RESTSTROMENIN DE GENTSEKANAALZONE

Onderzoek naar mogelijkhedenvoor uitwisseling en valorisatie

Bram Van DyckMilieuAdviesWinkel

Overzicht

1. Aanleiding

2. Industriële ecologie

3. Profiel van het project

4. Inspirerende voorbeelden van industriële symbiosenetwerken

5. Reststromen in de Gentse Kanaalzone

6. Reststromenplatform

7. Besluiten

Aanleiding

• Bedrijven produceren naast hoofdproducten ook nevenstromen die bruikbaar zijn voor andere bedrijven▪ Gebruik maken van elkaars restproductie▪ Gezamenlijke energievoorziening benutten▪ Transport verminderen

• Gents Milieufront (GMF) wilde mogelijkheden voor industriële ecologie in de Gentse Kanaalzone onderzoeken

Reststromen

• De term reststromen wordt hier als verzamelnaam gebruikt voor▪ vaste stoffen: bijproducten en afval▪ vloeistoffen: emissies naar water, vloeibare

bijproducten▪ gassen: emissies naar lucht, gasvormige

bijproducten▪ restwarmte: stoom, thermisch proceswater,

koelwater

Industriële ecologie

• Heel wat reststromen verlaten bedrijf zonder dat volledig potentieel benut wordt (ikv PeoplePlanetProfit)

• Profit: koppelingen realiseren als win-win voor bedrijven

• Planet: koppelingen realiseren levert bijdrage aan regionale, nationale, internationale milieudoelstellingen (verminderde afvalproductie, CO2-reductie, Kyoto)

• Terugverdientijd investeringen binnen KT PPP-voordelen op LT: rol voor corresponderende overheden

Profiel van het ProjectInitiatief – Finaciering – Looptijd

• Projectvoorstel GMF goedgekeurd door FDAE, restfinanciering bij Coördinatiecel Duurzame Ontwikkeling van Vlaamse Overheid

• 0,5 VTE gedurende 1 jaar• Looptijd januari - december 2008

Profiel van het ProjectOmkadering

• Projectpartners

▪ Havenbedrijf

▪ MilieuAdviesWinkel

▪ Projectbureau Gentse Kanaalzone

▪ VeGHO

Profiel van het ProjectOmkadering• Stuurgroep: 4 adviesvergaderingen

▪ FEBEM – Federatie van Bedrijven voor Milieubeheer▪ Milieudienst Gemeente Evergem▪ Milieudienst Stad Gent▪ OVAM – Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij▪ POM Oost-Vlaanderen – Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij▪ Universiteit Gent – Onderzoeksgroep Milieu- en ruimtebeheer▪ Universiteit Gent – Vakgroep Technische Bedrijfsvoering▪ VITO – Vlaams instituut voor Technologische Ontwikkeling▪ VEA – Vlaams Energieagentschap van de Vlaamse overheid▪ VMM – Vlaamse Milieumaatschappij

Profiel van het ProjectDoelstelling 1

• Inventarisatie

▪ Goede voorbeelden van IS-netwerken

▪ Test-case wat betreft verzamelen van relevante informatie over kansrijke reststromen bij Vlaamse administraties

▪ Bekomen van bijkomende informatie bij bedrijven

Profiel van het ProjectDoelstelling 2

• Mogelijkheden voor valorisatie bekendmaken bij bedrijven

▪ Formuleren van concrete voorstellen in de GKZ▪ Studiedag▪ Eindpublicatie

Bijkomende doelstelling: mogelijkheden voor

reststromenplatform onderzoeken

Inspirerende voorbeelden van industriële symbiosenetwerken

• Kalundborg (DK)• Kwinana (Aus)• Biopark Terneuzen (NL)• Landskrona (S)

Inspirerende voorbeelden Kalundborg

• Bakermat van de industriële symbiose• Gemeente, afvalintercommunale,

elektriciteitscentrale en 5 producerende bedrijven

• Op spontane wijze ontstaan in de jaren ’60• Dynamisch netwerk, alle koppelingen

gerealiseerd op basis van economisch voordeel: 17 interne koppelingen, 4 extern

• Industrial Symbiosis Institute

Inspirerende voorbeelden Kalundborg

Inspirerende voorbeelden Kwinana

• Uitgebreid netwerk, veel zware mineraalverwerkende en producerende industrie

• Meer ‘grondstofsynergieën’ (66) dan ‘reststroomsynergieën’ (36) en ‘logistieke synergieën’ (14)

• KIC oorspronkelijk controlerend, nu stimulerend

Inspirerende voorbeelden Biopark Terneuzen

• In volle ontwikkeling• Zeeland Seaports coördineert• Belangrijke samenwerking industrie –

glastuinbouw: levering van laagwaardige restwarmte en CO2

• Andere smart links in ontwikkeling

• Wanneer operationeel: CO2-reductie met factor 10, 2047 ton/j i.p.v. 27.294 ton/j

Inspirerende voorbeelden Biopark Terneuzen

Inspirerende voorbeelden Landskrona

• Initiatief van externe organisatie (IIIEE)• Methodiek

▪ Voorstelling▪ Bevraging▪ On-line communicatie▪ Breakfast meetings▪ Thematische werkgroepen▪ Referentiegroepen

Lessen uit de praktijkvoorbeelden

• Win-win situatie voor betrokken partijen• Voortrekkersrol van grote bedrijven die

uitwisseling realiseren• Kennisoverdracht en uitwisseling pas nadat

basis van vertrouwen is tot stand gebracht• Eerst laagdrempelige vormen van

samenwerking• Belang van overkoepelende organisatie• Zeehavens!

Reststromen in de GKZ - Inventarisatie

• Gegevens van de Vlaamse Administraties• Het Departement LNE ontvangt de Integrale

Milieujaarverslagen (IMJV) en levert gegevens aan Vlaamse Administraties▪ OVAM ontvangt de gegevens over vaste

afvalstromen▪ VMM ontvangt de gegevens over emissies naar

water en lucht▪ VITO en LNE ontvangen de gegevens over energie

Reststromen in de GKZ - Inventarisatie

• Gegevens vaste afvalstromen

Reststromen in de GKZ - Inventarisatie

• Gegevens vaste afvalstromen▪ Circuit dat gekend en gestructureerd is door

afvalverwerkende bedrijven▪ 79 % afvalstromen met bestemming ‘conditioneren’▪ Bijproducten komen niet in gegevens voor▪ Steekproefgewijs, gegevens niet volledig▪ Weinig kansrijke reststromen geïdentificeerd

Reststromen in de GKZ - Inventarisatie

• Gegevens vaste afvalstromen▪ Grootste afvalstromen apart beschouwd: wel

meer recyclage en hergebruik

Reststromen in de GKZ - Inventarisatie

• Emissies naar water▪ Waterbalansen niet onderzocht

• Emissies naar lucht▪ Weinig bruikbare informatie, bruikbare elementen

worden voor lozing uit de stroom gezuiverd

• Energiebehoeften en –productie van bedrijven▪ Meeste gegevens niet toegankelijk wegens

vertrouwelijkheid van convenanten

Reststromen in de GKZ - Bedrijvenronde

• Meeste relevante informatie bij bedrijven zelf• Energie-intensieve bedrijven, grote

bedrijven, hebben aandacht voor efficiënt reststromenbeleid

• 8 bedrijven in 3 ‘clusters’▪ Arcelormittal, CBR▪ Nilefo Chemie / Misa Eco, Oleon▪ Algist Bruggeman, Kronos Europe, Stora Enso,

Sadaci

Reststromen in de GKZ - Bedrijvenronde

• Meeste bedrijven benchmarkbedrijven, werken aan optimalisatie (zie publicatie)

• Geïdentificeerde koppelingen▪ ArcelorMittal-Electrabel: hoogovengas▪ ArcelorMittal-CBR: Hoogovenslak▪ Oleon-Fuji Oil: verontreinigde vetten en vetzuren▪ Oleon-Nilefos/Misa Eco: stoom▪ Stora Enso: zoekt nog RDF en Biomassa voor

WKK

Reststromen in de GKZ – Voorstellen

• Clustering bedrijven-glastuinbouw in Evergem▪ Verandering in ‘energielandschap’▪ Provincie en VLM identificeren gebied met hoog

potentieel voor glastuinbouw▪ Kleine afstand van bedrijven met overtollige

laagwaardige restwarmte (2 à 5 km)

▪ Ook organische reststromen en mogelijk CO2

▪ Eerste contacten met betrokken partijen positief▪ CERA-Award

Reststromen in de GKZ – Voorstellen

• Laagwaardige restwarmte van Knippegroen voor gebouwen

• Koolstofbron voor de denitrificatie van Taminco

• Rookontzwavelingsgips van VFT voor de cementindustrie

Reststromenplatform

• Aanleiding▪ Elke ontmoeting met bedrijven

(informatievergadering, studiedag) geeft aanleiding tot vraag van bedrijven naar oplossing ivm reststromen

▪ Praktijkvoorbeelden leren dat overkoepelende organisatie noodzakelijk is

Reststromenplatform

• Welke functies moet zo’n platform uitvoeren? => lijst1. Verzamelen van gegevens over (kansrijke) reststromen

2. Ontsluiten van informatie over beschikbare reststromen

3. Vertrouwenspositie bij bedrijven

4. Stimuleren van contacten tussen bedrijven met concreet potentieel (proactief & ontmoetingsmomenten

5. Ondersteuning bij het overwinnen van mogelijke hindernissen

6. Kenniscentrum mbt industriële ecologie

7. Communicatie en promotie

8. Internationale referentie

ReststromenplatformWat wordt er al gedaan? Respons

Reststromenplatform

• Projectpartners geven zichzelf lage scores, maar stimuleren bedrijven wel tot samenwerking op gebied van DO (mobiliteit, samenaankoop IBA’s, inplanting windmolens, contact met bewoners)

• Op Vlaams niveau wel hoge scores, maar weinig gecoördineerde activiteit op het terrein

• Overleg om sterktes van deze organisaties te bundelen in een reststromenplatform

Besluiten

• Onderzoek van gegevens bij Vlaamse administraties leert dat Vlaams beleid amper gericht is op stimuleren van industriële ecologie

• Verzamelen van gegevens gericht op controle en statistische overzichten

• Vraag bij bedrijven om gegevens meer beleidsgericht en stimulerend te gebruiken, deelname van overheid aan reststromenplatform kan eerste stap zijn

Besluiten

• Optimalisatieprocessen (bvb. benchmarks) leren dat er telkens opnieuw mogelijkheden zijn

• Realiseren van uitwisseling wordt geremd door gebrek aan doorstroming van informatie

• Heel wat Vlaamse organisaties oefenen relevante functies uit ivm reststromen

• Bundelen van know-how en krachten in reststromenplatform: niet duur !!!

Besluiten

• Project met twee open eindes▪ Haalbaarheid van energieclustering bedrijven –

glastuinbouw verder onderzocht door Onderzoeksgroek MRB van de UGent

▪ GMF zorgt voor doorstart wat betreft de oprichting Reststromenplatform.