Post on 27-Mar-2016
description
COMMUNICATIE
verschillende soorten
optisch
akoestisch
mechanisch
chemisch
dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE
de meest primitieve is de chemische
zelfs bacteriën reageren hierop
één bepaalde geur heeft één betekenis
dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE
veel voorkomende signalen zijn de akoestische
niet belangrijk voor bijen..
hebben géén orgaan dat gevoeligs is voor geluid
wel worden trillingen waargenomen
dat gebeurt vooral met de poten en de antennen
dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE
Optische signalen kunnen erg verschillend zijn
gaan vaak samen met mechanische of chemische signalen
mooi te zien als een bij vervliegt op een vreemde kast
de bij wordt hardhandig onderzocht
en bij enig verweer direct aangevallen en gestoken
dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE
Stertselen en gif-stertselen: verschillen en overeenkomsten
stertselen, met Nassanov klier duidelijk zichtbaar
gif-stertselen, zelfde karakteristieke houding van de bij, nu wordt angel zichtbaar en wordt gif geproduceerd
gif-stertselen bij onraad, bijv. als imker de kast opent
dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE
Bijendansen
Kwispeldans - voedselbron tot ca. 3 km
Rondedans - voedselbron tot ca. 100 meter
Sikkeldans - tussenvorm
dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE
Bijendansenmaakt gebruik van alle 3 soorten signalen
dinsdag 22 februari 2011
RESULTAAT VAN EEN EXPERIMENT
dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE
Kwispeldans (Karl von Frisch)
speurbijen informeren nestgenoten over richting en afstand tot de voedselbron
het aantal malen dan de dans wordt herhaald duidt op kwaliteit (suikergehalte) van het voedsel
de dans wordt onderbroken voor het uitwisselen van voedsel
door de danser te betasten met de antennen nemen ze ook de geur op van het voedsel
dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE
Kwispeldans (Karl von Frisch)
De bij kan de horizontale richting van de voedselbron t.o.v. de zon, vertalen in een verticale richting
Door de waarneming van gepolariseerd licht hoeft de zon niet werkelijk zichtbaar te zijn!
Kwispelt zij precies van onder naar boven dan ligt de bron precies richting zon
Danst een bij precies van links naar rechts, dan zal de bron zich precies 90º t.o.v. de zon bevinden
dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE
Kwispeldans (Karl von Frisch)
de afstand wordt bepaald door de kwispelfrequentie, hoe korter de afstand, des te hoger de frequentie
de dans wordt soms wat slordig uitgevoerd, waardoor afwijkende info kan ontstaan
=> aantal malen herhaald, waardoor bijen in staat zijn een gemiddelde te berekenen
dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE
Kwispeldans
de hoek gevormd door de stand van de zon en de richting van de voedselbron wordt teruggevonden in de hoek tussen loodrecht en de richting van de kwispelgang
dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE
Kwispeldans
Bijen bezitten haarjtes in hals en taille voor oriëntatie in de ruimte
dinsdag 22 februari 2011
COMMUNICATIE
Rondedans
Wordt uitgevoerd als voedselbron dichtbij (tot ca. 100 m) is
Deze afstand (100 m) verschilt van ras tot ras
COMMUNICATIE
dinsdag 22 februari 2011
GELUIDEN IN HET BIJENVOLK
Bijen zijn doof....
Wel ervaren zij bij bepaalde geluiden een trilling, die voor bijen een duidelijk signaal zijn
Zoemtoon, te horen op zomeravond bij “tevreden” volk
Steektoon, als ze bedreigt of verstoord worden
“Sissen”, bij honger of grote dorst
“Huilen”, als het volk moerloos is
dinsdag 22 februari 2011
GELUIDEN IN HET BIJENVOLK
Bijen zijn doof....
Wel ervaren zij bij bepaalde geluiden een trilling, die voor bijen een duidelijk signaal zijn
Bruisen, bij een korte storing, bijv. een klop tegen kast
Tuten, van pas uitgelopen moeren
Kwaken, van nog niet uitgelopen moeren
Dansgeluiden, geproduceerd tijdens het kwispelen
dinsdag 22 februari 2011
DRACHT
Voor voedsel erg afhankelijk van planten, met name bloemen
Omgekeerd is ca. 80% van de Noord-Europese plantensoorten afhankelijk van insecten voor hun bestuiving en zaadzetting (en dus voor hun voortplanting)
De bestuivende insecten brengen door hun gedrag stuifmeel over van de ene bloem op de andere, waardoor bestuiving plaats vindt
Bijen
dinsdag 22 februari 2011
dinsdag 22 februari 2011
DRACHT
Bijen bestuiven niet uit liefhebberij...
Zij worden daartoe aangezet door de bloemen, die als tegenprestatie nectar of stuifmeel, of beide leveren
Insecten gebruiken dit als voedsel
Bloemen die afhankelijk zijn van insecten om bestoven te worden, zijn aantrekkelijk in de vorm van kleur en geur
Bijen
dinsdag 22 februari 2011
DRACHT
Wil je dus succesvol imkeren, dan moet je op de hoogte zijn van wat er groeit en bloeit in de omgeving (straal van 3 km) van je bijenstand!!
Alle planten die voedsel kunnen leveren aan de bijen en die voor het volk bereikbaar zijn heten samen de bijenweide
dinsdag 22 februari 2011
DRACHT
Alle planten die voedsel kunnen leveren aan de bijen en die voor het volk bereikbaar zijn heten samen de bijenweide
Alle planten die voedsel kunnenleveren aan de bijen en die voor het volk bereikbaar zijn heten samen de bijenweide
dinsdag 22 februari 2011
BIJENWEIDE
De bijenweide kan van jaar tot jaar verschillen, door
invloed van het weer
grondwaterstand
en andere factoren (bijv. snoei)
dinsdag 22 februari 2011
dinsdag 22 februari 2011
ONDERSCHEID IN DRACHT
Voorjaarsdracht (tot mei)
Zomerdracht (juni - juli)
Najaarsdracht (vanaf augustus)
Hoofddracht: veel (massaal) voorkomende bloemen in een bepaalde periode
Nevendracht: bloemen die naast de hoofddracht redelijk bevlogen worden
Kijkend naar het belang voor de bijen spreekt men van:
dinsdag 22 februari 2011
dinsdag 22 februari 2011
HONING
Winnen en verwerken
dinsdag 22 februari 2011
HONING
Wat is honing?de grondstof voor honing is:
NECTAR
dinsdag 22 februari 2011
HONING
NECTAR
Wordt geproduceerd door nectarklieren of nectariën in de bloem
Soms (bijv. bij de kers) komen ook buiten de bloem (extra-florale) nectariën voor
dinsdag 22 februari 2011
dinsdag 22 februari 2011
HONING
Planten maken van koolzuurgas (CO2) en water mbv zonlicht en bladgroen suikeren zuurstof.
Suiker vind je in 3 vormen:
Saccharose (bietsuiker)
glucose
fructose
Saccharose
FructoseGlucose
dinsdag 22 februari 2011
SUIKERS
Suiker vind je in 3 vormen:
Saccharose (bietsuiker)
glucose
fructose
Saccharose
FructoseGlucose
Maltose
dinsdag 22 februari 2011
dinsdag 22 februari 2011
HONING
Deze zijn ook in honing te vinden
Voor bijen is saccharose onverteerbaar...
wordt omgezet (geïnverteerd) door het enzym invertase, in glucose en fructose
Deze omzetting gaat na het slingeren gewoon door, ook nog nadat de honing gepot is
Het stopt als door verhitting het enzym kapot gemaakt wordt
dinsdag 22 februari 2011
Het enzym-gehalte in de honing neemt af in de tijd
Kan worden bepaald in het laboratorium
Vaak is dat het enzym distase (amylase)
Wettelijk vastgesteld minimum is 8 éénheden
De bij zet polysacchariden om mbv het enzym amylase in bijv. maltose en enkelvoudige suikers (resp. di- en mono-sacchariden)
DE OUDERDOM VAN HONING
dinsdag 22 februari 2011
DE OUDERDOM VAN HONING
Als een zuur inwerkt op hexosen (hexo = 6 koolstof atomen) ontstaat HMF (hydroxymethylfurfural)
HMF onstaat door dehydratie van het suikermolekuul
Verhitting van honing bevordert dit proces
HMF is giftig voor bijen boven 30 ppm
HMF is “niet giftig” voor mensen
Het wettelijk toegestane maximum bedraagt 40 ppm, in tropische honing 80 ppm
dinsdag 22 februari 2011
NECTAR
Bestaat uit:
gemiddeld een suikergehalte van 20%
de overige 80% is water
bijen voegen enzymen toe
en verwijderen door indampen water, waardoor honing ontstaat
iedere plantensoort geeft zijn eigen specifieke kenmerken mee aan de honing (kleur, geur, consistentie en smaak)
dinsdag 22 februari 2011
dinsdag 22 februari 2011
NECTAR - HONING
Energiebron voor o.a.
spieren => beweging
warmteproductie (in trilling brengen van vleugelspieren)
wasproductie
vetopslag
dinsdag 22 februari 2011
NECTAR - HONING
Indampen van nectar
Wanneer gehalte aan suikers > 80% , dan wordt de raat verzegeld (honing is rijp)
Gebeurt met dekseltje van bijenwas
Hierdoor is opname van water niet meer mogelijk (luchtdicht)
Honing is hygroscopisch (trekt water aan)....
dinsdag 22 februari 2011
OOGSTEN VAN HONING
Er mag alleen honing worden geoogst van raten die voor meer dan 75% verzegeld zijn
Als “onrijpe” honing wordt geoogst, kan deze gaan gisten omdat watergehalte te hoog is.
De van nature in honing voorkomende gisten zetten de suikers om in alcohol en koolzuurgas (CO2)
Honingraten uit de BK zijn voor de bijen!!
dinsdag 22 februari 2011
OOGSTEN VAN HONING
2, 3 of 4 raams slingers
Dit slaat op BK-raams formaat
Het aantal HK-ramen is meestal het dubbele
Naast tangentiale slingers bestaan er ook radiale slingers
Soorten slingers
dinsdag 22 februari 2011
OOGSTEN VAN HONING
Wel slingeren Niet slingerendinsdag 22 februari 2011
OOGSTEN VAN HONING
Voor het slingeren moeten de wasdekseltjes worden verwijderd
Dit ontzegelen gebeurt met een ontzegelvork
dinsdag 22 februari 2011
OOGSTEN VAN HONING
Of met een ontzegelmes...
dinsdag 22 februari 2011
OOGSTEN VAN HONING
De ontzegelde raten komen in de slinger terecht
dinsdag 22 februari 2011
OOGSTEN VAN HONING
Door de middelpuntvliedende kracht wordt de honing tegen de wand geslingerd
En loopt dan langs de wand van de slinger naar de bodem
dinsdag 22 februari 2011
OOGSTEN VAN HONING
Door de snijkraan te openen kan de honing via de honing-zeef opgevangen worden in een emmer (evt. RVS)
De dubbele honingzeef, grof gevolgd door fijn, houdt wasdeeltjes tegen
dinsdag 22 februari 2011
OOGSTEN VAN HONING
Vervolgens de honing enige dagen laten rusten (klaren)
Liefst in een warme omgeving
Luchtbelletjes die tijdens het slingeren zijn ontstaan kunnen ontsnappen
De honing kan uitgevuld worden...
dinsdag 22 februari 2011
BEWERKEN VAN HONING
Honing gaat vroeg of laat kristalliseren...
Flink roeren tijdens dit proces zorgt ervoor dat er geen grote kristallen ontstaan
Hierdoor blijft de honing smeerbaar
dinsdag 22 februari 2011
BEWERKEN VAN HONING
Koolzaadhoning kristalliseert bijvoorbeeld erg hard uit...
Mechanisch roeren mbv. een boormachine kan hier dienst doen
Er ontstaat dan geleiachtige honing (crème honing)
dinsdag 22 februari 2011
WELKE FACTOREN BEÏNVLOEDEN KRISTALLISATIE
Verhouding suikers in de honing
Temperatuur
Kristallisatiekernen
dinsdag 22 februari 2011
WELKE FACTOREN BEÏNVLOEDEN KRISTALLISATIE
Verhouding suikers in de honing
Veel glucose: kleine kristallen, snelle kristallisatie
Veel Saccharose: snel, hard en grof
Fructose: blijft stroperig
dinsdag 22 februari 2011
WELKE FACTOREN BEÏNVLOEDEN KRISTALLISATIE
Temperatuur
Minder dan 10ºC of meer dan 25ºC: vertraagde kristalvorming
Ideaal: 15ºC (vandaar koud zetten)
Vorst: géén kristalvorming
dinsdag 22 februari 2011
WELKE FACTOREN BEÏNVLOEDEN KRISTALLISATIE
Kristallisatiekernen
Zetten kristallisatie in gang
Hoe meer kernen, hoe kleiner de kristallen en hoe meer kristal-aanzet
Verspreiding van de kernen in de honing (vandaar roeren)
dinsdag 22 februari 2011
HONING BOTTELEN
Afvullen tot de vulrand
Hoger mag, maar deksel moet schoon blijven
Vaste honing weer vloeibaar maken door “au bain Marie” te verwarmen op 40ºC
Niet hoger, want dan gaan de enzymen in de honing kapot
dinsdag 22 februari 2011
WETTELIJKE EISEN
max. 20% water
heidehoning max. 23% water (bevat 3% eiwit)
HMF < 40 mg/kg (vers bevat ca. 3-5 mg/kg). Toename is 1-2 mg/kg/maand
Tht niet langer dan 2 jaar
dinsdag 22 februari 2011
WETTELIJKE EISEN
Honing
Inhoud in gram
Naam en adres imker/verkoper
Tht
Code productie-partij
Etikettering
dinsdag 22 februari 2011
MAG OP ETIKET
Botanische herkomst (grootste deel)
Geografische herkomst
Eventuele extra kwaliteits-aanduiding
Etikettering
dinsdag 22 februari 2011
HUISWERK
Bestudeer hoofdstuk BIJENGEZONDHEID (blz 92)
dinsdag 22 februari 2011