Over de (on)zin van prostaatkankerscreening: een houvast voor huisarts en patiënt

Auteurs: Alyssa KellensJacqueline Van De Walle

Promotor: prof. dr. J. De Lepeleire

• Link slideshare!

Inhoudstafel

• Inleiding

• Deel 1: Het screeningsbeleid in Vlaanderen

• Deel 2: Beslissingshulpen voor opportunistische screening

• Besluit

De prevalentie van prostaatkanker

Figuur: Belgian Cancer Registry 2010

Inleiding

• Leeftijd

• Verwanten met prostaatkanker

10x hoger risico:

>2 eerste- of tweedegraadsverwanten

2 verwanten met diagnose <55j of overleden <65j

2-3x hoger risico:

alle anderen

• Afro-Amerikaanse etniciteit

2-3x hoger risico

De risicofactoren van prostaatkanker Inleiding

Referentie: Mambourg et al. 2014

Figuur: Mambourg et al., 2006.

InleidingDe incidentie van prostaatkanker

Figuur: Mambourg et al., 2006

InleidingProstaatkanker-gerelateerde mortaliteit

RR 1.00 (BI 0.96-1.03)

Ilic et al., 2013.

RR 0.99 (BI 0.97-1.01)

Djulbegovic et al., 2010.

Meta-analyses: screening vs mortaliteit Inleiding

All-cause mortality

RR 1.00 (BI 0.86-1.17)

Ilic et al., 2013.

RR 0.88 (BI 0.71-1.09)

Djulbegovic et al., 2010.

Meta-analyses: screening vs mortaliteitInleiding

Prostate cancer mortality

Referentie: Carlsson et al., 2011; Chou et al., 2011; Kilpelaien et al., 2011; Bangma, 2014.

De neveneffecten van diagnostiek en

behandeling van prostaatkanker

Inleiding

• Vals-positieven (5-20%)

• Diagnostische prostaatbiopsiesinfectie (1%), hematurie-hematospermie (15%)

pijn en onaangenaam (70%) - ongerustheid

• Overdiagnose en overbehandeling:

Prostatectomie:

• erectiestoornissen (80-90%), incontinentie (15-20%)

• post-operatieve complicaties

Bestraling:

• impotentie (60%), radio-enteritis (30%)

Actieve opvolging:

• ongerustheid, diagnose-burden

Het screeningsbeleid in Vlaanderen

Deel 1

Systematische screening Opportunistische screening

Domus Medica Negatief advies Negatief advies

tenzij:

- Afro-Amerikaanse etniciteit

- Familiale VG prostaatkanker

KCE Negatief advies Gedeelde besluitvorming

Stichting tegen Kanker Negatief advies Gedeelde besluitvorming

Vlaamse Liga tegen Kanker Geen duidelijk advies >45 jaar, indien patiënt er op tijd

bij wil zijn en niet wil dat

prostaatkanker in ver gevorderd

stadium ontdekt wordt

Belgian Society of Urology - Indien geen familiale VG

prostaatkanker: >50 jaar

- Indien familiale VG

prostaatkanker: >40 jaar

Geen duidelijk advies

EBM-PracticeNet Negatief advies Negatief advies

Deel 1Richtlijnen: overzicht (Vlaanderen)

Systematische screening Opportunistische screening

Domus Medica Negatief advies Negatief advies

tenzij:

- Afro-Amerikaanse etniciteit

- Familiale VG prostaatkanker

KCE Negatief advies Gedeelde besluitvorming

Stichting tegen Kanker Negatief advies Gedeelde besluitvorming

Vlaamse Liga tegen Kanker Geen duidelijk advies >45 jaar, indien patiënt er op tijd

bij wil zijn en niet wil dat

prostaatkanker in ver gevorderd

stadium ontdekt wordt

Belgian Society of Urology - Indien geen familiale VG

prostaatkanker: >50 jaar

- Indien familiale VG

prostaatkanker: >40 jaar

Geen duidelijk advies

EBM-PracticeNet Negatief advies Negatief advies

Deel 1Richtlijnen: overzicht (Vlaanderen)

Systematische screening Opportunistische screening

Domus Medica Negatief advies Negatief advies

tenzij:

- Afro-Amerikaanse etniciteit

- Familiale VG prostaatkanker

KCE Negatief advies Gedeelde besluitvorming

Stichting tegen Kanker Negatief advies Gedeelde besluitvorming

Vlaamse Liga tegen Kanker Geen duidelijk advies >45 jaar “indien patiënt er op tijd

bij wil zijn en niet wil dat

prostaatkanker in ver gevorderd

stadium ontdekt wordt “

Belgian Society of Urology - Indien geen familiale

prostaatkanker: >50 jaar

- Indien familiale VG

prostaatkanker: >40 jaar

Geen duidelijk advies

EBM-PracticeNet Negatief advies Negatief advies

Richtlijnen: overzicht (Vlaanderen) Deel 1

Systematische screening Opportunistische screening

Europese Code voor

Kankerbestrijding

Negatief advies Geen duidelijk advies

European Association of Urology Negatief advies Gedeelde besluitvorming indien:

LV minstens 10-15 jaar EN

° OF >50 jaar

° OF >45 jaar met familiale VG

prostaatkanker of Afro-

Amerikaanse etniciteit

WHO Negatief advies Gedeelde besluitvorming

Richtlijnen: overzicht (Europa en

wereld)

Deel 1

PSA-test wordt NIET meer terugbetaald tenzij:

o in het kader van opvolging van een gekende

prostaatkanker, ongeacht de leeftijd (max. twee/jaar)

o in het kader van screening bij familiale belasting voor

prostaatkanker (max. één/jaar)

Terugbetalingscriteria RIZIV Deel 1

KB, 2012

>2 verwanten <55j met prostaatkanker, of <65j overleden aan prostaatkanker

Andere gevallen:

bijdrage van ong. 11 euro

Gedeelde

besluitvorming!

Deel 2

Beslissingshulpen voor opportunistische

screening

• Beslissingshulp uit Nederland

Ontwikkeld door ‘Stichting Wetenschappelijk Onderzoek

Prostaatkanker’ (SWOP)

Sinds 2008

Cijfermateriaal uit ERSPC-studie

• Beslissingshulp uit België

Ontwikkeld door ‘Federaal Kenniscentrum voor de

Gezondheidszorg’ (KCE) i.s.m. Domus Medica, Vlaamse Liga

tegen Kanker, LUCAS K.U. Leuven en Vlaams Agentschap Zorg

en Gezondheid

Sinds 10 juni 2014

Cijfermateriaal uit ERSPC-studie

Nederlandstalige beslissingshulpen Deel 2

• Patiënt 1:

Man, 50 jaar

Geen familiale VG

Geen plasklachten

Vraagt naar screening,

omdat echtgenote dit in

een tijdschrift gelezen

heeft

• Patiënt 2:

Man, 50 jaar

Geen familiale VG

Nycturie en frequency

Vraagt naar screening,

omdat bij buurman

prostaatkanker ontdekt

is naar aanleiding van

screening

Toepassing op 2 modelpatiënten Deel 2

• Patiënt 1:

Familie

• Patiënt 2:

Familie

www.prostaatwijzer.nl

Deel 2Beslissingshulp uit Nederland

• Patiënt 1:

Leeftijd

• Patiënt 2:

Leeftijd

Beslissingshulp uit Nederland Deel 2

www.prostaatwijzer.nl

• Patiënt 1: • Patiënt 2:

Beslissingshulp uit Nederland Deel 2

Plasklachten Plasklachten

www.prostaatwijzer.nl

• Patiënt 1: • Patiënt 2:

Figuur: www.prostaatwijzer.nl

Deel 2Beslissingshulp uit Nederland

Onze evaluatie van de ‘Prostaatwijzer’ Deel 2

Meerwaarde en gebruiksgemak

Gebruiksvriendelijk • eenvoudig, snel, beschikbaar

• tijdens consultatie of los daarvan

• voor zowel patiënt als huisarts

Outcome • eerste filter van de patiënten en staving van

het advies van de huisarts

• initieert discussie arts-patiënt

Onze evaluatie van de ‘Prostaatwijzer’ Deel 2

Verbeterpunten

Informatieve luik niet verplicht • angstinductie mogelijk

• weinig besef van de controverse rond PSA

• kennis van implicaties van de screening?

Patiëntkarakteristieken • In België: leeftijd vanaf 50j, of vanaf 40j zo

hoog risico

• Afro-Amerikaanse ras

• belang van plasklachten?

De ICE worden niet bevraagd

Meerwaarde en gebruiksgemak

Gebruiksvriendelijk • eenvoudig, snel, beschikbaar

• tijdens consultatie of los daarvan

• voor zowel patiënt als huisarts

Outcome • eerste filter van de patiënten en staving van

het advies van de huisarts

• initieert discussie arts-patiënt

• Twee delen:

Deel bestemd voor de huisarts (= ‘Beslishulp’ )

• Informatie voor de huisarts (brochure)

• Informatie om te delen met de patiënt (brochure)

Deel bestemd voor de patiënt (= ‘De Keuze Maken’)

• Brochure

• Website

• Sinds 10 juni 2014 officieel gepubliceerd!

Beslissingshulp uit België Deel 2

Figuur: Mambourg et al.., 2014.

Deel bestemd voor de huisarts Deel 2

Deel bestemd voor de huisarts Deel 2

Figuur: Mambourg et al.., 2014.

Deel bestemd voor de huisarts Deel 2

Screening per 1000 patiënten:

Figuur: Mambourg et al.., 2014.

Deel bestemd voor de huisarts Deel 2

Figuur: Mambourg et al.., 2014.

Deel bestemd voor de huisarts Deel 2

Figuur: Mambourg et al.., 2014.

Deel bestemd voor de huisarts Deel 2

Figuur: Mambourg et al.., 2014.

Figuur: www.dekeuzemaken.be

Deel bestemd voor de patiënt Deel 2

Figuur: www.dekeuzemaken.be

Deel bestemd voor de patiënt Deel 2

Figuur: www.dekeuzemaken.be

Deel bestemd voor de patiënt Deel 2

Figuur: www.dekeuzemaken.be

Deel bestemd voor de patiënt Deel 2

Figuur: www.dekeuzemaken.be

Deel bestemd voor de patiënt Deel 2

Figuur: www.dekeuzemaken.be

Deel bestemd voor de patiënt Deel 2

Onze evaluatie van de ‘Beslishulp’ Deel 2

Meerwaarde en gebruiksgemak

Beslishulp: deel voor de arts • aanreiken van wetenschappelijke kennis, snel

paraat en up-to-date

• bevorderen van uniformiteit tussen artsen

Beslishulp: deel voor arts-patiënt • concrete leidraad voor de consultatie

• moduleerbaar naar tijd en noodzaak

• visuele ondersteuning

• stimuleert discussie

De Keuze Maken: deel voor de patiënt • wetenschappelijk onderbouwde informatie

• volledige kennis van de problematiek

• gaat na wat patiënt belangrijk vindt

Onze evaluatie van de ‘Beslishulp’ Deel 2

Verbeterpunten

Beslishulp: deel voor arts doelgroep met plasklachten?

Beslishulp: deel voor arts-patiënt ICE worden niet in rekening gebracht

De Keuze Maken: deel voor de patiënt • enkel als goede motivatie en tijd, voldoende

opleiding, familiariteit met kansberekening

• weinig visuele ondersteuning

• ICE worden niet in rekening gebracht

Meerwaarde en gebruiksgemak

Beslishulp: deel voor de arts • aanreiken van wetenschappelijke kennis, snel

paraat en up-to-date

• bevorderen van uniformiteit tussen artsen

Beslishulp: deel voor arts-patiënt • concrete leidraad voor de consultatie

• moduleerbaar naar tijd en noodzaak

• visuele ondersteuning

• stimuleert discussie

De Keuze Maken: voor de patiënt • wetenschappelijk onderbouwde informatie

• volledige kennis van de problematiek

• vragenlijst gaat na wat patiënt belangrijk vindt

• Beslissingshulpen ondersteunen de procedure van

gedeelde besluitvorming

• De meerwaarde van hun gebruik hangt af van:

Gebruiksgemak

Nut

• Aandachtspunten voor de toekomst

Gegevens uit ERSCP: updaten aan verdere

wetenschappelijke bevindingen

De ICE van de patiënt integreren in de beslissingshulp

Andere vormen: folders, waardenweegschaal, etc

Integreren in EBM-PracticeNet

Besluit Deel 2

Dank voor uw

aandacht