Van denken aan loslaten tot verkopen of overdragen

Wat na de professionele carrière van uw cliënt?

Bank J. Van Breda & C° Gespecialiseerde adviesbank voor ondernemers & vrije beroepen

gdgd

Klanten helpen de juiste financiële keuzes te maken

op sleutelmomenten in het leven

Overzicht programma

1. Marktcontext

2. Waardering KMO + optimalisatie

3. Familiale overdracht

4. Verkoop van het familiebedrijf

Situering KMO & zelfstandigen

• “Op basis van VKBO databank zijn er in Vlaanderen 78.978 KMO’s waarvan zaakvoerder ouder dan 50 jaar werkzaam is. 44.553 KMO’s hebben een zaakvoerder ouder dan 55 jaar.”

• “De SERV schat dat er in Vlaanderen jaarlijks ongeveer 13.500 ondernemingen van eigenaar zullen veranderen.”

Bronnen: Stoppen is starten (UNIZO 2015), Vandorpe Gilles Bedrijfsoverdracht in Vlaanderen (AMS & Uhasselt 2015), Eddy Laveren & Tensie Steijvers

Hoe zien familiebedrijven de toekomst?

Een kwart van de familiebedrijven verandert de komende vijf jaar van eigenaar. De voorkeur gaat daarbij naar de kinderen van de huidige eigenaar.”

0,00%5,00%10,00%15,00%20,00%25,00%30,00%35,00%40,00%45,00%50,00%

Andere

Niet van toepassing/ben ik niet…

Stopzetting activiteiten

Schenking

Overdracht aan de familie

Overdracht aan de volgende…

Verkoop aan het management

Verkoop aan derden buiten familie

2015

2013

2011

45% Extern

27% Intern

17% Stopzetting

Bron: Stoppen is starten (UNIZO 2015), Vandorpe Gilles Familiebedrijvenbarometer (De Tijd 1/02/2018), Lambrecht Johan &

Bouckaert Wouter

Binnen welke termijn zien ze de overdracht?

18% 24% 25% 18% 15%

Binnen de 2 jaar Binnen 2 - 5 jaar

Na 5 jaar Nog niet aangedacht

Niet van toepassing/nooit

Bron: Stoppen is starten (UNIZO 2015), Vandorpe Gilles

Familiebedrijven zijn niet klaar voor toekomst Voka Limburg (11/04/2017), Johan Grauwels

Persoonlijke redenen

Wat zijn redenen om over te laten?

Cijfers die duiden

Leeftijd

Familiale redenen

Financiële & economische

redenen

Leeftijd, gezondheid, herbronnen time for

change

Interne overdracht: Opvolgers zijn er klaar

voor

Verkoop: Slechte vooruitzichten, goede prijs,

meerwaardebelasting

Verkoop: Geen opvolging of complexe

familiale successie

Interne overdracht: Overnemers kunnen het

financieren, tijdige successieplanning,

meerwaardebelasting

Bron: Bedrijfsoverdracht in Vlaanderen (AMS & Uhasselt 2015), Eddy Laveren & Tensie Steijvers

Overzicht programma

1. Marktcontext

2. Waardering KMO + optimalisaties

Waarderingsprincipes

Continuïteit van de onderneming

Stand Alone Waarde & prijs zijn niet gelijk

Waarde is 100% van de aandelen

100%

Specifiek voor KMO

Normalisatie cijfers

Beschikbare informatie

Afhankelijkheid zaakvoerder

Afhankelijkheid klanten & leveranciers

SWOT analyse

12

Niche-activiteit Sterke innovatie Recurrente onderhoudscontracten Gedifferenitieerd aanbod B-2-C tot B-2-B Kwalitatief technisch personeel

Strengths (Sterktes)

Onvoldoende klantenopvolging Rendement Structuur in de organisatie

Weaknesses (Zwaktes)

Commerciële uitbouw Verhogen efficiëntie & verminderen productiekost Consolidatie in de sector

Opportunities (Opportuniteiten)

Investeringen stopzetten Continuïteit van het product Afhankelijkheid van zaakvoerders Google & doe-het-zelf pakketten

Threats (Bedreigingen)

Verschillende methodes

Substantië

le waarde

Rendement

swaarde Vergelijken

de waarde Toetsing

aan

financiering

Verschillende methodes

Substantië

le waarde

• De waarde wordt berekend door de som van alle activa minus alle

schulden…

Aan marktwaarde rekening houdend met belastingen

Boekhoudkundig

eigen vermogen

Voordelen

Geeft duidelijk beeld

Vaak minimumwaarde

Voor vastgoedvennootschappen & holdings

Nadelen

Houdt geen rekening met toekomstige winsten

Aandachtspunten

Herwaardering materiële vaste

activa

Meer of minderwaarde voorraden

Oninbare vorderingen

Rekening courant actief

Waardering Financiële vaste activa

& geldbeleggingen

Activa Passiva

Latente schulden mbt

milieusanering

Te verwachten veroordelingen

inzake rechtsgedingen

Latente belastingschulden

Verdoken passiva

Schulden mbt latente meerwaarden

Rekening courant passief

Rendementswaarde

• De waarde wordt berekend door de

toekomstige vrije cashflows

gedurende een bepaalde periode

verdisconteerd naar vandaag

Rendements-

waarde

Voordelen

Belangrijk voor terugbetaling bij financiering Stabiele cashflows zijn belangrijk

Nadelen

Toekomstige winsten laten zich moeilijk

voorspellen

Welke verdisconteringsvoet?

Verschillende methodes

Vergelijkende

waarde

• De waarde wordt berekend door te

vergelijken met soortgelijke bedrijven

Vergelijkende

waarde

Voordelen

Snel en eenvoudig

Algemeen aanvaarde methode

Geeft indicaties

Nadelen

Appels met peren? KMO tov beursgenoteerde bedrijf gaat vaak

niet op

Waarderingsvork

21

€ 1.023.146

€

1.913.154 €

1.625.480

Substantiële waarde

Rendements-waarde

Vergelijkende waarde

Mogelijke optimalisaties:

IPT

Vastgoed

Afhankelijkheid van zaakvoerder

verminderen

…

Verschillende methodes

Substantië

le waarde

Rendement

swaarde Vergelijken

de waarde Toetsing

aan

financiering

Overzicht programma

1. Marktcontext

2. Waardering KMO + optimalisatie

3. Familiale overdracht

Belangrijkheid familiebedrijven in België

Bijdrage werkgelegenheid

Bijdrage Belgische BBP

familiebedrijven 77%

45%

33%

Bron: Het economisch belang van familiebedrijven in België (FBNet), Johan Lambrecht & Vincent Molly

Doelstelling familiale overdracht

Overdracht mits:

• Eensgezindheid familie

• Continuïteit bedrijf

• Consensus eigendom

Eigendom

Bedrijf Familie

1 : algemene vergadering ( van vennoten/aandeelhouders) 2 : (college van) zaakvoerders / managementteam 3 : college van zaakvoerders / raad van bestuur 4 : family office 5 : familie-forum/raad van advies

Succesfactoren & valkuilen

• Fiscaliteit primeert

• Goed contract volstaat

• Overdrager beslist alleen

• Tijd

• Communicatie

• Objectivering

Familieleden

Familiale opvolging adhv stappenplan

Schenken/verkopen

Naar de nieuwe eigendomsstructuren

28

Schenking van familiale aandelen Verkoop familiale aandelen Familieleden als stille vennoot

Schenken/verkopen

“Van wie van plan is om zijn bedrijf binnen de vijf jaar over te

laten aan de kinderen, kiest 42 pocent voor een verkoop en 28 procent voor een schenking.“

Bron: Familiebedrijvenbarometer (De Tijd 1/02/2018) , Lambrecht Johan & Bouckaert Wouter

Schenking van familiale aandelen ?!

Vragen Is een

schenking

wenselijk?

Wat zijn de

juridische

mogelijkheden?

Financieel

mogelijk?

Schenken

Ter opfrissing

Schenkbelasting roerende goederen

Tarieven schenking en vererving roerende goederen

In rechte lijn, tss echtgenoten of samenwonenden Tussen broers & zussen

Tussen anderen

0 - 50.000 € 3% 0 - 75.000 € 30% 0 - 75.000 € 45%

50.000 € - 250.000 € 9% 75.000 € - 125.000 € 55% 75.000 € - 125.000 € 55%

> 250.000 € 27% > 125.000 € 65% > 125.000 € 65%

In rechte lijn, tussen echtgenoten of samenwonenden Alle anderen

3% 7%

Erfbelasting roerende goederen

Schenkbelasting familiebedrijf = 0% en erfbelasting familiebedrijf

3% (of 7%)

Voorwaarden

1. Woonplaats schenker / erflater:

Vlaams Gewest

2. Ligging zetel: EER

Specifieke voorwaarden per

soort entiteit

Algemene voorwaarden

Specifieke voorwaarden

Afhankelijk van soort entiteit

Familiale

onderneming

(éénmanszaak)

Familiale

Vennootschap

Familiale

Holding

Specifieke voorwaarden

Familiale vennootschap

1. Participatievoorwaarde

(familiaal karakter & maximaal 3 families)

1. Economische activiteit

2. Reële economische activiteit

Voorafgaand attest?

Geen verplichting doch aan te raden

Beoordeling parameters 3 boekjaren

voorafgaandelijk

Voorwaarden nadien?

Familiale vennootschappen

Blijft familiale vennootschap en behoudt

een reële economische activiteit

Behoud economische activiteit & opmaak

jaarrekening

Behoud van kapitaal

Behoud van de zetel in EER

Aandelen verkopen is dus mogelijk

Periode van 3 jaar na authentieke akte cumulatief blijven voldoen

Naar de nieuwe eigendomsstructuren

36

Schenking van familiale aandelen Verkoop familiale aandelen Familieleden als stille vennoot

Schenken/verkopen

Verkoop van familiale aandelen ?!

Is een

schenking

wenselijk?

Zeer vaak keuze voor

Verkoop van het familiebedrijf via

holdingstructuur

Verkopen

Verkoop van de aandelen

Onafhankelijke waarde = 1 mio € (incl. 200.000 € cash)

Oprichting holding met startkapitaal: 100.000 € Openstaand krediet: 900.000 € Uitkering dividend tbv 200.000 € Rekening/courant in vennootschap 100.000 €

Schenking aan beide kinderen van 400.000 €

1

3

2

4

Ouders verkopen aandelen

Financiering op lange termijn van 600.000 €

Alternatief: Verkoop van de aandelen

Oprichting met startkapitaal: 50.000 €

Schenking aandelen aan beide kinderen voor elk de helft

1

2

3 1 kind koopt aandelen van ander kind voor 500.000 €

Uitkering dividend

4

5 Resterend krediet is saldo van 300.000 €

Mogelijke voordelen

40

Definitieve regeling indien faire prijs

Opvolger op eigen benen : drive!

Overdrager financieel onafhankelijk

Successieproblematiek verkleinen

Geen aandelen verdelen, wel cash

Geen onverdeeldheid creëren rond familiebedrijf

Naar de nieuwe eigendomsstructuren

41

Schenking van familiale aandelen Verkoop familiale aandelen Familieleden als stille vennoot

Schenken/verkopen

Familieleden als stille vennoot? ?!

Hoe omgaan

met stille

vennoten?

Als een uitkoop niet haalbaar of

gewenst is?

Stille vennoten

Wat zijn de

juridische

mogelijkheden? Hoe kan

opvolger

controle

houden?

Juridische uitwerking

43

Uitschrijven van intenties van partijen (consensus)

Juridische uitwerking

“Bij Ardo is familie toegelaten in het management, maar pas als

je drie tot vijf jaar ervaring bij een ander bedrijf hebt opgedaan en

als een onafhankelijke consultant na een assessment stelt dat je

over het potentieel beschikt om door te groeien naar een

leidinggevende functie. Een universitair diploma en talenkennis

zijn ook voorwaarden.”

Bron: Interview Philippe Haspeslagh (De Tijd 27/04/2018): “Je bedrijf ook na je dood willen controleren, is een slechte filosofie”

Overzicht programma

1. Marktcontext

2. Waardering KMO + optimalisatie

3. Familiale overdracht

4. Verkoop van het familiebedrijf

SOME FACTS & FIGURES

Wereldwijd

Al dat fusie- en overnamegeweld past in een

bredere hausse. Volgens de consultant

Dealogic ging in de eerste vier maanden van

het jaar wereldwijd een recordbedrag van

1.700 miljard dollar (1.400 miljard euro) om

in megadeals.

Dat was mede te danken aan een

overnamegekke 24 uur op maandag 30 april,

waarin voor liefst 120 miljard dollar aan

deals werd bekendgemaakt.

Wereldwijde evolutie overnames A

an

tal t

ran

sa

ctie

s

Source: IMAA analysis of Thomson Financial data

Wa

ard

e v

an d

e tra

nsa

ctie

s (in

mld

€)

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

0

10000

20000

30000

40000

50000

600001985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

Aantal

België

Via zijn dochter Cozie koopt Engie Electrabel

twee installateurs van centrale verwarming.

De energiereus wil een netwerk in heel België

uitbouwen.

Belgische evolutie overnames

Aantal gepubliceerde transacties op jaarbasis

Source: IMAA analysis of Thomson Financial data

0

100

200

300

400

500

600

700

Inzichten in de Belgische overnamemarkt

2017

Op basis van inzichten van 152 Belgische experts in het domein

van fusies en overnames (2017)

Voornaamste redenen actieve overnamemarkt

4,0

3,9 3,9 3,8 3,8 3,8 3,6

3,3 3,2

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

Level of dry

powder at privateequity companies

Business

confidence

Level of cash held

by corporates

Level of demand

for companies inthe M&A market

Economic cycle Availability of

bank financing

Cost of bank

financing

Stock market

evolution

Level of supply for

companies in theM&A market

DRIVERS OF M&A ACTIVITY (5-POINT SCALE)

Voornaamste redenen actieve overnamemarkt

1. Lage rente

2. Grote liquiditeit

3. Economische context

Goedkoop geld, een aantrekkende wereldeconomie en efficiëntere

bedrijven stutten een wereldwijde fusie- en overnamegolf. 'En de pijplijn zit nog goed vol', zeggen Belgische experts.

Bron: https://www.tijd.be/nieuws/archief/Bedrijven-kunnen-nu-hun-slag-slaan/10007645

Wie zijn de kopers?

1. Collega’s/ concurrenten

2. Aanverwante kopers (horizontaal & verticaal)

3. Strategische kopers (Buy & build,…)

4. Financiële kopers (Family offices, PE,…)

5. Management Buy IN

6. Management BUY OUT

Waarom nemen kopers over?

0,00,51,01,52,02,53,03,54,04,5

MOTIVES FOR STRATEGIC BUYERS (5-POINT SCALE) 2017

0,0

5,0

Revenue improvement Buy-and-build Margin improvement Fin leverage Multiple arbitrage

MOTIVES FOR FINANCIAL BUYERS (5-POINT SCALE)

2015 2017

Zijn er veel kopers?

Aantal geïnteresseerde partijen die een indicatief bod uitbrengen

3

4

6

7

6

5

3

4

5

7

6

5

0

1

2

3

4

5

6

7

8

<€5m €5-€20m €20-€50m €50-€100m >€100m All segments2016 2017

Wat zoeken kopers?

Positionering bedrijf

Rendabele & transparante ondernemingen

Geen te grote afhankelijkheid eigenaar

Geen zware structuren

Welke waarderingsmethode wordt gebruikt?

47%

40%

27%

3%

3%

Multiple van EBITDA

Aangepaste boekwaarde

Discounted cash flow

Multiple van EBIT

Multiple van omzet

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50%

Deze cijfers zijn gebaseerd op enquêtes van 97 CEOs/CFOs van Belgische groeiondernemingen: Vlerick Business School

Historische evolutie – EV/EBITDA

4,4

4,9

5,7

5,0 4,7

5,5

6,8

5,6

4,6

5,7

6,9

6,1

4,7

6,2

7,4

6,4

5,0

6,2

7,7

6,7

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

8,0

9,0

<€5m €5-€20m >€20m All segments

2013 2014 2015 2016 2017

EV/EBITDA per sector

5,3

5,7

6,0

6,7

6,8

7,1

7,1

7,5

7,6

7,6

8,2

8,2

9,2

9,3

Retail

Transport and logistics

Construction

Industrial products

Business services

Consumer goods

Chemistry

Telecommunications

Energy and utilities

Entertainment and media

Healthcare

Technology

Pharmaceutical industry

Real estate

Moeten kopers een eigen inbreng voorzien?

% eigen inbreng bij overname

35% 35% 37%

35% 33%

38% 40%

37%

33%

28%

33% 32%

28% 29%

38%

33%

22% 21%

19% 21%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

<€5m €5-€20m >€20m All segments

2013 2014 2015 2016 2017

Inbreng of quasi-inbreng? Vendor Loan of Earnout

48%

39%

31% 27%

15%

36%

50%

43%

31% 25%

15%

36%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

<€5m €5-€20m €20-€50m €50-€100m >€100m All segments

2016 2017

30% 27% 28%

17%

5%

26%

32% 31%

25% 23% 24%

28%

0%

10%

20%

30%

40%

<€5m €5-€20m €20-€50m €50-€100m >€100m All segments

2016 2017

Hoe lang duurt een verkoopsproces?

0%

12%

45%

27%

9% 7%

0%

12%

40%

33%

11%

5%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

0-60 days 61-120 days 121-180 days 181-240 days 241-300 days 301-360 days

2016 2017

Opvolging & overdracht

Waardering bedrijf

+ optimalisaties

Oriëntatiegesprek

met bedrijfsleider

Analyse cijfers

Sectoranalyse

Optimalisaties

Familiaal

opvolgingstraject

Oriëntatiegesprek met

betrokken familieleden

Individuele gesprekken

met familieleden

Overdrachtsscenario’s

63

Verkoop

familiebedrijf

Bedrijf

Onroerend goed

SWOT analyse

Sectoranalyse

Optimalisaties

Partner van M&A & Buyout Center

Nog enkele tips voor uw klanten

Neem er

voldoende tijd

voor 1 Maak duidelijke

afspraken 2 Win extern

advies in 3 Communiceer ten

alle tijde 4

5 Werk met een

stappenplan 6 Overleg met de

familie 7 “Denk, doe” is de

juiste volgorde!

Geen doe, denk! 8

Zorg voor

obectivering

65

Wannes Gheysen

Organisatie Van Breda Advisory

Vincent Muntz

Dominic Dhaene

Danny Neyens

Opvolging & Overdracht

66

Wannes Gheysen

Wannes Gheysen

Verantwoordelijke O&O nationaal

Tot uw dienst

Wannes.gheysen@bankvanbreda.be

03/217.60.33 of 0474/88.34.92

Website: www.bankvanbreda.be/overdracht

jobs.bankvanbreda.be

Wij investeren in jouw talent!

Bank J.Van Breda & C° NV bezorgt u deze informatie over een deelaspect van uw

vermogen op uw vraag en op basis van de door u als cliënt verstrekte gegevens,

rekening houdend met de huidige stand van en onder voorbehoud van wijziging van de

wet- en regelgeving. Simulaties of berekeningen zijn indicatief en houden in voorkomend

geval rekening met verwachte rendementen, maar houden geen resultaatsverbintenis in

vanwege Bank J.Van Breda & C° NV. Deze informatie betreft geen raad over financiële

planning en Bank J.Van Breda & C° NV kan op geen enkele wijze aansprakelijk worden

gesteld voor de geschiktheid voor een bepaald doel of de gevolgen van eventuele

maatregelen die naar aanleiding van deze informatie worden genomen.