Goede Keizers, Slechte KeizersDe tijd van de Republiek is voorbij

Late KeizertijdChristendom

Schrijf je gegevens op! Naam, studentnummer, werkgroep

Lees het tentamen doorPlan de benodigde tijdLees de vragen goedLet op spellingGeef duidelijk en uitgebreid antwoordMening mét argumentenJaartallen!!! Bij benadering dan decennia

Donderdag 19u tentamen training van de UHSK aanmelden: info@UHSK.nl (nog maar een paar plaatsen)

TENTAMEN 6 dagen!!!

VandaagKorte uitleg A-

vragenReader vragenThematische aanpak

Rest readerBehandelen

nagekeken opdracht

PlanningMorgen

De keizers van de eerste drie eeuwenJulisch-Claudische huis: 27 v.C. – 68 n.C.

Augustus – Tiberius – Caligula – Claudius - NeroVierkeizerjaar: 68-69

Galba – Otho – Vitellius – VespasianusFlavische huis: 69-96

Vespasianus – Titus - DomitianusAdoptiefkeizers: 96-192

Nerva – Trajanus – Hadrianus – Antoninus Pius – Marcus Aurelius – Commodus

Severische dynastie: 192-235Septimius Severus – Caracalla – Alexander Severus

Soldatenkeizers: 235-284Diocletianus (Tetrarchie): 284-305

Externe problemenVerhoogde druk op de rijksgrenzen in het

noordwestenGermaanse stammen zorgden voor onrust in de

noordwestelijke provinciesGrote gebieden geplunderd en verwoestIn 170 na Chr. dringen Germanen door tot in Italië

Ook verhoogde druk op de grenzen in het oostenParthische rijk werd opgeslokt door het Nieuw-

Perzische rijk der Sassaniden (226-640 na Chr.)De Sassaniden wilden het oude rijk van Cyrus herstellen

en bedreigden daarbij vele oostelijke Romeinse provincies

Interne problemenLegers konden externe druk niet aanRomeins burgerrecht was niet meer exclusiefGebrek aan militaire ervaring onder de

legerofficierenLegerkampen waren sterk geregionaliseerdRijk was niet meer berekend op hoge uitgaven voor

defensieBelastingstelsel onvoldoendeWaarde van de munt daalde

Keizer GallienusEén van de soldatenkeizersRegeerde van 253-268 na

Chr.Hervormingen:

260: Senatoren waren voortaan uitgesloten van het bekleden van officiersposten

Zone-verdediging in de diepte

Rond 255: Overschakeling op mobiele troepen

“Generale staf”

Crisis van de derde eeuw

Keizer DiocletianusRegeerde van 284-305

na Chr.Maakte einde aan de

‘crisis van de derde eeuw’

Probeerde herhaling te voorkomen door aantal hervormingen

ProblemenMilitaire problemenFinanciele problemenDynastieke problemenChristendom

Hervormingen van DiocletianusBestuur

Instelling tetrarchieVerdubbeling aantal

provinciesUitbreiding en

professionalisering van het ‘ambtenarenapparaat’

Senaat verloor bevoorrechte positie

Diocesen in 395

Hervormingen van DiocletianusBestuur

Instelling tetrarchie Verdubbeling aantal

provincies Uitbreiding en

professionalisering van het ‘ambtenarenapparaat’

Senaat verloor bevoorrechte positie

Militair Toename aantal soldaten Formatie mobiele legers Fortenbouw langs grenzen Verbetering infrastructuur

Hervormingen: VervolgPresentatie keizerschap

Verheven keizer (dominus). Afstand tussen keizer en onderdanen

FinancieelHervorming belastingstelsel

ChristendomGrote christenvervolging 303 na Chr.

Keizer ConstantijnRegeerde van 306-337 na Chr.Bekend om zijn bekering tot het christendom en het

bevoordelen van de christenen

Hervormingen van ConstantijnNieuwe hoofdstad, nl. ConstantinopelSenatoren kregen weer een belangrijke plaats in het rijksbestuurNieuwe mobiele legereenheden, bestaande uit barbarenOpkomst GermanenUitbreiding bureaucratie en hofhoudingOpvoering militaire budget Instelling nieuwe belastingen en verhoging oude belastingen322: Versterking van greep van grootgrondbezitters op hun

pachtersStabilisatie muntwezen d.m.v. de solidusOntkoppeling van militaire en civiele posten, bijv. de

praetoriaanse prefect wordt een civiele functieToestaan christendom

Christendom• Christendom was populair zowel onder de ontwortelde

stedelijke bevolking (gelijkheid) als onder de stedelijke elite (monotheïsme)

ChristendomOvereenkomsten

Christenen erkenden net als de Joden slechts één god en verwierpen alle andere goden.

Net als enkele oosterse religies die in de keizertijd zich verbreidden (cultus van Isis en Osiris, Mithrascultus en de Cybelecultus) was het christendom niet aan steden of volkeren gebonden.

VerschillenMonotheisme (zowel overeenkomst als verschil)Nieuwe religie en dat is geen aanbeveling in de oudheid

Verspreiding christendomWerk van apostelenMet name Paulus van Tarsus speelt een grote rol

N.B. Was eerst vervolger van christenen!Nadruk op geloof in de opstanding van Jezus na diens

dood

Reactie op christendomReactie Romeinse overheersers:

Over het algemeen stonden de Romeinse regeerders tolerant tegenover vreemde godsdiensten. Ze eisten alleen dat Romeinse burgers bereid zouden zijn mee te offeren en te bidden tot de Romeinse staatsgoden en ze traden op tegen verstoringen van de openbare orde (bij bijv. Bacchusfeesten).

Voorbeelden van tolerantie: de mysterieculten (Isis en Osiris, Demeter), het jodendom, de Bacchuscultus, de verering van Mithras en de Cybelecultus.

Reactie op christendomMinder tolerant tegenover het christendom.MonotheïsmeChristendom anders dan jodendom

Nieuwe religieIntrovert karakterEucharistie was kannibalismeBeschuldigingen van incest

“the Jews, who were, so to speak, licensed atheists.”De Ste. Croix p. 240

“The Jews were a people which followed, the Christians a sect which deserted, the religion of their fathers.”

Quote Gibbon, zie De Ste. Croix p. 240

Grootste probleem: Christenen weigerden mee te doen met de Romeinse keizercultus. Dit was onacceptabel.

Pogingen om christenen tot deelname te dwingen leidden eerder tot martelaarschappen dan tot

geloofsafval door christenen.

Romeinse Rijk: Oost en westWesten:

Germaanse volken vestigen zich binnen de rijksgrenzenPlundering Rome in 410 door de VisigothenVestigen zich in zuidelijk GalliëAngelsaksen in Brittannië

Oosten:Dichter bevolkt, sterker geürbaniseerd en welvarenderConstantinopel werd het nieuwe RomeOnder Theodosius en Justianianus codificatie van het

Romeinse rechtNa Theodosius wordt het Rijk definitief opgesplitst