Omgevingsanalyse als beleidsinstrumentStrategisch omgaan met gegevens

Paul Mahieu & Jan Vanhoof

2

Inhoud

• Omdat gegevens belangrijk zijn

• 3 stellingen

• Een model

• 4 cases

• slotbeschouwing

3

Inhoud

• Omdat gegevens belangrijk zijn

• 2 stellingen

• Een model

• cases

• slotbeschouwing

4

Meten is weten

Omdat

De minister het zegt: “informatierijke schoolomgeving”

De internationale trend heet:* evidence based management* data driven decision making* data driven development

De inspectie er een zaak van maakt: “e / i / q” -scan

5

Voorontwerp van decreet betreffende de kwaliteit in het onderwijs

§ 2. Met het oog op het realiseren van de vermelde

doelstellingen, moet een onderwijsinstelling ten minste:

• 1° de onderwijsreglementering respecteren (cf. minimumdoelen, erkenningsvoorwaarden, financiering- en subsidiëringsvoorwaarden;

• 2° beschikken over voldoende beleidsvoerend vermogen daartoe;

• 3° een eigen kwaliteitssysteem hanteren, met inbegrip van een vorm van zelfevaluatie waar de regelgeving dit vereist.

6

Implicaties voor schoolbeleid?

Kortom: Om in een context van deregulering en het vergroten van de autonomie onderwijskwaliteit te waarborgen, moet de mogelijkheid van scholen om de beleidsruimte te benutten groot zijn.

• Vandaar de opkomst van termen als beleidsvoerend vermogen, beleidskracht, interne kwaliteitszorg en zelfevaluatie

• Vandaar de opkomst van geïnformeerde schoolontwikkeling

7

Meten is weten

Omdat

- Het een meerwaarde geeft aan het schoolbeleid

- Het een antwoord is op een maatschappelijke vraag/verwachting

- Het mogelijk is dank zij o.a. nieuwe wettelijke en technische opportuniteiten

8

Inhoud

• Omdat gegevens belangrijk zijn

• 2 stellingen

• Een model

• cases

• slotbeschouwing

9

2 stellingen

• Cijfers zeggen op zich niets

• Onderzoek is geen doel

10

Gegevens

Gegevens

gegevens

informatie

kennis

+ code, legende, …

+ ervaring

actie

+ wijsheid

meten

weten

doen

11

Gegevens – informatie - kennis

• 7.52 / 8.38• 8.52 / 9.38• 9.52 / 10.38• …

• 8.22 / 9.08• 9.22 / 10.08• 10.22 / 11.08• …

12

Gegevens – informatie - kennis

Antwerpen / Turnhout• 7.52 / 8.38• 8.52 / 9.38• 9.52 / 10.38• …

Turnhout / Antwerpen• 8.22 / 9.08• 9.22 / 10.08• 10.22 / 11.08• …

13

Gegevens – informatie - kennis

Antwerpen / Turnhout• 7.52 / 8.38• 8.52 / 9.38• 9.52 / 10.38• …

Turnhou / Antwerpen• 8.22 / 9.08• 9.22 / 10.08• 10.22 / 11.08• …

Vraag:Welke gegevens / kennis / vormen van kennismanagementZijn beschikbaar / nodig voor de uitbouw van kwaliteitsvol onderwijs ?

15

2 stellingen

• Cijfers zeggen op zich niets

• Onderzoek is geen doel

16

Kwaliteitszorg als systematische en geïnformeerde beleidsvoering

16

PLANNEN

DOEN

CONTROLEREN

AANPASSEN

PLANNEN

DOEN

CONTROLEREN

AANPASSEN

17

18

19

Geïnformeerde schoolontwikkeling:

Beleidsgerichte invalshoek

doeltreffende communicatie

responsief vermogen

ondersteunende relaties

gezamenlijke doelgerichtheid

geïntegreerd beleid

reflectief vermogen

gedeeld leiderschap

Geïnformeerde schoolontwikkeling

20

Geïnformeerde schoolontwikkeling:

onderzoeksgerichte invalshoek

Een heldere vraag als uitgangspunt vooropstellen

RelevantGekaderd

Werk maken van doelmatige gegevensverzameling

Een gepaste strategie voor de gegevensverzameling kiezenValiditeit bewakenBetrouwbaarheid bewaken

Bewaken van de efficiëntie en haalbaarheid

Het beantwoorden van de vraag - Interpretatie

21

Bij de interpretatie: Een gepaste basis voor beoordeling

Een normgericht referentiekader: Hoe goed doen wij het in vergelijking met anderen?

Een criteriumgericht referentiekader: Hoe goed doen wij het in vergelijking met onze eigen verwachtingen/standaarden?

Een schoolgericht referentiekader. Hoe goed doen wij het in vergelijking met voorheen?

22

Inhoud

• Omdat gegevens belangrijk zijn

• 2 stellingen

• Een model

• cases

• slotbeschouwing

23

Een model

CIPOcontext (omgeving)input (wat komt binnen)proces (hoe doen we het)output (wat gaat uit

24

Meten is weten

Een model

MRMMmacro (wereld tot Vlaanderen)regio (Antwerpen)meso (de school)micro (de klas)

25

CContext

IInput

PProces

Ooutput

Macro

Regio

Meso

Micro

Van Pisa tot ouderbezoek

26

CContext

IInput

PProces

Ooutput

Macro

Regio

Meso

Micro

5 cases

27

Inhoud

• Omdat gegevens belangrijk zijn

• 2 stellingen

• Een model

• cases

• slotbeschouwing

28

CContext

IInput

PProces

Ooutput

Macro

Regio

Meso

Micro

5 cases

29

Segregatiecurve in Antwerpen (2008)

Binnenstad Intra muros - indicatorlln 2008

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1

0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1

30

In- en uitstromers SO in Antwerpen

31

District

Bezali

District

Ekeren

District

MerksemDistrict

Antwerpen

District

Deurne

District

BorgerhoutDistrict

Berchem

District

Wilrijk

District

Hoboken

District

Antwerpen

District

Buurt

Algemene kansarmoede-index 2003

Buurten worden ingekleurd volgens hun score op dealgemene kansarmoede-index.Deze is gebaseerd op de volgende indicatoren:

- % niet werkende werkzoekenden- % OCMW-rechthebbenden (BM en LM)- % kansarme gezinnen volgens Kind en Gezin- mediaan inkomen

Maximumscore=8(hoogste graad vankansarmoede)

Bronnen:Dienst bevolking Stad Antwerpen, begin 2003VDAB, begin 2003OCMW, begin 2003Kind en Gezin, 2001-2002NIS 2000

0

1-2

3-4

5-6

7-8

32

District

Bezali

District

Ekeren

District

MerksemDistrict

Antwerpen

District

Deurne

District

BorgerhoutDistrict

Berchem

District

Wilrijk

District

Hoboken

District

Antwerpen

K271

K176

L070

K173

K172

K175

K171

L090

L17-

B782

B791

K174

G780

L100

L18-

U59-

V07-

K272

L122

F680 F691

L000

B824

Q291

R47-

T09-

R099

V322

L111

J873

U57-

U68-

J881P291

S29-

E592

U20-

Q39-

P589

U01-

V099

U69-

U47-

V391

J81-

R19-

B813

L011

B73-

K273

U09-

U10-

R28-

V11-

R180

P21-

V10-

J80-

Q17-

U41-

R44-

V373

L022

P10-

U40-

R13-

U43-

P03-

P111

R41-

U03-

U33-

P04-

R31-

U32-

U11-

B701 R23-

R43-

J820

Q201

V13-

E14-

P22-

P50-

H89-

P39-

R110

V23-

F21-

U00-

Q12-

B71-

Q03-

R401

B721

E50-

J932

Q14-

U60-

V391

G74-

T14-

U30-

P59-

D34-

J85-

P23-

R29-

P59-

U02-

R101

Q13-

D41-

T180

V01-

R20-

Q10-

P01-

T20-G53-

G54-

R21-

P20-

Q11-

P02-

Q012

U21-

B752

V14- T111

V20-

C24-

A10-

Q30-

R03-

Q072

T42-

R35-

V05-

J84-

G51-

P00-

V312

P12-

T03-

B742

T13-

T10-

F11-

C25-

Q04-

F62-

R24-R02-

S42-

D32-

R12-

Q001

P05-

S12-

T22-

V22-

A13- R05-

R39-

J072

S11-

A00-

V00-

S00-

T00-

S19-

V19-

T12-V04-

J923

Q212

R33-

S04-

H83-

S01-

S43-

S02-

T21-

F61-

H43-

C45-

A11-

V301

S41-T30-

F64-

R32-

S30-

H492

H41-

F60-

S31-

D30-

V21-

F65-

E53-

A15-

A21-

V29-

D42-

R01-

Q49-R172

E521

P242

J912

Q233

J072

E551

A12-

Q242

G522

P192

V02-

C23-

D31-

T24-

T01-

Q091

F12-

A04-C29-

D33-

T412

A01-

T23-

R30-

H40-

U31-V03-

C41-

T05-

T25-

A05-

R22-

S05-

C42-

P09-

H44- R04-

V12-

S10-

T04-

K214

J901

C43-

E15-

T39-

E131

Q021

C28-

D35-

C21-

R00-A02-

T02-

J94-

S13-

J83-

C22-

S03-

T19-

C31-

C491

E122

A03-

A14-

G59- R42-

R34-

R482

C20-

D38-

S28-A22-

L070

A081

E19-

G72-

Q052

H84-

Q222

G75-

U22-

S20-

P33-

G73-

F223

A081

G552

Schoolse vertraging Antwerpse leerlingenlager onderwijs

Schooljaar 2002-2003

Stad Antwerpen: 28,5%

Buurten waar minder dan 20 leerlingen LO wonen zijn niet ingekleurd

BronnenGegevens over scholen en leerlingen, schooljaar 2002-2003: MVG, Departement onderwijsBewerkingen door Databank Sociale Planning Antwerpen

Text

Inkleuring buurten volgens het aantal lln LOdie in de buurt wonen en schools vertraagd zijn

District

Buurt

>=10%

>=10%-<20%

>=20%-<30%

>=30%-<40%

>=40%

33

CContext

IInput

PProces

Ooutput

Macro

Regio

Meso

Micro

34

Meso-context

• bronnen:

• Het “café” om de hoek• Eigen (markt)onderzoek• Omgevingsanalyse (LOP)• Desk research van eigen gegevens (personeel, publiek,

leveranciers, …)• Raden en organen• Toekomstverkenning

35

3de jaar handel

School1

School2

School3

School4

School5

School6

School7

School8

School9

36

37

Semantische differentiaal

•Groot•Moeilijk•Wit•…

•Klein•Gemakkelijk•Zwart•…

38

Toekomstverkenning

• Backcasting• Scenario’s• Gaming en simulatie• Modellen• Netwerk-analyse• Delphi-onderzoek• SWOT-analyse

39

CContext

IInput

PProces

Ooutput

Macro

Regio

Meso

Micro

40

Meso-input

• Inhoud:

• GOK-indicatoren- Thuistaal- Trekkende bevolking- Opleiding moeder- Thuisloos- Vervangingsinkomen

• Recruteringskaarten• Schoolachterstand• Anderstalige nieuwkomers

41

Meso-input

• Bron

• LOP (schoolfiches)• Interne gegevens• CLB• Marktonderzoek

42

!(

V07-

R44-

District

Bezali

DistrictEkeren

DistrictMerksem

DistrictAntwerpen

DistrictDeurne

DistrictBorgerhout

DistrictBerchem

District Wilrijk

DistrictHoboken

DistrictAntwerpen

District

Buurt

Bron: Departement OnderwijsBewerkingen door Studiedienst Stadsobservatie

´

Schaal: 1:120.000

Rekruteringskaartschool

schooljaar 2006-2007

aantal leerlingen: 353aantal leerlingen van buiten deelgebied: 87% leerlingen van buiten deelgebied: 24,6%

adres

aantal leerlingen in de buurt die indeze school schoollopen

!( basisonderwijs

straten

park

0

1 - 6

7 - 15

16 - 24

25 - 32

43

44

CContext

IInput

PProces

Ooutput

Macro

Regio

Meso

Micro

45

Meso-proces & output

Inhoud:

Voortgang leerlingenVoortgang onderwijsprocesDoorstroming lln.

Schoolontwikkelingsproces

46

Meso-proces & output

Bron:

Zelf-evaluatiesSchooldoorlichtingAGODI via LOP (zittenblijven, doorstroom BuO)SIBO (www.schoolfeedback.be)Rapporten klassenraden

47

48

Schoolfeedbackproject als casus

• Ontwikkeling van een systeem voor • geautomatiseerde aanmaak en

distributie van schoolfeedback• voor elke school die dat wil

• Voor de leergebieden / groepen naar keuze• Op basis van toetsen & modellen ontwikkeld in

wetenschappelijk onderzoek

• Ontwikkelingsperspectief

49

Voorbeeld feedbackrapport

• Feedback op schoolniveau- Concepten

• Leerwinst• Corrigeren voor instroomkenmerken• Toegevoegde waarde

- Groeicurven - Kruistabellen- Representatie instroomkenmerken in diagrammen

(cirkel, staaf, blokken) en boxplot- Toelichtingen gestandaardiseerd

• Feedback op leerlingniveau: - ruwe vaardigheidsscores- percentielzones

50

Om af te ronden

51

Inhoud

• Omdat gegevens belangrijk zijn

• 2 stellingen

• Een model

• cases

• slotbeschouwing

52

Gebruik

• Instrumenteel: Concrete actiepunten• Conceptueel: anders kijken en een

verfijnder beeld• Symbolisch: Legitimatie voor keuzes• Strategisch: basis voor verantwoording• Motiverend en prikkelend• Leerlinggericht

53

Barrières

• Wantrouwen tegenover data• Gebrek aan opleiding • Werken met data geen deel van de job• Leerkracht = vak- en handelingsgericht,

niet datagericht• Data leidt weg van onderwijzen…• => geen datagerichte cultuur