3 februari 2016

Haske van Veenendaal

Tim Kreuger

Margot Metz

1

Shared Decision Makingmet ROM als informatiebron

9.30 uur: Welkom!

9.40 uur: Shared Decision Making met ROM als informatiebron:

o Voorbeeld-filmpje + reflectie

o Ervaringskennis + vragen

o Theoretische kennis + evidence + SDM&ROM-model

10.45 uur Korte pauze

11.00 uur: Voorbereiden aanpak SDM-gesprek met ROM

o Wie is de cliënt? Op welk moment vindt het gesprek plaats?

o Wat komt er uit de ROM? Welke vragen/hypotheses stel je o.b.v. ROM?

o Wat is de kwestie of keuze? Welke keuzeopties zijn er?

11.30 uur: Oefenen in subgroepen

o Met ‘eigen’ casussen, met (max.) 4 personen.

12.30 uur: Plenaire afronding

12.45 uur: Lunch

2

Programma

Depressie in primary care:

http://sdmdepression.ncl.ac.uk/

3

Filmpje voorbeeldgesprek UK (1)

• Bespreek met behulp van de stappen op het kaartje het gesprek.

• Wat valt op?

• Welke stappen herken je?:

– 1. Introductie

– 2. Betekenis geven aan ROM

• Herkennen, begrijpen, waarderen, handelen

– 3. Verkennen van opties

– 4. Afwegen van opties

– 5. Gezamenlijk besluit over vervolg

4

Filmpje voorbeeldgesprek UK (2)

• Gedeelde besluitvorming en Samen beslissen => vertalingen van internationaal begrip Shared Decision Making.

• Definitie: Zorgverlener en cliënt nemen in een gezamenlijk proces beslissingen over gezondheids- en behandeldoelen, o.b.v. wetenschappelijke kennis, ervaringskennis en waarden & wensen van de patiënt. (Elwyn, 2012)

5

Shared Decision Making:Wat is het?

• Minimaal twee experts: behandelaar én cliënt.

• Behandelaar en cliënt: verkennen en wegen gezamenlijk in de dialoog opties af en komen samen tot een passend besluit.

• SDM ligt tussen –aan de ene kant- het traditionele paternalistische model

(‘de dokter beslist’) en –aan de andere kant- het

geïnformeerde keuzemodel (‘patiënt beslist’) in.

6

Shared Decision Making:Wat is het?

7

Shared Decision Making:een model en verband met ROM

Model Samen Keuzes Maken,

Kwaliteit in Zorg 2013, Bähler, Oosterveld.

ROM

ROM

• Bij voorkeursgevoelige beslissingen.

• Bij meerdere min of meer gelijkwaardige opties.

• Op diverse momenten in het zorgproces

8

Shared Decision Making:Wanneer?

Meerwaarde SDM

Beperkte, veelbelovende onderzoeksresultaten in GGZ

Positief gevonden effecten voor cliënten:

• Beter geïnformeerd

• Actieve rol in besluitvorming

• Cliënttevredenheid neemt toe

• Meer therapietrouw

• Behandeling conform richtlijnen

• Minder onzekerheid over genomen besluit

• Soms positieve gezondheidsuitkomsten

Malm et al. 2003; Patel et al. 2008; Loh et al. 2007a en b; Hamann et al. 2006; Clever et al. 2006, Westerman et al. 2013; Ludman 2003; Joosten et al. 2009. Onderzoek vooral bij doelgroepen depressie, psychose.

9

Mate van toepassing SDM in GGZ

• Toepassing SDM in GGz-praktijk blijkt nog niet zo vanzelfsprekend.

• Patiënten hebben voorkeur meer te participeren dan hen wordt aangeboden.

Van Staveren, 2011, Helmus et al. 2011; De Las Cuevas, 2014, Adams et al. 2007; Swenson et al. 2004, Patel et al. 2008

10

Optimalisatie toepassing van SDM

• Participatie patiënt hangt af van kennis en ‘power’. – Kennis: informatie over beschikbare behandelopties, persoonlijke

voorkeuren en doelen.

– Power: Ruimte/kans, vaardigheden en zelfvertrouwen om daadwerkelijk te participeren in de dialoog.

• Verbetering implementatie SDM vooral door: – Verandering van rollen patiënten én behandelaars

– Patiënten empoweren daadwerkelijk te participeren = een omslag in huidig denken & handelen! (door: vragen te stellen, mening te geven en vooral ook te geloven in eigen kunnen & in het belang van de eigen inbreng).

Joseph-Williams et al. (2013), Protheroe (2012), Shay et al. (2014)

11

Meerwaarde ROM

Positief gevonden effecten van ROM bij:

– Diagnostiek: sneller, adequater vaststellen.

– Monitoren: sneller inschatten en bijstellen van behandeling.

– Communicatie cliënt en hulpverlener: vaker en effectiever spreken met elkaar.

– ROM vooral positieve invloed op herstelcurve (outcome) bij behandelingen die onvoldoende aanslaan.

– Feedback met ROM werkt: • Bij feedback aan hulpverleners én cliënten

• Als behandelaar feedback actief in de behandeling gebruikt.

Carlier et al. 2012, Davidson et al. 2014, De Jong, 2012-2014.

12

‘Ingrediënten’ ROMvoor gebruik in Shared Decision Making

a) Vaak genoeg, tussentijds, op logische momenten meten.

b) Meetinstrument sluit aan op cliënt én hulpverlener.

c) Heldere verwachtingen over plek van ROM in behandeling.

d) Uitkomsten visueel en tijdig tonen.

e) Samen (in triade) methodisch betekenis geven aan ROM.

f) ROM is input voor behandeldoelen en vervolgstappen.

13

Kortom: SDM met ROM in 5 stappen

1 2

3

4

5

15

De verbetercyclus (PDCA): SDM & ROM

Behandelopties (zorgpaden,

modules) en doelen samen

verkennen, afwegen en

beslissen => behandelplan.

Uitvoeren zorgpaden, modules,

behandelplan.Frequente ROM, op logische

momenten.

Samen betekenis geven aan ROM

Behandelplan evaluatie.

Samen verkennen, afwegen en

besluiten over vervolgstappen

(zo nodig bijsturen).

16

Toelichting stappen SDM & ROM

17

Stap 1: Introductie

• Het probleem markeren.

• Wees zo neutraal mogelijk: ‘Er zijn meerdere opties, er is geen beste keuze’.

• ‘Het is belangrijk dat u een eigen keuzemaakt, omdat de ene optie beter bij u past en een andere optie beter bij iemand anders’.

• ‘Ik wil u graag helpen bij het maken van de beste keuze voor u’.

• Introduceren ROM als informatiebron.

18

19

Stap 3: Verkennen van opties

• Presenteer de feiten

– Individuele situatie cliënt (ROM!)

– Welke opties zijn er? Welke ideeën heeft de cliënt?

– Per optie: de voor- en nadelen (risico’s, kosten, inspanningen) en de kansen

• Stel niet-realistische verwachtingen bij

– Presenteer kansen helder

– Men onderschat én overschat kansen

• Indien mogelijk mondeling en/of visueel

Speelveld is bepaald

20

Stap 4: Voorkeuren en afwegen opties

• Keer terug naar (levens)doelen: ‘Wat is op dit moment voor u van belang in uw leven?’

• Beschrijf uitkomsten: eenvoudig, herkenbaar.

• Introspectie: ‘Welke punten wegen voor u zwaar in het nemen van de beslissing?’

• Wegen: ‘Op een schaal van 1 tot 10, hoe belangrijk is voor u dat ……?’

• Eventueel ervaringsverhalen (voor elke optie).

21

Over ‘wikken en wegen’

• ‘Wat verwacht je van de behandeling/ beslissing?’

• ‘Met wie in je omgeving wil je de beslissing bespreken?’

• ‘Heb je alle informatie die nodig is?’

• ‘Wat is voor jou het belangrijkst bij het nemen van een besluit?’

• ‘Waarover maak je je de meeste zorgen?’

• ‘Wat vind je van de voordelen (of nadelen) van optie A in vergelijking met optie B?’

22

Stap 5: Gezamenlijk besluit

• Stel samen vast of voldoende informatie is ingewonnen om een beslissing te nemen.

• Stel samen vast of cliënt een eigen keuze wil maken of deze aan de professional wil overlaten.

• Regel de nodige follow-up.

23

Hulpmiddel: keuzehulp

• Instrument: folder, boekje, filmpje, website

• Helpt cliënten bij beslissen

• Geeft informatie over:

– Aandoening, opties, uitkomsten

– Persoonlijke risicoschatting

• Ondersteunt besluitvorming

– Structureert beslisprobleem

– Overzicht van voordelen en nadelen

– Waarden-elicitatie

IPDAS Standards

Persoonlijke keuzehulp

Aan de slag met een casus

27

Voorbereiden gesprek SDM met ROM:

• Wie is de cliënt?

• Op welk moment vindt dit gesprek plaats?

• Wat komt er uit de ROM? Welke vragen/hypotheses stel je obv ROM-uitkomsten?

• Wat is de kwestie/keuze? Welke keuzeopties zijn er?

Aan de slag met een casus (1)

28

• Oefen met behulp van de casus en de stappen op het kaartje het gesprek:

– 1. Introductie

– 2. Betekenis geven aan ROM

• Herkennen, begrijpen, waarderen, handelen

– 3. Verkennen van opties

– 4. Afwegen van opties

– 5. Gezamenlijk besluit over vervolg

• Rol patiënt, behandelaar en max. 2 observatoren.

• Geef feedback (vanuit perspectieven patiënt, behandelaar, observatoren)

29

Aan de slag met een casus (2)

• Kan ik er vanaf morgen mee aan de slag?

• Wat ga ik anders doen?

• Zijn er vragen?

• Contact:

mmetz@trimbos.nl

haskevanveenendaal@gmail.com

T.Kreuger@ggzingeest.nl

30

Afsluiting