EUrbanis: Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit in Europa

PBL Ruimteconferentie 2009

Judith Borsboom-van Beurden, Stefan Berghuis, Astrid Brauer, Rob Folkert, Henk Ottens

2

Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit

Judith Borsboom, 3 november 2009

Europees beleid en andere initiatieven t.a.v. cohesie, ruimtelijke en milieukwaliteit in Europese steden

Lissabon Agenda, economische en sociale cohesie Investeringen in transportnetwerken in TEN Sustainable Development Strategy en Thematische

Strategie voor de Stedelijke Leefomgeving Territoriale Cohesie European Spatial Development Perspective (1998) Aalborg commitments, Leipzig Charter EEA rapporten over urban sprawl (2007, 2009)

Doel: economisch vitale, sociaal coherente en gezonde steden die op een duurzame manier groeien

3

Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit

Judith Borsboom, 3 november 2009

Opzet Eurbanis

Op basis van grondgebruiksdata CORINE, ESPON database en aanvullende informatie Eurostat zijn 3 typologieën ontwikkeld:

Voor elk cluster in verstedelijkingstypologie representatieve stad gekozen, ook in Urban Audit

Leefomgevingskwaliteit uitgewerkt als concept Interviews case study steden Nadere analyses ontwikkeling grondgebruik en

stedelijk groen

4

Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit

Judith Borsboom, 3 november 2009

Samenhang tussen energieconsumptie voorpersonenvervoer en stedelijke dichtheden

American cities

Canadian and Australian cities

European cities

Asian cities

Source: Newman and Kenworthy (1999)

5

Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit

Judith Borsboom, 3 november 2009

Ontwikkeling stedelijk grondgebruik in 1990-2000

Source: NEAA (PBL) 2009

6

Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit

Judith Borsboom, 3 november 2009

Ontwikkeling stedelijk grondgebruik en dichtheden in 1990-2000

Source: NEAA (PBL) 2009

7

Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit

Judith Borsboom, 3 november 2009

Verstedelijkingspatronen

Gemiddeld voor Europa toename stedelijk grondgebruik (1% per jaar) en verdunning (-0.3% per jaar), ook bij bevolkingsafname

Voor het grootste gedeelte op landbouwgrond (83%) en bos/natuurgebieden (15%)

Toenemende polarisatie op verschillende schaalniveau’s

8

Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit

Judith Borsboom, 3 november 20098

Grote lijnen Europese verstedelijking

9

Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit

Judith Borsboom, 3 november 20099

Duidelijk relatie met migratie• urbanisation and

demography

• clear relationship

10

Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit

Judith Borsboom, 3 november 200910

Complexe relatie met economische groei

11

Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit

Judith Borsboom, 3 november 2009

Maar ook aanzienlijke verschillen binnen Europa

Planningscultuur & efficiency planning systemen

Vastgoedmarkt

Demografische ontwikkeling

Woonvoorkeuren & ruimteconsumptie

Mobiliteit

Economische groei en connectie met globale netwerken

12

Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit

Judith Borsboom, 3 november 2009

Stedelijke verandering in case study steden

Erfurt: suburbanisatie naar omliggende dorpen maar ook re-urbanisation, herstructurering nog niet af

Madrid: suburbanisatie en congestie op ongekende schaal ondanks grote investeringen in transport systeem

Reims: weinig dynamiek, weinig problemen Vilnius: kwaliteit woningvoorraad in “Plattenbau” Rotterdam: herstructuring 60er-70er jaren hoogbouwwijken,

mismatch woningmarkt en arbeidsmarkt, voortgaande suburbanisatie naar omliggende gemeente

Bologna: compacte stedelijke groei

Aarhus: succesvol compacte stad beleid

13

Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit

Judith Borsboom, 3 november 2009

Leefomgevingskwaliteit (Quality of place)

14

Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit

Judith Borsboom, 3 november 2009

Grootste problemen leefomgevingskwaliteit in case study steden

Erfurt: werkloosheid, ontvolking, voorzieningenniveau, brownfields

Madrid: luchtkwaliteit, congestie, behoud open ruimten, stedelijk groen

Reims: weinig problemen Vilnius: economische basis grootste zorg, kwaliteit

woningvoorraad Rotterdam: sociale uitsluiting en segregatie, werkloosheid,

brownfields & kosten herstructurering, criminaliteit, luchtkwaliteit, congestie, stedelijk groen

Bologna: betaalbare huisvesting, bereikbaarheid middeleeuwse binnenstad en luchtkwaliteit

Aarhus: draagvlak OV en voorzieningen in stand houden

15

Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit

Judith Borsboom, 3 november 2009

Waar zou beleid op in moeten zetten?

“Tamelijk” compacte stad beste uitgangspunt : organisatie stedelijk transport en voorzieningen (congestie,

luchtkwaliteit, geluid, maar ook CO2) Bevordering aantrekkelijkheid herontwikkeling brownfields Tegengaan verdere selective migratie waardoor verlies aan sociale

cohesie en economische basis Fragmentatie habitats en aantasting cultuurlandschap Vanuit duurzaamheidscriteria beter voorsorteren op toekomstige

ontwikkelingen als electrificatie personenvervoer en andere energievoorziening

Ook ondergrenzen aan verdichting/compacte stad: Soil sealing, aanwezigheid en bereikbaarheid stedelijk groen

Principes European Spatial Development Perspective (1998) staan nog overeind: m.n. polycentrisme

16

Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit

Judith Borsboom, 3 november 2009

Wat kan Europees beleid doen

Opzetten monitoringssysteem Bevorderen grotere rol ruimtelijke ordening TEN investeringen: accent verschuiven van Europa naar

agglomeratie/conurbatie – bijdrage zowel aan leefomgevingskwaliteit als duurzaamheid

Doorgaan met bronmaatregelen bij milieu maar ook aandacht voor efficiëntie ruimtelijke organisatie (milieu&ruimte label gebouwde omgeving?)

Duidelijker keuzen in Territorial Cohesion policy Reanimatie Thematic Strategy Urban Environment? Ontwikkeling beleid voor landschap naast biodiversiteit Invullen kansen voor steden bij klimaat- en energiebeleid