Post on 15-Mar-2016
description
Groen is poen.Terwijl duurzaamheid niet zo lang geleden nog gewoon duur was. Wat is er intussen dan veranderd? Dit: het goede voorbeeld is gegeven. Invloedrijke partijen als ProRail en Rijkswaterstaat laten bij aanbestedingen meer dan ooit de gevolgen voor het milieu meewegen. Ze stellen harde eisen, geven voorrang aan duurzame ideeën. En dat werkt. Aannemers smeden nu alom plannen voor uitstootreductie en energiebesparing. Een golf aan groene voornemens.
Alles wordt dus schoner, frisser en stiller. Ook de trein, die toch al behoorlijk vriendelijk was voor het milieu. Toch is dit nog maar het begin. Ons autogebruik, dat in de vorige eeuw duizelingwekkend snel groeide, stijgt nog altijd. We zijn inmiddels massaal vergroeid met het gaspedaal. En mensen weer uít hun auto krijgen? Vergeet het maar. Die vrijheid is onmisbaar geworden. Terwijl de grondstoffen opraken en de uitstoot ons leefklimaat aantast. Met iedere dag dat de verkeersdrukte toeneemt, groeit ook de verantwoordelijkheid om dit probleem op te lossen. Het goede voorbeeld is dus gegeven. ‘Besparen’ is nu het parool. Daarover valt in deze DN veel te lezen. Maar om de kwestie meteen op scherp te zetten, komt eerst Jan Terlouw aan het woord. Want is besparen wel genoeg?
Voorwoord
pag � DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
8 Interview Jan Terlouw wil schone energie
12 Fotoreportage Obelix en de stalen slang
16 Achtergrond De groene golf
20 In beweging Alex om 1�:27 uur
22 Column De kras
2� Achtergrond Micha wil ook spontaan reizen
26 Dag & Nacht Transferium Leiden
28 Raderwerk Groen!
�0 Achtergrond Fluwelen revolutie
�4 Column Verschil maken Sergevraagtzichafhoeveelzijnbijdrageaan
hetmilieuereigenlijktoedoet.
�5 Achtergrond
Spoor van duurzaamheid
�8 In beweging Wim om 12:25 uur
40 Achtergrond Vlot en fris op weg EnViVerbetekentgoednieuwsvoorbeleidsmakersenburgers.
42 Wijzer Portaal naar de wereld Eenbushaltemagbesttotdeverbeeldingspreken.
44 Vraag & Antwoord Handig, zo’n DRIS?
46 Achtergrond Transportrevolutie en mobiliteitsexplosie
48 Korte berichten Overeenprimeur,mobiliteitsarmoedeensensatielust.
Leesmeeropdeberichtenpagina’s.
50 Stilstand Chimène van Oosterhout
Colofon
DN / 2e jaargang / nummer 3 / maart 2010DN verschijnt 3 keer per jaar.
Bladmanagement Vialis / Mirjam VisserPostbus 665 / 2003 RR Haarlem(023) 5189 191 / dnmobiliteit@vialis.nl / www.dnmobiliteit.nl.
DN is een uitgave van Vialis en is gratis verkrijgbaar voor iedereen die zich professioneel bezighoudt met mobiliteit.
Abonnementenmw. M. van den Berg (dnmobiliteit@vialis.nl).
Oplage 6.750 ex.
RedactiePaul Hoekstra / Gerard Hoogveld / Hans van Kessel / Herman Kraaij / Rudi lagerweij / Mark Olivierse / Hans Smitshoek en Mirjam Visser.
Vialis is ISO9001, VcA** en VcA-Rail-addendum gecertificeerd en is lid van de brancheverenigingen ASTRIN, Uneto-Vni, connekt/- ITS Netherlands, Ertico-ITS Europe, HRI, Vexpan en UITP.
ISSN-nummer: 1877-7473.
DN is ook verkrijgbaar in een Engelstalige versie. DN is also available in English. Interested? Send an e-mail to Mrs. M. van den Berg, dn-mobility@vialis.nl.
Concept en vormgevingRoom for ID’s – Nieuwegein
Tekst en redactieSchrijf-Schrijf – Utrecht
FotografieANP Photo – Den HaagFreek van Arkel – RotterdamJudith Dekker – AmsterdamAnneke Hymmen – AmsterdamShutterstock – USAStudio RMB - AmersfoortRijkswaterstaat
DrukwerkGrafisch compleet – capelle aan de IJssel
�0
22
12
8
2�
16
De DuITSe kRACHTPATSeR LeGT WISSeLDeLen VAn �0 TOn ALS LICHTe kADeTJeS OP De bALLAST
JAn TeRLOuW:‘FOSSIeLe bRAnDSTOFFen RAken OP. We MOeTen HAAST MAken.’
De groene golfNieuwe milieueisen van de overheid veroorzaken een golf van initiatieven. Vialis-directeur Jan-Hendrik Sweers: ‘Investeren in duur-zaamheid is noodzakelijk, willen we ons niet buiten de markt plaatsen.’
MICHeL MAAS WORDT bOOS In
JAkARTA
ROLF kRIkke
Hoe toegankelijk is het nederlandse ov?‘Het is altijd maar hopen dat ik in en uit de bus kan komen’
‘cVMS maakt reizen efficiënter en sneller’
pag 5 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010pag 4 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
...van de Rijksweg 7 ligt op de Afsluitdijk tussen Noord-Holland en Friesland.�2kM
beeLDShutterstock Pangfolio.com
pag 6 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 7 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
TekST beeLDAnneke HymmenMiriam Bruinooge
De sector verkeer en vervoer is in Nederland verantwoordelijk voor zo’n 20 procent van de totale cO2-uitstoot. Dat moet in 2020 veel minder zijn. Oud-politicus, natuurkundige en schrijver Jan Terlouw is sinds drie jaar lid van een denktank die de overheid adviseert omtrent de overgang naar een duurzaam energiebeleid. ‘Het beleidsprogramma Schoon & Zuinig is goed, maar te vrijblijvend. Er moet veel meer in duurzame energie worden geïnvesteerd, willen we over een jaar of twintig niet in de problemen komen. Het is vijf voor twaalf.’
Jan Terlouw over duurzaamheid:
‘ beSPARen IS nIeT GenOeG’
‘neDeRLAnD zeT zICHzeLF
In RAP TeMPO OP
ACHTeRSTAnD’
pag 8 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag � DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
Autorijdenkanveelzuiniger.Metelektrischeauto’sbijvoorbeeld,alblijfthet
danweldevraagwaardieelektriciteitvandaankomt.Maarbesparenisniet
genoeg,wantdaarkomteeneindaan.Uiteindelijkisdeoplossinghet
gebruikvanduurzameenergie.PasdanstootjegeenCO2meeruit.Zo
eenvoudigishet.Enhetmooieis:duurzameenergieraaktnietop.Koper,
olie,vis,alleskanschaarsworden.Maarzonlichtzaleraltijdinovervloed
zijn,totheteindedertijden.’
Verschillende wetenschappers betwijfelen of de voortgang in de ontwikkeling van zonne-energie snel genoeg gaat om in de toekomstige energiebehoefte te voorzien. ‘Hethuidigetempoisinderdaadnietvoldoende.Ermoetveelmeerin
geïnvesteerdworden,wanthetkostweltwintigjaaromdietechnologie
teontwikkelen.Maarhetíserwel,dieenergie.Dusalswewillen,hoeven
wenietzondertezitten.’
In dat willen zit ’m dus de crux.‘Groteenergieproducentenwillenbestinvestereninduurzamealternatieven
voorfossielebrandstoffen,denkik,alsermaareengelijkspeelveldis.Shell
isin2009gestoptmethetinvestereninschoneenergie.Omdatdatniet
rendabelis.Daarligteentaakvoordeoverheid.Alsdiebepaaltdatálle
bedrijvendiefossielebrandstofopdemarktbrengenjaarlijkszeg2,5
procentvanhuninvesteringenmoetenbestedenaandetransitienaar
duurzameenergie,danmoetenze.Enhetliefsthetjaardaarop5procent,
enzoverderoplopend.Maardatisindezeingewikkeldewereldniet
makkelijkafdwingbaar.’
Als u zegt overheid, bedoelt u dan die van Nederland?‘Ditmoetmondiaalwordenaangepakt.Deleidersvandegroteenergie
verbruikendelanden,zoalsChinaenAmerika,moetenomdetafelgaan
metdegroteenergieleveranciers.Omeengelijkspeelveldtecreëren.
Kopenhagenwasleuk,deregeringsleiderswarenpresent.Maarandere
hoofdrolspelers,deenergieproducenten,diewarenmisschienwelaanwezig,
maarnietbijdediscussiebetrokken.Althans,ikhebernietsvangemerkt.’
Kunnen overheden bedrijven tot handelen dwingen?‘Natuurlijkkunnenzedat.Olieverbiedenvandeproducentendieniet
investereninschoneenergie.Diekomtdangewoonhetlandnietin.In
eersteinstantiemoetjeditnatuurlijkinoverlegproberentedoen.Maarje
kuntweldegelijkalsoverheidzeggen:alsjulliedezeregelsnietallemaal
volgen–datgelijkespeelveldisergbelangrijk–doenwegeenzakenmet
jullie.VoorNederlandalleenishetnatuurlijkmoeilijk.MaareenEuropese
Uniemoetdaarinwelietskunnenbewerkstelligen.Erzijnaltijdbedrijven
diezullenluisteren.Diewillenhunolieverkopen.’
Is de Nederlandse politiek zich voldoende bewust van de noodzaak van dit soort maatregelen?‘Ikbespeurgeenurgentie.Nietbijdepolitiek,endáárgaathetom.Hetis
geentechnischprobleem.Wekunnenalles.Hetisookgeenonoverkomelijk
economischprobleem.Hetisnietzodatdewelvaarttienprocentachteruit
holtalswenugaaninvesteren.Hetiseenpolitiekprobleem.Hetisnog
nooitzobelangrijkgeweestomvooruittekijken.Enernaartehandelen.
Welevenineentijddatdebevolkingsgroeienhetenergieverbruik
exploderen.Datgeeftdeoverheidnieuweverantwoordelijkheden.Datwordt
onvoldoendegezien.Totnutoeprobeertdeoverheiddeburgersenhet
bedrijfslevenmetsubsidiesteverlokkentothetnemenvangoedemaat
regelen.Maareenkeerhoudtdatop.Danmoetjezakengaanafdwingen.
GelukkigbeginnendeministersVanderLaanenCramerookindierichting
tedenken.Voorzichtig,maartoch.’
Maar zelfs als Nederland bol stond van de daadkrachtige politici, zouden zij dit dan op de Europese agenda kunnen zetten? Is Nederland daar machtig genoeg voor?‘Zokleinzijnwenouookweerniethoor,wezijneenmiddelgrote
economie.MaarNederlandkrijgtdatdenkiknietzomakkelijkopde
agenda.Welopenalnietvoorop,omhetzachtjestezeggen.Maarwe
kunnenlobbyen.Eninheteigenlandproberenietsgoedsneertezetten.
Eenvoorbeeld.AlsNederlandnoueenszoustellen:in2016mogenerin
stedenalleennogmaarelektrischebussenrijden.Watdoetdeindustrie
dan?Diegaatzemaken.Wanteriseengegarandeerdeafzetmarkt.Zokun
jeookzeggen:in2018magergeenenkeleautomeerrijdendienietmeer
voldoetaanbepaaldeeisen.Dankómenzeer.Ditgaatompolitieke
daadkracht.’
De elektrische auto? ‘Diegaaterkomen.JuistinNederland,waarmenoverhetalgemeen
kleineafstandenrijdt.Enjekuntdenachtstroomgebruiken,datisookheel
functioneel.Jemoetnatuurlijkweldeheleketenbekijken,vanhetmaken
vandeelektriciteit,deproductievandeauto’s,totdeuitstootvanschadelijke
stoffen.Deachilleshielisdeelektriciteit,hoewekjedieop?Alsdat
duurzaamkan,ishethelemaalinorde.Zoniet,danzitjeweermethet
oudeprobleem.’
Kan een maatregel als kilometerheffing nog helpen bij het duurzamer maken van Nederland?‘Datisdenkikvooraleffectiefvoordefilebestrijding.Datjedemensendie
nietperseergensmoetenzijnertussenuitperst.Ofdieheffingook
gebruiktzoukunnenwordenbijhetterugdringenvandeCO2?Misschien
wel.Ikziehetvooralalseenmaatregelomdedoorstromingteverbeteren.’
Kan de overheid nog wel zo’n sturende rol uitoefenen nu de energiesector grotendeels is geprivatiseerd? U was bijvoor-beeld fel tegen de verkoop van Nuon.‘Deoverheidmoethaargreepopdeenergiesectorversterken.Maarde
afgelopendecenniaishettegenovergesteldegebeurd.Vijftigjaargeleden
haddenwehetgemeentelijkgasbedrijf,provincialeelektriciteitende
staatsmijnen.Datsysteemfunctioneerdeprima.Maarhetmoestallemaal
andersvanwegedemarktwerking,dieefficiënterzouzijn.Nou,ikmerker
weinigvan.Demarktisflexibel,innovatief,vaakefficiënt,enkapitaal
krachtig,zeker.Maardemarktkanhetzichnietpermitterendertigjaar
vooruittekijken.Daarhebjepolitiekvoornodig.Endieishaargreepkwijt.
DePvdA,departijdietochalsbeginselheeftdatdeoverheidvoordeburgers
zorgt,blijftstemmenverliezen.Ikvinddatnietverwonderlijk.Zeheeftde
rolvandeoverheidlatenglippen.Ikbengeensocialist,maarikwilweleen
overheiddieverantwoordelijkheidneemtvoordeessentiëletaken.’
En dan moet iemand van D66, een partij die een minimale overheidsbemoeienis bepleit, de uitverkoop van de publieke sector stoppen?‘Nou,ikweetnietofmijnpartijdatinDenHaagookdoet,maarikin
iedergevalwel.Zezijnhetnietallemaalmetmeeens,maarikvinddatje
indepolitiekmoetdurvenveranderen.Hetheiligegeloofindemarktis
doorgeslagen.Datmoetjeterugdurvendraaien.Hetisnognooitinde
geschiedeniszobelangrijkgeweestomvooruittekijken.Nognooit.’
PeGOJan Terlouw is voorzitter van het Platform Energie-
transitie Gebouwde Omgeving (PeGO), een van
de platforms die het Regieorgaan EnergieTransitie
voeden met inzichten en kennis. In de Platforms
van EnergieTransitie zetten bedrijfsleven, overheid,
kennisinstellingen en maatschappelijke organisa-
ties zich gezamenlijk in voor een duurzame
energievoorziening in 2050.
Wat bedoelt u met ‘vijf voor twaalf’?‘Deklimaatveranderingisonomstotelijkbewezen.Deoorzaakervan–het
gebruikvanfossielebrandstoffen–wordtdoorbijnaallewetenschappers
waarschijnlijkgeacht.Endiebrandstoffenrakenop.Redengenoegomveel
haasttemakenmetdeontwikkelingvanacceptabelealternatieven.
VergelekenbijandereEuropeselandenscoortNederlandronduitslecht.
Hierdaaldendeinvesteringenvorigjaarmet34procent,terwijlzeinEuropa
toenamenmet55procent.Wezettenonszelfinraptempoopachterstand.’
Wat gebeurt er wel?‘Erisaandachtvoorenergiebesparingen.Datisprima,wantwatjebespaart
ismeteenmeegenomen.Dedoelstelling,zesprocentminderCO2uitstootin
2010,ismakkelijktehalen,vooraldoordeeconomischeteruggang.Inde
gebouwdeomgevingisveelbesparingmogelijk,maarookinhetverkeer.
Jan Terlouw (1��1)
– Is momenteel voorzitter van PeGO (zie kader)
en schrijft samen met zijn dochter Sanne
Terlouw literaire thrillers.
– Was voor zijn pensioen in 1997 commissaris
van de Koningin in Gelderland en president-
commissaris bij energiebedrijf NUON van 1991
tot 1997.
– Was politiek leider van D66 en minister van
Economische Zaken en vicepremier in 1981-
1982 in het tweede en derde kabinet-Van Agt.
– Stapte uit de politiek na de verkiezingsnederlaag
van D66 in 1982 en werd secretaris-generaal
van de conferentie van Europese transport-
ministers in Parijs.
– Deed 13 jaar als natuurkundige thermonucleair
onderzoek, in Nederland, de VS en Zweden.
Heeft zijn politieke en bestuurlijke loopbaan
sinds 1970 altijd gecombineerd met het
schrijverschap. Vooral zijn jeugdboeken, zoals
Oorlogswinter en Koning van Katoren, oogstten
veel succes.
‘HeT HeILIGe GeLOOF In
De MARkT IS DOORGeSLAGen’
pag 10 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 11 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
21.00 uur Obelix helpt een handjebij station Heino heeft het oude spoor plaatsgemaakt voor een
splinternieuw gedeelte. Het laatste deel plus een aantal wissels moet
nog worden aangebracht tijdens deze eerste echte winternacht.
In het weiland staart een plukje schapen naar de spoorkraan
‘Obelix’. Deze Duitse krachtpatser, goed voor 150 ton hefvermogen,
legt de wisseldelen van �0 ton als lichte kadetjes op de vers
aangebrachte ballast: de stenen ondergrond van het spoor. een
paar bomen van kerels – jongens liggen al in bed – checken met een
meetlint of het nieuwe deel op de juiste plaats ligt. Vervolgens
schroeft een stel anderen met een elektrische machine platen op
de uiteinden van de spoorstaven. In een later stadium worden de
delen aan elkaar gelast. zo groeit het nieuwe spoor steeds een
stukje verder.
TekST beeLDFreek van ArkelMarcel de Korte
20.�0 uur Laat de krol maar schuivenOp het station van het Overijsselse Heino is de ‘krol’ (kraan op lorries)
bezig met ‘schiften’. De bak van deze handige kraan duwt op verschil
lende plekken tegen de rails om ze iets te verschuiven. een precisie
werkje, want veertig meter verderop moeten de spoorstaven naadloos
aansluiten op een nieuw wisseldeel. Voorman Herman Derks van
VolkerRail tuurt over de spoorstaven om te zien of ze niet te veel uit
het lood raken. ProRail – de railinfrabeheerder van nederland – heeft
alle afmetingen exact opgetekend. De afstand tussen de rails en het
perron, bijvoorbeeld, mag niet afwijken van de voorgeschreven maat.
Werkvoorbereider Jan Wind vindt dat het er goed uitziet: ‘We liepen
achter op schema, maar nu zijn we bezig met een inhaalslag.’
Obelix en de stalen slang
Treinreizigers willen comfortabel over het spoor zoeven en ProRail gaat voor honderd procent veiligheid. Daarom houdt dé spoormanager van Nederland het railnetwerk in optimale conditie. Bijvoorbeeld tussen Zwolle en Nijverdal. VolkerWessels-dochter VolkerRail tekende voor de uitvoering van deze enorme klus. Tijdens een ijskoude decembernacht was DN getuige van de spooringrepen bij station Heino en Nijverdal.
Kleine uurtjes
pag 12 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 1� DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
een OnGeWOne nACHTeLIJke VOORSTeLLInG
21.15 uur Stalen slang kruiptVolkerRail is verantwoordelijk voor de uitvoering van dit machtige
spoorwerk. Maar dat kan ze niet alleen. zo loopt onder anderen
Willem Aalbers van Hollandspoorveiligheid rond als werktrein
begeleider. Hij bewaakt de veiligheid rond de enorme Obelix.
en toezichthouder bart Vonk checkt namens ProRail of de werkzaam
heden wel volgens plan verlopen. beiden zijn goed te spreken over
de inzet van VolkerRail: ’Obelix heeft al een behoorlijke reis achter
de rug over het nieuwe spoor. Tijdens die rit moest de kraan allerlei
obstakels langs het spoor ontwijken. Toch gaat de ploeg het op tijd
redden.’ zo te zien klopt die voorspelling. De staven en dwarsliggers
kruipen met zo’n dertig meter per kwartier als een hongerige slang
door de nacht, richting de spoorwegovergang bij station Heino.
22.10 uur Op tijd voor de treinWerkvoorbereider Jan Wind van VolkerRail neemt een kijkje bij station
nijverdal. Dwars door dit dorp loopt de n�5. Om de leefbaarheid te
verbeteren, verplaatst Rijkswaterstaat de weg naar het noorden.
ernaast legt VolkerRail een nieuw stuk spoor aan. Deze auto en
spoorweg komen deels in een tunnel te liggen. Gevolgen: minder files,
stank en geluidsoverlast, plus een veiliger en beter bereikbaar
stationsgebied. een deel van het nieuwe spoor ligt er al. een jongen en
zijn vriendin kijken op het tijdelijke stationnetje toe hoe twee mede
werkers van VolkerRail de verse lassen naslijpen en glad maken. Als
de lassen geslepen zijn, rijden ze weer een stukje verder over de rails
met hun mobiele werkplek. Het jonge stel roept lachend: ’We zijn in
ieder geval op tijd om maandag de eerste trein te halen.’
22.�0 uur bewoners op de eerste rangOndanks de kou en het tijdstip trekken de werkzaamheden in Heino
nieuwsgierigen naar de spoorbaan. zoals de bewoners van een
prachtig oud pand langs het spoor. uiteraard zijn ze ruim van tevoren
ingelicht, maar niet elke dag zien ze zo’n grote spoorklus in de
achtertuin. Gigant Obelix, slijpmachine, boormachine, werkverlichting,
aggregaat en krol zorgen voor een ongewone nachtelijke voorstelling.
en het resultaat mag er zijn: straks ligt hier een fonkelnieuwe
spoorbaan op betonnen dwarsliggers en langgelast spoor. Volgens
Jan Wind is dat niet alleen onderhoudsarmer, maar ook stiller voor de
omgeving en comfortabeler voor de treinreiziger. Die kan rustig van
zijn kopje koffie genieten, ook als de trein op topsnelheid rijdt. zonder
dat dit ten koste gaat van de veiligheid. Want, benadrukt Jan Wind: ‘Die
staat bij ProRail en VolkerRail met stip op 1.’
pag 14 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 15 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
De GROene GOLF
‘DOOR MAATSCHAPPeLIJke
DRuk RAken IDeeën In een
STROOMVeRSneLLInG’
HetgoedevoorbeeldgeveniseenwensdieNederlandsekabinettenaljaren
koesteren.Daarombesloothetin1997totdeontwikkelingvanhetprogram
maDuurzaamInkopen.Wantdeoverheiddoetnaareigenzeggenjaarlijks
voor50miljardboodschappen.Kooptzijdieallemaalgroenin,danscheelt
datjaarlijksalgauwzo’ndertigmegatonCO2uitstoot.Evenveelalsvan
340.000huishoudens.
Dertienjaarlaterishetgoedevoorbeeldeenfeit.Vanaf2010kooptde
rijksoverheid100procentduurzaamin.Gemeenteshakeninop75procent;
provinciesenwaterschappenmogenzichnogbeperkentotdehelft.Omte
bepalenwatwelennietduurzaamis,steldeSenterNovem(nuonderdeelvan
AgentschapNL)lijstenopmetcriteriavoorverschillendeproductgroepen.
Vangroenestroomtotkantoormeubelendievijfjaarmeegaan,vanambte
narenindetreintothergebruikvanbetongranulaat.
Ruimte biedenZowashetgoedevoorbeeldgegeven.Maargingdatvergenoeg?Nietvolgens
iedereen.Rijkswaterstaatgafvorigjaaralaandatzeeenpaarstappenverder
wilzetten.WantRijkswaterstaatiseenpartijmeteennietgeringeCO2
uitstootenveelaanzienindemarkt.Datgeefteenverantwoordelijkheid.
Endiewordtgevoeld,bijRijkswaterstaat.
HaraldVersteegisProgrammamanagerDuurzaamheidbijRijkswaterstaat:
‘Demaatschappelijkedrukistoegenomen.Deurgentievanduurzaam
ondernemenisduidelijk.Ideeëneninitiatievenrakendaardoorineen
stroomversnelling.ZoookbijRijkswaterstaat.Hetspreektvanzelfdatwe
alveelrekeninghieldenmethetmilieu,bijvoorbeeldinonsbouwgrond
stoffenbeleid,maarnuiserruimtevoormeer.Somszijnextrainvesteringen
nodigomindegehelelevenscyclusduurzamer,envaakookgoedkoper,te
zijn.HiervoorheeftRijkswaterstaatnuinterneenduurzaamheidsfonds
beschikbaar.’
Duurzaamheid kreeg nog nooit zoveel aandacht. Het Rijk koopt alleen nog maar groen in. Invloedrijke partijen als ProRail en Rijkswaterstaat werpen zich op als aanjagers van duurzame ontwikkeling. De nieuwe milieueisen uit verschillende hoeken veroorzaken in de markt een golf van spontane en gedwongen milieu- initiatieven. Vialis-directeur Jan-Hendrik Sweers: ‘Investeren in duurzaamheid is noodzakelijk, willen we ons niet buiten de markt plaatsen.’
pag 16 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
TekST beeLDDienst Infrastructuur RWS,Shutterstock Jan Kranendonk
Eric de Frel
DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010pag 17
VolgensVersteegvormendeinkoopregelsvandeoverheideenprima
instrument.‘MaardatsysteemsluitnietgeheelaanophoeRijkswaterstaat
metdemarktwilomgaan.Wedicterennietgraagdatonzeaannemers
houtenplankjesalleenaandekopsekantmoetenverven,ofietsdergelijks.
Lieverhanterenwefunctioneelgedreveneisen.Metanderewoorden:het
maaktnietuitofjehoutofstaalgebruikt,alsheteindproductmaarvolgens
onzeeisenfunctioneert.Enzoduurzaammogelijk.’
Doordit‘functioneelaanbesteden’wilRijkswaterstaatmarktpartijenmeer
ruimtegevenommetcreatieveenduurzameoplossingentekomen.‘We
belonenaannemersgraagvooreenduurzaamontwerp.Ookalseennieuw
ideeterisicovollijktomineenaanbiedingtegebruiken,hopenwedateen
aannemerhetdesondanksmetonswilbespreken.Wieweetwatvoor
mogelijkhedenwevindenomhetideemeteenbeperktrisicotoetepassen.’
Innovaties delenAlslichtendvoorbeeldvantoegepasteinnovatienoemtVersteegdenieuwe
energieneutraleRamspolbrugopdeN50tussenKampenenEmmeloord.
‘Diebruggaatzijneigenenergieopwekken.Deenergievoorhetopenenen
sluitenkomtvanzonnepanelen.Daarnaastwinteendynamoderemenergie
terugdieandersverlorengaat.Eenmooieeninnovatievetechniek.Die
wordtdenormvoorenergiegebruikvanbeweegbarebruggen,alsdezebrug
eensuccesis.’DebouwvandeRamspolbrugbegintindetweedehelftvan
ditjaar.
Ditsoortduurzameinnovaties,benadruktVersteeg,moetendoormarkt
partijenonderlinggedeeldworden,ennietdienenalswapenindeconcur
rentiestrijd.‘Daarhebbenallepartijenbelangbij.Ookdeontwikkelaars,
wantdiekunnenlicentiesverkopenaanhunconcurrentenenzohun
innovatieterugbetaaldkrijgen.Endegrootstewinnaarisuiteindelijkhet
milieu.Daaromishetzondealseenduurzaamsysteemnietbreedingang
kanvindenomdathetbijéénaannemerligt.Indiezelfdegeeststaanweook
openvoorgoedeideeën,losvaneenaanbestedingenspoor.Ikzeg:kommaar
opmetjebriljanteplan.’
Rijkswaterstaatstimuleertaannemersookomvanafhetbeginvaneen
projectnatedenkenoverhoeeenbrugoftunneltwintigjaarlanggoedkoop
enduurzaamonderhoudenkanworden.Datdoetzedoorditonderhoud
meetenemenbijdeaanbesteding.Projectenwordenzolangjarigbij
aannemersweggezet.‘Hetdwingtaannemersomverdertedenkenenook
voordelangetermijnmetduurzameoplossingentekomen.Daarbijkomt
datdeklassiekerelatietussenopdrachtgeverenopdrachtnemerbij
Rijkswaterstaatooksterkverandert.Wevormenvakerpartnershipsen
allianties,waarinwealleenderichtingendekadersaangevenende
uitvoeringaandepartnersoverlaten.Zoontstaateenanderemachts
verhoudingeniselkepartijvanafhetbegininhoudelijkbijeenproject
betrokken.’
Milieueffecten berekenenInaanvullingopdeinkoopcriteriavanSenterNovemontwikkeldeRijks
waterstaatzelfeeninstrumentwaarmeezededuurzaamheidvanprojecten
kanmeten:DuboCalc.Ditcomputerprogrammaberekentdemilieueffecten
vanhetmateriaalenenergiegebruikbijinfrastructurelewerken.
Ontwerperskunnenhiermeehetmilieuprofielbepalenvanverschillende
ontwerpalternatieven.DuboCalcrekentmilieueffectenomtoteenMilieu
KostenIndicator(MKI).Dezeberekeningomvatallemilieueffectenvaneen
bouwwerk,vanafdewinningtotaandesloopenhergebruikfase.Datgeeft
Rijkswaterstaatwaardevolleinformatietijdensdeaanbestedingsfase,enstelt
tegelijkinschrijversinstaatomverschillendevariantenvaneenprojectte
latendoorrekenenendemeestduurzameaantebieden.
Versteeg:‘DitjaarzettenweDuboCalcalsproefinbijeenpaargrote
bestekkeninverschillendesectorenomsamenmetdemarkteenwerkwijze
teontwikkelen.WelisalduidelijkdatDuboCalcvooralveeleffectopCO2
emissiezalhebbeningrofstoffelijkeprojecten.Voortechnischeinstallaties
ligtheteenstukingewikkelder.Deaandachtspuntenpersectorverschillen
danooksterk.Waarjeineenbaggerbestekvooraldezwavelemissieinde
gatenhoudt,letjebijeendynamischverkeersmanagementsysteemjuistop
energieverbruikenmateriaal.’
Doelstellingen formulerenDemilieueisenvandegrote(overheids)partijenveroorzakenindemarkt
eengolfvanzowelspontanealsgedwongeninvesteringeninduurzaamheid.
Allebetrokkenaannemersenleverancierspakkendegroenehandschoen
op.VolkerWesselspresenteerdevorigjaarzijnCorporateResponsibility
beleidaanhetpubliek.Daarinisaandachtvoorduurzaamheidopproject
niveaumaarookindeeigenbedrijfsvoering.Inaprilditjaarkomthet
concernmeteeneersterapportage.
OokVolkerWessels’dochterbedrijfVialisbouwtin2010aaneenstevig
duurzaamfundament.Deinkoopeisenvandeoverheidzijnermet
instemmingbegroet.VialisdirecteurJanHendrikSweers:‘Hetwasgoed
omteconstaterendatveruitdemeesteproductenvanVialisalvoldedenaan
decriteriavoorduurzameinkoop.Inbijvoorbeeldverkeersregelinstallaties
gebruikenwealjarenledlampen,waardoordieruimschootstegemoet
komenaandenieuweenergieeisen.Maarhetkanaltijdbeter.Denkaanhet
gebruikvankunststofinplaatsvanmetaalvoordebehuizing.Nugelden
daarvoornogstriktespecificatiesvanRijkswaterstaat.Wejuichenhet
daaromtoedatermeerruimteontstaatvoordatsoortvernieuwingen.’
DeCO2prestatieladdervanProRail(ziepagina36)vormtvoorVialiseen
groterestokachterdedeurvoorduurzameinitiatieven.JanHendrikSweers:
‘Dieladderheeftenormveelinganggezet.Vialiskrijgtnualsleverancier
vanderailaannemerstemakenmetstevigeeisen.Ditjaarzorgenwedatwe
aandievraagvoldoen;datisooknoodzakelijk,alsweonsnietbuitende
marktwillenplaatsen.DaaromzetVialisin2010sterkinophetberekenen
vandeCO2uitstootwaarvoorhetalsbedrijfverantwoordelijkis.Zorekenen
webijvoorbeelduithoeveelbroeikasgassendeluchtingaandoorhet
autoverkeervanonzemonteurs.Hebbenweeenmaalinzichtindeomvang
enoorsprongvanonzeuitstoot,danformulerenwereductiedoelstellingen.
Wewetendanwaardemilieuwinsttehalenvalt.Bijvoorbeelddoordie
monteursdankzijeenslimmereplanningmindertelatenrijden,ofdoor
andereauto’saanteschaffen.Totslotwordendedoelstellingenende
behaalderesultatengerapporteerd,zowelinternalsindemarkt.Ditzelfde
proceszienweookbijonzepartnersenconcurrenten.Desnelheidwaarmee
dieaandachtvoorduurzaamheidindehelesectorisgegroeid,belooftveel
voordetoekomst.’
‘ LICHTenD VOORbeeLD VAn DuuRzAMe InnOVATIe IS De eneRGIeneuTRALe RAMSPOLbRuG’
pag 18 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 1� DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
‘Hij is supersnel, de draagvleugelboot. In 25 minuten ben ik van Amsterdam Centraal in IJmuiden, in 40 minuten van deur tot deur. Mijn fiets kan namelijk gratis mee. Ik doe als freelancer de marketing voor theatervoorstellingen. Momenteel werk ik voor de Stadsschouwburg van IJmuiden. In mei loopt dit project af. Ik zal de boottochtjes missen. De reistijd gebruik ik om mijn huiswerk te maken voor de cursus Frans die ik sinds een jaar volg. Of om een Franse krant te lezen. De kapiteins kennen me inmiddels wel. Toen ik een keer de boot miste, voer de bestuurder zelfs terug zodat ik alsnog kon opstappen en op tijd kwam voor mijn les.’
NAAMAlexMoorenlEEftIjD40jaarbERoEpFreelancemarketeervoortheatervoorstellingenVANAmsterdamCentraalNAARIJmuiden
1�:15TekST
Anneke HymmenGhislaine van DrunenbeeLD
Inbeweging
pag 21 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010pag 20 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
MICHA WIL OOk SPOnTAAn ReIzen
Internetcheckenvoordevertrektijden,wandelennaardebushalteeven
verderop,chipkaartopladenophettreinstationendandoordeovpoortjes.
Gemakdientdemens.Maarnietiederemens.Hetopenbaarvervoersluit
nogaltijdtwaalfprocentvandebevolkingnietindearmen.Dataandeelis
gehandicaptenvoorhenishetopenbaarvervoerlangnietaltijdgoed
toegankelijk.Maardaarwordtachterdeschermenhardaangewerkt.Een
gesprekmettweehoofdrolspelersindetransformatievanonsopenbaar
vervoer:WillemJagersmavandeChronischziekenenGehandicaptenRaad
(CGRaad),enMichavandenDool,dievoorverschillendeorganisatiesen
instellingenmeedenktoveroventoegankelijkheid.
MiljoenenprojectenEenvisueelgehandicaptezitmetheelanderetoegankelijkheidsproblemen
daneenrolstoelgebruiker.Hoekomengehandicapteovgebruikersaan
informatie?Hoekunnenzehunwegvinden?Kaniedereenmeteen
handicapvanbepaaldevoorzieningengebruikmaken?Datzijnvragendie
gesteldwordendoorhetProjectbureauToegankelijkheid(PBT),onderdeel
vandeChronischziekenenGehandicaptenRaad.DeCGRaadisbelangen
behartigervanverschillendepatiëntenverenigingenenbekendvanhet
InternationaalToegankelijkheidsSymboolkeurmerk(ITS).HetPBTkeurtde
toegankelijkheidvangebouwen,voertuigenensituatiesvoorgehandicapten.
Eenactueeldossierisdetoegankelijkheidvanhetopenbaarvervoeromdat
deoverheidvanaf2010bijnaallebushaltestoegankelijkwilmakenvoor
gehandicapten.Eenmooibegin,maarermoetnogveelmeergebeuren.
ontoegankelijke systemenWillemJagersmaiskeurmeestervanhetPBT.Hijbuigtzichoverhet
openbaarvervoer.‘Metdeprojectenindezesectorzijngrotebedragen
gemoeid,enooklangetermijnen.Treinstellenmoetendertigjaarmee.
KooptdeNSnueennieuwontoegankelijktreinstel,danhoudtdatindat
Het is met het openbaar vervoer (ov) als met het weer: iedereen klaagt erover. Maar waar de grenzen van het ov pas echt worden verkend, is onder gehandicapten. Hoe staat het met de toegankelijkheid van het Nederlandse openbaar vervoer?
‘Poortjes zijn voor ons een stap terug’
De krasMichel Maas
Serie columns van Nederlandse correspondenten in den vreemde. Deze keer: Michel Maas. Maas was correspondent in oost-Europa en woont sinds 2001 in jakarta als correspondent voor de Volkskrant en de NoS. Hij schreef het boek De Vleugels van Lieu Hanh. Zijn reportage-bundel Kosovo, Verslag van een oorlog werd bekroond met de NDp-prijs.
Het is zeker niet de eerste keer dat er een
kras op mijn auto komt, maar het doet wel
pijn. Ik sta bijna stil omdat ik moet afremmen
voor alweer zo’n ‘polisi tidur’, een slapende
politieman, zoals ze hier de zelfgemetselde
verkeersdrempels noemen die je vering aan
gort helpen. links word ik ingehaald door
een vuilnisjutter die een houten kar op twee
wielen achter zich aan trekt.
De as van zijn bolderkar schraapt een stuk
van de lak van mijn auto weg. De man kijkt
om, ziet de blinkend gepoetste auto, haalt zijn
schouders op en loopt door. Protesteren is
zinloos. Hij heeft geen rooie cent, en ik wel.
Daarmee raak ik aan de kern van de verkeers-
regels in Jakarta: wie geld heeft, betaalt.
Raak je bijvoorbeeld met de auto een brom-
fiets, dan moet je betalen. Ook al komt de
bromfietser zonder op of om te kijken uit een
zijstraat gescheurd. Je betaalt de brommer,
de dokter voor de berijder en de deuk in je
eigen auto. En als je chinees bent, moet je
ook nog eens de ‘sigaretten’ betalen van de
agent die het proces-verbaal opmaakt.
Officiële verkeersregels bestaan hier wel,
maar bitter weinig mensen kennen ze. Zo’n
90 procent van de rijbewijzen in Jakarta
wordt zonder les of examen gekocht. Begin
dus niet over voorrang. Hier tellen alleen de
ongeschreven regels. Zoals toen ik linksaf
sloeg en werd tegengehouden omdat die
weg alleen voor bussen was. Dat dit nergens
aangegeven stond, was voor de agent geen
argument: ‘Iedereen hier weet dat.’
Het kostte me een jaar om daaraan te
wennen. Ik schraapte, butste en kraste me
een weg door Jakarta, met opgeheven vuist,
want ik had altijd voorrang en altijd gelijk.
Maar heel langzaam werd dat minder.
Ik schoof vanzelf op als iemand mijn bocht
afsneed, remde af voordat een bromfiets
de weg op schoot, voelde aankomen dat
de auto rechts van me plotseling zonder te
knipperen zou invoegen.
Je rijdt hier zoals je je weg vindt in een
warenhuis tijdens de uitverkoop. Je schuift,
staat stil, duikt in een gaatje, schuifelt verder,
en als het moet duw je – pardon – even je
schouder ertussen. Allemaal zonder te
botsen. Tot iemand bovenop je fonkelnieuwe
zaterdagse schoenen gaat staan, natuurlijk.
Dan stap je even uit. Je scheldt de vuilnis-
jutter uit die je niet-begrijpend aankijkt.
Mensen stoppen en kijken. Je houdt op met
schreeuwen, want je staat voor schut. Boos
worden is ‘not done’ in Indonesië. Je voelt je
ineens een Hollander. Betrapt stap je weer
in je blinkende auto en rijd je weg. In het
knagende besef dat die arme vuilnisman nog
in geen jaar bij elkaar scharrelt wat jij straks
moeiteloos in die kras gaat investeren.
Ik had hem wat geld moeten geven.
TekST beeLDAnneke HymmenJoost Scholten
Column
beeLDMichel Maas
pag 22 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 2� DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
‘en DAn MAAR HOPen DAT Ik
In De buS kAn kOMen’
hetovdekomendedertigjaarnognietvolledigtoegankelijkis.Wedenken
inNederlanddatallesheelgoedgeregeldisvooriedereen,maarinhet
openbaarvervoerschorthettochaanvisie.’Jagersmawilgeenluisindepels
vanvervoerdersofoverheidzijn.Hetliefstwerkthijineenvroegstadium
samen.‘Helaaswordenvaakbezwarengemaaktoverdekostenvanonze
inzetindeontwikkelingsfase.Maarhetkostmeergeldomontoegankelijke
systemenaanteschaffen.ZoalsmetdeOVchipkaart.Erisaleenvervoer
bedrijfdatmensenmeteenhandicapvrijsteltvanbetalingomdatze
erkennendatdemachinesnietvoorhengeschiktzijn.Datzounietnodig
zijngeweestalsmenvoorafinvesteertinkennis.Hetbeleidvanoverheden
enbedrijvenisinditopzichtsomskortzichtig.’
bedreigendMichavandenDoolisindezekwestieseenervaringsdeskundige.Hijzit
ineenrolstoelendenktmeemetdegemeenteAmsterdamenorganisaties
alsRover.HijbevestigtdeaarzelingenvanJagersmaoverdeOVchipkaart.
‘Depoortjeszijneenstapterugintoegankelijkheid.Jezietopstations
bijvoorbeelddatzwartrijdersvlakachteriemandaanlopendiedoorde
poortjesgaat.
Demeestemensenhebbenweldoorwatergebeurt,maarvooreenvisueel
gehandicaptekaniemanddieopeensinzijnrugopduiktheelbedreigend
zijn.Ookiservaakmaaréénrolstoelingang.Werktdatpoortjeniet,
bijvoorbeelddoorvandalisme,dankomikhetstationnietmeerin.’Ook
overdeoplaadmachinesvoordechipkaartisVandenDoolnietenthousiast.
‘Praktischvoordegemiddeldereiziger,maarnietvoormensendienietzo
hoogkunnenreiken.’Jagersmavultaan:‘Endeoplaadmachineszijnvoor
visueelgehandicaptenhelaasnietaftelezen.’
Mobiliteit voor iedereenInhetbuitenlandzagJagersmainspirerendevoorbeelden.‘InScandinavië
ismenaleenstukverder.EninAmerikahebbenVietnamveteranen
toegankelijkheidvoorgehandicaptenafgedwongen.Vaakmethardeacties,
waarbijzedrukkekruispuntenbezetten.EndatterwijlikinNederlandvaak
nogmoetpleitenvooreeneenvoudigplankjeineenbuszodateenrolstoel
inenuitkanrijden.Datsoortkleineaanpassingenhorennormaaltezijn.’
DoorzijnervaringeninhetbuitenlandweetJagersmanietalleenwater
mogelijkis,maarookwathijteverliezenheeft.Inveellandenishet
namelijknogveelslechtergesteldmetdetoegankelijkheidvanhetopenbaar
vervoer.DaaromwilhijdeNederlandseeisenzosnelmogelijkinhet
ITSkeurmerkvastleggen.VoordatEuropacentralewetgevingmaaktvoor
toegankelijkheid.‘Pasalsweafsprakenenvoorschriftenhebben,kunnenwe
ietsverdedigen.Alswenietsvastleggen,moetenweonderhandelenvanuit
onduidelijkheidengaatdelatdirectalomlaag.Danzalhetnogeenlange
tijddurenvoorgehandicaptenoptimaletoegangkrijgentothetov.Endat
zoujammerzijn.Ikvinddateenbeschaafdesamenlevingnietmagtoestaan
dat12procentvanhaarburgersgeenofbeperktgebruikkanmakenvanhet
openbaarvervoer.’
Ideale reisVandenDoolheeftduidelijkvoorogenhoezijnidealereiseruitziet:‘Ikzou
graagspontaanenzonderspoorboekjewillenkunnenreizen.Numoetik
urenvoormijnreisassistentiereserverenomeentreininenuittekomen.
Endanmaarhopendatikopdeplaatsvanbestemminginenuitdebuskan
komen.Liefstzieikoveraleeninzichtelijkenconsequentsysteemwaar
iedereenmeteenhandicapzelfstandiggebruikvankanmaken.Ikvinddat
wenogteweiniggebruikmakenvandetechniekdieonsterbeschikking
staat.Bijvoorbeelddemogelijkheidomeenvisueelgehandicapteviaeen
bluetoothapparaattelatencommunicerenoververtrektijdenen
vertragingen.Gelukkigiserbijallepartijenveelbereidheidomtepraten.
OrganisatiesalsConnexxionenProRaildoenhunbestomteluisterennaar
onzeproblemen.’Jagersma:‘Hetmoetindetoekomstraargevonden
wordenalsernietsgeregeldisvoormensenmeteenhandicap.Danhebben
wealssamenlevingeenstapvoorwaartsgezet.’
caecilia Groot, manager OV-chipkaart bij het
GVB, onderkent de problemen met de kaart en
de poortjes. ‘Het is duidelijk dat de poortjes de
toegankelijkheid voor gehandicapten verminderen.
Daar willen we niet voor weg-lopen. Daarom
werken we met een speciaal ontwikkeld en zeer
voordelig abonnement voor visueel gehandicap-
ten, zodat ze geleidelijk kunnen wennen aan
het nieuwe systeem. Daarnaast sponsoren we
bijvoorbeeld opleidingen voor blindengeleide-
honden, om ze met de poortjes te leren werken.
Het belangrijkst vind ik dat we in gesprek zijn en
blijven met gehandicapten over de toegang tot de
stations. We begrijpen dat vooral de poortjes voor
veel gehandicapten een stap terug zijn, maar we
willen door goed overleg bereiken dat we samen
ook weer twee stappen vooruit kunnen zetten.
Daar werken we hard aan. We zijn dan ook erg blij
met de input van de belangenorganisaties en het
overleg met gehandicapte gebruikers die ons
kunnen helpen het product en de toegankelijkheid
voor iedereen te verbeteren.’
pag 24 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 25 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
21:20
Twaalf uur later baadt het transferium weldadig in een zee van kunstlicht. In het duister verdween zojuist lijn 38 uit Leiden. Niemand stapte uit.
08:50
Op het transferium even buiten Leiden omhult koel ochtendlicht de reizigers die zich uit lijn 32 haasten. De ochtendspits is voorbij. Traag wandelt iemand over de slanke voetgangersbrug.
beeLDFreek van Arkel
pag 26 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 27 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
Verkeerslichten zorgen voor veiligheid. Maar als weggebruikers vaak voor rood licht komen te staan, stagneert het verkeer. Een goede doorstroming handhaven voor het doorgaande autoverkeer (groene golf) is nog niet eenvoudig. Zeker niet in grote steden, waar kruispunten hele netwerken vormen. Softwaresystemen zoals TRANSYT en het onlangs ontwikkelde Toptrac berekenen een optimale coördinatie van deze verkeers-stromen. Hoe gaat dat precies in zijn werk?
Groen!
OnderzoekHet automatisch regelen van de doorstroming op
kruispunten gebeurt al sinds eind jaren zestig.
TRANSYT (Traffic Network Study Tool) is
daarvoor wereldwijd het meest gebruikte
systeem. Het programmeren ervan gebeurt op
basis van onderzoek: hoeveel voertuigen
passeren het kruispunt gemiddeld op een
bepaald moment? Met wat voor snelheid rijdt een
automobilist gemiddeld van het ene naar het
andere verkeerslicht? Welke rijrichting moet de
beste doorstroom krijgen? Op basis van deze
onderzoeksgegevens wordt bepaald wat het
optimale tijdschema (cyclustijd) is voor een
netwerk van verkeerslichten. Hierin is op de
seconde vastgelegd wanneer en hoe lang elk
verkeerslicht op groen staat (groenfase). Deze
cyclustijden worden vervolgens ingevoerd in de
verkeersregelinstallatie (VRI). Omdat het tijdens
de spits veel drukker is dan midden op de dag,
kunnen verschillende cyclustijden worden
geprogrammeerd.
1. Voertuigtellingen
4. Lokaal VAmodificatie
�. Verzenden optimale regelingen naar lokale VRI’s
2. Toptrac optimalisatie Voorspellen intensiteiten TRAnSYT realtime (split, offset, cyclustijd)
Centrale computer
MetingEen van de nieuwste systemen is het door Vialis
ontwikkelde Toptrac (Trent Optimizing Traffic
control). Dit programma werkt met actuele
metingen van het totale verkeersproces rondom
de kruispunten. Gebruikmakend van bestaande
detectielussen telt Toptrac elke twee cycli het
aantal voertuigen uit alle rijrichtingen. Deze
tellingen belanden in een centrale computer bij
de wegbeheerder, waarop ook TRANSYT draait.
Toptrac berekent op basis van die getallen
de optimale cyclustijd en groentijden. Vervolgens
worden deze uitkomsten weer teruggestuurd
naar de VRI’s. Door de snelle updates speelt
Toptrac in op allerlei factoren die het verkeer
beïnvloeden, zoals hevige sneeuwval, ongelukken
of wegwerkzaamheden. Toptrac wordt inmiddels
op zes locaties in Nederland gebruikt.
DetectieBij zo’n vaststaand tijdschema kan het voorkomen
dat automobilisten moeten wachten voor rood
licht, terwijl er geen ander verkeer is. Daarom
ontwikkelde Vialis al in de jaren tachtig binnen
TRANSYT de mogelijkheid om de groenfases aan
te passen aan de actuele verkeerssituatie.
Detectielussen in de weg en drukknoppen bij de
fiets- en voetgangerslichten leveren informatie
over het verkeersaanbod. Zijn er bijvoorbeeld
geen overstekende fietsers, dan krijgt het
autoverkeer langer groen. Bussen en trams sturen
vaak bij het naderen van een kruispunt een
signaal naar het verkeerslicht. Zo krijgen zij steeds
groen (of beter: wit) licht en dus voorrang op de
andere weggebruikers. Dit gebeurt door een KAR
(Korte Afstand Radio) of door lussen in het
wegdek (Vetag).
Raderwerk
pag 2� DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
TekSTMarieke van Doggenaar
beeLDRoom for ID’s
pag 28 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
EriseenrevolutiegaandeophetgebiedvanVerkeersregelinstallaties
(VRI’s).Gelukkigisdeoverdrachtvandeaansturingvangemeentelijke
verkeersregelinstallatiesaandeVerkeerscentraleweleenfluwelenrevolutie,
wantgebaseerdopsamenwerkingenoverleg.HetCentraalVerkeersregel
installatieManagementsysteemkanindetoekomstdeverkeerscentrale
verbindenmetVRIsystemenvangrotegemeentenenprovincie.Belangrijk,
wantderegioUtrechtishetkloppendehartvoorverkeersmanagementin
hetmiddenvanhetland.Alsdebelangrijksteadershierverstoptraken,
komtdedoorstromingvanuit,naarénbinnendeRandstadingevaar.
MetdekoppelingvanverschillendeVRI’saanhetCVMSkandeVerkeers
managementCentraleinspelenopvoorvallendievaninvloedzijnop
verkeerssituatiesdiedegemeentegrenzenoverschrijden,zoalseenongeluk,
gladheidofwegwerkzaamheden.RolfKrikkeiseigenaarvanQuestTraffic
Consultancy,datzichvolledigrichtopoperationeelverkeersmanagement.
InopdrachtvanVERDER,hetregionalesamenwerkingsverbandtussen
verschillendeoverhedeninMiddenNederland[ziekader],staathijvoorde
taakomdecentralegeschikttemakenvoorderegionalesamenwerking.
Groene golf en rode zeeDeverkeerscentraleinPapendorpwordtverbouwd.Inplaatsvanuit
baksteenisdewerkplekvanKrikkenuopgetrokkenuitdedunnewanden
vaneennoodbehuizing.Maardatzithemallerminstdwars.‘Ikvinddeze
omgevingwelpassenbijhetoperationelekaraktervandeVerkeerscentrale.
Wezijntochveelbezigmetstoringenenwegwerkzaamheden.’Datde
praktijkenhetwerkindecentraleinderdaadnauwverbondenzijn,wordt
directnabinnenkomstduidelijk.Het‘zoutteam’vandecentrale,datde
gladheidopdewegenbestrijdt,houdtnogdespecialecrisisruimtebezet
waarweelkaarzoudenspreken.Krikkedwaaltdoordegangenenstrijkt
neerineenwillekeurigkantoor,omeensrustighetvernieuwendevanhet
CVMSuitdedoekentekunnendoen.
FLuWeLenReVOLuTIe
Het regionale wegennet is een ingewikkeld raderwerk waarbinnen de gemeentes evenzoveel tandwielen vormen. De Regionale Verkeersmanagementcentrale Midden Nederland vond een ideaal smeermiddel om de radertjes niet tegen elkaar in te laten draaien en de tanden soepel in elkaar te laten grijpen: het cVMS.
CVMS verbindt losse verkeerssystemen
TekSTJoost Scholten
beeLDFreek van Arkel
Dit verhaal in 15 seconden
cVMS. Dat staat voor centraal Verkeersregelinstallatie
Management Systeem. Het moet in de toekomst de
VRI-systemen van grote gemeenten en provincies koppelen
aan de Verkeersmanagement centrale. Dat is goed voor
de doorstroming. Ook kan de Verkeerscentrale dan sneller
inspelen op onverwachte situaties, zoals een ongeluk,
gladheid of wegwerkzaamheden.
pag �0 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag �1 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
Endatnieuweblijkt’mnietindesoftwaretezitten.‘Technischiser
eigenlijkweinignieuwsonderdezon.Weknopenverschillendesystemen
vandiversewegbeheerdersaanelkaardieallangerbestaan.Zodatbijvoor
beeldeengroenegolfnietbreektopeenzeeaanrodelichtenzodraeen
automobilistdegemeentegrenspasseertopeendoorgaandeweg,eneen
nieuwnetwerkvanVRI’sbinnenrijdt.HetCVMSrealiseertweliswaarstrikt
genomengeengroenegolf,maarhetsysteemkandeVRI’swelopelkaar
afstemmenenervoorzorgendateengroenegolfindiennodigmeerauto’s
doorlaat.Doorbelangrijkeverkeerslichtentebeïnvloeden,kunnenwehet
verkeervloeienderkanaliseren.Enzijnweflexibelerinhetomleidenvan
verkeerbijongevallenenwegwerkzaamheden.’
Willen, weten en kunnenKrikkegaatvoornaarderuimtewaardeeigenlijkeverkeerscentralehuist.
Nergensandersisduidelijkertezienhoehetregionaleraderwerkinelkaar
haakt.Tientallenmonitorsbrengenhetverloopvanhetverkeerinbeeld.Een
stremmingopheteneschermzorgtvooreenopstoppingeenpaarschermen
verderop.HierkomenookdemonitorsvanhetCVMStehangen.Ditisde
plekwaarhetsysteemdusfysiekzichtbaarzalworden.Maardegeestvande
vooruitgangwaartallangerrond.‘Vroegerwaseenverkeerslichteenvrij
simpelapparaat.Hetsprongoprood,geelengroenvolgenseenvast
schema.Datleverdeveiligekruispuntenop,maaropsommigeplekkenook
behoorlijkewachtrijen.VervolgenswerdendeVRI’sintelligenter.Tijdensde
spitsdraaidenandereprogramma’sdanopdeanderetijdstippenenze
kondenmakkelijkeropelkaarafgestemdworden.HetCVMSiseigenlijkeen
volgendestapindezeevolutievanhetverkeerslicht.Hiermeekunnenwe
vanuitdeverkeerscentraledeVRI’safstemmenalsdeverkeersituatiedaar
omvraagt.HetmaakthetmogelijkomvanuiteenhelikopterblikdeVRI’sbij
testellen,zodathetnetwerkbeterdoorstroomt.Maarnatuurlijkwordende
ingrepenopdeVRI’svanuitdecentralevantevorenafgestemdmetde
wegbeheerdersinderegio.Ookkunnendewegbeheerdersaltijdingrijpen
alsdatnodigis.Zijbehoudendusaltijddevolledigecontrole.’
Verkeerslichten en mijlpalenDegroteuitdagingvoorKrikkeligterinomVRI’sdienoghelemaal
onafhankelijkoperereninkaarttebrengenenopeenofanderemanier
aanhetsysteemtekoppelen.‘SommigeVRI’sstaanopplekkendiebest
belangrijkzijnvoordedoorstroming,leefbaarheidenveiligheid,maar
makennoggeendeeluitvaneennetwerk.Diestaandusopeeneilandje
binnenalleonderlingafhankelijkeverkeersstromen.Omdezebelangrijke
VRI’stekoppelen,moetenwenogconcreteafsprakenmakenmetdie
wegbeheerders.Technischzijnermeerderemogelijkheden,bijvoorbeeld
doorVRI’sopstraataanelkaartekoppelenofdoordeVRIineen
managementsysteemoptenemen.
Datishetpraktischeverhaal.Opbeleidsniveauishetvooralbelangrijkdat
verschillendepartijensamenwerkeninhetverbandvanVERDER.Datis
eigenlijkdefluwelenrevolutieophetgebiedvanoverlegensamenwerking
dieaandebasisstaatvanaldiepraktischeuitwerkingen.Daarmeevormen
denieuweregelstrategieëninverkeersmanagementdewerkelijkemijlpaal.’
KrikkehooptopeenmooietoekomstvoorhetCVMS.‘Meteenaantal
belangrijkewegbeheerderszijnwealbehoorlijkverinhetmakenvan
afspraken.Hetzoumooizijnalsdeanderesnelvolgen.Datleverteen
hogerrendementop.’Onderwegkomendansteedsmeerweggebruikers
deinspanningenvanKrikkeendewerkingvanhetCVMStegen.‘Zehoeven
ietsminderlangvooreenkruispunttewachten,endedoorstromingwordt
vlotter.’Datklinktalsdankbaarwerk,maarvaakzijnderesultatenook
mindergoedmerkbaar.‘Somsstaanmensendankzijonzeinspanningen
bijwegwerkzaamhedenmaareenkwartierindefile,inplaatsvaneenuur.
Vooronseenmooiresultaat,maarvoordeautomobilistenisdievertraging
‘ CVMS IS een VOLGenDe STAP In De eVOLuTIe VAn HeT VeRkeeRSLICHT’
nogaltijdvervelend.Daarommoetenweonzevoldoeninguitdestatistieken
halen.’TochdenktKrikkedatderesultatenvooriedereenmerkbaarpositief
zijn.‘UiteindelijkmaakthetCVMSdereisvoorgebruikersinderegio
gemiddeldefficiënterensneller.’
Meer samenwerking, betere doorstromingDe afgelopen jaren is de bestuurlijke samenwerking
in de regio Midden Nederland in een stroom-
versnelling gekomen. Sinds 2008 werken Provincie
Utrecht, Rijkswaterstaat Utrecht, Bestuur Regio
Utrecht, Bureau Regio Amersfoort, Gewest Gooi-
en Vechtstreek, Regio Utrecht West, Regio Utrecht
Zuidoost en de gemeenten Amersfoort, Hilversum
en Utrecht samen onder de naam VERDER.
Binnen VERDER werken deze partijen aan een
pakket van mobiliteitsmaatregelen om de bereik-
baarheid van de regio tot 2020 veilig te stellen.
Het programma Regionaal Verkeersmanagement
is onderdeel van deze maatregelen. Met regionaal
verkeersmanagement kunnen verkeersstromen
beter beheerst worden, zodat het verkeer minder
snel vastloopt. Het programma RVM werkt aan de
bevordering van de verkeersdoorstroming door
slimmer gebruik te maken van bestaande wegen.
Een van de doelstellingen van het programma is de
realisatie van een volledig functionerende regionale
verkeerscentrale in 2012. Het uiteindelijke doel van
dit programma is de verkeersdoorstroming te
bevorderen en daarmee de bereikbaarheid van de
regio te verbeteren. De ontwikkeling en ingebruik-
name van een centrale voor Regionaal Verkeers-
management en het beter inzetten van de VRI’s
van het regionale netwerk zijn andere voorbeelden
van maatregelen uit het pakket.
De Regionale Verkeersmanagementcentrale stuurt
de VRI’s aan. Binnen de centrale zijn het de weg-
verkeersleiders die beslissingen nemen over de
instellingen van VRI’s. Ook over VRI’s die eigendom
zijn van een andere wegbeheerder. Daarom is het
noodzakelijk dat de wegverkeersleider het mandaat
van de diverse wegbeheerders heeft om beslis-
singen te nemen over de instellingen van de VRI’s.
Op dit moment werken de partijen binnen RVM aan
de bestuurlijke besluitvorming voor de opdracht-
verstrekking van de wegverkeersleider.
Meer informatie? Kijk op www.ikgaverder.nl
pag �2 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag �� DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
SPOOR VAn DuuRzAAMHeID
De SPOORbeHeeRDeRGroeneinspanningenvanaannemersbelonenmeteenfictievekortingop
hunofferteprijs.MetdatideestimuleerdeProRailvorigjaarzijngrootste
leveranciersenopdrachtnemerstotstructureelmilieubewusthandelen.
HetplanvoordeCO2prestatieladder[ziekader]ontkiemdeopdeafdeling
Aanbestedingen,KostenmanagementenInkoopvanProRail.ProRail
projectleiderFransvanDurenwasblijverrastmethetgrotesuccesvanhet
instrument.‘Wehebbenhiermeeindemarktveellosgemaaktenaangewak
kerd.BijgrotebedrijvenhaddeninterneplannenvoorCO2reductieeenpaar
jaargeledennogweinigkans.Teveelkosten,nauwelijksopbrengst.Maar
doordekortingendieaanonscertificaatzijnverbonden,wordenzulke
plannenvoorbedrijvenplotselingnietalleenaantrekkelijk,maarzelfs
noodzakelijkomtekunnenblijvenconcurreren.’
OndermeerdoordeCO2ladderhebbengrotespooraannemersnugrote
aandachtvoorCO2reductie.VanDuren:‘Bijdezebedrijvenisnuveelmeer
budgetenmankrachtbeschikbaargemaakt.Datiseenmooieffect.
Natuurlijkwarendespooraannemersallangerbezigmetduurzaamheid.
Andershaddensommigennietkunneninstekenopniveau4,hetopéén
nahoogsteniveauvandeprestatieladder.’
Grote winnaarBehalvedeoffertekortingvormtvolgensVanDurenookdeverplichte
‘transparantie’voorbedrijveneenflinkestokachterdedeur.‘Onder
nemingenmoetenhunreductiedoelstellingenenresultatenopenbaar
maken.Zezullentegenoverhunconcurrentengeenfiguurwillenslaan
meteentelagedoelstelling,enevenminmeteenonhaalbare.Datisde
krachtvandeladder.’Hoedebedrijvenprecieshundoelstellingenbereiken,
enmetwelkeproducten,datgaatProRailnietvoorkauwen.‘Wewillenniet
betuttelenofwetboekenschrijven’,zegtVanDuren.
De trein is milieuvriendelijk. Dat zal niemand ontkennen. Maar op en rond het spoor kan nog veel gewonnen worden op duurzaamheid. Spoorbeheerder ProRail nam het voortouw met de invloedrijke cO2-prestatieladder. Aannemer VolkerRail accepteerde de uitdaging. En spoorgebruiker NS zorgt intussen dat we zo energiezuinig mogelijk kunnen treinen.
‘ De LADDeR HeeFT VeeL LOSGeMAAkT en AAnGeWAkkeRD’
Verschil maken Serge Hoogendoorn
Gesterkt door een gezonde portie schuld-
gevoel begon half Nederland in januari met
een keur aan goede voornemens. Margreet
stopte met roken, Henk ging minder drinken.
En misschien waren er ook mensen die
plechtig voornamen zichzelf een meer
duurzame levensstijl aan te meten. Ik hoop
dat ze het intussen volhouden. Want kansen
zijn er voor dat laatste genoeg: een paar
led-lampen indraaien, op 15 graden wassen,
overstappen op groene stroom. Mogelijk-
heden te over. Zelf heb ik op dat gebied een
sluimerend schuldgevoel. Om dat het hoofd
te bieden is vermoedelijk een grotere
opoffering nodig dan investeren in spaar-
lampen. En omdat het verkeer flink bijdraagt
aan de totale emissie – pakweg 10 procent
van de cO2-uitstoot komt op het conto van
personenvoertuigen – moet ik wellicht mijn
verplaatsingsgedrag eens onder de loep
nemen.
Maar wat te doen? Een zuinigere auto
kopen? Ik zat er juist over te denken mijn
zuinige stadsautootje met c-label in te ruilen
voor een dikke SUV met een A-label. Of ik
ga elektrisch rijden, dan is de milieubelasting
nul. Maar met een volle accu kom je niet
verder dan 300 kilometer. En dat het
opwekken van de elektriciteit waar de auto
op rijdt uiteindelijk een milieubelasting
oplevert die vergelijkbaar is met die van een
conventionele auto, leg ik dan maar even
naast me neer.
Overigens kan ik het gevoel niet onder-
drukken dat mijn persoonlijke bijdrage er
op wereldschaal maar weinig toe doet.
Afgezien natuurlijk van het enorm inspire-
rende voorbeeld. Het is duidelijk dat vooral
de grote vervuilers, de VS en china, een
stevige duit in het zakje zouden moeten
doen. En vooral china lijkt nu weinig happig
om zich aan harde richtlijnen te committeren.
Tot grote frustratie van de VS en de EU, die
het land de schuld geven voor het uitblijven
van harde afspraken.
Zie de klimaattop in Kopenhagen, vorig jaar,
die zo weinig opleverde. Behalve dan de
toestroom van Oost-Europese prostituees,
extra uitstoot van broeikasgassen als gevolg
van de ingevlogen journalisten en politici,
en ongeregeldheden door rellende milieu-
activisten. Het geboekte succes was de
‘afspraak’ om de opwarming van de aarde te
beperken tot twee graden celsius. Ik hoop
dat Moeder Aarde zich zelf aan deze
afspraak wil houden, want hoe de staats-
hoofden dit gaan bewerkstelligen is mij niet
duidelijk geworden.
De gang van zaken in Kopenhagen is
typerend voor de klimaatdiscussie als
geheel: iedereen wijst een schuldige aan en
verzuimt zelf actie te ondernemen. Zo komen
we geen stap verder. Of je nu wel of niet
gelooft dat je een verschil kunt maken,
hebben we niet allemaal de plicht een beetje
voorzichtig en zuinig om te gaan met wat ons
is gegeven?
Wat mijzelf betreft: ik pak nu wat vaker de
fiets naar het werk. Niet alleen is dat goed
voor het klimaat, maar met een beetje geluk
ben ik voor de zomer ook nog een paar kilo
lichter. Zo kan ik mezelf aan het eind van dit
jaar toch voorhouden dat ik me aan twee
goede voornemens heb gehouden.
Column
pag �5 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
TekST beeLDFreek van Arkel,Shutterstock Devi
Eric de Frel
pag �4 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
beeLDJudith Dekker
DeCO2certificeringvanProRailgeldtvanafdecember2009voordegrote
spooraannemers,ensinds2010ookvooringenieursbureaus.Zogroeitde
reikwijdtevandeladdergestaag.EnalshetaanVanDurenligtooknogver
buitenderailwereld.‘Wehebbendeladdernadrukkelijknietnaaronszelf
vernoemd,wantwehopendatdezecertificeringlandelijkeninallesectoren
wordtovergenomen.Dankanvervolgenseenorganisatieofstichtingdekar
gaantrekken.Hetuiteindelijkedoelvandeladderisomallebedrijvenopde
hoogstesporttekrijgen.Datisniveau5,enbetekent10procentkorting.
Maaralsiedereendiekrijgt,maaktdeladdervoordeaanbestedinggeen
verschilmeer.Danisalleenhetmilieudegrotewinnaar.’
De SPOORAAnneMeREenvandespooraannemersdieonmiddellijkopdecertificeringvanProRail
insprong,isVolkerRail.Daarkreeghetthemaduurzaamheidaljaren
aandacht.‘WerijdenVPower,gebruikenFSCpapier,etcetera.Maaraltijd
gingdehectiekvandedagvoor’,weetErikBronsvoort,vorigjaarintensief
betrokkenbijhetbehalenvaneencertificaatvoorVolkerRail.‘Intussenis
datwelanders.Simpelgezegd:groenispoen.Alswenietinduurzaamheid
investeren,halenwegeenwerkmeerbinnen.’
Deprestatieladdervraagtbedrijvenbijvoorbeeldéénproducttekiezenom
optebezuinigen.VolkerRailkoosvoordebetonnendwarsliggerdiehet
spoordraagt.‘Daargebruikenweerzo’n80.000perjaarvan.Dedoel
stellingisdatwedaarbinnen3jaar5procentCO2reductieopwinnen.
Enbijdezehoeveelheidtiktdatflinkaan.’Tijdensdezoektochtnaar
reductiemogelijkhedenraaktVolkerRailmethaarleveranciersingesprek
overduurzaamproduceren.Eenbijeffectvandeladderdatnogwordt
versterktdoordatVolkerRailnietalleendeeigenuitstoot,maarookdie
vanhaartoeleveranciersinkaartmoetbrengen.
VolkerRailstapteinophetvierdeniveauvandeladder.Adviesbureau
PrimumhielpVolkerRailbijhetopstellenvaneenreductieplan,het
analyserenvandeproductieketen,enhetopstellenvaneendiepgaande
rapportage.Dezeverscheenvoorheteerstinhetderdekwartaalvan2009,
enissindsdieneenvastonderdeelvandekwartaalcijfers.
WisselverwarmingLosvanprestatieladderseneisenpakkettenprobeertVolkerRailvolgens
Bronsvoorthetspooraanteleggenmetzominmogelijkmilieubelasting.
Datbetekentook:nadenkenoverslimmealternatieven.Bronsvoort:
‘VolkerRailintroduceerdebijvoorbeelddewisselverwarmingopaardwarmte.
Diegebruikt80procentminderenergiedangasbrandersofelektrischlint.
Datscheeltdusheelveel.Enmetzo’nstrengewinteralsdezeishetooknog
eenseenheelbetrouwbaarsysteem.Enigenadeel:hetisietsduurderin
aanlegdandeconventionelesystemen.’
Voorbeeldvaneenrailprojectwaarbijdewisselverwarmingaangelegdwordt,
isdeHanzelijntussenLelystadenZwolle.OpdrachtgeverProRailliet
duurzaamheidzwaarmeewegenbijdebeoordelingvandeoffertes.De
enormebouwklusgingnaardecombinatieHanzaRailTeam,waarvan
VolkerRaildeeluitmaakt.Ditteamisverantwoordelijkvoordebovenbouw
vandespoorlijn.Bronsvoort:‘Eeninteressantemaniervanbesparentijdens
ditprojectisdeaanlegvaneentijdelijkewegvanrijplatenvoorhetvracht
verkeer.Datscheeltveelbrandstofinvergelijkingmetrijdendoorrulzand.
Spooraanleggenvereistflinkwatenergie,maarwebezuinigenwaarwe
kunnen.’
StroomverliesProRail spoort niet alleen anderen aan tot cO2-
reductie, maar steekt ook de hand in eigen boezem.
Marco Spinosa, teammanager van de groep
Energievoorziening: ‘Belangrijk aandachtspunt is
de beperking van stroomverlies via de bovenleiding.
Na een prijsvraag van ProRail is vorig jaar het idee
van de ‘slimme schakelaar’ uitgewerkt. Door het
parallel schakelen van de bovenleidingen wordt de
geleiderdiameter vergroot, waardoor de elektrische
weerstand – en daarmee het netverlies – vermin-
dert. Reductie van transportverlies kan ook door
extra onderstations langs de spoorbaan te plaatsen.
Maar die vergen een forse investering, dus zal goed
naar de terugverdientijd gekeken moeten worden.
Daarbij komt dat de baten ten goede komen aan
de spoorgebruiker, want die betaalt de energie-
rekening voor het elektrisch vervoer. Daarom zullen
we samen met NS moeten optrekken om tot een
interessante businesscase te komen.’
Presteren op de ladderDe cO2-prestatieladder van ProRail geeft
aannemers bij aanbestedingen een fictieve korting
op de geoffreerde prijs. Bij miljoenenprojecten
waarin concurrerende offertes soms dicht bij
elkaar liggen, kan een verschil van een paar
procent veel uitmaken. Een duurdere aannemer
met een hoger kortingsniveau kan dan de
aanbesteding winnen van een goedkopere
concurrent met een lager certificaat. De eerste
drie niveaus van de ladder vereisen van bedrijven
inzicht in de eigen cO2-uitstoot, plannen voor
reductie daarvan en transparantie over de
vorderingen. De bovenste twee niveaus bereiken
alleen ondernemingen die daarnaast ook in de
eigen sector duurzaamheidsprojecten aanjagen.
Meer weten over de cO2-prestatieladder?
Kijk op www.prorail.nl
De SPOORGebRuIkeR‘Detreinisperreizigerskilometergemiddelddriekeerzomilieuvriendelijk
alsdeauto.’WimOosterwijk,communicatieadviseuroverduurzaamheid
bijNS,zegthetnietzondertrots.MaardeNSisookdegrootstestroom
verbruikervanNederland.‘Daaromzoekenwealtijdnaarmanierenom
hetenergieverbruikperzitplaatskilometerteverminderen.Datisniet
alleenduurzaam,maarvooronsookfinancieelinteressant.’
Denieuweretreinenwinnenenergieuithetremmenenvoerendieterug
naardebovenleiding.MetondermeerdezemaatregelverlaagdedeNSvanaf
1990hetenergieverbruikmetruim20procent.In2008maakteNSeen
nieuwebelofte:omdekomendetwaalfjaardeCO2uitstootperreizigers
kilometer20procenttedoendalen.Oosterwijk:‘Datisbehalveeen
technischeookeenlogistiekeuitdaging.Wantwekunnenuitstootbesparen
doorefficiëntereinzetvanmaterieeleneenhogerebezettingsgraadvande
treinen,vooralindedaluren.Eenandereinteressantemaniervanbesparen
is‘hetnieuwerijden’,maardanvoormachinisten.Eentreinopsnelheidkan
namelijkkilometerslanguitrollennaarhetvolgendestation.Datvereist
vakmanschapvandemachinist,maarookeenfeillozeplanningeneen
goedesamenwerkingmetdetreindienstleidingenhoofdconducteur.’
Groeien is besparenHetlijkttegenstrijdig,maaromtebesparenmoetNSgroeien.Oosterwijk:
‘Weverkopeneenduurzaamproduct:treinreizen.Diekostenwelenergie,
maaralsermeermensenindietreinzitten,wordtderitnogduurzamer.
Degemiddeldebezettingsgraadvaneentreinisnu30procent.Naarmatedie
toeneemt,zaldemilieubelastingperreizigerskilometerafnemen.Vooronsis
duurzaamheiddusnauwverbondenmeteensterkbedrijfseconomisch
belang.’
Zeker,deNSgebruiktveelstroom.Endaarvanismaar10procentgroen.
‘Maardie10procentisdanookéchtduurzaamopgewekteenergie’,weet
Oosterwijk.‘Wezijndaarinafhankelijkvandehoeveelheidduurzame
energiedieNederlandproduceert.Endiehoeveelheidneemtniettoe
doordatNS100procentgroenestroomzougaankopen.Wekunnendaar
welcertificatenvoorkopen,maardatzouonsveelgeldkostenenhetmilieu
nietsopleveren.’
Watwelveeloplevert,merktOosterwijk,isdatrailpartijensteedsmeer
samenwerkenommilieuvraagstukkentelijftegaan.‘Wedenkensamenna
overmogelijkhedenomindeheleketenprojectenvandegrondtekrijgen.
DussamenmetProRail,spooraannemersentreinenbouwers.Alleendán
kunnenweechtzwaarwegendeduurzaamheidswinstboeken.’
pag �6 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag �7 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
12:25
‘Sinds 1�6� werk ik bij kLM, in diverse operationele functies op de grond. Ik geef nu leiding aan een team specialisten dat verantwoordelijk is voor de operationele uitvoering van de kLMdienstregeling. Maar dit jaar ga ik met pensioen, en daar kijk ik na veertig dienstjaren wel naar uit. Dan heb ik meer tijd voor mijn kleindochter en mijn twee grote hobby’s: klussen en tourfietsen. Maar naar mijn werk ga ik gewoon met de auto. Wel sinds twee jaar met een hybride. Daarvoor reed ik altijd diesel, maar toen dat duurder werd, kwam ik bij deze auto uit. Ik dacht eerst aan mijn portemonnee – maar ik ben blij dat zo’n hybride ook duurzaam is.’
NAAMPetervanBezulEEftIjD62jaarbERoEpDutyManagerOperationsbijhetOperationsControlCentervanKLMVANNieuwegeinNAARSchiphol
TekST beeLDAnneke HymmenGhislaine van Drunen
Inbeweging
pag �� DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010pag �8 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
Mobiliteitbetekentvrijheid.Maardevrijheidvandeéénisvaakeen
beperkingvoordeander.Ziedaarmeteendemoeilijkheid:mobiliteitis
onmisbaarmaarveroorzaaktookproblemen.Zoalsluchtverontreinigingen
geluidsoverlast.Verschillendepartijenproberendenadeligegevolgenvan
mobiliteitzoveelmogelijkterugtedringen.NeembijvoorbeeldhetNationaal
SamenwerkingsprogrammaLuchtkwaliteit(NSL),datop1augustus2009
inwerkingtrad.Hierinwerkenalleoverhedensamenaanverbeteringvan
deluchtkwaliteit.Maarzonderinzichtgeenbeleid.DaaromschotenVialis,
TNOenhetDuitsePTVdebeleidsmakersbegin2008tehulpmetde
lanceringvanhetsoftwaremodelEnViVer(EnvironmentalVissimVersit+).
Ditmodelbestudeertverkeerssituatiesenvoorspeltdeeffectenvanbepaalde
maatregelen,zowelopdebereikbaarheidalsopdemilieubelastingvanhet
verkeer.
Uniek en uitgebreidVolgensMarkOlivierse,verkeersconsultantbijVialis,isEnViVerdaarmee
eengereedschapdatbrederingezetkanwordendanalleenvoorhetvoor
spellenvanverkeerseffecten.DaaromontwikkeltVialissamenmetTNOeen
systeemdatdynamischverkeersmanagementenleefmilieusamenbrengt.
Olivierse:‘DeNederlandseoverhedenwerkeninhetNSLaanverbetering
vandeluchtkwaliteit,ookwathetverkeerbetreft.Hierbijiseensysteem
nodigdatdiewaardenbetrouwbaarinkaartbrengtendebeleidsmakersin
staatsteltdemeesteffectievemaatregelentetreffen.Dooronzesoftware
tecombinerenmetdeuniekeenuitgebreidegegevensvanTNOkunnen
wenuvoorheteerstvoorspellenwaardeuitstootpreciesterechtkomt.
Enookwelkeffecteenmaatregelopeenbepaaldeplekheeft.Bijvoorbeeld
ofluchtverontreinigingterechtkomtineendichtbebouwdwoongebied,of
juistopeenplekwaarmensenerweiniglastvanhebben.’
Hummers en hybridesArjanEijk,onderzoekerbijTNO,isookenthousiastoverdesamenwerking.
HijlegtuitwatdecijfersvanTNOzouniekmaakt:deuitstootvanauto’s
isonderverschillenderijomstandighedengetest.Bijvoorbeeldtijdens
optrekkenenafremmen.VanvrachtwagenstotSmartsenvanHummerstot
hybrides:Eijkenzijncollega’sbrachtenalleemissiewaardenaanhetlicht.
Eijk:‘Juistdiegegevensmakenhetverschilbijdevoorspellingvanheteffect
datmaatregelenhebben.Zokannietalleenopdoorstroming,maarook
opluchtverontreiniginggestuurdworden.Incombinatiemetonderandere
meteorologischedatazijnweinstaatomvrijnauwkeurigtevoorspellen
hoeveelvandeuitstootterechtkomtopbepaaldeplekken.Datisheel
belangrijkekennisvoorwegbeheerders,envoordemaatschappij.’
Wind en woonwijkWatbetekentdatnupreciesindepraktijk?Hoekunnenwegbeheerders
gebruikmakenvandenieuwekennis?Olivierse:‘Uitstootvanverkeerzal
ervoorlopignogwelzijn,endieisaltijdongewenst.Maardoorslimme
verkeersmaatregelenkanschadelijkeuitstootwelverminderdwordenen
opmeerwenselijkeplekkenindeluchtterechtkomen.MeteenDynamisch
RouteInformatiepaneel(DRIP)kunnenbijvoorbeeldbepaaldegebieden
ontlastworden.Duidelijkeengerichteinformatiekandoorgaandverkeer
viaroutesleidenwaarlangsdeuitstooteenmindergrootgevaarvoorde
gezondheidvormt.Komtdewindbijvoorbeelduithetzuiden,danleidenwe
hetverkeerviahetnoordenlangseenwoonwijk.Ookhetonlineaanpassen
vanregelprogramma’svanverkeerslichtenopbasisvanmilieuindicatorenis
eenmogelijkheidomdeuitstootteverminderen.DankzijEnViVerkunnen
wedezemaatregelenveelbeterinkaartbrengenenrealiseren.’
Doorstroming en decibellenMetEnViVerhebbenVialisenTNOeendynamischsysteemontwikkeld
datwegbeheerdersinstaatsteltopmeerdanalleendoorstromingtesturen.
VialisenTNOziennogveelmeerkansenvoorEnViVer.‘Ookgeluidsoverlast
isbijvoorbeeldeenbelangrijknadeelvanmobiliteit’,legtOlivierseuit.
‘Hetmoetmogelijkzijndedecibellenvanhetverkeeronderverschillende
omstandighedeninEnViVerteverwerkenenhetverkeerdaaroptesturen.
Zokunnenwegeluidsoverlastnabijgevoeligelocatiesbeperken.’Ookzullen
weerstationsmetpreciezeregegevensrealtimeweerinformatieaanhet
systeemdoorgeven,zodathetbeterkaninspelenopdesituatievanhet
moment.Optimalevrijheidvanwonenenwerkenincombinatiemeteen
zovlotenfrismogelijkedoorstromingvanverkeer.Datisdetoekomstdie
EnViVermoethelpenrealiseren,volgensOlivierse.Eijkvoegtdaaraantoe:
‘MetEnViVerkunnenweverbeteringenaantonenenuitwerken.Goed
nieuwsdusvoorbeleidsmakersenburgers:wekunnenschonerenstiller
opweg.Endatbetekentmeervrijheidvooriedereen.’
TekST beeLDShutterstock Stefan Redel, TNO, VialisJoost Scholten
VLOT en FRIS
Met EnViVer verbetert Vialis de aanpak van ‘groen’ dynamisch verkeersmanagement. Goed nieuws voor beleidsmakers en burgers. Dankzij EnViVer zijn we schoner en stiller op weg. En dat betekent meer vrijheid voor iedereen.
Verkeersoverlast inzichtelijk door enViVer
pag 40 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 41 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
naar
een buSHALTe MAG beST TOT De VeRbeeLDInG SPReken
haltemetdebussenzelf,zodatvertragingenvia
hetDynamischReizigersInformatieSysteem
(DRIS)directzichtbaarzijnvoordewachtende
reizigers.Opdeenergiezuinigelcdschermen
vanhetDRISisalleactueleinformatieoverde
buslijntelezen.Eventueelkunnendeschermen
ookreclamesofregionaalnieuwslatenzien.
MooiBushaltesbuitendestadstaanvaakwatverloren
inhetlandschap.Eengrijzepaal,bekroondmet
eenvaalgeelbordwaaropdebuslijnenen
belangrijkstehaltesvermeldstaan.Datmoet
anders.Eenhaltemagtrotsuitstralen.Wantdie
isimmershetportaalnaarderestvandewereld.
Instappenkanhetbeginzijnvaneeneenvoudige
reisnaardevolgendehalte,maarookvaneen
ontdekkingstochtdiepasduizendenkilometers
verderteneindekomt.Daarommagdebushalte
vandetoekomstbesttotdeverbeeldingspreken.
Enuitnodigendzijn.Omdeautotelatenstaan,
bijvoorbeeld.Vialisbesteeddedanookbijzondere
aandachtaanhetdesign.Natuurlijkvoldoetde
bushaltevanmorgenookaandebasiseisenvoor
comfortenveiligheid.Eengoedeverlichting,een
stevigdakenpanelenombeschuttingtebieden
tegenguurheiduitallewindrichtingen.Want
ookalisdehaltemaareentijdelijkeverblijf
plaats,hetmagerbestgoedtoevenzijn.Port
aal
GroenFrieslandkentveellandelijkegebieden.Dusals
dezeprovincieuitdaagteengeschiktebushalte
teontwikkelen,moetdiehalteookkunnen
functionerenopplekkenwaargeenaansluiting
ophetenergienetaanwezigis.Zoalsnaasteen
weilandofeenakker.Natuurlijkehulpbronnen
alswindenzonneenergiekunnendaarbijvan
dienstzijn.Vialisverkendebeidemogelijkheden,
enkoosvoorzonnepanelen.Voegdaaraaneen
goedeaccuenenergiezuinigeledlampentoe,en
hetenergieplaniscompleet.Bovendienspringt
deverlichtingdankzijbewegingsmeldersalleen
aanalszichdaadwerkelijkiemandbijde
bushaltemeldt,zodatdelampennietslechtsde
leegtebijlichten.Hetschijnselaandekantvan
dewegattendeertbuschauffeursinhetdonker
dusalvanverreopdeaanwezigheidvaneen
reiziger.Eenidealecombinatievanzuinigheid
enduidelijkheid.
SlimDraadloosinternet,oplaadstationsvoormobiele
apparatuurengames.Hetkanallemaalineen
bushaltewordenverwerkt.Maarwatblijkt?
Reizigerszittenernietoptewachten.Eenhalte
iseenplekomzokortmogelijktevertoeven.
Geenbestemmingwaarreizigerszichwillen
installeren,omringddooruitgebreide
voorzieningen.Bovendienzoueeninternet
verbindingmeerenergievergenenheeftde
bushaltealsnogeenaansluitingophetenergie
netnodig.DaaromstoptVialisalleenvoor
zieningenindehaltedieleverenwaarmensen
wélbehoefteaanhebben:informatie.Zoals
antwoordopdevraaghoelanghetnogduurt
voordevolgendebuskomt.Envooral:ofdebus
nietalvertrokkenis.Wantnietsiszovervelend
alsjehaastennaareenhalte,ompasnavijf
minutenwachtenteontdekkendatdebusal
geweestis.Natuurlijkcommuniceertdeslimme
Een paal in de grond. Meer is een halte vaak niet. Terwijl die toch een symbool is voor mobiliteit en een verbinding met de rest van de wereld. Die mag best gezien worden. Vialis greep samen met VD leegte Metaal een prijsvraag van de provincie Friesland aan om de bushalte van de toekomst te ontwikkelen. En deze halte is groen, slim en mooi. Welkom bij de bushalte van de toekomst.
Wijzer
TekST beeLDVD leegte Metaal Joost Scholten
de wer
eld
pag 42 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 4� DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
DRIS
TekST beeLDAnneke Hymmenlotte Blanken
Precies weten waar en wanneer de bus vertrekt. Dat kan met het Dynamisch Reizigers Informatie Systeem van Vialis. Een DRIS informeert reizigers via displays bij openbaarvervoerhaltes. Een GPRS-systeem in de bussen stuurt hun GPS- locatie door aan de centrale. Deze berekent de aankomsttijd en plaatst die op het display. Reizigers weten daarmee op de minuut nauwkeurig wanneer de bus aankomt. Zoals op het busstation in Amstelveen.
Vraag &
Antwoord
nIeT exPReS
MARIJke kOOL (62)
‘Sommige mensen willen weten waarom de bus
te laat is. Ik niet. De chauffeur gaat heus niet
even naar huis om koffie te drinken. Borden
zoals dit zijn er bij ons in Brabant nog niet.
In ieder geval niet rond Roosendaal. Maar ze
mogen er zeker komen.’
beeTJe zOeken
MeneeR HuYGen (58)
‘Je verwacht dat de eerstvolgende bus boven-
aan staat. Maar dat is niet het geval. Helaas.
Ze staan op volgorde van busnummer en dat is
voor mij een beetje zoeken. Toch vind ik het een
verbetering, want het is aardig overzichtelijk.’
FRuSTReRenD
MOHAMMeD benSADDIk (27)
‘Ik stap vier keer per week over op dit bus-
station. De vorige borden hadden vaak storingen,
maar deze zijn duidelijker en beter. Je weet
hoelang je moet wachten en dat vind ik prettig.
Hoewel het soms frustrerend is als je voor je
neus de aankomsttijd ziet veranderen. Maar je
weet dan wel waar je aan toe bent.’
kOuD
RenATe VeLDHuISen (46)
Renate: ‘Ik heb mijn auto afgelopen jaar verkocht
en sindsdien ga ik met het ov. Ik kijk altijd op
het bord hoelang het nog duurt en loop dan
linea recta naar mijn bus. Ik vind het handig om
te zien of het nog drie of vier minuten duurt.
Dan weet ik hoe koud ik het ga krijgen.’
kOFFIeDRInken
MeVROuW HAFkAnSCHeID (85) en eCHTGenOOT.
‘We nemen altijd dezelfde bus. Het is fijn om te
weten of er bijvoorbeeld een bus uitvalt. Hier
weet je dat, maar bij haltes bij ons in de buurt
sta je voor niks een half uur te wachten. Valt er
hier een bus uit, dan gaan we koffiedrinken bij
de Bijenkorf. Daar hebben ze comfortabele
stoelen.’
nOOIT zIen VeRAnDeRen
kenIA GODeT (25)
‘Als ik kom aanlopen, zie ik meteen hoe
het ervoor staat. Dan weet ik hoelang het duurt
en hoef ik niet naar een bus te zoeken.
Gelukkig, want voordat je het weet is hij dan
weg. Ik wist niet eens dat de tijden op het
display konden veranderen. Ik denk ook niet dat
iemand daarop let.’
pag 45 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010pag 44 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
TekST beeLDRoom for ID’s Miriam Bruinooge
TekST beeLDVan transport naar mobiliteitEric de Frel
RuudFilarskienGijsMom:
Vantransportnaarmobiliteit.
ISBN978.90.5730.450.7(deel1)
ISBN978.90.5730.451.4(deel2)
Wat betekent mobiliteit voor ons? Iets radicaal anders dan voor eerdere generaties, zoveel is zeker. In Van transport naar mobiliteit schrijven Ruud Filarski en Gijs Mom de geschiedenis van twee eeuwen vervoer in Nederland. Vanuit het perspectief van gebruikers, bouwers en overheid. Het leverde een toegankelijk maar doorwrocht tweedelig handboek op. Met een kleine duizend pagina’s over kanalenkoning en brommercultuur, over spoorwegkoorts en autococon.
Verknocht aanbewegingsvrijheid
De revolutieDetrekschuitendediligence.Datwarenanno
1800debelangrijkstevervoermiddelenwaarmee
deNederlanderzijnlanddoorkruiste.Netalsin
deduizendenjarenervoorgreepmenvoorhet
vervoernogaltijdnaarpaardenkracht.Enheel
snelgingdatniet.Eenreisjepertrekschuit
vanAmsterdamnaarRotterdamnamalgauw
dertienuurinbeslag.Maardetechniekzoude
negentiendeeeuwersspoedigtehulpschieten:
zestondenaanhetbeginvanwatFilarskien
Momde‘transportrevolutie’noemen.
Metdekomstvandestoommachinemaaktede
vervoerswereld–endehelesamenleving–een
reuzensprongvoorwaarts.Heteersteboekvan
Van transport naar mobiliteitbeschrijften
analyseertdekanalenbouw,deontwikkeling
vandebinnenscheepvaartendezeevaart,de
‘spoorwegkoorts’enhetontstaanvandetram
wegen.Hethelelandwerdindenegentiende
eeuwsystematischontsloten,totaanheteind
ervanbijnaiedereNederlanderindenabijheid
vaneentreinoftramstationwoonde.Dereis
vanAmsterdamnaardeMaasstadkostteper
stoomtreintoennogmaareenlutteletweeuur.
Onderdesterkgegroeidebevolkingontstondin
hetkielzogvandetechnischeontwikkelingenal
sneleengrotebehoefteaanbewegingen
verplaatsing.HetboekciteertdeGroningse
KamervanKoophandel,diein1857metnauwe
lijksverhuldeverwonderingschrijft:‘Alsofde
spoorstavendeatmosfeeromzichheen
magnetischmakenenallesindenomtrek[de]
neiginggevoeltzichtebewegen.’
De explosieAanheteindvanheteersteboek,nahonderd
jaarvervoersgeschiedenis,heeftdelezeraleen
indrukwekkendereisgemaakt.Maarinhet
tweededeelvolgtopde‘transportrevolutie’nog
een‘mobiliteitsexplosie’.Wantondanksalle
stoompretbewoogdegemiddeldeburgerzich
rond1900nogvooraltevoet,enkwamhij
zeldenbuitendeonmiddellijkeomgevingvan
zijngeboorteplaats.Vierdecennialaterbezat
bijnaiedereeneenfietsenwarenvakantiereisjes
eenwijdverbreidverschijnsel.Mobiliteitwerd
‘massaal’,engroeidevooralnadeTweede
Wereldoorlogduizelingwekkendsnel.Inmiddels
wetenwenietbeterofallekinderenhebbeneen
fietsofbrommerenhunouderséénoftwee
auto’s.
Zowerdmobiliteitindevorigeeeuween
fundamenteelkenmerkvanonzemaatschappij.
Enwerddeautovolgensenkelesociologentot
eensoort‘prothese’:zowelaanvullingophet
menselijklichaamalsuitvergrotingvande
vermogenscapaciteitenervan.Nietalleen
individuenraaktenvergroeidmethetgaspedaal,
ookdemaatschappelijkestructurenzijnvolledig
verwevenmetdemobiliteitscultuur.Indelaatste
alinea’svanhettweedeboekconcluderende
auteursdatdeoverheidvangoedenhuizezal
moetenkomenomdezesymbiotischerelatie
tussenautoengebruikertekunnenverbreken.
De toekomstNetalshetfietsenwashetautorijdenooit
begonnenalssportieveactiviteitvooreenklein
groepje.Maarinverbazingwekkendkortetijd
kreeghetgrotedelenvandebevolkinginzijn
greep.Die‘massamotorisering’isdoorde
overheidnauwelijkseenstrobreedindeweg
gelegd,concludeertFilarski.‘Infeiteblijktde
overheidmaareenzeerbeperkteinvloedte
hebbenophetautogebruikvandeburger.In
tegenstellingtotdeterreinenvanhetspoor,de
binnenvaartendeluchtvaart,waaropzijvan
oudsherveelmeergreepheeft.’
DierolvandeoverheidbeschouwtauteurRuud
Filarskialseenrodedraadinhetboek.‘Vanafhet
beginvandejarenzeventigprobeerdeneerst
linkseenlaterookrechtsepartijendegroeivan
hetverkeerteremmen.Maardiebleek
onstuitbaar.Dezeenormsterkedynamiekheeft
zowelmijalscoauteurGijsMomergverbaasd.
In1850legdedegemiddeldeNederlander
jaarlijksongeveer30kilometerafmettrein,
stoomboot,trekschuitendiligence.Vijftigjaar
laterwasdezeafstandbijnaverzevenvoudigd
naar200kilometer.Ennureistdegemiddelde
Nederlanderjaarlijksongeveer9000kilometer
metdeauto,1000mettreinentramennogeens
1000metdefiets.DeafstanddieNederlanders
jaarlijksafleggenisdussinds1850iederevijftig
jaarzevenkeerzogrootgeworden.’
Dezevoortdurendegroeivanhetverkeeriseen
grootprobleem,datstaatvoorFilarskibuiten
kijf.‘Deolievoorraadiseindig,enhetmilieulijdt
forsonderdeuitstoot.Mensenhardhandiguit
hunautoproberentekrijgenispolitieke
zelfmoord.Datstuitopmassaalverzet.De
moderneburgersteltzijnmobiliteitgeweldigop
prijs,enisverknochtaanzijnbewegingsvrijheid.
Ermoetenslimmeoplossingenbedachtworden
omdevreugdevandiemobiliteittebehouden–
maaropeenverantwoordemanier.’
DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010pag 46 pag 47 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
Mo- Rijk
swat
erst
aat
AN
P P
hoto
Ola
f Kra
ak
In de 21e eeuw is mobiliteit een
soort levensvoorwaarde. Zoals
voedsel en een dak boven het
hoofd. Gebrek aan mobiliteit levert
dus armoede op. Dat geldt
bijvoorbeeld voor mensen met een
lichamelijke of geestelijke beper-
king. En voor autolozen die
mijlenver van een bushalte wonen.
Die ervaren ‘mobiliteitsarmoede’.
Maar waar deze armoede pas echt
een maatschappelijk probleem
wordt, is op de snelwegen zelf.
Door de groeiende druk op de
infrastructuur worden steeds meer
mensen onderworpen aan de
tantaluskwelling die ‘file’ heet. Daar
zit je dan in je luxewagen, met een
snelheidsmeter die riant boven de
200 km/u kan zwiepen. Maar je
komt nauwelijks vooruit. Wat een
armoe.
Je komt in de stad, begint te zoeken
naar een parkeerplek, rijdt een half
uur lang rondjes en komt uiteinde-
lijk voor een volle parkeergarage
te staan. Wil je dat voorkomen?
Ga dan bijvoorbeeld eens naar
Haarlem, leiden of Den Bosch.
Daar draait sinds vorig jaar het
nieuwe Parkeerroute Informatie
Systeem (PRIS) van Vialis. Het
heet ViValdi parkeerverwijzen.
Je herkent het aan de dynamische
verwijsborden langs de invals-
wegen. Die stellen bestuurders
op de hoogte van de drukte in
de verschillende parkeergarages.
Automobilisten die deze borden
volgen, rijden vanzelf naar de juiste
parkeerplek, zonder te hoeven
zoeken. Het systeem werkt volledig
automatisch, maar is via een
website eenvoudig te beheren.
ViValdi parkeerverwijzen is flexibel
en past op allerlei bestaande
manieren van toegangscontrole en
telecommunicatie. Behalve in de
genoemde steden draait ViValdi
parkeerverwijzen in Venray en
Amstelveen, en vanaf dit jaar ook
in Almere.
Helemaal klaar is ’ie pas eind juni dit jaar. Maar op
13 januari opende minister van Verkeer en Waterstaat
camiel Eurlings alvast officeel de Rondweg Den Bosch
en de A2 Zaltbommel-Maas. Het slotakkoord van een
project dat in oktober 1993 begon met een startnotitie
van Rijkswaterstaat. Strekking: de A2 bij ’s-Hertogen-
bosch moest worden verbreed. Tien jaar later klonk de
definitieve hamerslag over het Tracébesluit A2
Rondweg Den Bosch: Rijkswaterstaat kon de aan-
bestedingsprocedure beginnen. De opdracht werd in
de wacht gesleept door de bouwcombinatie InfrA2,
bestaande uit Koninklijke Wegenbouw Stevin, Van
Hattum en Blankevoort, Mourik Groot-Ammers en
Vialis. Zij bouwden – vooral in 2008 en 2009 – de A2
tussen de Maas en Vught om van 2 keer 3 naar 4 keer
2 rijstroken. Daarbij het doorgaande verkeer scheidend
van het lokale en regionale verkeer. Alle bruggen en
viaducten op het traject werden verbreed, de knoop-
punten Empel en Hintham veranderden ingrijpend.
Dankzij geluidreducerend asfalt en nieuwe geluid-
schermen is de overlast voor omwonenden flink
verminderd.
niet meer zoekenRondweg Den boschMobiliteitsarmoede
TekST beeLDVialis, ANP Photo, RijkswaterstaatEric de Frel
Files en vertragingen door ongelukken ontstaan
onverwachts, en zijn daarom dubbel zo vervelend.
Wetenschapper Victor Knoop onderzocht de effecten
van incidenten op vertragingen en op het weggedrag
van automobilisten. Hij gebruikte daarvoor gedetail-
leerde video-opnames van verkeerstromen na ongeval-
len. In december vorig jaar promoveerde hij hierop aan
de TU Delft. Knoop rekende uit dat bij ongelukken de
wegcapaciteit 30 tot 50 procent daalde ten opzichte
van normale omstandigheden. Daarbij ontdekte hij
dat deze afname ook gold voor de ándere rijrichting.
Een incident of ongeluk is dus even funest voor het
verkeer aan de andere kant van de vangrail. Kijkfiles,
heet dat fenomeen. En ze ontstaan louter als gevolg
van ’s mensen sensatielust. Knoop adviseert om door
kijkschermen het verkreukelde blik op de ene rijbaan
onzichtbaar te maken voor de nieuwsgierige blik op de
andere. Rijkswaterstaat experimenteert hier momenteel
mee.
Is ‘groen verkeersmanagement’ meer dan een modieuze
kreet? Dat is één van de vragen die ruime aandacht
krijgen in de Vialis-stand op de Intertraffic 2010, al
decennia wereldwijd de belangrijkste vakbeurs voor
verkeersmanagement, infrastructuur en parkeer-
systemen. Vialis is ook dit jaar prominent aanwezig met
een opvallend vormgegeven stand. Gespreksleider
tijdens het Vialis-beursprogramma is tv-presentatrice
chimène van Oosterhout [zie pagina 50]. Behalve over
duurzaam verkeersmanagement gaat zij met deskundi-
gen in gesprek over doorstroming, reisinformatie en
mobiliteitsdiensten.
primeur: ViValdi
Tijdens de Intertraffic 2010 presenteert Vialis een
bijzonder en nieuw product: ViValdi. Dit universele
managementsysteem maakt een actueel regionaal
verkeersbeeld mogelijk, zodat uit een reeks manage-
mentscenario’s het meest passende kan worden
gekozen. ViValdi-modules zijn al in gebruik in onder
meer Almelo, ’s-Hertogenbosch en Haarlem. In april
gaat een geïntegreerd verkeersmanagementsysteem
draaien op de N302 tussen Harderwijk en Flevoland.
Hierbij ontstaat – een primeur in Nederland – daad-
werkelijk een integratie tussen verschillende verkeers-
managementsystemen.
Aagje in de fileIntertraffic 2010
Korte
berichten
pag 48 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 4� DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010
PR-vrouw, moeder, topchef, programmamaakster: chimène van Oosterhout is het alle-
maal tegelijk. ‘Mijn zoon lyam en ik zijn echte watermannen: altijd druk, altijd naar buiten.
De eerste vraag die ik ’s ochtends krijg is: “Wat gaan we doen?” Hier, op het pluismeertje
bij Soest, kom ik los van alledaagse stress. De natuur zet mijn hoofd stil, vooral als ik
beweeg. Schaatsen, bobsleeën, fietsen, we doen alles.’ Voor haar werk reist chimène
veel. ‘Vroeger nam ik altijd de motor, maar de komst van lyam heeft het racemonster de
deur uitgejaagd. Nu heb ik een auto. Waarvan na drie jaar de teller alweer op 130.000
kilometer staat. Het knaagt wel dat ik de natuur ermee belast. Voor kleine afstanden pak
ik dan ook liever de fiets.’ Wat ze tegenwoordig allemaal doet? Televisieprogramma’s
maken, een afslankproject leiden, schrijven aan een kookboek, beurzen organiseren.
‘Soms struikel ik over mezelf van alle energie. Dan zoek ik balans met yoga en tai chi. Ik
ben geboren op curaçao. Misschien ga ik er ooit nog eens onder een klapperboom liggen.’
Hoofd op stil
Stilstand
TekST beeLDAnneke HymmenAnnemiek Siccama
pag 50 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010