Rikki goes digi! Bewegende boeken of ‘fundels’ in

de klasIWT-onderzoek Playlane

Mie Sterckx en Machteld VerhelstBrussel, 12 juni 2009

Achtergrond

Kader: CTO: taalvaardigheid als sleutel voor onderwijssucces

Een krachtige leeromgeving

Meerwaarde van prentenboeken

In een prentenboek maakt de kleuter kennis met een nieuwe wereld en ook met de taal die daarbij hoort.

Via prenten en verhaal krijgt de kleuter middelen in handen om taal die hij in eerste instantie niet begrijpt, toch te kunnen vatten.

Prentenboeken stimuleren interactie. Kinderen reageren vrij en spontaan op de prenten, verrassende elementen, …

Het is de allereerste stap naar geschreven taal en boekenplezier.

Ook bij prentenboeken is taal geen doel op zich, maar komt taal op een natuurlijke en zinvolle wijze aan bod.

Onderzoeksvragen

In het kader van het IWT-onderzoek wilden we weten in hoeverre digitale bewegende boeken al gekend zijn? waarom en hoe leerkrachten deze willen gebruiken in de klas? welke rol de leerkracht hierbij voor zichzelf weggelegd ziet? welke ondersteuning taalzwakke kinderen nodig hebben? in welke vorm het digitale prentenboek verspreid moet worden en

in de klas een plaats kan vinden? welk aanbod leerkrachten wensen: welke prentenboeken, Vlaams

of Nederlands gesproken, welke versies, al dan niet voorzien van denk- en taalstimulerende spelletjes,…?

welk budget daar tegenover staat?

Onderzoeksopzet

Gegevens verzameld via enquêtes, observaties en interviews

Verspreiding enquête viaCentrale vormingen aan kleuterleidsters van

GOK-scholenGokschrift (digitale nieuwsbrief) en website CTO

Respons: 157 antwoorden Observaties en interviews in Kleuterschool Sint-

Paulus (Valentine Lerouge, SMIT, VUB) en BSGO Boom Park (K2 en K3)

Respondenten Survey(1): % gok-leerlingen

% gok-leerlingen op de school

aantal van de respondenten

0-10% 22

11-20% 27

21-30% 24

31-40% 18

41-50% 12

51-60% 6

61-70% 9

71-80% 7

81-90% 4

91-100% 7

Respondenten (2): in welke klas sta je?

functie % van de respondenten

GOK-zorg 21,01

2,5/3-jarigen 24,84

4-jarigen 12,74

5-jarigen 16,56

Eerste leerjaar 3,18

Onthaalklas nieuwkomers 1,91

Gewoon onderwijs 8,28

Buitengewoon onderwijs 1,27

Directie 2,54

Lerarenopleiding 2,54

Geen antwoord 5,09

Respondenten (3): provincie

Verspreiding van de respondenten over de verschillende provincies

21,1917,88

15,23

15,2310,59

19,86

Brussels gewestVl-BrabAntwerpenLimburgOost-VlWest-Vl

Resultaten: vraag 1

Had je al eerder gehoord van digitale bewegende prentenboeken? (in %)

73,25

26,75

ja

nee

Resultaten: vraag 2

Waar vond je deze digitale bewegende prentenboeken? (meerdere antwoorden mogelijk; getal = % van het aantal deelnemers)

andere site 39,61

www.levendeboeken.nl 20,77

maakte zelf digitaal prentenboek met niet bewegende prenten

18,83

dvd 13,63

nascholing/pedagogische begeleiding/gok-lk 11,03

nog nooit van gehoord 6,49

andere antwoorden 6,49

Resultaten vraag 3

Hoe vaak gebruik je op dit ogenblik digitale bewegende prentenboeken in de klas?

10,19

8,28

5,19,55

56,05

8,92

nooit1 x per jaar4x per jaarmaandelijkswekelijksanders

Resultaten: vraag 4

Zou je digitale prentenboeken in de toekomst (meer) willen gebruiken als je een beter aanbod had, zoals ‘Fundels’?

96,82

2,55

ja

nee

Resultaten: vraag 5 (1)

Van welke prentenboeken zou je graag willen dat er Fundels komen?

Top 5 reeksen:

Dag Jules (28) Rikki (alle boeken) (21) De reeks van Kikker door Max Velthuijs (20) De reeks van heks Lotje door Lieve Baeten (17) Dikkie Dik (9)

Resultaten: vraag 5 (2)

Van welke prentenboeken zou je graag willen dat er Fundels komt?

Top 5 auteurs:

Guido Van Genechten (14) Liesbeth Slegers (8) Kathleen Amant (4) Ingrid en Dieter Schubert (3) Eric Carle (3)

Resultaten: vraag 5 (3)

Van welke prentenboeken zou je graag willen dat er Fundels komen? Toptitels:

- H. Heine: Het mooiste ei van de wereld van (Clavis) (6) - Marcus Phister: De mooiste vis van de zee (6) (De vier

windstreken) - Lieve Baeten: Eefje donkerblauw (Clavis) (5) - Shen Roddie: Kom uit het ie, kleintje (Sjaloom) (4) - Eric Carle: Rupsje-nooit-genoeg (4) (Gottmer) - Marcus Phister: Max en de toverstenen (3) (De vier windstreken) - Sam MacBratney & A. Jeram: Raad eens hoeveel ik van je hou

(3) (Lemniscaat) - K. Paul & Valerie Thomas: Hennie de heks (3) (Sjaloom) - I. Finn: Het luie lieveheersbeestje (Veltman) (3) - Ingrid en Dieter Schubert: Platvoetje (3) (Lemniscaat)

Resultaten: vraag 5 (4)

Van welke prentenboeken zou je graag willen dat er Fundels komen?Topthema’s:

feesten: kerst, carnaval, Pasen, Sinterklaas, moederdag (15)

thema seizoenen (4)

Resultaten: vraag 6

Waarom wil je Fundels gebruiken in de klas? (meerdere antwoorden mogelijk; getal = % van het aantal deelnemers)

taalzwakke kinderen extra kansen geven 89,17

op vernieuwende manier met boeken omgaan 66,88

kinderen individueel en zelfstandig laten werken in boekenhoek

63,69

kinderen in kleine groepjes laten werken in boekenhoek

59,87

kinderen extra motiveren voor prentenboeken 52,22

voorlezen voor hele klas vergemakkelijken 17,83

Resultaten: vraag 7

Heb je genoeg aan de digitale versie van het prentenboek of vind je denkstimulerende en taalstimulerende spelletjes en verwerkingsactiviteiten een welkome aanvulling?

19,111,91

78,98verhaal alleen volstaat

spelletjes pluspunt

spelletjes noodzakelijk

Resultaten: vraag 8: rangschikking

Welk idee van spelletje/verwerking zien leerkrachten liefst uitgewerkt? (rangschikking op basis van gemiddelde score)

d. verhaal in eigen tempo beluisteren 4,38

e. verhaal meelezen op het scherm 3,93

a. kiezen tussen verschillend verhaaleinde 3,54

c. verhaal in de eigen taal beluisteren 3,45

i. opdracht met verdeelde informatie gelinkt verhaal 3,42

f. verhaal gaat pas verder als kinderen de opdracht van een personage juist uitvoeren

3,28

h. met 2 computers samenwerken om een opdracht op te lossen gelinkt aan verhaal

3,28

b. kiezen tussen verschillende verhaalversies 3,02

g. met 2 computers een spel tegen elkaar spelen gelinkt aan verhaal 2,55

Resultaten: vraag 9

Hebben taalzwakke kinderen vóór het beluisteren en bekijken van Fundels ondersteuning nodig? (meerdere antwoorden mogelijk; getal = % van het aantal deelnemers)

Ja, een intro door de leerkracht 87,90

Ja, een digitale intro 14,65

Nee 5,73

Resultaten: vraag 10

Hebben taalzwakke kinderen tijdens het beluisteren en bekijken van Fundels ondersteuning nodig? (meerdere antwoorden mogelijk; getal = % van het aantal deelnemers)

Ja, trager tempo 57,32

Ja, leerkracht in de buurt voor technische ondersteuning 47,13

Ja, versie in de eigen taal die ze vooraf bekijken 42,68

Ja, digitale taalstimulerende activiteiten die verhaal onderbreken

21,66

Neen 5,10

Resultaten: vraag 11

Hebben taalzwakke kinderen na het beluisteren en bekijken van Fundels ondersteuning nodig?

1,91

56,68

12,73

26,11

ja, digitalespelletjes/verwerkingja, zowel spelletjes alsleerkrachtja, verwerking metleerkrachtneen

Videofragment

Fundels in de klas

Resultaten: vraag 13

Wil je je boekenhoek herwerken naar geïntegreerde multimediahoek?

8,92

75,16

15,92

geen antwoord

ja

nee

Resultaten: vraag 14

Als antwoord op vraag 13 neen is, waarop moeten Fundels dan wel te zien zijn in de klas? (meerdere antwoorden mogelijk; getal = % van het aantal deelnemers)

op computer 64,33

op tv via dvd 30,57

geprojecteerd op muur 18,47

op groot digitaal bord tegen de muur 17,20

op draagbaar schermpje (zoals digitale fotolijst) 15,92

Resultaten: vraag 15

Waar in de klas zou je Fundels het liefste afspelen? (meerdere antwoorden mogelijk; getal = % van het aantal deelnemers)

In de boekenhoek/multimediale hoek 77,79

In een aparte hoek 25,48

dichtbij de kring 17,20

Resultaten: vraag 16

Met welke elementen hou je rekening bij het kiezen van een prentenboek? (meerdere antwoorden mogelijk; getal = % van het aantal deelnemers)

het moet goed zijn 82,16

het moet binnen mijn thema passen 60,50

het moet een prentenboek met herkenbare figuren zoals Rikki of Jules zijn

23,57

het moet Vlaams zijn 17,20

Resultaten: vraag 17

De stemmen op de Nederlandstalige versie zijn bijvoorkeur

14,65

8,92

76,43

Vlaams

Nederlands

maakt niet uit

Resultaten: vraag 18

Wie zou over de aankoop van Fundels beslissen?

82,8

7,01

19,75

23,57

ik, school betaaltik, ik betaaldirectieICT-coördinator

Resultaten vraag 19

Welk budget zou je jaarlijks maximum aan Fundels kunnen of willen besteden?

28,66

6,37

3,8210,19

7,01

29,320 €50 €100 €200 €300 €geen antwoord

Resultaten: vraag 20

In welke vorm zou je de aankoop van Fundels willen? (meerdere antwoorden mogelijk; getal = % van het aantal deelnemers)

Prentenboek + digitale versie ervan 73,89

Prentenboektopperscollectie (bv 5 stuks) + digitale versie

53,50

Uitlenen in de bibliotheek 41,40

Maandelijks abonnement 26,11

Eénmalige aankoop van 20-tal verhalen 15,92

Resultaten vraag 20

Welke digitale drager heeft je voorkeur?

18,47

8,92

0,64

1,2740,13

30,57

dvdcdusb-sticke-mailwebsitegeen antwoord

Resultaten observatie (VUB)

Aanwezigheid kiosk: één week

Voorkeur om kiosk langer te plaatsenPlaatsing tijdens drukke themaweek Betere integratie in werkpakket

1. Kleuterschool Sint-Paulus- interview juf Ilse -

(Prenten)boekenNaargelang het thema

ComputerHoekenwerking

Jongste kleuters: computervaardigheden (muis)Oudste kleuters: spelletjes wiskunde intiatie, taal

Populaire activiteitGebruik in thuiscontext

- interview juf Ilse -

Kiosk ingebouwd in hoekenwerkingMaximum vier kindjes

Gedrag kleutersEerste dagen gebiologeerd

Vanaf donderdag interactieKnuffels op schoot

Hypothese: rustgevoel

GebruikInbouwen in themaIntegreren als bijkomend medium in hoekenwerking

- interview juf Ilse -

‘Hollandse’ vertelstemBepaalde mate van ergernis

Kinderen kopiëren snelVoorkeur Vlaamse verstelstem

MeerwaardeBoeken op zich al meerwaardeKinderen ontdekken nieuwe dingen

Praten erover tegen elkaarHerhaling van levende boeken

Voordeel anderstalige kinderenSluit aan bij ontwikkelingsdoelen

- interview juf Ilse -

DragerCD-rom met boek

Combinatie van beide vormt mooi geheel

MediumComputer

SpelletjesKiosk

Meerdere kleuters kijken samenRekening houden met ruimte in klaslokaal

- interview juf Ilse -

SpelconceptenNa levend boek, extra uitbreiding op prentenboekVoorkeur

Kinderen kiezen tussen verschillende eindes Nu reeds met fysieke prentenboeken

Kinderen kiezen een versie in hun eigen taal Leuke manier om kennis te maken met leefwereld

van anderstaligen

"Liefst verhaaltjes met spelletjes. Dat is dan nog eens een extra verrijking."

- gesprek schooldirecteur -

VORM Kiosk geen optie wegens te duur Brengt spontaan CD-rom ter sprake Abonnement (cfr. Nederland) nog meer op prijs

gesteld

INHOUD EN INZETLevende boeken bundelen rond een bepaald thema

(vb. Kerstmis), Levende boeken rond klaspop Aanleveren fysiek prentenboek?

Ja (Keuzevrijheid)

- gesprek schooldirecteur -

Voorwaarde: ruime keuzemogelijkheid voor scholen, Ieder jaar komen andere thema’s aan bod

Toevoeging van spelletjes?Ja, bijkomende verrijkingaangepaste spelletjes per niveau

Uitbreiding 1ste leerjaar Begin schooljaar Digitaal schoolbord

"Kleuters kijken en absorberen het boek, kinderen van het eerste leerjaar interageren met het boek"

Conclusies

Vlaamse kleuterleidster zitten te wachten op digitale prentenboeken

9 op 10 leerkrachten zien digitale prentenboeken als een extra kans voor taalzwakke kinderen

Verhaal in eigen tempo kunnen lezen vinden leerkrachten belangrijkste optie

Versie in de eigen taal scoort verrassend hoog De ondersteuning door de leerkracht vinden

leerkrachten zelf onmisbaar. Digitale prentenboeken ja, maar niet loslaten op het veld zonder de nodige omkadering (tips voor gebruik, implementatie...).

Wat betreft de vorm: voorzie voldoende flexibiliteit.