les_5_communicatie_dracht_en_honing_klein

COMMUNICATIE

verschillende soorten

optisch

akoestisch

mechanisch

chemisch

dinsdag 22 februari 2011

COMMUNICATIE

de meest primitieve is de chemische

zelfs bacteriën reageren hierop

één bepaalde geur heeft één betekenis


COMMUNICATIE

veel voorkomende signalen zijn de akoestische

niet belangrijk voor bijen..

hebben géén orgaan dat gevoeligs is voor geluid

wel worden trillingen waargenomen

dat gebeurt vooral met de poten en de antennen


COMMUNICATIE

Optische signalen kunnen erg verschillend zijn

gaan vaak samen met mechanische of chemische signalen

mooi te zien als een bij vervliegt op een vreemde kast

de bij wordt hardhandig onderzocht

en bij enig verweer direct aangevallen en gestoken


COMMUNICATIE

Stertselen en gif-stertselen: verschillen en overeenkomsten

stertselen, met Nassanov klier duidelijk zichtbaar

gif-stertselen, zelfde karakteristieke houding van de bij, nu wordt angel zichtbaar en wordt gif geproduceerd

gif-stertselen bij onraad, bijv. als imker de kast opent


COMMUNICATIE

Bijendansen

Kwispeldans - voedselbron tot ca. 3 km

Rondedans - voedselbron tot ca. 100 meter

Sikkeldans - tussenvorm


COMMUNICATIE

Bijendansenmaakt gebruik van alle 3 soorten signalen


RESULTAAT VAN EEN EXPERIMENT


COMMUNICATIE

Kwispeldans (Karl von Frisch)

speurbijen informeren nestgenoten over richting en afstand tot de voedselbron

het aantal malen dan de dans wordt herhaald duidt op kwaliteit (suikergehalte) van het voedsel

de dans wordt onderbroken voor het uitwisselen van voedsel

door de danser te betasten met de antennen nemen ze ook de geur op van het voedsel


COMMUNICATIE


De bij kan de horizontale richting van de voedselbron t.o.v. de zon, vertalen in een verticale richting

Door de waarneming van gepolariseerd licht hoeft de zon niet werkelijk zichtbaar te zijn!

Kwispelt zij precies van onder naar boven dan ligt de bron precies richting zon

Danst een bij precies van links naar rechts, dan zal de bron zich precies 90º t.o.v. de zon bevinden


COMMUNICATIE


de afstand wordt bepaald door de kwispelfrequentie, hoe korter de afstand, des te hoger de frequentie

de dans wordt soms wat slordig uitgevoerd, waardoor afwijkende info kan ontstaan

=> aantal malen herhaald, waardoor bijen in staat zijn een gemiddelde te berekenen


COMMUNICATIE

Kwispeldans

de hoek gevormd door de stand van de zon en de richting van de voedselbron wordt teruggevonden in de hoek tussen loodrecht en de richting van de kwispelgang


COMMUNICATIE

Kwispeldans

Bijen bezitten haarjtes in hals en taille voor oriëntatie in de ruimte


COMMUNICATIE

Rondedans

Wordt uitgevoerd als voedselbron dichtbij (tot ca. 100 m) is

Deze afstand (100 m) verschilt van ras tot ras

COMMUNICATIE


GELUIDEN IN HET BIJENVOLK

Bijen zijn doof....

Wel ervaren zij bij bepaalde geluiden een trilling, die voor bijen een duidelijk signaal zijn

Zoemtoon, te horen op zomeravond bij “tevreden” volk

Steektoon, als ze bedreigt of verstoord worden

“Sissen”, bij honger of grote dorst

“Huilen”, als het volk moerloos is


GELUIDEN IN HET BIJENVOLK

Bijen zijn doof....

Wel ervaren zij bij bepaalde geluiden een trilling, die voor bijen een duidelijk signaal zijn

Bruisen, bij een korte storing, bijv. een klop tegen kast

Tuten, van pas uitgelopen moeren

Kwaken, van nog niet uitgelopen moeren

Dansgeluiden, geproduceerd tijdens het kwispelen


DRACHT

Voor voedsel erg afhankelijk van planten, met name bloemen

Omgekeerd is ca. 80% van de Noord-Europese plantensoorten afhankelijk van insecten voor hun bestuiving en zaadzetting (en dus voor hun voortplanting)

De bestuivende insecten brengen door hun gedrag stuifmeel over van de ene bloem op de andere, waardoor bestuiving plaats vindt

Bijen


DRACHT

Bijen bestuiven niet uit liefhebberij...

Zij worden daartoe aangezet door de bloemen, die als tegenprestatie nectar of stuifmeel, of beide leveren

Insecten gebruiken dit als voedsel

Bloemen die afhankelijk zijn van insecten om bestoven te worden, zijn aantrekkelijk in de vorm van kleur en geur

Bijen


DRACHT

Wil je dus succesvol imkeren, dan moet je op de hoogte zijn van wat er groeit en bloeit in de omgeving (straal van 3 km) van je bijenstand!!

Alle planten die voedsel kunnen leveren aan de bijen en die voor het volk bereikbaar zijn heten samen de bijenweide


DRACHT

Alle planten die voedsel kunnen leveren aan de bijen en die voor het volk bereikbaar zijn heten samen de bijenweide

Alle planten die voedsel kunnenleveren aan de bijen en die voor het volk bereikbaar zijn heten samen de bijenweide


BIJENWEIDE

De bijenweide kan van jaar tot jaar verschillen, door

invloed van het weer

grondwaterstand

en andere factoren (bijv. snoei)


ONDERSCHEID IN DRACHT

Voorjaarsdracht (tot mei)

Zomerdracht (juni - juli)

Najaarsdracht (vanaf augustus)

Hoofddracht: veel (massaal) voorkomende bloemen in een bepaalde periode

Nevendracht: bloemen die naast de hoofddracht redelijk bevlogen worden

Kijkend naar het belang voor de bijen spreekt men van:


HONING

Winnen en verwerken


HONING

Wat is honing?de grondstof voor honing is:

NECTAR


HONING

NECTAR

Wordt geproduceerd door nectarklieren of nectariën in de bloem

Soms (bijv. bij de kers) komen ook buiten de bloem (extra-florale) nectariën voor


HONING

Planten maken van koolzuurgas (CO2) en water mbv zonlicht en bladgroen suikeren zuurstof.

Suiker vind je in 3 vormen:

Saccharose (bietsuiker)

glucose

fructose

Saccharose

FructoseGlucose


SUIKERS

Suiker vind je in 3 vormen:

Saccharose (bietsuiker)

glucose

fructose

Saccharose

FructoseGlucose

Maltose


HONING

Deze zijn ook in honing te vinden

Voor bijen is saccharose onverteerbaar...

wordt omgezet (geïnverteerd) door het enzym invertase, in glucose en fructose

Deze omzetting gaat na het slingeren gewoon door, ook nog nadat de honing gepot is

Het stopt als door verhitting het enzym kapot gemaakt wordt


Het enzym-gehalte in de honing neemt af in de tijd

Kan worden bepaald in het laboratorium

Vaak is dat het enzym distase (amylase)

Wettelijk vastgesteld minimum is 8 éénheden

De bij zet polysacchariden om mbv het enzym amylase in bijv. maltose en enkelvoudige suikers (resp. di- en mono-sacchariden)

DE OUDERDOM VAN HONING


DE OUDERDOM VAN HONING

Als een zuur inwerkt op hexosen (hexo = 6 koolstof atomen) ontstaat HMF (hydroxymethylfurfural)

HMF onstaat door dehydratie van het suikermolekuul

Verhitting van honing bevordert dit proces

HMF is giftig voor bijen boven 30 ppm

HMF is “niet giftig” voor mensen

Het wettelijk toegestane maximum bedraagt 40 ppm, in tropische honing 80 ppm


NECTAR

Bestaat uit:

gemiddeld een suikergehalte van 20%

de overige 80% is water

bijen voegen enzymen toe

en verwijderen door indampen water, waardoor honing ontstaat

iedere plantensoort geeft zijn eigen specifieke kenmerken mee aan de honing (kleur, geur, consistentie en smaak)


NECTAR - HONING

Energiebron voor o.a.

spieren => beweging

warmteproductie (in trilling brengen van vleugelspieren)

wasproductie

vetopslag


NECTAR - HONING

Indampen van nectar

Wanneer gehalte aan suikers > 80% , dan wordt de raat verzegeld (honing is rijp)

Gebeurt met dekseltje van bijenwas

Hierdoor is opname van water niet meer mogelijk (luchtdicht)

Honing is hygroscopisch (trekt water aan)....


OOGSTEN VAN HONING

Er mag alleen honing worden geoogst van raten die voor meer dan 75% verzegeld zijn

Als “onrijpe” honing wordt geoogst, kan deze gaan gisten omdat watergehalte te hoog is.

De van nature in honing voorkomende gisten zetten de suikers om in alcohol en koolzuurgas (CO2)

Honingraten uit de BK zijn voor de bijen!!


OOGSTEN VAN HONING

2, 3 of 4 raams slingers

Dit slaat op BK-raams formaat

Het aantal HK-ramen is meestal het dubbele

Naast tangentiale slingers bestaan er ook radiale slingers

Soorten slingers


OOGSTEN VAN HONING

Wel slingeren Niet slingerendinsdag 22 februari 2011

OOGSTEN VAN HONING

Voor het slingeren moeten de wasdekseltjes worden verwijderd

Dit ontzegelen gebeurt met een ontzegelvork


OOGSTEN VAN HONING

Of met een ontzegelmes...


OOGSTEN VAN HONING

De ontzegelde raten komen in de slinger terecht


OOGSTEN VAN HONING

Door de middelpuntvliedende kracht wordt de honing tegen de wand geslingerd

En loopt dan langs de wand van de slinger naar de bodem


OOGSTEN VAN HONING

Door de snijkraan te openen kan de honing via de honing-zeef opgevangen worden in een emmer (evt. RVS)

De dubbele honingzeef, grof gevolgd door fijn, houdt wasdeeltjes tegen


OOGSTEN VAN HONING

Vervolgens de honing enige dagen laten rusten (klaren)

Liefst in een warme omgeving

Luchtbelletjes die tijdens het slingeren zijn ontstaan kunnen ontsnappen

De honing kan uitgevuld worden...


BEWERKEN VAN HONING

Honing gaat vroeg of laat kristalliseren...

Flink roeren tijdens dit proces zorgt ervoor dat er geen grote kristallen ontstaan

Hierdoor blijft de honing smeerbaar


BEWERKEN VAN HONING

Koolzaadhoning kristalliseert bijvoorbeeld erg hard uit...

Mechanisch roeren mbv. een boormachine kan hier dienst doen

Er ontstaat dan geleiachtige honing (crème honing)


WELKE FACTOREN BEÏNVLOEDEN KRISTALLISATIE

Verhouding suikers in de honing

Temperatuur

Kristallisatiekernen



Verhouding suikers in de honing

Veel glucose: kleine kristallen, snelle kristallisatie

Veel Saccharose: snel, hard en grof

Fructose: blijft stroperig



Temperatuur

Minder dan 10ºC of meer dan 25ºC: vertraagde kristalvorming

Ideaal: 15ºC (vandaar koud zetten)

Vorst: géén kristalvorming



Kristallisatiekernen

Zetten kristallisatie in gang

Hoe meer kernen, hoe kleiner de kristallen en hoe meer kristal-aanzet

Verspreiding van de kernen in de honing (vandaar roeren)


HONING BOTTELEN

Afvullen tot de vulrand

Hoger mag, maar deksel moet schoon blijven

Vaste honing weer vloeibaar maken door “au bain Marie” te verwarmen op 40ºC

Niet hoger, want dan gaan de enzymen in de honing kapot


WETTELIJKE EISEN

max. 20% water

heidehoning max. 23% water (bevat 3% eiwit)

HMF < 40 mg/kg (vers bevat ca. 3-5 mg/kg). Toename is 1-2 mg/kg/maand

Tht niet langer dan 2 jaar


WETTELIJKE EISEN

Honing

Inhoud in gram

Naam en adres imker/verkoper

Tht

Code productie-partij

Etikettering


MAG OP ETIKET

Botanische herkomst (grootste deel)

Geografische herkomst

Eventuele extra kwaliteits-aanduiding

Etikettering


HUISWERK

Bestudeer hoofdstuk BIJENGEZONDHEID (blz 92)


les_5_communicatie_dracht_en_honing_klein

Documents

Transcript of les_5_communicatie_dracht_en_honing_klein