DUURZAAM WONEN

Bewust omgaan met water en energie

MilieuAdviesWinkel voor Vrouwenpraatcafé

2

MilieuAdviesWinkel

Gratis infoloket voor vragen over duurzaam wonen en levenProject van het Gents MilieuFrontMilieuAdviesWinkelKoningin Maria Hendrikaplein 5-69000 Gent09 242 87 59info@milieuadvieswinkel.bewww.milieuadvieswinkel.be

Inleiding >

3

Overzicht presentatie

Stijgende energieprijzenKlimaatproblematiekEnergie besparen

Isolatie en VentilatieVerwarmingWarm water HuishoudtoestellenVerlichting

Water besparen

Inleiding >

4

Stijgende kostprijs energie

• Gas 2003 – 2007 +50%

• Aardolie 2003 – 2007 + 85% • Elektriciteit 2003 - 2007 + 8%

• Water 2006 – 2007 +7%

5

Gemiddeld verbruik energie & waterGezin 3 personen in een huis

Mazout 2000 liter € 1300 Gas 2000 m³ € 1000Elektriciteit 3500 kwh € 550Water 135m³ € 300

6

Duurzaamheid?

“Duurzaamheid is voorzien in de behoefte van de huidige generatie zonder daarmee voor toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar te brengen om ook in hun behoeften

te voorzien.”

VN conf. 1992 Rio de Janeiro Agenda 21

7

Opwarming van de aarde

8

Oorzaken

Meer CO² en andere broeikasgassen in de atmosfeer

Klimaatverandering >

9

OorzakenKlimaatverandering >

10

Uitstoot CO2 afkomstig vanKlimaatverandering > oorzaak

11

Klimaatverandering >

Klimaatverandering

Er is een consensus over klimaatveranderingDe gemiddelde temperatuur op aarde stijgt

12

13

Gevolgen veranderend weerpatroon

Klimaatverandering >

Door opwarming van de waterenSmelten van poolkappen stijging waterpeilMeer en hevigere orkanen

Minder smeltwater afkomstig uit bergenWaterstromen verkleinen, meren drogen uitDrinkwater problematiek

Meer extremen in het weerMeer droogtes, overstromingen, hitte, regenperiodes

Er zijn oneindig veel gevolgen… Klimaat en ecosystemen dreigen uit evenwicht te rakenVerdwijnen of migratie van diersoortenLandbouwschade

14

Veranderend weer patroon

Klimaatverandering > gevolgen

1928

2004

Smelten van gletsjers Upsala, Patagonië (Argentinië).

15

Veranderend weer patroon

Klimaatverandering > gevolgen

Smelten van gletsjers Valais (Zwitserland).

1859

2001

16

Klimaatverandering > gevolgen

Opschuiven van de kustlijn North Carolina (VS).

17

Oplossing

Broeikasgasemissies in Vlaanderen reduceren

Industrie kan op korte termijn tot 15% energiegebruik besparen50% CO2-emissies elektriciteitsector in Vlaanderen door steenkoolcentralesIn het wegvervoer kan tot 40% CO2-emissies worden gereduceerdBelgen verbruiken meer energie in hun huizen dan Scandinaven (figuur: energie verlies via muren van woningen in Europa)

Klimaatverandering >

18

- 50 MJ - 150 MJ - 250 MJ

- 100 MJ - 200 MJ + 250 MJ

Klimaatverandering > oplossing

Energy loss through walls in

Europe MJ/m2.a - 2001

19

Klimaatverandering > oplossing

20

Focus op energie en water

Stijgende aandacht door stijgende energie- en waterprijzen

PrincipesZo weinig mogelijk energie en water gebruiken

Energie en water verstandig gebruiken

21

Hoe energie en water besparen …

… met weinig of geen investering?

Dus:

22

Energie

Isolatie & ventilatieVerwarmingWarm waterHuishoudtoestellenVerlichting

23

Schematische voorstelling

± 75% gaat naar ‘verwarmen’ of ‘afkoelen’

Energie >

ISOLATIE

25

1/ Isolatie

Energieverlies zonder isolatie:33% door dak10% door vloer22% door ramen22% door muren13% door ongecontroleerde ventilatie (via kieren & open ramen)

Op minstens drie vlakken kan je als bewoner (zonder investering) er iets aan doen !

26

Dakisolatie (investering): 33% winst

Zeer efficiënt‘Eenvoudig’ zelf te plaatsenKostprijs doorgaans 25€/m² voor alle benodigd materiaal

isolatie, hout, dampscherm, klein materieel, plakband, tochtbanden, …premies

Energie > isoleren > buitenschil

27

Ramen (investering): 22% winstEnergie > isoleren > buitenschil

Soort glas Isolatiewaarden

Gem. jaarlijkse besparing per m² in de woonkamer

Gem. jaarlijkse besparing per m2

in de woonkamer

U-waarde m³ gas euro

Enkel glas 5,8 -

Dubbel glas 2,8 25 m³ gas 13,00 €HR-glas 2 30 m³ gas 17,00 €HR ++ <1,1 35 m³ gas 19,00 €

28

Radiatorfolie

Hang radiatorfolie achter de radiatoren op buitenmurenKostprijs: 3 à 4€ per rol van 2,5m op 0,5mWinst: 5 à 10 % per radiator per jaar of 5€ (gas) tot 15€ (elektrisch) per jaar per m² folieTerugverdientijd: minder dan 1 jaar

29

Buisisolatie

Plaats buisisolatie rond warmwaterleidingenKostprijs: 0,4 tot 2,6€ per lopende meterWinst: 2€ (gas) tot 5€ (elektrisch) per jaar per lopende meterTerugverdientijd: 1 à 2 jaar

30

Isolatie rolluikkast

Kostprijs: 5 à 10€ afhankelijk van de grootteWinst: groot

31

Hou de warmte binnenshuis

Hou de buiten- en binnendeuren gesloten

Voorzie de ramen van overgordijnen tegen koudestraling

Zorg dat de gordijnen niet over de radiatoren hangen

Sluit rolluiken en gordijnen ‘s avonds

Sluit een open trap af in de winter met een gordijn

Ligt er tapijt, hout of vinyl op de vloer?

Hou een dikke truiendag

VENTILATIE

33

2/ VentilatieOngecontroleerde ventilatie =energieverliesSchouweffect

• Kipramen of ramen op een kier• Spleten en kieren aan vensters en buitendeuren

34

Gecontroleerde ventilatie = energie besparen

Principe:

Toevoer van verse lucht in leefruimtesAfvoer van vervuilde luchtTochtwering: 13% winst

35

Toevoer van verse lucht

Ramen om de 3 uur, kortstondig (3 min.) alle ramen en binnendeuren volledig open zetten.Raam- of muurroosters

Energie >

36

Afvoer van vervuilde lucht

DampkapVentilatoren in vochtige ruimtesRamen kortstondig volledig openzetten

TOCHT WEREN

38

Tocht weren: tochtborstelEnergie > ventilatie

Plaats tochtborstels aan buitendeurenKostprijs: €5 tot €10 per borstel Terugverdientijd: minder dan 1 jaar

39

Tocht weren: tochtstrips

Ramen: tochtstrips, siliconen of papier-machéKostprijs: gemiddeld €5 per raamTerugverdientijd: minder dan 1 jaar

40

Tocht weren: brievenbus

Ingebouwde brievenbus: brievenbuskastje, tweede klep of borstel aan binnenzijde

41

Tocht weren: kieren en spleten in de muur dichten

Herstel metsel- en pleisterwerkBepleister muren in baksteenVoeg spleten tussen isolatieplaten op met plamuurDicht grote kieren desnoods af met behang of krantenpapier

VERWARMING

43

3/ Verwarming (systeem)

Type verwarmingCentrale verwarmingAfstelling/regeling voor CV en DV

Energie >

44

Type verwarming (hoofdverwarming)

Energie > verwarming

Elektriciteitsopwekking is heel inefficiënt Van de elektriciteit die wordt opgewekt gaat er minstens 66% van de primaire energiebron verloren, en komt er maar max. 33% rendement uit het stopcontactVandaar: 1 kWh warmte elektrisch: €0.15 (0,10-0,20)

gas: €0.05Kies voor verwarming gas (of stookolie): individuele kachels of CVKies steeds voor een hoogrendementsketel

45

Type verwarming (bijverwarming)

Energie > verwarming

Elektrische verwarming is duur. Gebruik zo weinig mogelijk elektrische vuurtjes.

Wanneer je één dag (8 uur) met een elektrisch vuur van 2000 Watt verwarmt, dan kost dit al snel meer dan 2,5 euro (per dag).

Tip: Vermijd het gebruik van elektrische bijverwarmings-toestel(len)

Besparing van meer dan 100 € bij gebruik van amper 2 uur per dag gedurende 6 maanden.

46

Centrale verwarming (CV)

Dek radiatoren nooit af. Zorg ook dat je geen kasten of zetels voor de radiatoren staan.

Isoleer warmwaterleidingen in ruimten die je niet verwarmt (buisisolatie).

Heeft de ketel een waakvlam, doof die dan bij lange afwezigheid of in de zomer (tenzij de ketel ook voor warm water zorgt). Indien mogelijk gebruik de zomerstand op de cv. Winst: 40 à 50€ per jaar.

47

Regeling (CV)

Als je de kamertemperatuur met 1°C verlaagt, bespaar je 7 % brandstof of 35 euro per jaar (gas) of 80 euro per jaar (elektriciteit).

Energie > verwarming

7% gas per °C= 14%

22°C21°C20°C

48

Regeling (CV)

Geen te grote temperatuurverschillen : overdag max. 20 °C (max. 22°C voor immobiele bewoners) en ‘s nachts max. 15 °C is een goede maatstaf. Zet de verwarming een half uur voor het slapengaan in nachtstand. Winst: 50 euro per jaar.

Energie > verwarming

49

Regeling (CV)

Je regelt de temperatuur het best met de thermostaat en niet door een venster open te zetten of te sluiten.Plaats thermostatische kranen.Geen thermostaat? Hang een thermometer in de (woon)kamer.

Energie > verwarming

50

Regeling (CV)

Ontlucht jaarlijks de leidingen en de radiatoren

Bij lange afwezigheid regel je de verwarming zodat de woning vorstvrij blijft (± 4 °C, niet hoger) om schimmels en vochtproblemen te voorkomen.

Energie > verwarming

51

Regeling (DV=afzonderlijke kachels)

Hou de kamertemperatuur in het oog (19 à 20°C, 22°C voor immobiele bewoners)

Tip: plaats een afzonderlijke kamerthermometerLaat de kachels niet aan staan ‘s nachtsZet de verwarming iets vroeger in nachtstand

Schakel waakvlammen uit na stookseizoen. Winst: tot 75 m³ gas of 40 à 50 Euro per gaskachelVerwarm enkel de ruimten die je gebruiktTrek warmere kleren aanGebruik een extra deken in de zetel

WARM WATER BESPAREN

53

4/ Sanitair Warm water

SystemenTips

Energie >

54

Systemen

Systemen:Boiler (opslagvat)

op gas stookolieelektriciteit

Doorstromer met klein vat (op gas)Pure doorstromer of geiser

op gaselektrisch

Energie > warm water

55

Beperk warmwaterverbruik (1)

Gebruik een timer bij elektrische keukenboilers:Winst: 8-20€ per jaar

Stel de temperatuur van een boiler niet hoger in dan 58°C. Dat is hoog genoeg om gevaarlijke bacteriën (legionella) te doden en laag genoeg om aanzienlijke kalkafzetting te voorkomen. Bovendien verleng je zo de levensduur van je toestel.Kies liever voor (aard)gas als bron van verwarming

1 kWh warmte elektrisch: €0.15 (€0,10-€0,20) gas: €0.05

56

Beperk warm watergebruik (2)

Isoleer de leidingen tussen boiler of geiser en het aftappunt.Plaats buisisolatie rond warmwaterleidingen

Energie > warm water

57

Beperk warmwatergebruik (2)Neem een douche i.p.v. een bad

Groot bad: 180 liter water = 18 volle emmers waterKlein bad: 120 liter water = 12 volle emmers water10 minuten douchen verbruikt 100 à 180 liter water = 10 à 18 volle emmers waterPlaats een douchestang wanneer er enkel bad isDraai de kraan dicht tijdens het inzepen (bespaar zo 5 liter water) en douche niet te lang (maximum 5 minuten)

Gebruik een spaardouchekop10 minuten douchen met een spaardouchekop verbruikt 50 à 80 liter water = 5 à 8 volle emmers waterEven comfortabelEen gemiddeld gezin bespaart met een spaardouchekop 10 m³ water of 37 euro per jaar + de energie om het water op te warmen: 45 m³ gas of 27 euro per jaar= een besparing tot 60 euro per jaarKleine investering: kostprijs 5 à 10 euro

Energie > warm water

58

Beperk warmwatergebruik (3)Energie > warm water

Plaats waterbesparende bruismondstukken (van 10 à 12 liter per minuut naar 6 à 8 liter per minuut)Vang (onnuttig) water op bij lange afstanden tussen kraan en verwarmingstoestel

ELEKTRICITEIT BESPAREN

60

5/ Elektriciteit De meeste toestellen in huis verbruiken elektriciteitElektriciteit = dure energie

66% gaat verloren tijdens productie en transport

Aankoop elektrische verwarmingstoestellen =vaak lage kost vooraankoop maar verbruikskost ligt hoogVaak sluimerverbruik door stand-by en transfo’s

Energie >

Sluimerverbruik kost een gezin gemiddeld 125€ per jaar

61

Mijd sluimerverbruik:

Toestellen volledig uitschakelen of loskoppelen na gebruik

TV, DVD, video, stereo, computer: besparing van 10-25 € per jaar Transfo van gsm, laptop, halogeenlamp, babyfoon, printer, …: besparing tot 25 € per jaar

Energie > huishoudtoestellen

62

Gemiddeld sluimerverbruik in cijfersToestel Gemiddeld

sluimerverbruik (in kWh per jaar)

TV 16

Video- of DVD speler 69

Babyfoon 6

Tuner, versterker en CD-speler

17

Computer, printer, modem, scanner

196

Koffiezetapparaat 26

Microgolfoven 26

Halogeenlamp 5

63

Schakel toestellen volledig uit

Uitschakelen met knop i.p.v. met afstandsbedieningGebruik een verdeelstekker met schakelaarTrek de stekker uit het stopcontactHaal de laders van transfo’s uit het stopcontact als ze geladen zijn

64

Elektriciteit besparenZet de TV uit als niemand kijkt: een TV die aan staat verbruikt evenveel als vier brandende gloeilampen van 40 WattZet je computer uit wanneer er langer dan één uur niet op wordt gewerktZet het scherm van je computer uit wanneer er langer dan een half uur niet op wordt gewerkt

Let op energievreters!

Plasma TV’s verbruiken 3 tot 5 maal meer dan andere typesKoelkast met G-label verbruikt tot 50€ per jaar meer dan een A-labelMijd droogkasten indien mogelijk en gebruik een wasdraad of droogrekMijd elektrische keukenboilers

65

Koelkast

vrijstaand zonder vriesvak <200L

Energie > huishoudtoestellen

A++ label

B label

Aankoopkosten 449 € 369 €

Verbruik na 1 jaar (kWh)

83 201

Verbruikskosten(aan 0,15 euro/kWh)

12,45 € 30,15 €

Winst per jaar 17,7 € 0

Terugverdientijd 4,5 jaarBron: www.topten.be

66

DiepvriezerEnergie > huishoudtoestellen

A ++ label C label

Aankoopkosten 699 € 549 €

Verbruik na 1 jaar (kWh) 204 438

Verbruikskosten(aan 0,15 euro/kWh)

30,5 € 65,7 €

Winst per jaar 35 € 0

Verschil aankoopbedrag terug gewonnen na:

4,2 jaar

67

Koelen en vriezen (1)

Horizontale diepvrieskisten verbruiken 15 % minder energie dan verticale diepvrieskasten Koop een diepvriezer op maat van je gezin (100l + 50l per ander gezinslid).Ontdooi je diepvriezer minstens één keer per jaar: een ijslaag van 2 mm zorgt voor 10 % meerverbruik = extra kost ±12 euro per jaar.

Energie > huishoudtoestellen

68

Koelen en vriezen (2)

Open het deksel of de deur van je koelkast en diepvriezer niet te lang.Verpak de voedingswaren luchtdicht. Kleef er een stickertje op met de naam van het product en de invriesdatum. Zo vind je alles snel terug.Plaats de koelkast en diepvriezer op een koele, vorstvrije en droge plaats. Indien toch te dicht bij een warmtebron: plaats radiatorfolie, voorzie spouw.

Energie > huishoudtoestellen

69

Koelen en vriezen (3)

De temperatuur van het vriesgedeelte wordt aangeduid met sterren. Hoe meer sterren, hoe lager de temperatuur en hoe langer de ingevroren producten goed blijven, maar hoe hoger het energieverbruik.Ga na of de toestellen goed sluiten. Een koelkast en diepvriezer die leeg zijn, verbruiken meer energie dan een gevulde! Tip: vul lege plaatsen op met dozen of zakjes water.

70

Koken (1)

Kies liever voor (aard)gas als alternatief voor elektrische kooksystemenMicrogolfovens zuiniger dan kookplaten of oven voor kleine hoeveelheden (kortere bereidingstijd)Groenten bereiden in een wok of stomen verbruikt minder energie dan koken.Snelkookpan verbruikt 50% minder energie & de voedingswaren behoudt meer smaak en vitamines.

Energie > huishoudtoestellen

71

Koken (2)

Stem de grootte van je kookpot af op de grootte van de kookplaat. Je verbruikt minder energie en vermijdt beschadiging van de plaat.Bij elektrische kookplaten gebruik de restwaarde door de kookplaat uit te zetten vóór het einde van de bereidingstijd. Ook bij ovens…Kook met weinig water. Dat is niet alleen zuinig, maar ook gezond. Zet groenten en aardappelen maar voor één derde onder water.

72

Koken (3)

Gebruik kookpannen van goede kwaliteit, met een dikke en vlakke bodem die de warmte goed geleidt.Kook zoveel mogelijk met deksel. Dat spaart tijd en energie. Koken zonder deksel verbruikt 10 % meer.

73

Wassen en afwassen (1)

Een vaatwas is zuiniger dan een handwas (water).

Spaar de vaat of de was op tot de machine vol is. Eén grote (af)was is minder milieubelastend dan meerdere kleine (af)wasjes.

Sommige machines hebben een eco-stand die water en energie bespaart, doordat op lagere temperatuur wordt gewassen.

Hoe hoger de watertemperatuur, hoe meer energie de vaatwasser verbruikt. Over het algemeen is de laagste temperatuur voldoende voor een niet al te vuile vaat.Een katoenwas op 60 °C verbruikt tweemaal zoveel stroom als een katoenwas op 40 °C. Een katoenwas op 90 °C viermaal meer stroom.

74

Wassen en afwassen (2)

Zwiersnelheden variëren van 400 tot 1800 toeren per minuut. Hoe hoger het toerental, hoe droger de was. Dat spaart energie als je nadien een linnendroger gebruikt. Zwier je het linnen op meer dan 1000 toeren/minuut voor het in de linnendroger te stoppen. Zo realiseer je een energiebesparing van 20- 25 % bij het drogen

Grotere hoeveelheden waspoeder leveren geen betere resultaten, ook niet bij zeer vuile was. Ze veroorzaken meer schuim, waardoor de wrijving vermindert en dus ook de wasresultaten. Te veel waspoeder doet bovendien het water en het energieverbruik stijgen.

75

Wassen en afwassen: hotfill principe

Tachtig procent en meer van de elektriciteit die een wasmachine/vaatwas verbruikt, gaat naar het verwarmen van het water. Met een Hotfill A-label kan je 50 tot 60% elektriciteit besparen.

Bestaat voor zowel was- als voor vaatwasmachines

energie > huishoudtoestellen > wassen

76

Droogkast

De waslijn is het meest milieuvriendelijk.Maar… binnen drogen kost in de winter extra energie: de verwarming moet harder werken en je moet meer ventileren.

De ‘beste’ gewone droogkasten hebben een C labelA label enkel voor gasverwarmde droogkasten en droogkasten met warmtepomp

duurder in aankoop, maar besparing op de energierekening

Energie > huishoudtoestellen > wassen

77

Strijken

Strijken met stoom sneller, vlotter = zuiniger.

Leg op de strijkplank een reflectieovertrek.

Toestel uit bij telefoon, …

78

Verlichting= spaarlampen (1)

Energie voor 1 gloeilamp = energie voor 5 spaarlampen.

• Gloeilamp: 6% licht – 94% warmte• Halogeen: 12% licht – 88% warmte• Spaarlamp: 88% licht – 12% warmte• TL-lamp: 94% licht – 6% warmte

Licht spaarlamp 11 Watt = licht traditionele gloeilamp 60 Watt

Energie >

79

Verlichting: spaarlampen (2)

Sommige spaarlampen kunnen ook gedimd worden.Voor elke ‘klassieke gloeilampfitting’ bestaat een vergelijkbare spaarlamp

Formaat van gewone gloeilampenFormaat van spotsFormaat van halogeenspots (GU10-230V)

Keuze uit verschillende warmte tinten (°K)Spaarlampen zijn dus niet per definitie lelijkGeen spaar- of TL-lampen in plaatsen waar je veel schakelt: het kan de levensduur verkorten en rendeert minder (minimaal 20 minuten branden)

Energie >

80

Verlichting: spaarlampen (3)

Per spaarlamp bespaar je ongeveer 7 € per jaar of tot 75 € op de gehele levensduur.

Gloeilamp 100 W: 0,15 Euro voor 10 uurBuishalogeen 300 W: 0,45 Euro voor 10 uurHalogeenspot 35 W: 0,05 Euro voor 10 uur - vaak

verschillende spots + transfo!Spaarlamp 15 W: 0,02 Euro voor 10 uur – spaarlamp 15 W = gloeilamp 100 W

81

Verlichting: tips (4)

Mijd halogeenspots: verbruiken veel energie, en door gerichte puntverlichting vaak verschillende spots nodig.Kostprijs voor 1 uur brandtijd per dag per jaar (3 à 4 spots): 8 à 11€.Mijd staanlampen met buishalogeen. Kostprijs voor 1 uur brandtijd per dag per jaar: 25€ (lamp 500W) of 16€ (lamp 300W)Dimmen verhoogt de weerstand (meer warmte), maar verbruik is niet lager!Laat lichten niet onnodig brandenGeef muren lichte tinten…

82

Water

Tips warm waterTips Koud water

KOUD WATER BESPAREN

84

Tips koud water

Herstel snel lekkende kranen tien druppels per minuut = 5 tot 6 liter per dag

Herstel snel lekkend toilet ¼ liter water per minuut = 360 liter per dag

Gebruik of installeer een spaartoets of stopknop voor het toilet

Verbruik slechts 6 tot 3 liter water per spoelbeurt i.p.v. 12 tot 9 literOf plaats een fles in toilet of pas de vlotter aan

Gebruik zoveel mogelijk regenwater (ev. regenwaterton)

Auto wassen, tuin, doorspoelen toiletten, …

Water >

85

Diversen

PremiesEnergiemeterGratis bouwadvies Contactgegevens MilieuAdviesWinkel

86

Premies

www.eandis.bewww.energiesparen.bewww.premiezoeker.be

Diversen >

87

Energiemeter

Wens je te weten hoeveel een bepaald toestel verbruikt?

Ontleen gratis bij de MilieuAdviesWinkel een energiemeter.

Diversen >

88

Gratis bouwadvies voor inwoners van…

GentDestelbergenMerelbekeOosterzeleDeinzeAalstZottegemOudenaardeEvergem

WachtebekeSint-Niklaas De PinteZelzateNazarethZelzateLovendegemBeveren

Diversen >

89

Contactgegevens MilieuAdviesWinkel

Koningin Maria-Hendrikaplein 5-69000 GENTRechtover ingang station Gent Sint-Pieters

www.milieuadvieswinkel.beInfo@MilieuAdviesWinkel.beTel. 09 242 87 59

Diversen >

Bedankt voor je aandacht