twitter.com/janrotmans

Energie Transitie: waarom, wat, hoe? Apeldoorn, 4 Juni 2014

Waarom is energietransitie nodig?

Huidige Energievoorziening niet Duurzaamecologisch

– schadelijke emissies voor mens en natuur – draagt bij aan klimaatverandering

economisch– afhankelijkheid van politiek/econ. instabiele landen– kwetsbaarheid voor verstoring energietoevoer

sociaal– betaalbaarheid voor huishoudens/bedrijven onder druk– 2 miljard mensen geen toegang tot moderne energie

Wat is energietransitie?

Energie Transitie

verschuiving van fossiele energie naar schone energie

overgang van CO2-economie naar CO2-vrije economie

vergt compleet nieuwe infrastructuur & ander paradigma

Wat is het probleem?

Transitie = Machts Wisseling

regime: bestaande macht vanuit gevestigde belangen

niche: opkomende macht

niche wil macht overnemen van het regime regime verzet zich daar op allerlei manieren tegen

transitie = regime-verandering = machtsverschuiving

Machts Middelen Regime

wetten en regels: alle wegwijzers richting fossiele energie

financiën: 1000 miljard $ per jaar subsidie

lobby: duizenden lobbyisten in Brussel

framing: windmolens draaien op subsidie

Hoe werken transities?

Grote Omslagen ontstaan Klein

grote omwentelingen ontstaan vaak uit kleine initiatieven

van kleine groepjes individuen die een andere weg inslaan

Transities duren 2 Generaties

transities verlopen in fasen en segmenten

eerst haakt klein segment aan, dan groter,

dan nog groter en uiteindelijk de massa

Transities Mislukken vaak een transitie mislukt als verandering van buiten af plaatsvindt

‘een kalkoen zal zichzelf niet slachten’

een transitie mislukt als de verandering van binnen uit komt

‘muis en olifant stampen samen op de brug’

een transitie kan lukken bij verandering van binnen & van buiten

In welke fase zit energietransitie?

Through development stagePre-development stage

Renewables

Decentralized

Bottom-up

Fossil

Centralized

Top-down

Time

Sustainable Energy System

We are here

Tipping Point

Transitie naar Duurzame Energie

Kantel Fase

chaos

conflicten

slagveld

Chaos & Turbulentie

3 jaar geleden: nucleaire renaissance 2014: nucleaire verdeeldheid

5 jaar geleden: US grootste importeur van gas 2014: US exporteert gas naar Europa

4 jaar geleden: prijs van zonnepanelen hoog 2014: prijs van zonnepanelen 60% lager

Conflicten

Oekraïne crisis: Rusland versus Europa over gas

China vs Europa conflict over zonnepanelen

Amerika vs China conflict over zonnepanelen

Duitsland versus andere Europese landen

Slagveld

3 van de 5 energiebedrijven sneuvelt in kantelfase

niet de grootste bedrijven overleven, niet de slimste

maar de meest adaptieve bedrijven overleven

“ tempo waarin Europa windmolenparken

en zonnepanelen installeert, moet worden

vertraagd. De situatie is onhoudbaar,

het ruïneert onze business ”

Gérard Mestrallet, CEO GDF/Suez

Mondiale Energie Machtsstrijd

Obama

“ The country that will dominate the clean tech economy

will be the country that will dominate the world economy

and America needs to be that country ”

Mondiale Energie Transitie

niet gedreven door

schaarste, klimaat, milieu

wel gedreven door

geopolitieke spanning, machtsverschuivingen, prijzen

andere wereldmachtsblokken zijn pro-actief

Europa heeft mislukt klimaatbeleid

Europa is niet op weg naar energie-autonomie

Europa heeft geen visie en strategie

energy wende meest radicale energietransitie in Europa

geworteld in brede maatschappelijke beweging sinds 1970

politiek leiderschap is van cruciaal belang

substantiële politieke invloed van Grünen

consistent innovatiebeleid: feed-in tarief

Duitsland

in Europese achterhoede met 4.5% duurzame energie

energyakkoord: 14% duurzame energie in 2020

over 15 jaar is ons gas op, Nederland heeft geen Plan B

in 2030 fossielvrij is technisch mogelijk

Nederland maakt geen radicale keuze

Nederland

Hoe kunnen we energietransitie versnellen?

Overheid

Faciliterende Rol voor Overheid

richting geven

&

innovatieruimte bieden

Richting Geven

richting geven

duidelijke, ambitieuze kaders stellen

werken volgens heldere spelregels / principes

afstemmen van ontwikkelingen in samenhang

Ruimte Bieden

innovatieruimte bieden mentale ruimte, juridische ruimte, organisatorische ruimte

belemmeringen wegnemen

ongedachte coalities stimuleren

niet alles zelf willen organiseren, maar het mogelijk

maken dat anderen het zelf kunnen organiseren

Burgers

BurgerInitiatieven

Lokale energiemaatschappijen

organiseren kiezen

druk uitoefenen

nieuwe micromacht

Burger Initiatieven

Nieuwe Macht opkomende middenklasse

tornt aan traditionele instituties

kennis, netwerken, sociale media

micromacht

Macht ‘ gemakkelijker te verwerven,

lastiger uit te oefenen en eenvoudiger te verliezen ’

Moisés Naím

Maatschappelijke Organisaties

verbinden

mensenprojecten

ideeënregio’s

sectoren

Maatschappelijke Organisaties

Bedrijven

Leidende Rol van Bedrijven

pro-actief

ambitieus

nieuwe combinaties

leiderschap

Inzichten• energie transitie bevindt zich op een kantelpunt

• kantelpunt betekent langdurige chaos en turbulentie

• transitie is machtstrijd en slagveld

• Nederland wordt gedwongen te kiezen

• burgers kunnen doorslaggevende rol spelen