzaakt slechte vliegeigen-schappen in thermiek. Daarom wordt al zo’n twintig jaar een ‘stoepje’ in de liftkromme als limiet beschouwd. Dit wordt bij het ontwerpen van het profi el gerealiseerd door een zorgvuldig balan-ceren, bij toenemende invalshoek, van het liftverlies tengevolge van loslating van de stroming op de klep en de toe-name van de lift op het voorlijke deel van het profi el. Dit voorbeeld laat zien dat een verdere vermindering van de weerstand met conventionele middelen tegen fysische grenzen aanloopt. Dat is de reden van het huidige onderzoek naar grenslaagafzuiging, dat in het derde artikel aan de orde komt.
LiftkrommeNog niet zo lang geleden is ontdekt dat een verandering van de liftkromme het beter uitbuiten van dynamische effecten in thermiek mogelijk maakt. Metingen in thermiek laten zien dat de verticale snelheid van de lucht aanmerkelijk vari-eert. Dat doet de invalshoek dus ook. Klimmen in thermiek gebeurt met een gemiddelde liftcoëffi ciënt dichtbij het eerder genoemde stoepje (bijvoorbeeld bij een invalshoek van 0 graden en een klephoek van 20 graden in fi guur 5). Omdat de verandering van de invals-hoek afhangt van de som van de op- en neergaande luchtbeweging plus de daalsnelheid van het zweefvliegtuig, en niet alleen van de op- en neergaande lucht, komt een invalshoek in het ge-bied van het stoepje vaak voor. Omdat de liftcoëffi ciënt daar niet verder toe-neemt, vindt er geen verticale versnel-ling plaats en wordt het zweefvliegtuig niet opgetild. In de daaropvolgende neerwaartse luchtsnelheid komt de invalshoek in het gebied waar de lift-coëffi ciënt ca. 0.1 per graad afneemt en wordt het zweefvliegtuig naar beneden gedrukt. Als het zweefvliegtuig vervol-gens in de volgende opwaartse lucht-snelheid komt en de invalshoek weer in het stoepje ligt, treedt er weer geen verticale versnelling op en zet het zweefvliegtuig gewoon zijn beweging naar beneden voort! Enzovoorts. De conclusie is dat een zweefvliegtuig met een stoepje in de liftkromme bij
(nieuw profi el genoemd). Beide vlieg-tuigen vliegen door een verticale lucht-snelheidsverdeling die gemeten is in thermiek met het ASW-19X testbed zweefvliegtuig van de Faculteit Lucht-vaart- en Ruimtevaarttechniek van de TU Delft, fi guur 6. Daarbij waren kleine microfoontjes in een schuine rij op de vleugel geplakt om de omslagpositie te meten – de overgang van laminaire naar turbulente stroming kan je horen, maar daar ga ik nu niet op in – en er was een windvaantje vóór de vleugel opge-steld om de verticale snelheidsvariaties van de lucht in thermiek te meten. Alle signalen van microfoontjes en wind-vaantje werden 1.000 keer per seconde gemeten en via een platte kabel naar een data-acquisitiekaart in een note-book gevoerd, die in de bagageruimte achter de cockpit was vastgezet. Een videocamera op de rand van de cockpit registreerde het instrumenten paneel en het commentaar van de piloot. Figuur 7 laat het op ware grootte gemaakte windtunnelmodel zien van hetzelfde deel van de vleugel met dezelfde micro-foontjes en hetzelfde windvaantje. De windtunnelmetingen laten zien dat door de kromming van de stroomlijnen vóór het profi el, de verandering van de hoek die de windvaan aanwijst ongeveer tweemaal zo groot is als de verandering van de invalshoek. Uit de vluchtmetingen werden de gegevens van de windvaan
thermiek • ZOMER 2010 23
geselecteerd waarbij met een vlieg snel-heid van 25m/s gemiddeld met 3m/s werd gestegen. De duur van deze klim-vluchten was 30, 60 en 120 seconden. De gegevens van de windvaan werden met behulp van de meetresultaten in de windtunnel in invalshoeken omgezet en met behulp van de constante vlieg-snelheid werden deze invalshoeken in verticale luchtsnelheden vertaald. De gemiddelde verticale luchtsnelheid – die de gemiddelde klimsnelheid van het vliegtuig levert – werd hiervan afgetrok-ken, zodat uiteindelijk de verticale luchtsnelheidsvariaties en de gevlogen afstand tijdens het cirkelen werden verkregen. Figuur 8 laat een gedeelte van 5 seconden zien. Deze verdelingen werden gebruikt om het effect van de op- en neergaande luchtbewegingen op de baan van het zweefvliegtuig tijdens cirkelen te berekenen.
Effect kleine gradiëntFiguur 9 laat zien dat de verticale lucht-snelheid, gemeten gedurende 30 secon-den, aanmerkelijk varieert. Als daarin gecirkeld wordt met een vliegsnelheid die hoort bij een liftcoëffi ciënt van 1.2 met een vliegtuig met typisch profi el, varieert de invalshoek voornamelijk in het gebied waar de liftcoëffi ciënt 0.1 per graad verandert, en door de positieve
Jaren geleden merkte Baer Selen dat zijn ASW-24 goed klom in rustige thermiek, maar
niet in turbulente thermiek. Na lang zoeken kwam Loek er achter dat de oorzaak gezocht moest worden in het horizontale verloop van de liftkromme bij grote invalshoeken (stoepje). Dat levert weliswaar de laagste profi elweer-stand op, maar is niet gunstig bij wisselende invalshoeken. Hij veranderde dat voor de ASW-28 in een gradiënt en het probleem was opgelost. Maar het verhaal was niet compleet omdat alle profi elen met kleppen die in Delft ontwikkeld waren, een soortgelijk stoepje in de lift kromme hebben, terwijl geen van de piloten klaagde over de stijgprestaties in turbulente thermiek. Totdat Ronald Termaat Loek tijdens de EK 2008 belde en zei de indruk te hebben dat hij bij het cirkelen iets verkeerd deed. Loek raadde hem aan iets
sneller te vliegen met meer helling (d.w.z. verder weg van het stoepje, maar met dezelfde bochtstraal) en na twee dagen belde Ronald terug dat dat inderdaad de oplossing was. Van toen af zijn Loek en Karel Termaat, Ronald’s vader, gaan rekenen aan de baan van een zweefvliegtuig bij wisselende verticale snelheden, ieder op zijn eigen manier, maar elkaars resultaten stap voor stap controlerend. Karel bekeek het probleem vanuit de vraag-stelling van de piloot: ‘Hoe kan ik zo goed mogelijk vliegen met een vliegtuig met stoep-je?’ En Loek meer vanuit de ontwerper: ‘Wat moet ik doen bij nieuwe profi elen om de stijgprestaties te verbeteren zonder dat de profi elweerstand toeneemt?’ Dat leidde tot het artikel van Karel in de vorige ‘Thermiek’ en het artikel van Loek in dit nummer. Het laatste woord over het stoepje is overigens nog niet
gezegd. Leen de Bruin bestudeert momenteel met behulp van de Flight Simulator ‘Silent Wings’ de invloed van het stoepje bij het vliegen in de gemeten verticale luchtsnelheids-verdelingen. Op die manier wordt het gedrag van het vliegtuig en de reactie van de piloot beter in rekening gebracht. Uit de resultaten tot nu toe blijkt dat het effect inderdaad niet zo groot is als uit de vereenvoudigde bereke-ningen van dit artikel blijkt en dat een stoepje in de liftkromme meer correcties van de piloot vraagt dan een gradiënt in de liftkromme. In het laatste geval reageert het vliegtuig vanzelf goed om beter te stijgen. Omdat de frequentie en grootte van de verticale luchtsnelheids-veranderingen een rol spelen zijn de gevolgen echter niet zo eenvoudig te doorgronden.
Geschiedenis van ‘het stoepje’
variaties van de verticale luchtsnelheid niet wordt opgetild door opgaande lucht maar wel wordt neergedrukt in neergaande lucht.
Vergelijking klimprestatiesOntwerpstudies van profi elen laten zien dat in plaats van een stoepje een lichte stijging van de liftkromme mogelijk is zonder dat de profi elweerstand toe-neemt. Want dat is het gevaar, vooral bij snel vliegen. Om het effect van de vorm van de liftkromme op de klimprestaties te schatten, zijn de banen berekend van een zweefvliegtuig met stoepje (verder typisch profi el genoemd) en met een lichte stijging van de liftkromme
Figuur 6: ASW-19X testbed zweefvliegtuig TU Delft, Faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek,
met microfoontjes en windvaantje.
Figuur 7: Het windtunnelmodel op ware grootte van het
ASW-19X profi el met microfoontjes en windvaantje
Figuur 8: Vertaling van de windvaan aanwijzingen naar de wisselingen van de verticale luchtsnelheid
en de afstand in thermiek
Figuur 9: Verticale luchtsnelheidswisselingen gedurende 30 seconden
en de baan van het vliegtuig met typisch profi el bij een vliegsnelheid
overeenkomstig CL = 1.2
en negatieve verticale versnellingen gaat het zweefvliegtuig op en neer. Als echter gecirkeld wordt met een lift-coëffi ciënt 1.4, aan het begin van het stoepje zoals fi guur 10 laat zien, varieert de invalshoek door de toegenomen daalsnelheid voornamelijk in het stoepje en af en toe in het gedeelte waar de lift 0.1 per graad verandert. Het zweefvlieg-tuig gaat doorlopend naar beneden en na 30 seconden is het hoogteverlies bijna 20 m. Merk op dat de verticale luchtsnelheidsverdeling in fi guur 9 en 10 hetzelfde is, maar de schaalverdeling is verschillend. Als het vliegtuig is uit-gerust met een nieuw profi el dat een kleine gradiënt heeft (0.025 per graad) in plaats van een stoepje, en als gecirkeld wordt met een liftcoëffi ciënt
thermiek • ZOMER 201024
1.2 is het hoogteverlies na 30 seconden praktisch gelijk aan het voorgaande geval, omdat de invalshoek voorname-lijk weer varieert in het gebied waar de lift 0.1 per graad verandert. Maar in het slechtste geval dat gecirkeld wordt met een snelheid die met een liftcoëffi ciënt van 1.4 correspondeert, is het hoogte-verlies na 30 seconden veel kleiner, zoals fi guur 11 laat zien. De reden is dat dit profi el wél profi teert van de opgaande lucht en de invalshoek zich in het gebied van de geringe gradiënt bevindt. Figuur 12 geeft het hoogte-verlies na 30 seconden weer voor het typische en het nieuwe profi el bij de vliegsnelheden die corresponderen met liftcoëffi ciënten tussen 1.2 en 1.4 (alfa-start = 0.5 tot 2.5 graden). Het grote
effect van een kleine gradiënt in plaats van een stoepje is duidelijk. Gelijk-soortige resultaten werden verkregen voor de gemeten verticale snelheids-wisselingen van 60 en 120 seconden. Als het hoogteverlies aan het eind van de baan gedeeld wordt door de tijd, levert dat de daalsnelheid op ten gevolge van de wisselingen in de in-valshoek. Deze daalsnelheid vermindert de stijgsnelheid van het vliegtuig die het gevolg is van de gemiddelde stijg-snelheid van de lucht in de thermiek. Het is duidelijk dat het zweefvliegtuig met het nieuwe profi el beter stijgt dan het zweefvliegtuig met typisch profi el. Figuur 13 laat deze verbetering in stijg-snelheid zien voor alle gemeten lucht-snelheidsvariaties.
thermiek • ZOMER 2010 25
Figuur 10: Verticale luchtsnelheidswisselingen gedurende
30 seconden en de baan van het vliegtuig met typisch
profi el bij een vliegsnelheid overeenkomstig CL=1.4
Figuur 12: Hoogteverlies na 30 seconden bij het typische
en nieuwe profi el bij vliegsnelheden overeenkomstig
CL = 1.2 tot 1.4 (invalshoek 0.5 tot 2.5 graden)
Figuur 11: Verticale luchtsnelheidswisselingen gedurende
30 seconden en de baan van het vliegtuig met typisch en
nieuw profi el bij een vliegsnelheid overeenkomstig CL=1.2
Figuur 13: Verbetering van de klimsnelheid bij een nieuw
profi el t.o.v. een typisch profi el bij vliegsnelheden overeen-
komstig CL = 1.2 tot 1.4 (invalshoek 0.5 tot 2.5 graden)
Lift versus weerstandDe relevantie van deze verbetering wordt duidelijk bij de volgende verge-lijking. Een verlaging van 10% van de profi elweerstand bij klimsituaties, waar de profi elweerstand ongeveer 25% van de totale weerstand van het zweefvlieg-tuig bedraagt, zou een verlaging van de daalsnelheid van 2.5% betekenen, dat is bij het cirkelen met 35 graden helling 2.5% van 0.8m/s, dus slechts 0.02m/s. Voorgaande berekeningen met realisti-sche verticale snelheidsverdelingen, waarin het testbed zweefvliegtuig 3m/s steeg, laten zien dat een kleine gradiënt in de liftkromme in plaats van een stoepje, de stijgsnelheid tot wel 0.5m/s verbetert. Daarom zijn in turbulente condities de lifteigenschappen veel belangrijker dan de weerstandseigen-schappen. In praktijk zal deze verbete-ring om verschillende redenen zeker niet zo groot zijn. In de eerste plaats zijn de gebieden met opgaande of neerwaartse windstoten niet zo groot dat de hele vleugel getroffen wordt door dezelfde windstoot zoals bij de berekeningen verondersteld is. In de tweede plaats zal het stoepje wegens de verandering van het Reynoldsgetal langs de spanwijdte niet overal bij dezelfde invalshoek optreden. Ook hebben moderne zweefvliegtuigen meerdere profi elen in de vleugel die stoepjes bij verschillende invalshoeken hebben. De liftkromme van de hele vleugel zal daarom geen duidelijk stoepje vertonen maar een fl auwe gradiënt. Desalniettemin zal elk deel van de vleugel dat een stoepje heeft en getroffen wordt door een opwaartse windstoot niet bijdragen in de klim-snelheid. Daarom zal een vleugel met profi elen die een kleine gradiënt in de liftkromme hebben in plaats van een stoepje betere klimprestaties genereren in turbulente thermiek. Dergelijke profi elen worden inmiddels toegepast in de vleugels van de Diana-2, JS-1, ASH-30 en Arcus. •
Deel 2 en 3 verschijnen in volgende
afl everingen van de ‘Thermiek’.
Het KNMI organiseert jaarlijks een Technical User Consultation waar
stakeholders en belangenorganisaties uit de luchtvaart worden uitgenodigd om de luchtvaartmeteorologische dienst-verlening van het KNMI te bespreken. Het KNMI besteedde dit keer extra aandacht aan de uitbarsting van de IJslandse vulkaan Eyjafjallajökull, door aan te geven wat de rol en de inbreng van het KNMI is geweest. De luchtvaart-meteo website www.luchtvaartmeteo.nl is het formele medium waar het KNMI haar luchtvaartmeteorologische diensten
op aanbiedt. Het afgelopen jaar is daar onder andere het product ‘observations and optional radar’aan toegevoegd (onder het kopje ‘weather radar’). Voor alle KNMI-meetstations zijn per 10 minuten de waarnemingen in grafi sche vorm beschikbaar. Desgewenst kan het radarbeeld toegevoegd worden aan de waarnemingen. Naar aanleiding van opmerkingen over de leesbaarheid van de Terminal Area Forecasts (TAFs) wordt voortaan elke veranderingsgroep in een TAF op een nieuwe regel gepresenteerd. Producten die nog in ontwikkeling zijn
Advertentie
meteo
betreffen onder andere de Graphic Low Level Chart (GLLFC). Per augustus is voorzien om in het weerbulletin ook het landgedeelte van de FIR grafi sch te gaan presenteren, in lijn met de vorm van de huidige GLLFC North Sea. Op het gebied van onderzoek wordt op dit moment gewerkt aan verifi catie van ballon- en zweefvliegverwachtingen om inzicht te krijgen in de meerwaarde van de meteoroloog bij het opstellen van deze producten. • (Arjan Scheffers,
KNMI)
KNMI Technical User Consultation 2010
Foto:
Jantine Postma
thermiek • ZOMER 201026
oud hout
De Spatz is er eentje uit de oldtimer-wereld. Er kwamen diverse typen
uit de Scheibe fabriek. De L-Spatz 55 was de beste en de degelijkste, bleek door de jaren heen. De eigenaren van een Spatz (Duits voor mus) begonnen met een jaarlijks Treffen in 1983 op de Duitse feestdag ‘Frohn Leichnahme’. Dat is altijd op donderdag tien dagen na Pinksteren. Enkele jaren terug vroegen ze mij voor de meteobegeleiding bij deze rally, toen op Terlet. Sindsdien ben
ik als niet Spatzeigenaar erbij geweest. Tot in Zwitser-land toe. En ja, dan ben je een keer aan de beurt om het te organiseren en wel in 2010. Maar sinds 1 april dit jaar is er door de week een transponderplicht in Neder-land. Wat nu? Schinveld, in Zuid-Limburg dicht tegen de
grens, heeft een escape daarvoor. De Eerste Limburgse Zweefvliegclub (ELZC) heeft er afspraken met de nabije Awacs basis Geilenkirchen en vliegveld Beek (Maastricht Aachen Airport). Het maakt het allemaal niet eenvoudig, maar wel mogelijk om zonder dat apparaat, dat in oude kisten moeilijk te monteren is, toch door de week te vliegen.
Zestien SpatzenDit kleine veld met zijn zeer dappere en hulpvaardige ELZC-leden, een mooie camping en een restaurant met zeer meelevende beheerders, gaven mij de moed om het 27e Spatzen Treffen te organiseren met twintig deelnemende kisten. Uiteindelijk kwamen er zestien Spatzen met Duitse, Zwitserse en Franse registratie. Meest L-55 Spatzen, maar ook de L Spatz 3, A Spatz en de Franse versie Avialsa A60. Helaas moest de (om)bouwer, van zijn L Spatz tot motor-spatz Fauculm in Frankrijk, afzeggen. Daarnaast was er de Mucha 22B, die op Schinveld jaren in een grote overhaul was, nu vlieggereed en brachten de deelnemers ook nog een SF-27, een Bergfalke II en een Ka-6CR mee. De weergoden bleken ons ook nog welgezind. Zo was er op de woensdag vooraf al mooi vliegweer en konden checkstarts op de Ka-13 of snuffelstarts plaatsvinden.
Aparte situatieHoe apart het op Schinveld is, werd die
dag meteen duidelijk. Een terugroep om binnen 15 minuten te landen vanwege een Awacs, maakte dat één Spatz buiten moest landen. Donderdag t/m zaterdag lierde de club kisten omhoog en regelde uit diverse hoeken een sleepvliegtuig omdat de nieuwe motor-zwever/sleper pas een week later zou arriveren. Donderdag was de sleper uit Aken onderweg en hij had ook maar een Baby meegenomen. Door oververhitting moest deze combinatie halverwege retour. De bezitters van alleen een sleephaak vermaakten zich die dag urenlang op de genereus aangeboden Ka-13 van Schinveld. Vrijdag en zater-dag verliep de sleperij met een kist uit Wershoven en uit Eindhoven weer op rolletjes. Deze drie dagen waren ideaal voor zweefvliegers. De meesten vlogen alle dagen vele uren, waarbij er één meer dan 7 uur klokte. Van de 78 starts
31 mei t/m 5 juni, Schinveld
27e Internationale Spatzentreffen
De ‘mussen’, Spatz is Duits voor mus,
vlogen op Schinveld dat het een lieve
lust was. Veel thermiek en een enkele
keer op het nest gehouden door een
AWAC.
marijke waalkens
thermiek • ZOMER 2010 27
in totaal, waren er 60 thermiekrijk met een gemiddelde vliegduur van ruim twee uur.
Veldeendjesproef’s Avonds was het met de hoge tempe-raturen op de camping nog goed toeven. De startvolgorde bepaalden we aan de hand van een proeve van vaardigheid met de ‘veldeendjes’, de gestripte deux-cheveauxtjes die de ELZC als uit-het-veld-sleepwagentjes gebruikt. Je kreeg dan een oefenaanhanger van Schinveld aangehaakt. Ook de doel-landingsproef telde mee voor het eind-resultaat en een beetje eigen inter-pretatie van de ‘jury’. Tenslotte moet er ook volgend jaar weer iemand de klos zijn als organisator! Hartmut Sammet van Scheibe Aircraft GMBH op vliegveld Heubach kreeg de beker en zijn dochter Christina wil het 28e Treffen graag organiseren. Het restaurantmanagement voegde zich ook perfect en de prachtige natuur rondom maakte het tot een compleet succes. Schinveld bedankt! •
1 en
2
Spatzen uit
verschillende
landen.
3
Meestal fraaie IP’s.
4
Veldeendjes
ook populair.
5
Zijn zij nou gek,
of wij?
V E R K O O PA R T I K E L E NA F D E L I N G Z W E E F V L I E G E N
Art. Omschrijving Prijs in euro8313 Handboek voor technicus op CD-Rom 10,008354 Instructie Zweefvliegen (instructeurslesboek) 35,00 Afgehaald op Papendal 30,008155 Landingsverklaring 11,208351 Logboekje met hoesje 3,608311 Syllabus opleiding kunstzweefvliegen 8,808312 Syllabus opleiding motorzweefvliegen 8,808302 Theorieboek v.h. zweefvliegen (lesboek RPL-G) 16,20 (Tijdelijk niet leverbaar!)8304 Vliegen met... motorzwever en ultralight 25,008352 Vliegtuiglogboek techn.adm. journaal 7,008300 Zweefvliegen, elementaire vliegopleiding 6,00 1)
8305 Zweefvliegen, voortgezette opleiding 6,90 2)
8051 Veilig Zweefvliegen 5,00 3)
Kortingen1) Per doos (50 exemplaren) € 250,-2) Per doos (38 exemplaren) € 190,-3) Per doos (18 exemplaren) € 40,-Alle overige artikelen 10% korting bij aankoop van 5x het aantal dat in de prijslijst staat vermeld.
BestellenDoor overmaking van het verschuldigde bedrag op Postbank rek.nr. 17.96.18 t.n.v. KNVvL in Woerden o.v.v. bestelnummer(s) en aantal per artikel en besteladres.
1
2
4
3
5
thermiek • ZOMER 201028
zweefvlieghistorie
Duitsland gold in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw als
de bakermat van de zweefvliegerij. De eerste zweefvliegwedstrijd werd in 1920 georganiseerd op de 950 m hoge Wasserkuppe in het Rhöngebergte (Hessen, district Fulda). Het ‘Rhön Wettbewerb’ vond daarna elk jaar in augustus plaats. Je kon er de grote vooruitgang in zweefvliegtuigtypen en geleverde prestaties volgen. Zo werden via het vliegen langs de berghellingen steeds grotere afstanden behaald. Maar men wilde verder en in 1931 bedacht een groepje Zwitserse en Duitse zweef-vliegers dat het afstandvliegen vooruit zou worden geholpen met een start vanaf een plek hoog in bergen. Zoals van het 3.454 m hoge Jungfraujoch, een inzinking is de verbindingsgraad tussen de Jungfrau (4.158 m) en de Mönch (4.107 m) in het Berner-Oberland. Vooraf deden ze met enkele vliegtuigen een geslaagde proef. Maar een probleem was en bleef het transport omhoog naar het Jungfraujoch. Dat werd in 1935 opgelost door de directie van de ‘Bahnen der Jungfrau-Region’, die zich bereid verklaarde het vliegtuigtransport per Jungfrau-Bergbahn te verzorgen. Voor de Zwitserse Aero Club bood dit de mogelijkheid om de eerdere proef-nemingen om te zetten in een wedstrijd tijdens een zweefvliegkamp, onder de naam ‘1. Internationales Segelfl ieger-lager’. Vanuit Lauterbrunnen (ten zuiden van Interlaken) werden de gedemon-teerde toestellen in speciale kratten op
wagons geladen en vervoerd naar het bergstation Jungfraujoch, nog steeds het hoogste treinstation in Europa.
Geen goede weersconditiesHet Joch biedt een imposant uitzicht op het ijs- en rotsmassief van Jungfrau en Mönch, naar het zuiden op de Konkor-diaplatz (bovenste deel Aletschgletsjer, grootste gletsjer in de Alpen) en over de bergrand naar het noorden op het Berner-Oberland. Vanuit het Joch werd op de sneeuwvlakte een startplateau aangelegd voor de zeventien deel-
nemende zweefvliegers, afkomstig uit Zwitserland, Duitsland, Oostenrijk en Joegoslavië. Men kon starten via een rubberkabelsysteem, waarmee de toe-stellen richting bergdal aan de noord-zijde werden gelanceerd. Deze katapult-start op de sneeuwvlakte was zeer zwaar voor de zestien behulpzame manschappen, die de naam kregen van ‘Gummihunde’. De wedstrijden – over-land-, duur- en hoogtevluchten – vonden plaats van 4 t/m 18 september 1935. Men was zeer afhankelijk van de weers-
Zweefvliegpost vanuit Jungfraujoch, Zwitserland
In 1935, nu 75 jaar geleden, kwam zweefvliegen met twee gebeurtenissen
wereldwijd in de publiciteit: de postvlucht van Havana naar Miami, beschreven
in de vorige ‘Thermiek’. En het Eerste Internationale Zweefvliegkamp op het 3.454 m
hoge Jungfraujoch in Zwitserland, waar ook offi ciële post werd gevlogen.
ary ceeleen
thermiek • ZOMER 2010 29
boven het startniveau van 3.454 m en maakten duurvluchten van bijna 5 uur. Eenmaal van het Joch gestart, moesten de vliegers een buitenlanding maken. Bij terugkomst gingen de toestellen dan weer per bergbaan naar boven naar het bergstation en van daar per slee naar de startplaats op het Joch. Dat vereiste een enorme organisatie. En wat velen niet wisten, er werden ook een zevental postvluchten met zweefvliegtuigen uit-gevoerd.
Meeste postvluchten uitgesteldDe Zwitserse aerofi latelisten hadden van deze zweefvliegexperimenten gehoord en iemand moet toen hebben geroepen: ‘Laten we eens poststukken meegeven met deze zweefvliegers!’ Er volgde overleg met de Zwitserse posterijen, er werden voorstellen gedaan en post-stempels ontworpen. De planning was dat op 16 t/m 18 september 1935, de laatste dagen van het kamp, Zwitserse
Beeldmateriaal:
archief Aeropress/
Planeur
1
2
5
3 4
1
1985. Dixieland en
zweefvliegtuigen.
2
1985. Transport
zweefvliegtuigen per
Alouette helikopter.
3
1985. Motorlier
wordt gereed
gemaakt voor start
Ka-8 (met postzak).
Meteostation op
achtergrond.
4
1935. Transport
zweefvliegtuigen
per Bergbahn.
5
1935. Van Berg-
bahnhof per slee
naar startplaats.
omstandigheden en die waren in deze periode niet zo goed. Er waren dagen met veel nevel. Een betere tijd om thermiek te vliegen was in de zomer geweest. Er gaan verhalen dat de Bergbahn dan juist veel toeristen trok. De directie sponsorde deze wedstrijd daarom liever in het stille najaar, wat extra passagiers naar het Jungfraujoch zou opleveren (á 50 SFr. per rit!). Toch werden er door de vliegers redelijke prestaties geleverd. Ze vlogen afstanden tot 108 km, hoogtevluchten tot 1.066 m
zweefvliegers een zevental postvluchten zouden uitvoeren naar diverse (nog onbekende) landingsplaatsen. Alleen ‘niet-aangetekende postkaarten’ mochten mee met als minimum frankering 100 Rappen (= 1 Zw.Franc). Al deze post-kaarten (inclusief een klein aantal brieven als uitzondering) kregen tevoren het daarvoor ontworpen rode rondstempel ‘1.Segelluftpost / 16-IX-35 / Jungfraujoch’. Dat boven in het bergland de weersomstandigheden echter niet altijd gunstig zijn, bleek o.a. op deze
thermiek • ZOMER 201030
16e september, toen er maar een vijftal wedstrijdstarts konden worden gemaakt. Slechts één zweefvlieger slaagde er in de meegenomen post af te leveren. Dat was Otto Schurter, die in de middag tegen half vier startte met zijn Zwitsers Spalinger S-15K zweefvliegtuig. Hij vond zijn weg via de bergdalen in de richting Thun en leverde het pak met 2.350 postkaarten af aan de kazerne aldaar, een vliegafstand van 37 km. Daar werden de kaarten voorzien van een offi cieel aankomstpoststempel ‘Thun 2 * 16-IX-35-17 / Kaserne’. De overige postvluchten werden uitgesteld tot 17 (of 18) september, de laatste dagen van de wedstrijd. Deze post, met het rond-stempel van de 16e, kreeg een nieuw
kaststempel met de melding dat ‘wegens ongunstig weer de vlucht naar de 17e september was verplaatst’.
Toch nog alle vluchten volbrachtToen de 17e september aanbrak, blies er een matige zuidwestenwind over de fraaie toppen van de Jungfrau en de naast gelegen bergen Eiger en Mönch. Het was nu goed weer voor afstand-vluchten en tegen 9 uur begon de start, ook voor de Zwitserse zweefpostvliegers. Als eerste startte Willi Baur met zijn Spyr-3. Na wat problemen met de Föhn-wind kon hij voldoende hoogte winnen om op afstand te gaan. Hij landde na een vlucht van bijna twee uur in het Emmental bij Zollbrück, een afstand door de lucht van ruim 52 km. De post-beambte in die plaats nam de postzak met 950 kaarten in ontvangst en ver-telde dat hij de post met een schoon-gepoetst stempel zou afstempelen. Er werden die dag nog vijf postvluchten uitgevoerd, waarbij Oscar Baroni, met een Spalinger S.12, een vlucht maakte van ruim 81 km naar Solothurn en hier-mee de grootste afstand afl egde. Tevens leverde hem dat een 3e plaats in het eindklassement op. Blijkbaar was er toch nog post achtergebleven, want op 18 september nam Max Kramer nog een postzak mee met zo’n 2.000 kaarten. Hij maakte in zijn Grunau Baby II een korte afstandsvlucht van bijna 20 km naar Unterseen (bij Interlaken) waar hij de postzak afl everde op het postkantoor. Daar werd het poststempel van Unterseen gebruikt met de datum van 18 september 1935. Dit was de laatste dag van het zweefvliegkamp en de laatste van de zeven postvluchten.
Uiteindelijk groot succesAan deze wedstrijden namen zeventien topvliegers uit vier landen deel, o.a. de Duitsers Peter Riedel en Heini Dittmar. Als Duits teamcaptain fungeerde
thermiek • ZOMER 2010 31
publieksheld Ernst Udet, WO I veteraan en alom vermaard aerobaticpiloot. Alleen hij stond al garant voor een hoop mediabelangstelling. Over tien dagen werden in totaal 58 starts en 70 vlieg-uren geregistreerd. Dat viel dus nog mee, ondanks de weersomstandigheden. De hoge kosten en enorme inspanningen verhinderden evenmin dat dit zweef-vliegkamp uiteindelijk een groot succes werd. Algemeen winnaar was de Duitse wedstrijdzweefvlieger Heini Dittmar, die met de nieuwe Condor 2 de beste pres-taties leverde bij de hoogte-, afstand- en duurvluchten. De beschouwingen over deze wedstrijd zijn hier niet zo relevant, maar wat de postvluchten betreft is er nu wat meer bekend. Samen met post-kaarten uit andere landen werden in totaal 16.717 stuks vervoerd. Deze zweefvliegpost heeft niet alleen ver-zamelwaarde voor aerofi latelisten, maar staat ook voor een heel boeiend moment uit de ontwikkelingsgeschiedenis van de zweefvliegsport.
Opnieuw naar JungfraujochOm het zweefvliegkamp uit 1935 te gedenken, richtte een Zwitserse organisatie in de periode van 28 augustus tot 7 september 1985, vijftig jaar na dato, opnieuw een internationaal kamp in op de eeuwige sneeuw van het Jung-fraujoch. De ‘Bahnen der Jung-frau-Region’ boden ook weer ondersteuning. Er werd betrek-kelijk weinig ruchtbaarheid aan dit evenement gegeven. Een be-perkt aantal persmensen ontving
piano en de spelers in historische vlieg-kleding. Populaire jazzmuziek schalde door de scherpe blauwe lucht. Waar-schijnlijk was er bij de bezoekers ook een zekere Sjors de Bruin, want de band speelde, toen we erlangs liepen ineens ‘Sweet George Brown’.
Chris Wills verliest horlogeOp de lange sneeuwvlakte, waar aan de rand van het Joch een startplaats was gemaakt, ontmoetten we onze vriend Peter Riedel. Hij had al een start gemaakt, evenals de Joegoslavische veteraan Alexander Stanojevic en de Zwitser Willy Baur. De laatste vertelde dat hij in 1935 een zak post had mee-
genomen in zijn Spyr-3 en deze had afgeleverd in Zollbrück. Verder waren er Zwitserse leden van de Vintage Glider Club, o.a Werner von Arx met Minimoa, Peter Egger met Spalinger-18 III en Willy Schwarzen-bach met Spalinger-18 II. En natuur-lijk spraken we daar ook de VGC president Christopher Wills en zijn Amerikaanse collega John Scott. Chris had al een start gemaakt met zijn Rhön-Bussard en vertelde ons dat hij bij de voorbereidingen zijn horloge had ver loren. ‘Hoe kom je op deze top van de wereld nu aan een ander uurwerk?’, vroeg hij zich
6
Zegel 1962
Jungfraujoch
n.a.v. opening Bahn-
station in 1912.
7
Zegel met Eiger,
Mönch en Jungfrau.
8
Kaart met aankomst-
stempel Meiringen,
17 september, 12 uur.
T = Taks voor te
lage frankering van
5 Rappen vanwege
ongeldige Wilhelm
Tell zegel.
9
Kaart met aankomst-
stempel Unterseen,
18 september 1935.
10
Kaart met aankomst-
stempel Zollbrück,
17 september 1935,
12 uur.
2
5
3
4
Stempel met
Eiger, Mönch en
Jungfrau vanuit
Kleine Scheidegg.
Zweefvliegtuig
boven Jungfraujoch.
5
Stempel wegens
uitstel.
een uitnodiging voor de jubileum- en demonstratie dag op 2 september 1985. ‘Wir möchten Sie recht herzlich einladen, zusammen mit den Flugpionieren von damals einen äusserst interessanten Tag auf dem Jungfraujoch zu erleben’, schreef de voorzitter van de Zwitserse jubileum organisatie aan Aeropress. En zo gingen we tijdig naar Lauterbrunnen, naar het station van waar het bergspoor naar het Jungfraujoch vertrekt. Voor de twee uur durende treinrit over 800 m hoogteverschil was er een uitnodiging van de Bergbahndirectie. Het was een prachtige rit, die via Kleine Scheidegg naar het eindstation Bergbahnhof Jung-fraujoch voerde. De 55 genodigden werden op de gletsjer in de sneeuw ontvangen door een Dixielandorkest,
kompleet met
1
Startverloop Jungfraujoch, zweefpostvluchten september 1935
# Datum Start Piloot Type Afst*. Land.pl Post Stempel Datum - uur
1 16-9 15.24 u O. Schurter Spalinger S.15K 37 km Thun 2.350 Thun-2/Kaserne 16-9-’35 - 17
2 17-9 08.53 u W. Baur Spyr-3 53 km Zollbrück 950 Zolbrück 17-9-’35 - 12
3 17-9 09.35 u H. Schreiber Condor-I 26 km Meiringen 5.517 Meiringen 17-9-’35 - 12
4 17-9 10.26 u R. Gsell Rhön-Sperber 19 km Interlaken 2.600 Interlaken 17-9-’35 - 12
5 17-9 11.40 u O. Baroni Spalinger S.12 81 km Solothurn 950 Solothurn 1 17-9-’35 - 16
6 17-9 12.32 u F. Binder Spyr-3 37 km Thun 2.350 Thun-1 17-9-’35 - 19
7 18-9 11.18 u M. Kramer Grunau Baby II 19 km Interlaken 2000 Unterseen 18-9-’35 - -
* Afstanden in rechte lijn.
4
1
1935. Monteren
op startplaats.
2
1935. Rubber-
kabelstart uit
Jungfraujoch.
3
Rondstempel
16 september 1935.
th i k
6
7
8
9
10
thermiek • ZOMER 201032
instructie & veiligheid
af. Het was nog geen lunchtijd en de genodigden gingen naar een zaal bij het restaurant waar een fi lm werd vertoond uit 1935 over de toenmalige vervoer- en startproblemen. Tijdens de toelichting werd aan Chris Wills gevraagd hoe laat het was. Daarop had hij zonder horloge natuurlijk geen antwoord. Maar voorlichter Dr. Hans Nietlispach vertelde Chris dat hij hier in het Klokkenland was en schonk hem namens de organisatie een echt Zwitsers horloge. Geen digitale koekoeksklok, zoals een enkeling later beweerde.
Als raket over bergrandDe gasten waren per Bergbahn boven gearriveerd, maar de zweefvliegtuigen kwamen dit keer per helikopter. Ge-demonteerd en verpakt in een speciaal frame werden ze van uit het dal omhoog
joris umbach, voorzitter civ
thermiek • ZOMER 2010 33
Tot 1984 kenden we in de Nederlandse zweefvliegerij de Commissie Instruc-
tie Zweefvliegen en de Commissie Vlieg- en Bedrijfsveiligheid. Het werk van deze commissies was zozeer ver weven dat tot samenvoeging werd besloten. Zo ont-stond de Commissie Instructie en Veilig-heid CIV). Zoals de naam al zegt zijn er twee hoofddoelen: het op een zo hoog mogelijk niveau brengen van de instruc-tie en onze sport zo veilig mogelijk maken. Op dit moment bestaat de commissie uit Joris Umbach (voorzitter), Martin Smit (secretaris), Jan de Hulster, Micho Percic, Pieter van der Meer, Dirk Timmerman, Goos Hageman en Martin Bakx. Dirk Timmerman is de voorzitter van de Examencommissie en onder-houdt de contacten met het KEI (KNVvL Examinering Instituut). Hans den Besten woont namens het Afdelings bestuur Zweefvliegen onze vergaderingen bij.
Handboek voor InstructeursEen goede opleiding begint bij hen die ons opleiden, de instructeurs. Daarom hebben we recentelijk het Handboek voor Instructeurs geheel herschreven. Daarin komen naast de zweefvlieglessen ook de instructietechniek en het leiding-geven aan de orde. In het bijbehorende werkboek kunnen de vorderingen van de instructeur in opleiding worden vastgelegd. Bij het herschrijven van het handboek zijn ook de Landelijke Coaches Opleiding (LCO’s, zeer ervaren instruc-teurs, die onder meer de examens voor
instructeurs afnemen) en de chef-instruc teurs betrokken. Hun gewaar-deerde opmerkingen en aanvullingen zijn meegenomen in de huidige versie. Ook hebben we gebruik gemaakt van het in andere landen ontwikkelde mate-riaal. Gezien de reacties uit ‘het veld’ wordt het handboek ook door DBO’ers en solisten veelvuldig gelezen. Je mag als prille zweefvlieger natuurlijk best weten wat de uitgangspunten zijn van degenen die jou opleiden.
MentordagenWat we ons ook steeds meer realiseerden is dat de degenen die de instructeurs opleiden, de mentoren, geen duidelijke richtlijnen hebben hoe zij dat moeten doen. Daartoe hebben we onlangs onze eerste zogenaamde Mentorendag
georganiseerd. Op deze dag waren naast de (aanstaande) mentoren ook LCO’s evenals een aantal Chef-Instruc-teurs en Examencoördinatoren (LEZ’s) aanwezig. In een interactieve setting is een aantal aspecten van het mentor-schap uitgebreid besproken en bedis-cussieerd. Naast een korte handreiking, die nog samengesteld wordt, zullen ook in de toekomst mentordagen worden georganiseerd.
TheorieboekBij het zweefvliegen hoort een behoor-lijke dosis theorie. Door de zich ontwik-kelende inzichten is de hoeveelheid stof er in de loop der jaren niet minder op geworden. Op de website van de CIV wordt de theorie van de verschillende vakken gepubliceerd, onderverdeeld in GPL- en VO-stof. (Theorie en Praktijk). Door het digitaal publiceren is het aanpassen en/of wijzigen van de stof eenvoudiger en kunnen we sneller in-spelen op veranderingen. Op de site zijn trouwens nog talrijke andere zaken te vinden die voor de zweefvlieger van belang kunnen zijn.
Europese regelgevingWe hebben ook te maken met de European Aviation Safety Agency (EASA). De EASA maakt kort gezegd de nieuwe regelgeving voor onze brevetten en opleidingsinstituten (clubs). Deze regel-geving wordt in 2012 ingevoerd en zal de nodige veranderingen voor het zweefvliegen in Europa met zich mee-brengen. In de loop van dit jaar zal dui-delijker worden wat die veranderingen voor ons zullen gaan betekenen. De CIV levert namens Nederland een inbreng bij de totstandkoming van deze regel-geving en heeft al een begin gemaakt
gebracht. Een kostbare zaak. Voorzichtig manoeuvrerend langs de gletsjerspleten liepen we naar de startplaats, waar een 40 m lange glijgoot van hout was neer-gelegd. De rubberkabels werden niet zoals in 1935 door mankracht uitgetrok-ken, maar er stond nu aan het einde een kleine motorlier met een vergren-de ling. Als een toestel startklaar was, werd de vergrendeling gelost en het zweefvliegtuig schoot dan als een raket over de bergrand het dal in. Lichte vlieg tuigen als de Grunau Baby, de Ka-8 en de Spalingers vlogen ook het dal in en volgden dan een eigen koers naar het vliegveld Thun. Intussen was voor de genodigden een koud buffet gearran-geerd, dat dank zij de lage temperatuur op het sneeuwveld vanzelf koud bleef. De Zwitserse spijzen waren voortreffelijk maar er ontstond wel enige commotie
Open dagen op
25 september
27 november
Meld je aan via
www.seppe.nl
Advertentie
toen de downwind van een helikopter vrijwel alle plastic borden met delica-tessen van de tafels blies.
De zon scheen fel op de witte sneeuw-vlakte, de harde blauwe lucht was zuiver en de swingende Dixieland-muziek schalde tussen de hoge bergen. En dat in een geweldig natuurgebied, waar sinds vijftig jaar geen zweefvlieg-tuigen meer waren gestart. Mogelijk dat een jonge generatie Zwitserse zweef-vliegers dit in 2035, honderd jaar na dato, nog eens zal herhalen. Als er dan nog Vintage Gliders zijn! •
Bronnen: L’Aviette Postale, 3/1936; Glider Mail catalogus,
Simine Short; Vintage Glider Club News, 1985;
Archief Aeropress/Planeur, Eindhoven.
Commissie Instructie en Veiligheid:
Leren van elkaar
De Afdeling Zweefvliegen van de KNVvL
kent diverse (advies)commissies. Een
daarvan is de Commissie Instructie en
Veiligheid (CIV). In dit artikel iets over
haar voorgeschiedenis en huidige
activiteiten.
Alle foto’s bij dit
artikel van Thermiek
Fotowedstrijd 2009.
1
LS6-18w, Seabreeze
2009, Deelen.
Foto: Willem
Vorenhout.
2
Roderik Lalkens
geeft Joke Huizinga
instructie in ASK-21
simulator VCH.
Foto: Olfert
Cleveringa.
1
2
thermiek • ZOMER 201034
met de voorbereiding van de invoering van deze nieuwe regelgeving. Zodra we wat meer weten zullen we de clubs er over berichten.
OSTIV TSPOp het internationale vlak doen we mee aan de jaarlijkse bijeenkomst van het ‘Training and Safety Panel’ (TSP) van de OSTIV, de internationale technische en wetenschappelijke organisatie voor zweefvliegen. Tijdens deze bijeen-komsten worden de initiatieven die de verschillende landen nemen ter ver-
betering van de veiligheid besproken en vergeleken. Voorts worden op basis van de ervaringen en incidenten in de verschillende landen aanbevelingen opgesteld, de zogenaamde ‘recommen-dations’.
VoorvallenSinds vele jaren bestaat er een nauwe samenwerking tussen de CIV en de Onderzoeksraad Voor Veiligheid (OVV). De OVV vraagt ons regelmatig om ad-vies bij hun rapporten over voorvallen met zweefvliegtuigen. De subcommissie
Breukstukje publiceert de door de OVV vrijgegeven voorvallen en voorziet ze van commentaar. Het gaat hierbij niet om het aanwijzen van schuldigen, maar om de lessen die eruit kunnen worden geleerd. Deze voorvallen worden in ‘Thermiek’ gepubliceerd en het blijkt telkens weer dat deze ‘Breukstukjes’ zeer goed worden gelezen. Wat ons wel opvalt, is dat er een verschil bestaat tussen het aantal werkelijke en bij de OVV gemelde voorvallen. We begrijpen best dat als je een voorval hebt je dat niet graag aan iedereen laat weten. Maar ieder voorval, hoe klein ook, is een leermoment waar we met z’n allen altijd iets van kunnen leren. Fantastisch als het net goed ging. Maar was het niet goed gegaan, dan was het moge-lijk op een serieus incident uitgelopen. Wij horen graag ook over uw minder prettige ervaringen!
AuditsIn 2009 zijn we begonnen met de audits. De bedoeling is om het vlieg-bedrijf van de zweefvliegclubs te bekij-ken en waar mogelijk suggesties voor verbeteringen aan te dragen. En ook hier geldt weer dat we van elkaars ervaringen een hoop kunnen leren. Tot nu toe werden de audits door LCO’s gedaan. We gaan er echter ook mensen bij betrekken die beroepsmatig een ruime ervaring met audits hebben. Een van de waarschijnlijke gevolgen van EASA zullen formele audits zijn. Met het audit-traject dat we nu door-lopen, hopen we de nodige ervaring met audits op te doen om zo goed mogelijk voorbereid te zijn op EASA.
En wat zijn onze doelen voor de toe-komst? Naast het zo goed mogelijk laten verlopen van de invoering van de EASA regelgeving willen we werken aan een zo plezierig en veilig mogelijk zweefvliegen en daarbij betrekken wij u graag. •
thermiek • ZOMER 2010 35
statistiek
Behaalde brevetten per club in 2009Club BBR CBR DBR DAF DDR DHT EBR EAF EHT FBR FAF FDL FHT Tot.AC Salland 13 7 1 1 22
AC Valkenburg
ACN 1 1
ACvZ 3 2 1 6
DSA 1 1
DZC 1 1 1 3
EACzc
ELZC 1 1 2
EZAC 4 3 4 11
EZZC 2 2
FAC 1 1 2
GAE
GLC 5 6 11
GeZC 1 1 2
GoZC 2 2 4
Klu Ssb
KeZC
NNZC 5 5 3 13
NijAC 2 2
SZT
TZC 2 2 1 5
VC H’stede 6 7 1 14
VC H’veen
VC Teuge 3 3 1 7
VMZ
VZC 2 2
WBAC 1 1 2
ZC Deelen 1 1
ZC Den Helder
ZC Flevo
ZC NOP 2 1 3
ZCR
ZES 2 2 4 8
ZHVC 1 1 2
ZVC Volkel 2
Totaal 55 47 2 21 2 1 128Ter vergelijking in 2008 331
BBR B-brevet
CBR C-brevet
DBR D-brevet
DAF D-afstand
DDR D-duur
DHT D-hoogte
EBR E-brevet
EAF E-afstand
EHT E-hoogte
FBR FAI-brevet
FAF F-afstand
FDL F-doel
FHT F-hoogte
KKM 1.000km
Club Starts UrenAC Salland 8.773 4.225
AC Nistelrode 2.569 1.173
AC Valkenburg 2.982 1.447
Amsterdamsche CvZ 6.278 3.717
Delftsche Stud A 2.563 892
Drienerlose ZC 1.202 466
Eindhovense ACzc 2.064 836
Eerste Limburgse ZC 4.436 1.110
Eerste Zeeuws-Vlaamse AC 4.818 1.760
Eerste Zaanse ZC 2.257 475
Friese Aero Club 2.762 838
Gelderse ZC 2.906 1.347
Gilzer LC ‘Illustrious’ 4.255 1.250
Gliding Adventures Europe 2.619 839
Gooise ZC 6.047 1.463
Groninger Studenten AC*** 0 0
Kennemer ZC 3.925 665
Leidsche Studenten AC 37 6
Nijmeegse AC 3.499 1.568
Noord Nederlandse ZC 3.641 1.115
SZ Terlet 11.387 2.565
Twentsche ZC 2.945 1.059
Utrechtse Studenten AC* 0 0
VC Haamstede 6.152 1.165
VC Hoogeveen 2.480 2.342
VC Teuge 4.039 1.571
VC Midden-Zeeland 536 253
Venlose ZC 4.074 2.029
West-Brabantse AC 2.802 1.645
ZC Ameland 870 132
ZC Den Helder 4.465 1.187
ZC Deelen 3.256 1686
ZC Flevo 5.516 1.451
ZC Noordoostpolder 2.707 959
ZC Rotterdam 846 476
ZC Volkel 3.178 1.665
ZC Eindhovense Studenten/
Klu De Peel 3.431 1283
Zuidhollandse VC 2.753 567
ZC Texel 1.246 519
ZC Oost-Nederland** 0 0
Totaal 130.316 47.746
Ter vergelijking2008 116.709 42.231
2007 126.118 43.017
* club is niet actief
** geen vliegende leden
*** geen opgave ontvangen
Starts en uren per club in 2009
C-brevetNr. Naam Club
8620 C.S. Arkema ACvZ
8621 M. Hezeman AC Salland
8625 S.C. Hofstee NNZC
8630 F. Hommes VC H’veen
8619 R. Imhoff ACN
8628 D. Kijvekamp GeZC
8627 G.J. van der Koogh ELZC
8622 B.C. Laarman WBAC
8626 D.A. Munster ACvZ
8629 T.C. Schouten WBAC
8624 J.L. van Soest ZC Deelen
8623 J.B. Vorenhout ZC Deelen
Zilveren duurUren Naam Club
5.18 M.H.J. den Besten AC Salland
5.14 M.F.J.M. Ketelaars ACvZ
5.16 R. van Loon WBAC
Zilveren hoogteMeter Naam Club
1.213 M.F.J.M. Ketelaars ACvZ
Gouden hoogteMeter Naam Club
3.453 R. de Dreu ZC NOP
3.613 H.A.W. Keetels ACN
Gouden brevetNr. Naam Club
465 R. de Dreu ZC NOP
466 H.A.W. Keetels ACN
Diamanten afstandKm Naam Club
518 M.M.J.M. Baltussen WBAC
502 G. Bouma FAC
Diamanten hoogteMeter Naam Club
5.785 J.P. Bakker VMZ
Diamanten brevetNr. Naam Club
7117 J.P. Bakker VMZ
7116 M.M.J.M. Baltussen WBAC
750 km vluchtKm Naam Club
791.9 M.P. Bastiaanse ZCR
765.8 F.N.M. Bruinsma ZC DHelder
760.6 B.A.A. Fennis ACvZ
BrevettenOverzicht van 24.03.2010 tm 14.07.2010
Voor brevetaanvragen, insignes en
oorkonden zie de ‘Wegwijzer’ op
pag. 2 onder de subkopjes ‘Brevet-
kosten’ en ‘Sportlicentie’ en kijk op
www.csz.zweefportaal.nl
Zilveren, gouden en diamanten brevetten
of onderdelen daarvan zijn FAI-brevetten.
De registratie hiervan is gedelegeerd
aan de nationale aeroclub i.c. de KNVvL.
Wanneer je een aanvraag indient voor
een brevet, dien je in het bezit te zijn
van een sportlicentie. Een sportlicentie
kost € 8 en is verkrijgbaar bij de leden-
administratie van de KNVvL. Zie voor het
adres de ‘Wegwijzer’ op pagina 2 onder
het subkopje ‘Leden- en abonnementen
administratie’.
Vanaf 2010 zijn alleen data-loggers nog
toegestaan voor afstand-vluchtverifi catie.
Brevetvluchten dienen onder toezicht
van een erkende sportcommissaris uit-
gevoerd te worden. Voor een overzicht
van het actuele bestand aan sport-
commissarissen, informatie over de FAI
sportcode en het online aanmelden
van brevetvluchten kijk op:
www.csz.zweefportaal.nl
B-brevetNr. Naam Club
13538 J. Donkersloot VC H’stede
13533 S.C. Hofstee NNZC
13539 F. Hommes VC H’veen
13531 R. Imhoff ACN
13536 D. Kijvekamp GeZC
13535 G.J. van der Koogh ELZC
13534 D.A. Munster ACvZ
13540 M. Sandink VC H’veen
13537 T.C. Schouten WBAC
13532 J.B. Vorenhout ZC Deelen
brevetten
In 1997 ontvingen alle leden van de KNVvL Afdeling Zweefvliegen het boek Veilig Zweefvliegen. Nu zijn er nog een aantal dozen op het Afdelingsbureau aanwezigen willen we u een speciale aanbieding doen.
Zolang de voorraad strekt bieden we ze te koop aan voor:
Verzendprijs € 5,- per boek, € 40 per doos (18 stuks), incl. porto
Overmaken van het verschuldigde bedrag op banknummer 51.91.46.581 t.n.v. KNVvL Afdeling Zweefvliegen Arnhem o.v.v. Veilig Zweefvliegen.
Advertentie
Laatste vlucht van
de dag, Valkenburg.
Foto: Sander Vlekke
thermiek • ZOMER 201036
Schempp-Hirth Ventus 2cT; Zweefvliegveld Malden, 29 mei 2009De vlieger maakte een lierstart met de bedoeling om overland te gaan vliegen. Op ca. 280 m werd ontkoppeld, waarna een rechterbocht werd gemaakt en het wiel ingedaan. Vervolgens klapte de vlieger de motor uit en startte hem. On-danks dat de motor aanstond daalde het toestel. De vlieger zag dat hij niet meer op de in gebruik zijnde baan kon landen en draaide daarom in naar een baan die er haaks op stond. Pas laat ging hij over tot de werkelijke landing. Hij deed het wiel uit en landde aan het eind van deze baan. Het toestel rolde uit in ruw terrein, waarbij het ernstig werd beschadigd. Nu werd het de vlieger duidelijk dat de remkleppen niet geborgd waren en tijdens de vlucht waren opengezogen. Vanaf de grond was dit op gemerkt en gemeld over de radio.De radio in het toestel stond echter zo zacht ingesteld dat dit bericht de vlieger niet bereikte. Ervaring vlieger: totaal 5.886 starts, 4.090 h; type 75 starts, 310 h. Persoonlijk letsel: geen. Schade aan vliegtuig: onderzijde voorkant romp scheuren en gaten; knuppelspant gedelamineerd; hoofdspant gestuikt. (OVV 2009036; het volledige rapport is te vinden op www.onderzoeksraad.nl).Commentaar Commissie: De vlieger
heeft nagelaten de nodige checks
correct uit te voeren: Bij de cockpit check
is niet nagegaan of de klephendel ge-
borgd was. Tevens is het volume van
de radio niet gecontroleerd. Na de lier-
start is de BOKS-procedure onvolledig
uitgevoerd. De vlieger heeft zich te zeer
verlaten op de effectiviteit van de motor,
waardoor hij pas in tweede instantie
besloot om te gaan landen. Door het
ontbreken van een wielalarm (overigens
een uit veiligheidsoogpunt twijfelachtige
voorziening, zie ook voorval 2009059)
werd de vlieger niet akoestisch gewaar-
schuwd toen hij het wiel na de start in-
deed, terwijl de kleppen open stonden.
Het is niet denkbeeldig dat de vlieger
op grond van zijn ruime ervaring te
routinematig en daardoor met te weinig
aandacht voor de standaard-procedures
heeft gehandeld. Ook waren zijn ge-
dachten mogelijk te veel gericht
op de voorgenomen overlandvlucht.
Onder de optredende stress ten gevolge
van het onbegrijpelijke dalen moest hij
ineens zijn plan wijzigen en een landing
uitvoeren.
Grob Astir CS 77; Vliegveld Salland, 13 juni 2009Na een normaal verlopen start vloog de vlieger bij gebrek aan thermiek al snel naar het aanknopingspunt en begon zij het circuit op 220 m hoogte. Deze bedroeg bij het passeren van het lan-dingsveld ca. 150 m. Op het basisbeen werden de remkleppen gebruikt om het fi nal op 100 m hoogte te kunnen aan-vangen. De vlieger meende de kleppen te hebben gesloten vóór het nemen van de laatste bocht. Tijdens de nadering daalde het toestel echter erg snel en halverwege fi nal zag de vlieger in dat zij te laag zat om het veld te kunnen halen. Om een boom te ontwijken maakte zij een uitwijkmanoeuvre. Hierbij liep de snelheid terug waarna de vlieger bij-
prikte om die weer op te pikken. Hierna trok zij de neus van het vliegtuig weer op en landde zij met een vrij hoge snelheid in een maïsveld. Het vliegtuig kwam met een schok in een sloot tot stilstand. Ervaring vlieger: totaal 271 starts, 77 h; laatste 3 maanden totaal 13 starts, 5 h; type 4 starts, 2 h. Persoonlijk letsel: geen. Schade aan vliegtuig: kap kapot, scheurtjes in romp bij cockpit, hoofdspant los, spant voetenstuur los. (OVV 2009045).Commentaar Commissie: Dit voorval
werd voornamelijk veroorzaakt doordat
de vlieger te laat opmerkte dat het
vliegtuig snel hoogte verloor ten gevol-
ge van de niet gesloten kleppen. Hoe-
wel het circuit aanvankelijk goed ge-
pland leek te zijn, dient na het passe-
ren van het veld de hoogtemeter niet
meer te worden geraadpleegd voor het
bepalen van de juiste positie ten op-
zichte van het veld. Hiertoe houdt men
de verticale hoek van het vliegtuig
t.o.v. de landingsplaats in de gaten, en
niet een na te streven hoogte aan het
begin van fi nal. De vlieger had na het
gebruik van de kleppen in het basis-
been de klephendel beter kunnen blijven
vasthouden. Mits met voldoende snel-
heid wordt gevlogen, is het zelfs niet
nodig om ze in de laatste bocht (geheel)
te sluiten. Op fi nal wordt de kleppen-
stand vervolgens nauwkeuriger bediend
om op de juiste plaats te landen. Vanaf
het moment dat de defi nitieve lan-
thermiek • ZOMER 2010 37
dingsconfi guratie gekozen is (wiel uit,
stand welvingkleppen), houdt men de
kleppenhandel dus bij voorkeur vast.
DG-500/20 Elan; Vliegveld Malden, 26 juni 2009Tijdens een lierstart voelde de vlieger op ca. 50 m hoogte een schok en hoorde hij een klap en vervolgens een scheurend geluid. Hierna werd het stil. De vlieger zette de start door tot ruim 200 m hoogte om daarna de toestand te evalueren. In de vrije vlucht bleek het hoogteroer enigszins beperkt te functioneren, maar het richtingsroer en de rolroeren werkten normaal. De rem-klephendel was uit de lock gegaan en niet te bewegen, ook niet met hulp van de passagier. De welvingskleppen zaten eveneens vast. Met remkleppen voor een derde geopend, heeft de vlieger met behulp van S-bochten en slippen de overtollige hoogte vernietigd en een normale landing uitgevoerd. Toen bleken de linker en rechter hoofdbout meer dan 10 cm respectievelijk ca. 1 cm naar voren te zijn gekomen. De montage (twee weken tevoren) en de hierop volgende drie A-inspecties waren niet door eerder genoemde vlieger maar door anderen uitgevoerd. Degene die het toestel had gemonteerd, verklaarde dat hij weinig ervaring had met het monteren van dit type met een af af-wijkende hoofdboutborging. Ook het feit dat de tweezitters bij deze club meestal gemonteerd worden gestald, droeg niet bij tot het opdoen van ervaring bij het (de)monteren. Voorts kwam naar voren dat bij de A-inspectie van reeds gemonteerde vliegtuigen, sommige vliegers weinig aandacht schonken aan de hoofdbouten. Ervaring vlieger: totaal 7.433 starts, 4.240 h; type 30 starts, 20 h. Persoonlijk letsel: geen. Schade aan vliegtuig: romp onder linker wortelrib ingescheurd, wielkast beschadigd, stangen van rem- en welvingskleppen verbogen, beplating linkervleugel bij wortelrib losgescheurd. (OVV 2009048; het volledige rapport is te vinden op www.onderzoeksraad.nl)Commentaar Commissie: In de eerste
plaats past dankbaarheid dat dit
ongeval geen persoonlijk letsel heeft
opgeleverd. Ook kwam het goed uit
dat de linker hoofdbout, na 26 starts
sinds de foute montage, pas loskwam
op het moment dat een zeer ervaren
vlieger het toestel bestuurde. Het onge-
val werd ingeleid doordat de hoofd-
bouten bij de montage niet waren
geborgd. Degene die deze montage
had uitgevoerd, had beter een tweede
vlieger, liefst met meer kennis van
zaken, kunnen vragen om een extra
controle te doen. Het is zorgwekkend
dat bij reeds gemonteerde vliegtuigen
de A-inspectie door sommige vliegers
niet volledig wordt uitgevoerd. En dat
nog wel op een vitaal onderdeel als de
borging van de hoofdbouten. Het han-
teren van een specifi eke checklist voor
elk type kan, mits men het lijstje zorg-
vuldig naloopt, helpen om ongevallen
als het onderhavige te voorkomen.
RSchneider LS8-18; Kloosterhaar, 30 juni 2009Tijdens een overlandvlucht vond de vlieger na ruim drie uur geen thermiek meer, waardoor hij genoodzaakt was een buitenlanding te maken. Hij vond een voldoende groot grasveld en maakte zich klaar voor de landing. Op fi nal merkte hij te hoog te zitten om, ondanks vol kleppen, binnen de grenzen van het veld tot stilstand te kunnen komen. De vlieger besloot daarop een volledige bocht te maken om zo de overtollige hoogte kwijt te raken. De vlieger ver-klaarde tijdens deze bocht het veld over zijn schouder in te gaten te hebben ge-
houden, waarbij hij blijkbaar de snel-heid liet teruglopen. Dit resulteerde in een tolvlucht, waarna het toestel met een harde klap in een aanpalend graan-veld neerkwam. Ervaring vlieger: totaal 2.590 starts, 1.020 h; type 4 starts, 8 h. Persoonlijk letsel: gebroken schouder-blad. Schade aan vliegtuig: onderzijde rompneus gescheurd, onderzijde romp op diverse plaatsten gebroken, rechter vleugeltip afgebroken, vleugels plaatse-lijke scheuren, kap geheel kapot, wiel en besturingsmechanismen ontzet. (OVV 2009051; het volledige rapport is te vinden op www.onderzoeksraad.nl).Commentaar Commissie: In de eerste
plaats valt het sterk te betwijfelen of er
een voldoende ruim (overland)circuit is
gevlogen, gezien de te grote hoogte
van het vliegtuig op fi nal. Immers,
het uitvoeren van het buitenlandings-
protocol (diverse beslishoogtes) en het
vliegen van een goed circuit dragen bij
aan het naderen van het landingsveld
onder de juiste hoek. Hierbij kan
eventuele overtollige hoogte worden
weggewerkt door het gebruik van de
remkleppen in het basisbeen. Voorts,
eenmaal te hoog op fi nal, was het voor
de vlieger met zijn beperkte ervaring
op het onderhavige type, blijkbaar toch
geen veilige hoogte voor het maken
van een volledige bocht. Het is vaak
moeilijk om af te wijken van een plan,
zoals hier het landen in het gekozen
grasveld, maar in dit geval was het in-
ongevallen & incidenten
Breukstukje
tekeningen: hans boxem
Beknopte verslagen zweefvliegongevallen en -incidenten, vrijgegeven
door de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) en waar nuttig voorzien
van commentaar door de Commissie Breukstukje, subcommissie van de
Commissie Instructie & Veiligheid.
Schempp-Hirth
Ventus 2cT,
29 mei 2009.
DG-500/20 Elan,
26 juni 2009
Handels- en Ingenieursbureau Bakker & Co B.V., Industrieterrein "de Geer", Gildenweg 3, Postbus 1235, 3330 CE Zwijndrecht, Tel. 078-610 16 66, Fax 078-610 04 62, e-mail info@bakker-co.nl, www.bakker-co.nl
ZWEEFVLIEGKABELD A N M O E T J E Z I J N B I J . . .
Constructie 3 x 17 seale, KR, diameter 5 mm, breukbelasting 15,34 KN.Dit topproduct van DRAKO kunnen wij als volgt uit voorraad leveren: 1200 tot 1500 mtr. op haspel.
Steel products
Advertentie
thermiek • ZOMER 201038
dien mogelijk wellicht veiliger geweest
om door te vliegen naar een ander
veld, zelfs al zou daar gewas op staan.
DG-1000S; Vliegveld Haamstede, 20 juli 2009De vlieger, volgens de melding tevens gezagvoerder, maakte een jaarcheck met een instructeur aan boord. Deze gaf de vlieger de opdracht een over-landcircuit te maken met een crosswind landing (60o). Na op ca. 150 m hoogte te zijn aangekomen ter hoogte van de uitgekozen landingsplaats, begon de vlieger aan het verkorte circuit. Hij vergat vervolgens het wiel uit te doen. Het basisbeen werd te lang doorgezet, waardoor de crosswind op fi nal 80o werd. Bij het uitdoen van de remkleppen liet het wielalarm van zich horen, waar-op de vlieger de kleppen sloot, het wiel uitklapte en vervolgens weer de kleppen bediende. Hierbij ging kostbare tijd ver-loren. Met vol kleppen zag het ernaar uit dat de landing ver, maar nog binnen het veld zou plaatshebben. Later ver-moedde de vlieger dat er toch te weinig ruimte zou zijn voor de uitloop, en zette hij een bocht in. Op dit moment greep de instructeur in. Hij maakte een fl auwe bocht, waarin de vlucht werd afgerond. Het vliegtuig kwam traverse-rend aan de grond, waarbij het 10 à 20 m doorschoof en ten slotte een grond-zwaai maakte. Ervaring vlieger: totaal 726 starts, 135 h; type 55 starts, 7 h. Persoonlijk letsel: geen. Schade aan vliegtuig: een wieldeur ontzet, aan
beide vleugels wieltipwieltje ontzet (OVV 2009059).Commentaar Commissie: Dit voorval
werd ingeleid door het niet (goed)
uitvoeren van de rugwindbeen-check.
Hierdoor bleef het wiel ingeklapt. Toen
de vlieger op fi nal zich hiervan bewust
werd, koos hij ervoor om tijdrovende
handelingen te verrichten om het wiel
alsnog uit te klappen. Dit is begrijpelijk
omdat vliegers in stressomstandigheden
vaak terugvallen op de routine in
plaats van zich aan te passen aan de
nieuwe situatie. Er zijn echter tal van
voorbeelden waarbij zodoende meer
schade is ontstaan dan een ‘gear-up’
landing zou hebben teweeg gebracht.
In het onderhavige geval leek het er
evenwel op dat met ‘wiel uit’ binnen
het veld geland zou kunnen worden,
ondanks de crosswind, die nog ver-
ergerd was doordat op het basisbeen
te ver was doorgevlogen. Het is op-
merkelijk dat de instructeur niet heeft
opgelet of de rugwindbeen-check werd
uitgevoerd. Indien een instructeur niet
de gezagvoerder is, kan dit problemen
geven wanneer zich een onveilige
situatie zou aankondigen. Immers, de
instructeur, die geacht wordt de zaak
beter te overzien, zal zich terughouden-
der opstellen om in te grijpen dan als
hij zelf het commando zou voeren.
Maar een goede tip (‘wiel’) zou hij
altijd moeten geven. Ondanks dat hij
volgens opgave niet de gezagvoerder
was, zou van hem toch meer actie
mogen worden verwacht.
secr
etar
iate
n Zuidhollandse Vliegclub
Marine Vliegkamp
Valkenburg
T: (071) 407 46 90 (C)
J.H. Visser
Heemraadlaan 24
2352 RH Leiderdorp
T: (071) 5234901
M: 06 52054645
E: zhvc@planet.nl
Zweefvliegclub Rotterdam
Vliegbasis Deelen
L. Meenk
Klaverstraat 79
3572 VG Utrecht
M: 06 51 37 99 34
E: info@zcrotterdam.nl
Militaire Clubs
KLu ZC Deelen
Vliegbasis Deelen
T: (026) 371 89 11
E.L. Kwant
Wittgensteinlaan 119
1062 KC Amsterdam
T: (020) 489 70 98
E: e.l.kwant@gmail.com
Klu ZC Eindhoven
zie Eindhovense
Aero Club zc
KLu Zweefvliegclub
Nieuw Milligen
E.J. Harteman
Moerstraatse Baan 152
4614 RC Bergen op Zoom
KLu Zc de Peel
Vliegbasis de Peel
P.L.J. Suykerbuyk
Postbus 5034
5800 GA Venray
M: 06 281 401 14
E: secretaris@
kluzcdepeel.nl
KLu Zweefvliegclub
Soesterberg ‘Sicut Larus’
Vliegbasis Soesterberg
T: (0346) 33 69 11
R. Berg
Billitonkade 19
3531 TG Utrecht
T: (030) 230 05 65
E: ronaldberg@
hotmail.com
KLu Zweefvliegclub
Woensdrecht
Vliegbasis Woensdrecht
T: (0164) 69 23 18
M. Boom
Geutspolder 8
4617 MN Bergen op
Zoom
T: (0164) 23 94 83
E: m.boom@planet.nl
LSK Zweefvliegclub
Gilze-Rijen
Vliegbasis Gilze-Rijen
T: (0161) 45 18 51
J.P.F.H. Hermans (vz)
Correspondentieadres:
Raakheuvel 3
5685 BP Best
T: (0499) 39 79 24
E: lsk_zc@onsbrabantnet.
nl
39
Overige clubs
Gliding Adventures Euro-
pe
A. de Boer
Willem Lodewijklaan 19
3136 BS Vlaardingen
T: (020) 691 31 76
E: secretaris@zweven.eu
I: www.zweven.eu
Vereniging Historische
Zweefvliegtuigen
Mw. C. van Beugen
De Kievit 11
5864 BX Meerlo
T: (0478) 53 26 26
E: secretaris@
zweefhist.nl
Stichting Zweefvliegen
Terlet
Nationaal Zweefvlieg-
centrum Terlet
Apeldoornseweg 203
6816 SM Arnhem
T: 0900 - 44 36 435
Open: 9 - 12.30 uur
E: sztinfo@terlet.org
Buitenlandse Aeroclubs
British Gliding
Association
Kimberley House
Vaughan Way, Leicester
Leics LE1 4SE
T: 0044 (0)1162 531 051
F: 0044 (0)1162 515 939
E: bga@gliding.co.uk
I: www.gliding.co.uk
Deutscher Aero Club eV
Hermann-Blenk-Straße 28
38108 Braunschweig
Duitsland
T: 0049 (0)53 1235 400
F: 0049 (0)53 1235 4011
E: segelfl ug@daec.de
I: www.daec.de
Féderation Française
de Vol à Voile
29, Rue de Sèvres
75006 Parijs
T: 0033 (0)145 440 478
F: 0033 (0)145 447 093
Liga van Vlaamse
Zweefvliegclubs
Termikkelaan 9
2530 Boechout
T: 0032 (0)34 543 334
F: 0032 (0)34 543 388
E: lvzc@online.be
I: www. zweefvliegen.be
Belgische luchtruiminfo:
www.lvzc.be/luchtruim/
index.asp
Mutaties z.s.m. door -
geven aan het Secre-
tariaat Zweefvliegen.
(C) = clubhuis
(H) = hangar
(HD) = havendienst
Eerste Zaanse
Zweefvlieg Club
Terrein de Brabantse
Landbouw, Oude
Schulpweg, Castricum
T: (0251) 65 16 26
(za/zo/feestdagen)
P.M. Hendriks
Honthorstlaan 264
1816 TK Alkmaar
T: 06 271 838 58
E: secretaris@ezzc.nl
Gooise Zweefvliegclub
T: (035) 577 13 53
Vliegveld Hilversum
T: (035) 577 12 09
P. Vincent
Noodweg 49
1213 PW Hilversum
E: secretaris@gozc.nl
T: (033) 253 40 15
Zweefvliegclub
Den Helder
Vliegveld Wieringermeer
T: (0227) 57 73 00
J. Hollenberg
Zweefvliegclub
Den Helder
Postbus 38
1740 AA Schagen
T: (0227) 57 73 00
E: zcdenhelder@hetnet.nl
Zweefvliegclub Texel
T: (0222) 31 14 67 (H)
J.A. Frederici
Sluyscoog 56
1791 WT Den Burg
T: (0222) 31 35 12
Overijssel
Aeroclub Salland
Vliegveld Salland,
T: (0572) 37 15 43
B. de Bruin
Gouverneurlaan 23
8016 BK Zwolle
T: (038) 465 20 49
E: secretaris@
aeroclubsalland.nl
Drienerlose
Zweefvliegclub
V. Gadgil
Sportcentrum
Universiteit Twente
Postbus 217
7500 AE Enschede
T: 06 453 844 80
E: secretaris@
vleugellam.nl
Twentsche Zweefvliegclub
Vliegbasis Twenthe
T: (053) 480 69 11
J.M. Kamermans
P. Potterstraat 26
7471 XJ Goor
T: (0547) 274 770
E: secretaris@tzc.aero
Utrecht
Utrechtsche Studenten
Aeroclub
Zeeland
Eerste Zeeuws-Vlaamse
Aeroclub
Vliegveld Smitschorre,
Axel
T: (0115) 56 20 66
A. Lindenbergh
Akkerwindeweide 41
3448 EJ Woerden
T: (0348) 78 68 11
E: secretaris@ezac.nl
Vliegclub Haamstede
Vliegveld Haamstede
T: (0111) 65 35 57
Mw. E. Vrijenhoek-
Den Hollander
Postbus 83
4328 ZH B-Haamstede
T: (076) 522 66 28
Ma tm vr na 18.30 uur
E: secretariaat@vch.nl
Vliegclub M-Zeeland
Vliegveld M-Zeeland
T: (0113) 61 25 28 (HD)
T: (0113) 61 36 47 (C)
P.G. Strayer
Vlasakkers 1a
4328 CH B-Haamstede
T: (0111) 652577
E: secretaris_vmz@
zeelandnet.nl
Zuid-Holland
Aeroclub Valkenburg
Vliegbasis Valkenburg
T: (071) 401 65 55
J.J. Breuers
Lodewijkstraat 47
3417 VD Montfoort
T: (0348) 47 52 13
M: 06 536 246 12
E: secretaris@
ac-valkenburg.nl
Stichting Luchtsport
Centrum Valkenburg
P.S.J. Kaatee
Klaverweide 25
2272 VV Voorburg
T: (070) 317 87 59
E: peter.kaatee@wxs.nl
Delftsche Studenten
Aeroclub
Nationaal Zweefvlieg-
centrum Terlet
M.S. Jansen
DSA
Postbus 2915
2601 CX Delft
T: (015) 215 00 36
i.g.v.n. 06 156 355 94
E: dsa@oli.tudelft.nl
Kennemer Zweefvliegclub
Vliegveld Langeveld
T: (0252) 37 34 03
G. Hollinger
Vogelaardreef 21
2204 AA Noordwijk
T: (0252) 68 95 83
E: secretaris@kzc.nl
Leidsche Studenten
Aeroclub
Vliegbasis Valkenburg
H.M. van Putten
Da Costastraat 9
2321 AJ Leiden
E: hmvanputten@
planet.nl
Flevoland
Zweefvliegclub Flevo
Vliegveld Biddinghuizen
T: (0321) 33 24 24 (H)
J. Tonkens
De Deel 37
8256 EM Biddinghuizen
T: (0321) 33 18 71
E: secretaris@zcfl evo.nl
Zweefvliegclub
Noordoostpolder
Vliegveld de Voorst
T: (0527) 20 13 64
R. van Pel
Archipel 44-25
8224 HV Lelystad
T: (0320) 24 26 10
E: secretariaat@zcnop.nl
Friesland
Friese Aero Club
Vliegbasis Leeuwarden
T: (058) 234 62 95
F. Hiemstra
Postbus 582
8901 BJ Leeuwarden
M: 06 466 113 99
E: secretaris@
frieseaeroclub.nl
Zweefvliegclub Ameland
Vliegveld Ballum
T: (0519) 55 40 30
J. van Twillert
Douwe Klipweg 10
9162 EP Ballum
Ledenadministratie:
P.D. Prins
Makore 13
3315 TX Dordrecht
T: (078) 614 41 29
E: info@zweefvliegen
opameland.nl
Gelderland
Gelderse Zweefvliegclub
Nationaal Zweefvlieg-
centrum Terlet
C.R. de Jong
Vossenstaart 33
1273 TP Huizen
T: 06 572 857 30
E: chris-willemijn.
de.jong@wxs.nl
Nijmeegse Aeroclub
Zweefvliegveld
Maldens Vlak
T: (024) 358 02 05
Mw. G. Eijkelkamp
Postbus 18
6850 AA Malden
T: (024) 88 00 499
E: secretaris@nijac.nl
Nijmeegse Studenten
Aeroclub ‘Stabilo’
Zweefvliegveld
Maldens Vlak
R. Logemann
p/a Heyendaalseweg 141
6525 AJ Nijmegen
T: 06 195 291 58
E: remko.nsastabilo.nl
Vliegclub Teuge
Vliegveld Teuge
T: (055) 323 85 86 (HV)
of (055) 323 14 48 (C)
J.P van Duijn
Hardsteen 61
2719 TJ Zoetermeer
T: (079) 321 31 65
0f 06 232 198 68
E: secretaris@zweven.nl
Zweefvliegclub Deelen
Vliegbasis Deelen
J. Bins
Postbus 8297
6710 AG Ede
M: 06 53 170 161
E: jbins@aaa-adm.nl
Ledenadministratie:
T: (023) 571 45 00
E: ledenadministratie@
zcdeelen.nl
Zweefvliegclub
Oost-Nederland
G.B. Nijman
Blauwgras 20
3902 AA Veenendaal
T: (0318) 515679
E: g.b.nijman@versatel.nl
Groningen
Groninger Studenten
Aeroclub
Vliegveld Surwold (D)
T: 0049 (0)496 51 079
Mw. A.M. Van der Meer
Postbus 719
9700 AS Groningen
T: (050) 3184027
M: 06 112 770 25
E: info@
zweefvliegvakantie.nl
Noord Nederlandse
Zweefvliegclub
Zweefvliegterr. Veendam
T: (0598) 62 32 59
E.J. Klijnstra
Beverhof 195
9675 NN Winschoten
T: (0597) 42 41 02
M: 06 188 481 24
E: e.j.klijnstra@wxs.nl
Limburg
Eerste Limburgse
Zweefvliegclub
Vliegveld Schinveld
T: (045) 564 16 51
R. Kaufholz
Leiffenderhofweg 3
6451 PR Schinveld
E: bestuur@elzc.nl
T: 06 170 141 20
Venlose Zweefvliegclub
Vliegveld Venlo
T: (077) 351 40 50
b.g.g. (077) 354 82 77
R. Werts
Postbus 393
5900 AJ Venlo
T: (077) 465 12 67
E: rwerts@planet.nl
Noord-Holland
Amsterdamsche Club
voor Zweefvliegen
Vliegbasis Soesterberg
T: (0346) 33 69 11
V. Dolfi n
Amstelveenseweg 332-3
1076 CT Amsterdam
M: 06 421 128 35
E: secretaris_acvz@
upcmail.nl
Clubsecretariaten
welke zijn aangesloten
bij de KNVvL,
Afdeling Zweefvliegen:
Brabant
Aeroclub Nistelrode
T: (0412) 61 18 97 (HC)
(uitsluitend za/zo)
G.G. Korstanje
Leeghwaterlaan 66
5223 BA Den Bosch
T: (073) 621 54 69
E: secretariaat@
acnistelrode.nl
Eindhovense Aeroclub ZC
Vliegbasis Eindhoven
T: (040) 292 05 74 (C)
M. Robben
Postbus 789
5600 AT Eindhoven
T: (040) 283 82 48
F: (040) 292 05 75
E: info@eaczc.nl
Gilzer Luchtvaartclub
‘Illustrious’
Vliegbasis Gilze-Rijen
T: (0161) 22 60 30 (C)
A. Pijnenburg
Postbus 141
5126 ZJ Gilze
T: (013) 52 88 261
E: info@illustrious.nl
West-Brabantse Aeroclub
Vliegbasis Woensdrecht,
T: (0164) 61 52 01 (C)
R.W. Reefman
Postbus 79
4630 AB Hoogerheide
E: secretaris@wbac.nl
Zweefvliegclub
Eindhovense Studenten
Vliegbasis De Peel
T: (0493) 59 96 11 (H)
J.W. Heinen
Nieuwstraat 38
5611 DB Eindhoven
E: secretaris@
zweefvliegen.nu
Zweefvliegclub Volkel
Vliegbasis Volkel
T: (0413) 27 61 31
J. van Gerwen
Udenseweg 23
5411 SB Zeeland
T: (0486) 47 61 95
E: secretaris@zvcvolkel.nl
Zweefvliegvereniging
‘Henri Bakker’
H. de Joode
J.F. Kennedylaan 31
5263 AJ Vught
T/F: (073) 656 18 34
Drenthe
Vliegclub Hoogeveen
Vliegveld Hoogeveen,
T: (0528) 26 46 00 (HC)
P.A. Kroon
Jacob Schorerstraat 6
9745 DA Groningen
T: (050) 577 98 66
E: secretaris@
vliegclubhoogeveen.nl
Websites clubsAlle websites zijn
aanklikbaar via
het menu van
www.zweefportaal.nl
thermiek • ZOMER 2010
Bob Henderson kandidaat FAI President
De Nieuw-Zeelandse Aeroclub draagt Bob Henderson voor als de nieuwe
FAI President. Henderson is zweefvlieger en is al sinds 1977 actief in de FAI Gliding Commission, de laatste zeven jaar als commissievoorzitter. Tevens is hij lid van de Board, het algemeen bestuur van de FAI. Hij bouwde in die tijd de naam op van iemand die goed aanspreekbaar is, deskundig en doel-gericht. Henderson klom binnen de Nieuw-Zeelandse luchtmacht van offi cier vlieger op tot Wing Commmander en is tegenwoordig captain en instructeur bij Air New Zealand. De FAI Conference 2010 beslist in oktober (in Dublin) of Henderson aftredend algemeen voor-zitter Pierre Portmann opvolgt, die de functie zes jaar vervulde. • (FS)