Groen is poen.Terwijl duurzaamheid niet zo lang geleden nog gewoon duur was. Wat is er intussen dan veranderd? Dit: het goede voorbeeld is gegeven. Invloedrijke partijen als ProRail en Rijkswaterstaat laten bij aanbestedingen meer dan ooit de gevolgen voor het milieu meewegen. Ze stellen harde eisen, geven voorrang aan duurzame ideeën. En dat werkt. Aannemers smeden nu alom plannen voor uitstootreductie en energiebesparing. Een golf aan groene voornemens.

Alles wordt dus schoner, frisser en stiller. Ook de trein, die toch al behoorlijk vriendelijk was voor het milieu. Toch is dit nog maar het begin. Ons autogebruik, dat in de vorige eeuw duizelingwekkend snel groeide, stijgt nog altijd. We zijn inmiddels massaal vergroeid met het gaspedaal. En mensen weer uít hun auto krijgen? Vergeet het maar. Die vrijheid is onmisbaar geworden. Terwijl de grondstoffen opraken en de uitstoot ons leefklimaat aantast. Met iedere dag dat de verkeersdrukte toeneemt, groeit ook de verantwoordelijkheid om dit probleem op te lossen. Het goede voorbeeld is dus gegeven. ‘Besparen’ is nu het parool. Daarover valt in deze DN veel te lezen. Maar om de kwestie meteen op scherp te zetten, komt eerst Jan Terlouw aan het woord. Want is besparen wel genoeg?

Voorwoord

pag � DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

8 Interview Jan Terlouw wil schone energie

12 Fotoreportage Obelix en de stalen slang

16 Achtergrond De groene golf

20 In beweging Alex om 1�:27 uur

22 Column De kras

2� Achtergrond Micha wil ook spontaan reizen

26 Dag & Nacht Transferium Leiden

28 Raderwerk Groen!

�0 Achtergrond Fluwelen revolutie

�4 Column Verschil maken Sergevraagtzichafhoeveelzijnbijdrageaan

hetmilieuereigenlijktoedoet.

�5 Achtergrond

Spoor van duurzaamheid

�8 In beweging Wim om 12:25 uur

40 Achtergrond Vlot en fris op weg EnViVerbetekentgoednieuwsvoorbeleidsmakersenburgers.

42 Wijzer Portaal naar de wereld Eenbushaltemagbesttotdeverbeeldingspreken.

44 Vraag & Antwoord Handig, zo’n DRIS?

46 Achtergrond Transportrevolutie en mobiliteitsexplosie

48 Korte berichten Overeenprimeur,mobiliteitsarmoedeensensatielust.

Leesmeeropdeberichtenpagina’s.

50 Stilstand Chimène van Oosterhout

Colofon

DN / 2e jaargang / nummer 3 / maart 2010DN verschijnt 3 keer per jaar.

Bladmanagement Vialis / Mirjam VisserPostbus 665 / 2003 RR Haarlem(023) 5189 191 / dnmobiliteit@vialis.nl / www.dnmobiliteit.nl.

DN is een uitgave van Vialis en is gratis verkrijgbaar voor iedereen die zich professioneel bezighoudt met mobiliteit.

Abonnementenmw. M. van den Berg (dnmobiliteit@vialis.nl).

Oplage 6.750 ex.

RedactiePaul Hoekstra / Gerard Hoogveld / Hans van Kessel / Herman Kraaij / Rudi lagerweij / Mark Olivierse / Hans Smitshoek en Mirjam Visser.

Vialis is ISO9001, VcA** en VcA-Rail-addendum gecertificeerd en is lid van de brancheverenigingen ASTRIN, Uneto-Vni, connekt/- ITS Netherlands, Ertico-ITS Europe, HRI, Vexpan en UITP.

ISSN-nummer: 1877-7473.

DN is ook verkrijgbaar in een Engelstalige versie. DN is also available in English. Interested? Send an e-mail to Mrs. M. van den Berg, dn-mobility@vialis.nl.

Concept en vormgevingRoom for ID’s – Nieuwegein

Tekst en redactieSchrijf-Schrijf – Utrecht

FotografieANP Photo – Den HaagFreek van Arkel – RotterdamJudith Dekker – AmsterdamAnneke Hymmen – AmsterdamShutterstock – USAStudio RMB - AmersfoortRijkswaterstaat

DrukwerkGrafisch compleet – capelle aan de IJssel

�0

22

12

8

2�

16

De DuITSe kRACHTPATSeR LeGT WISSeL­DeLen VAn �0 TOn ALS LICHTe kADeTJeS OP De bALLAST

JAn TeRLOuW:‘FOSSIeLe bRAnDSTOFFen RAken OP. We MOeTen HAAST MAken.’

De groene golfNieuwe milieueisen van de overheid veroorzaken een golf van initiatieven. Vialis-directeur Jan-Hendrik Sweers: ‘Investeren in duur-zaamheid is noodzakelijk, willen we ons niet buiten de markt plaatsen.’

MICHeL MAAS WORDT bOOS In

JAkARTA

ROLF kRIkke

Hoe toegankelijk is het nederlandse ov?‘Het is altijd maar hopen dat ik in en uit de bus kan komen’

‘cVMS maakt reizen efficiënter en sneller’

pag 5 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010pag 4 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

...van de Rijksweg 7 ligt op de Afsluitdijk tussen Noord-Holland en Friesland.�2kM

beeLDShutterstock Pangfolio.com

pag 6 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 7 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

TekST beeLDAnneke HymmenMiriam Bruinooge

De sector verkeer en vervoer is in Nederland verantwoordelijk voor zo’n 20 procent van de totale cO2-uitstoot. Dat moet in 2020 veel minder zijn. Oud-politicus, natuurkundige en schrijver Jan Terlouw is sinds drie jaar lid van een denktank die de overheid adviseert omtrent de overgang naar een duurzaam energiebeleid. ‘Het beleidsprogramma Schoon & Zuinig is goed, maar te vrijblijvend. Er moet veel meer in duurzame energie worden geïnvesteerd, willen we over een jaar of twintig niet in de problemen komen. Het is vijf voor twaalf.’

Jan Terlouw over duurzaamheid:

‘ beSPARen IS nIeT GenOeG’

‘neDeRLAnD zeT zICHzeLF

In RAP TeMPO OP

ACHTeRSTAnD’

pag 8 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag � DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

Autorijdenkanveelzuiniger.Metelektrischeauto’sbijvoorbeeld,alblijfthet

danweldevraagwaardieelektriciteitvandaankomt.Maarbesparenisniet

genoeg,wantdaarkomteeneindaan.Uiteindelijkisdeoplossinghet

gebruikvanduurzameenergie.PasdanstootjegeenCO2meeruit.Zo

eenvoudigishet.Enhetmooieis:duurzameenergieraaktnietop.Koper,

olie,vis,alleskanschaarsworden.Maarzonlichtzaleraltijdinovervloed

zijn,totheteindedertijden.’

Verschillende wetenschappers betwijfelen of de voortgang in de ontwikkeling van zonne-energie snel genoeg gaat om in de toekomstige energiebehoefte te voorzien. ‘Hethuidigetempoisinderdaadnietvoldoende.Ermoetveelmeerin

geïnvesteerdworden,wanthetkostweltwintigjaaromdietechnologie

teontwikkelen.Maarhetíserwel,dieenergie.Dusalswewillen,hoeven

wenietzondertezitten.’

In dat willen zit ’m dus de crux.‘Groteenergieproducentenwillenbestinvestereninduurzamealternatieven

voorfossielebrandstoffen,denkik,alsermaareengelijkspeelveldis.Shell

isin2009gestoptmethetinvestereninschoneenergie.Omdatdatniet

rendabelis.Daarligteentaakvoordeoverheid.Alsdiebepaaltdatálle

bedrijvendiefossielebrandstofopdemarktbrengenjaarlijkszeg2,5

procentvanhuninvesteringenmoetenbestedenaandetransitienaar

duurzameenergie,danmoetenze.Enhetliefsthetjaardaarop5procent,

enzoverderoplopend.Maardatisindezeingewikkeldewereldniet

makkelijkafdwingbaar.’

Als u zegt overheid, bedoelt u dan die van Nederland?‘Ditmoetmondiaalwordenaangepakt.Deleidersvandegroteenergie­

verbruikendelanden,zoalsChinaenAmerika,moetenomdetafelgaan

metdegroteenergieleveranciers.Omeengelijkspeelveldtecreëren.

Kopenhagenwasleuk,deregeringsleiderswarenpresent.Maarandere

hoofdrolspelers,deenergieproducenten,diewarenmisschienwelaanwezig,

maarnietbijdediscussiebetrokken.Althans,ikhebernietsvangemerkt.’

Kunnen overheden bedrijven tot handelen dwingen?‘Natuurlijkkunnenzedat.Olieverbiedenvandeproducentendieniet

investereninschoneenergie.Diekomtdangewoonhetlandnietin.In

eersteinstantiemoetjeditnatuurlijkinoverlegproberentedoen.Maarje

kuntweldegelijkalsoverheidzeggen:alsjulliedezeregelsnietallemaal

volgen–datgelijkespeelveldisergbelangrijk–doenwegeenzakenmet

jullie.VoorNederlandalleenishetnatuurlijkmoeilijk.MaareenEuropese

Uniemoetdaarinwelietskunnenbewerkstelligen.Erzijnaltijdbedrijven

diezullenluisteren.Diewillenhunolieverkopen.’

Is de Nederlandse politiek zich voldoende bewust van de noodzaak van dit soort maatregelen?‘Ikbespeurgeenurgentie.Nietbijdepolitiek,endáárgaathetom.Hetis

geentechnischprobleem.Wekunnenalles.Hetisookgeenonoverkomelijk

economischprobleem.Hetisnietzodatdewelvaarttienprocentachteruit

holtalswenugaaninvesteren.Hetiseenpolitiekprobleem.Hetisnog

nooitzobelangrijkgeweestomvooruittekijken.Enernaartehandelen.

Welevenineentijddatdebevolkingsgroeienhetenergieverbruik

exploderen.Datgeeftdeoverheidnieuweverantwoordelijkheden.Datwordt

onvoldoendegezien.Totnutoeprobeertdeoverheiddeburgersenhet

bedrijfslevenmetsubsidiesteverlokkentothetnemenvangoedemaat­

regelen.Maareenkeerhoudtdatop.Danmoetjezakengaanafdwingen.

GelukkigbeginnendeministersVanderLaanenCramerookindierichting

tedenken.Voorzichtig,maartoch.’

Maar zelfs als Nederland bol stond van de daadkrachtige politici, zouden zij dit dan op de Europese agenda kunnen zetten? Is Nederland daar machtig genoeg voor?‘Zokleinzijnwenouookweerniethoor,wezijneenmiddelgrote

economie.MaarNederlandkrijgtdatdenkiknietzomakkelijkopde

agenda.Welopenalnietvoorop,omhetzachtjestezeggen.Maarwe

kunnenlobbyen.Eninheteigenlandproberenietsgoedsneertezetten.

Eenvoorbeeld.AlsNederlandnoueenszoustellen:in2016mogenerin

stedenalleennogmaarelektrischebussenrijden.Watdoetdeindustrie

dan?Diegaatzemaken.Wanteriseengegarandeerdeafzetmarkt.Zokun

jeookzeggen:in2018magergeenenkeleautomeerrijdendienietmeer

voldoetaanbepaaldeeisen.Dankómenzeer.Ditgaatompolitieke

daadkracht.’

De elektrische auto? ‘Diegaaterkomen.JuistinNederland,waarmenoverhetalgemeen

kleineafstandenrijdt.Enjekuntdenachtstroomgebruiken,datisookheel

functioneel.Jemoetnatuurlijkweldeheleketenbekijken,vanhetmaken

vandeelektriciteit,deproductievandeauto’s,totdeuitstootvanschadelijke

stoffen.Deachilleshielisdeelektriciteit,hoewekjedieop?Alsdat

duurzaamkan,ishethelemaalinorde.Zoniet,danzitjeweermethet

oudeprobleem.’

Kan een maatregel als kilometerheffing nog helpen bij het duurzamer maken van Nederland?‘Datisdenkikvooraleffectiefvoordefilebestrijding.Datjedemensendie

nietperseergensmoetenzijnertussenuitperst.Ofdieheffingook

gebruiktzoukunnenwordenbijhetterugdringenvandeCO2?Misschien

wel.Ikziehetvooralalseenmaatregelomdedoorstromingteverbeteren.’

Kan de overheid nog wel zo’n sturende rol uitoefenen nu de energiesector grotendeels is geprivatiseerd? U was bijvoor-beeld fel tegen de verkoop van Nuon.‘Deoverheidmoethaargreepopdeenergiesectorversterken.Maarde

afgelopendecenniaishettegenovergesteldegebeurd.Vijftigjaargeleden

haddenwehetgemeentelijkgasbedrijf,provincialeelektriciteitende

staatsmijnen.Datsysteemfunctioneerdeprima.Maarhetmoestallemaal

andersvanwegedemarktwerking,dieefficiënterzouzijn.Nou,ikmerker

weinigvan.Demarktisflexibel,innovatief,vaakefficiënt,enkapitaal­

krachtig,zeker.Maardemarktkanhetzichnietpermitterendertigjaar

vooruittekijken.Daarhebjepolitiekvoornodig.Endieishaargreepkwijt.

DePvdA,departijdietochalsbeginselheeftdatdeoverheidvoordeburgers

zorgt,blijftstemmenverliezen.Ikvinddatnietverwonderlijk.Zeheeftde

rolvandeoverheidlatenglippen.Ikbengeensocialist,maarikwilweleen

overheiddieverantwoordelijkheidneemtvoordeessentiëletaken.’

En dan moet iemand van D66, een partij die een minimale overheidsbemoeienis bepleit, de uitverkoop van de publieke sector stoppen?‘Nou,ikweetnietofmijnpartijdatinDenHaagookdoet,maarikin

iedergevalwel.Zezijnhetnietallemaalmetmeeens,maarikvinddatje

indepolitiekmoetdurvenveranderen.Hetheiligegeloofindemarktis

doorgeslagen.Datmoetjeterugdurvendraaien.Hetisnognooitinde

geschiedeniszobelangrijkgeweestomvooruittekijken.Nognooit.’

PeGOJan Terlouw is voorzitter van het Platform Energie-

transitie Gebouwde Omgeving (PeGO), een van

de platforms die het Regieorgaan EnergieTransitie

voeden met inzichten en kennis. In de Platforms

van EnergieTransitie zetten bedrijfsleven, overheid,

kennisinstellingen en maatschappelijke organisa-

ties zich gezamenlijk in voor een duurzame

energievoorziening in 2050.

Wat bedoelt u met ‘vijf voor twaalf’?‘Deklimaatveranderingisonomstotelijkbewezen.Deoorzaakervan–het

gebruikvanfossielebrandstoffen–wordtdoorbijnaallewetenschappers

waarschijnlijkgeacht.Endiebrandstoffenrakenop.Redengenoegomveel

haasttemakenmetdeontwikkelingvanacceptabelealternatieven.

VergelekenbijandereEuropeselandenscoortNederlandronduitslecht.

Hierdaaldendeinvesteringenvorigjaarmet34procent,terwijlzeinEuropa

toenamenmet55procent.Wezettenonszelfinraptempoopachterstand.’

Wat gebeurt er wel?‘Erisaandachtvoorenergiebesparingen.Datisprima,wantwatjebespaart

ismeteenmeegenomen.Dedoelstelling,zesprocentminderCO2­uitstootin

2010,ismakkelijktehalen,vooraldoordeeconomischeteruggang.Inde

gebouwdeomgevingisveelbesparingmogelijk,maarookinhetverkeer.

Jan Terlouw (1��1)

– Is momenteel voorzitter van PeGO (zie kader)

en schrijft samen met zijn dochter Sanne

Terlouw literaire thrillers.

– Was voor zijn pensioen in 1997 commissaris

van de Koningin in Gelderland en president-

commissaris bij energiebedrijf NUON van 1991

tot 1997.

– Was politiek leider van D66 en minister van

Economische Zaken en vicepremier in 1981-

1982 in het tweede en derde kabinet-Van Agt.

– Stapte uit de politiek na de verkiezingsnederlaag

van D66 in 1982 en werd secretaris-generaal

van de conferentie van Europese transport-

ministers in Parijs.

– Deed 13 jaar als natuurkundige thermonucleair

onderzoek, in Nederland, de VS en Zweden.

Heeft zijn politieke en bestuurlijke loopbaan

sinds 1970 altijd gecombineerd met het

schrijverschap. Vooral zijn jeugdboeken, zoals

Oorlogswinter en Koning van Katoren, oogstten

veel succes.

‘HeT HeILIGe GeLOOF In

De MARkT IS DOORGeSLAGen’

pag 10 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 11 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

21.00 uur Obelix helpt een handjebij station Heino heeft het oude spoor plaatsgemaakt voor een

splinternieuw gedeelte. Het laatste deel plus een aantal wissels moet

nog worden aangebracht tijdens deze eerste echte winternacht.

In het weiland staart een plukje schapen naar de spoorkraan

‘Obelix’. Deze Duitse krachtpatser, goed voor 150 ton hefvermogen,

legt de wisseldelen van �0 ton als lichte kadetjes op de vers

aangebrachte ballast: de stenen ondergrond van het spoor. een

paar bomen van kerels – jongens liggen al in bed – checken met een

meetlint of het nieuwe deel op de juiste plaats ligt. Vervolgens

schroeft een stel anderen met een elektrische machine platen op

de uiteinden van de spoorstaven. In een later stadium worden de

delen aan elkaar gelast. zo groeit het nieuwe spoor steeds een

stukje verder.

TekST beeLDFreek van ArkelMarcel de Korte

20.�0 uur Laat de krol maar schuivenOp het station van het Overijsselse Heino is de ‘krol’ (kraan op lorries)

bezig met ‘schiften’. De bak van deze handige kraan duwt op verschil­

lende plekken tegen de rails om ze iets te verschuiven. een precisie­

werkje, want veertig meter verderop moeten de spoorstaven naadloos

aansluiten op een nieuw wisseldeel. Voorman Herman Derks van

VolkerRail tuurt over de spoorstaven om te zien of ze niet te veel uit

het lood raken. ProRail – de railinfrabeheerder van nederland – heeft

alle afmetingen exact opgetekend. De afstand tussen de rails en het

perron, bijvoorbeeld, mag niet afwijken van de voorgeschreven maat.

Werkvoorbereider Jan Wind vindt dat het er goed uitziet: ‘We liepen

achter op schema, maar nu zijn we bezig met een inhaalslag.’

Obelix en de stalen slang

Treinreizigers willen comfortabel over het spoor zoeven en ProRail gaat voor honderd procent veiligheid. Daarom houdt dé spoormanager van Nederland het railnetwerk in optimale conditie. Bijvoorbeeld tussen Zwolle en Nijverdal. VolkerWessels-dochter VolkerRail tekende voor de uitvoering van deze enorme klus. Tijdens een ijskoude decembernacht was DN getuige van de spooringrepen bij station Heino en Nijverdal.

Kleine uurtjes

pag 12 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 1� DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

een OnGeWOne nACHTeLIJke VOORSTeLLInG

21.15 uur Stalen slang kruiptVolkerRail is verantwoordelijk voor de uitvoering van dit machtige

spoorwerk. Maar dat kan ze niet alleen. zo loopt onder anderen

Willem Aalbers van Hollandspoorveiligheid rond als werktrein­

begeleider. Hij bewaakt de veiligheid rond de enorme Obelix.

en toezichthouder bart Vonk checkt namens ProRail of de werkzaam­

heden wel volgens plan verlopen. beiden zijn goed te spreken over

de inzet van VolkerRail: ’Obelix heeft al een behoorlijke reis achter

de rug over het nieuwe spoor. Tijdens die rit moest de kraan allerlei

obstakels langs het spoor ontwijken. Toch gaat de ploeg het op tijd

redden.’ zo te zien klopt die voorspelling. De staven en dwarsliggers

kruipen met zo’n dertig meter per kwartier als een hongerige slang

door de nacht, richting de spoorwegovergang bij station Heino.

22.10 uur Op tijd voor de treinWerkvoorbereider Jan Wind van VolkerRail neemt een kijkje bij station

nijverdal. Dwars door dit dorp loopt de n�5. Om de leefbaarheid te

verbeteren, verplaatst Rijkswaterstaat de weg naar het noorden.

ernaast legt VolkerRail een nieuw stuk spoor aan. Deze auto­ en

spoorweg komen deels in een tunnel te liggen. Gevolgen: minder files,

stank en geluidsoverlast, plus een veiliger en beter bereikbaar

stationsgebied. een deel van het nieuwe spoor ligt er al. een jongen en

zijn vriendin kijken op het tijdelijke stationnetje toe hoe twee mede­

werkers van VolkerRail de verse lassen naslijpen en glad maken. Als

de lassen geslepen zijn, rijden ze weer een stukje verder over de rails

met hun mobiele werkplek. Het jonge stel roept lachend: ’We zijn in

ieder geval op tijd om maandag de eerste trein te halen.’

22.�0 uur bewoners op de eerste rangOndanks de kou en het tijdstip trekken de werkzaamheden in Heino

nieuwsgierigen naar de spoorbaan. zoals de bewoners van een

prachtig oud pand langs het spoor. uiteraard zijn ze ruim van tevoren

ingelicht, maar niet elke dag zien ze zo’n grote spoorklus in de

achtertuin. Gigant Obelix, slijpmachine, boormachine, werkverlichting,

aggregaat en krol zorgen voor een ongewone nachtelijke voorstelling.

en het resultaat mag er zijn: straks ligt hier een fonkelnieuwe

spoorbaan op betonnen dwarsliggers en langgelast spoor. Volgens

Jan Wind is dat niet alleen onderhoudsarmer, maar ook stiller voor de

omgeving en comfortabeler voor de treinreiziger. Die kan rustig van

zijn kopje koffie genieten, ook als de trein op topsnelheid rijdt. zonder

dat dit ten koste gaat van de veiligheid. Want, benadrukt Jan Wind: ‘Die

staat bij ProRail en VolkerRail met stip op 1.’

pag 14 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 15 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

De GROene GOLF

‘DOOR MAATSCHAPPeLIJke

DRuk RAken IDeeën In een

STROOMVeRSneLLInG’

HetgoedevoorbeeldgeveniseenwensdieNederlandsekabinettenaljaren

koesteren.Daarombesloothetin1997totdeontwikkelingvanhetprogram­

maDuurzaamInkopen.Wantdeoverheiddoetnaareigenzeggenjaarlijks

voor50miljardboodschappen.Kooptzijdieallemaalgroenin,danscheelt

datjaarlijksalgauwzo’ndertigmegatonCO2­uitstoot.Evenveelalsvan

340.000huishoudens.

Dertienjaarlaterishetgoedevoorbeeldeenfeit.Vanaf2010kooptde

rijksoverheid100procentduurzaamin.Gemeenteshakeninop75procent;

provinciesenwaterschappenmogenzichnogbeperkentotdehelft.Omte

bepalenwatwelennietduurzaamis,steldeSenterNovem(nuonderdeelvan

AgentschapNL)lijstenopmetcriteriavoorverschillendeproductgroepen.

Vangroenestroomtotkantoormeubelendievijfjaarmeegaan,vanambte­

narenindetreintothergebruikvanbetongranulaat.

Ruimte biedenZowashetgoedevoorbeeldgegeven.Maargingdatvergenoeg?Nietvolgens

iedereen.Rijkswaterstaatgafvorigjaaralaandatzeeenpaarstappenverder

wilzetten.WantRijkswaterstaatiseenpartijmeteennietgeringeCO2­

uitstootenveelaanzienindemarkt.Datgeefteenverantwoordelijkheid.

Endiewordtgevoeld,bijRijkswaterstaat.

HaraldVersteegisProgrammamanagerDuurzaamheidbijRijkswaterstaat:

‘Demaatschappelijkedrukistoegenomen.Deurgentievanduurzaam

ondernemenisduidelijk.Ideeëneninitiatievenrakendaardoorineen

stroomversnelling.ZoookbijRijkswaterstaat.Hetspreektvanzelfdatwe

alveelrekeninghieldenmethetmilieu,bijvoorbeeldinonsbouwgrond­

stoffenbeleid,maarnuiserruimtevoormeer.Somszijnextrainvesteringen

nodigomindegehelelevenscyclusduurzamer,envaakookgoedkoper,te

zijn.HiervoorheeftRijkswaterstaatnuinterneenduurzaamheidsfonds

beschikbaar.’

Duurzaamheid kreeg nog nooit zoveel aandacht. Het Rijk koopt alleen nog maar groen in. Invloedrijke partijen als ProRail en Rijkswaterstaat werpen zich op als aanjagers van duurzame ontwikkeling. De nieuwe milieueisen uit verschillende hoeken veroorzaken in de markt een golf van spontane en gedwongen milieu- initiatieven. Vialis-directeur Jan-Hendrik Sweers: ‘Investeren in duurzaamheid is noodzakelijk, willen we ons niet buiten de markt plaatsen.’

pag 16 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

TekST beeLDDienst Infrastructuur RWS,Shutterstock Jan Kranendonk

Eric de Frel

DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010pag 17

VolgensVersteegvormendeinkoopregelsvandeoverheideenprima

instrument.‘MaardatsysteemsluitnietgeheelaanophoeRijkswaterstaat

metdemarktwilomgaan.Wedicterennietgraagdatonzeaannemers

houtenplankjesalleenaandekopsekantmoetenverven,ofietsdergelijks.

Lieverhanterenwefunctioneelgedreveneisen.Metanderewoorden:het

maaktnietuitofjehoutofstaalgebruikt,alsheteindproductmaarvolgens

onzeeisenfunctioneert.Enzoduurzaammogelijk.’

Doordit‘functioneelaanbesteden’wilRijkswaterstaatmarktpartijenmeer

ruimtegevenommetcreatieveenduurzameoplossingentekomen.‘We

belonenaannemersgraagvooreenduurzaamontwerp.Ookalseennieuw

ideeterisicovollijktomineenaanbiedingtegebruiken,hopenwedateen

aannemerhetdesondanksmetonswilbespreken.Wieweetwatvoor

mogelijkhedenwevindenomhetideemeteenbeperktrisicotoetepassen.’

Innovaties delenAlslichtendvoorbeeldvantoegepasteinnovatienoemtVersteegdenieuwe

energieneutraleRamspolbrugopdeN50tussenKampenenEmmeloord.

‘Diebruggaatzijneigenenergieopwekken.Deenergievoorhetopenenen

sluitenkomtvanzonnepanelen.Daarnaastwinteendynamoderemenergie

terugdieandersverlorengaat.Eenmooieeninnovatievetechniek.Die

wordtdenormvoorenergiegebruikvanbeweegbarebruggen,alsdezebrug

eensuccesis.’DebouwvandeRamspolbrugbegintindetweedehelftvan

ditjaar.

Ditsoortduurzameinnovaties,benadruktVersteeg,moetendoormarkt­

partijenonderlinggedeeldworden,ennietdienenalswapenindeconcur­

rentiestrijd.‘Daarhebbenallepartijenbelangbij.Ookdeontwikkelaars,

wantdiekunnenlicentiesverkopenaanhunconcurrentenenzohun

innovatieterugbetaaldkrijgen.Endegrootstewinnaarisuiteindelijkhet

milieu.Daaromishetzondealseenduurzaamsysteemnietbreedingang

kanvindenomdathetbijéénaannemerligt.Indiezelfdegeeststaanweook

openvoorgoedeideeën,losvaneenaanbestedingenspoor.Ikzeg:kommaar

opmetjebriljanteplan.’

Rijkswaterstaatstimuleertaannemersookomvanafhetbeginvaneen

projectnatedenkenoverhoeeenbrugoftunneltwintigjaarlanggoedkoop

enduurzaamonderhoudenkanworden.Datdoetzedoorditonderhoud

meetenemenbijdeaanbesteding.Projectenwordenzolangjarigbij

aannemersweggezet.‘Hetdwingtaannemersomverdertedenkenenook

voordelangetermijnmetduurzameoplossingentekomen.Daarbijkomt

datdeklassiekerelatietussenopdrachtgeverenopdrachtnemerbij

Rijkswaterstaatooksterkverandert.Wevormenvakerpartnershipsen

allianties,waarinwealleenderichtingendekadersaangevenende

uitvoeringaandepartnersoverlaten.Zoontstaateenanderemachts­

verhoudingeniselkepartijvanafhetbegininhoudelijkbijeenproject

betrokken.’

Milieueffecten berekenenInaanvullingopdeinkoopcriteriavanSenterNovemontwikkeldeRijks­

waterstaatzelfeeninstrumentwaarmeezededuurzaamheidvanprojecten

kanmeten:DuboCalc.Ditcomputerprogrammaberekentdemilieueffecten

vanhetmateriaal­enenergiegebruikbijinfrastructurelewerken.

Ontwerperskunnenhiermeehetmilieuprofielbepalenvanverschillende

ontwerpalternatieven.DuboCalcrekentmilieueffectenomtoteenMilieu­

KostenIndicator(MKI).Dezeberekeningomvatallemilieueffectenvaneen

bouwwerk,vanafdewinningtotaandesloop­enhergebruikfase.Datgeeft

Rijkswaterstaatwaardevolleinformatietijdensdeaanbestedingsfase,enstelt

tegelijkinschrijversinstaatomverschillendevariantenvaneenprojectte

latendoorrekenenendemeestduurzameaantebieden.

Versteeg:‘DitjaarzettenweDuboCalcalsproefinbijeenpaargrote

bestekkeninverschillendesectorenomsamenmetdemarkteenwerkwijze

teontwikkelen.WelisalduidelijkdatDuboCalcvooralveeleffectopCO2­

emissiezalhebbeningrofstoffelijkeprojecten.Voortechnischeinstallaties

ligtheteenstukingewikkelder.Deaandachtspuntenpersectorverschillen

danooksterk.Waarjeineenbaggerbestekvooraldezwavelemissieinde

gatenhoudt,letjebijeendynamischverkeersmanagementsysteemjuistop

energieverbruikenmateriaal.’

Doelstellingen formulerenDemilieueisenvandegrote(overheids)partijenveroorzakenindemarkt

eengolfvanzowelspontanealsgedwongeninvesteringeninduurzaamheid.

Allebetrokkenaannemersenleverancierspakkendegroenehandschoen

op.VolkerWesselspresenteerdevorigjaarzijnCorporateResponsibility­

beleidaanhetpubliek.Daarinisaandachtvoorduurzaamheidopproject­

niveaumaarookindeeigenbedrijfsvoering.Inaprilditjaarkomthet

concernmeteeneersterapportage.

OokVolkerWessels’dochterbedrijfVialisbouwtin2010aaneenstevig

duurzaamfundament.Deinkoopeisenvandeoverheidzijnermet

instemmingbegroet.Vialis­directeurJan­HendrikSweers:‘Hetwasgoed

omteconstaterendatveruitdemeesteproductenvanVialisalvoldedenaan

decriteriavoorduurzameinkoop.Inbijvoorbeeldverkeersregelinstallaties

gebruikenwealjarenled­lampen,waardoordieruimschootstegemoet­

komenaandenieuweenergie­eisen.Maarhetkanaltijdbeter.Denkaanhet

gebruikvankunststofinplaatsvanmetaalvoordebehuizing.Nugelden

daarvoornogstriktespecificatiesvanRijkswaterstaat.Wejuichenhet

daaromtoedatermeerruimteontstaatvoordatsoortvernieuwingen.’

DeCO2­prestatieladdervanProRail(ziepagina36)vormtvoorVialiseen

groterestokachterdedeurvoorduurzameinitiatieven.Jan­HendrikSweers:

‘Dieladderheeftenormveelinganggezet.Vialiskrijgtnualsleverancier

vanderailaannemerstemakenmetstevigeeisen.Ditjaarzorgenwedatwe

aandievraagvoldoen;datisooknoodzakelijk,alsweonsnietbuitende

marktwillenplaatsen.DaaromzetVialisin2010sterkinophetberekenen

vandeCO2­uitstootwaarvoorhetalsbedrijfverantwoordelijkis.Zorekenen

webijvoorbeelduithoeveelbroeikasgassendeluchtingaandoorhet

autoverkeervanonzemonteurs.Hebbenweeenmaalinzichtindeomvang

enoorsprongvanonzeuitstoot,danformulerenwereductiedoelstellingen.

Wewetendanwaardemilieuwinsttehalenvalt.Bijvoorbeelddoordie

monteursdankzijeenslimmereplanningmindertelatenrijden,ofdoor

andereauto’saanteschaffen.Totslotwordendedoelstellingenende

behaalderesultatengerapporteerd,zowelinternalsindemarkt.Ditzelfde

proceszienweookbijonzepartnersenconcurrenten.Desnelheidwaarmee

dieaandachtvoorduurzaamheidindehelesectorisgegroeid,belooftveel

voordetoekomst.’

‘ LICHTenD VOORbeeLD VAn DuuRzAMe InnOVATIe IS De eneRGIeneuTRALe RAMSPOLbRuG’

pag 18 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 1� DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

‘Hij is supersnel, de draagvleugelboot. In 25 minuten ben ik van Amsterdam Centraal in IJmuiden, in 40 minuten van deur tot deur. Mijn fiets kan namelijk gratis mee. Ik doe als freelancer de marketing voor theatervoorstellingen. Momenteel werk ik voor de Stadsschouwburg van IJmuiden. In mei loopt dit project af. Ik zal de boottochtjes missen. De reistijd gebruik ik om mijn huiswerk te maken voor de cursus Frans die ik sinds een jaar volg. Of om een Franse krant te lezen. De kapiteins kennen me inmiddels wel. Toen ik een keer de boot miste, voer de bestuurder zelfs terug zodat ik alsnog kon opstappen en op tijd kwam voor mijn les.’

NAAMAlexMoorenlEEftIjD40jaarbERoEpFreelancemarketeervoortheatervoorstellingenVANAmsterdamCentraalNAARIJmuiden

1�:15TekST

Anneke HymmenGhislaine van DrunenbeeLD

Inbeweging

pag 21 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010pag 20 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

MICHA WIL OOk SPOnTAAn ReIzen

Internetcheckenvoordevertrektijden,wandelennaardebushalteeven

verderop,chipkaartopladenophettreinstationendandoordeov­poortjes.

Gemakdientdemens.Maarnietiederemens.Hetopenbaarvervoersluit

nogaltijdtwaalfprocentvandebevolkingnietindearmen.Dataandeelis

gehandicaptenvoorhenishetopenbaarvervoerlangnietaltijdgoed

toegankelijk.Maardaarwordtachterdeschermenhardaangewerkt.Een

gesprekmettweehoofdrolspelersindetransformatievanonsopenbaar

vervoer:WillemJagersmavandeChronischziekenenGehandicaptenRaad

(CG­Raad),enMichavandenDool,dievoorverschillendeorganisatiesen

instellingenmeedenktoveroventoegankelijkheid.

MiljoenenprojectenEenvisueelgehandicaptezitmetheelanderetoegankelijkheidsproblemen

daneenrolstoelgebruiker.Hoekomengehandicapteov­gebruikersaan

informatie?Hoekunnenzehunwegvinden?Kaniedereenmeteen

handicapvanbepaaldevoorzieningengebruikmaken?Datzijnvragendie

gesteldwordendoorhetProjectbureauToegankelijkheid(PBT),onderdeel

vandeChronischziekenenGehandicaptenRaad.DeCG­Raadisbelangen­

behartigervanverschillendepatiëntenverenigingenenbekendvanhet

InternationaalToegankelijkheidsSymbool­keurmerk(ITS).HetPBTkeurtde

toegankelijkheidvangebouwen,voertuigenensituatiesvoorgehandicapten.

Eenactueeldossierisdetoegankelijkheidvanhetopenbaarvervoeromdat

deoverheidvanaf2010bijnaallebushaltestoegankelijkwilmakenvoor

gehandicapten.Eenmooibegin,maarermoetnogveelmeergebeuren.

ontoegankelijke systemenWillemJagersmaiskeurmeestervanhetPBT.Hijbuigtzichoverhet

openbaarvervoer.‘Metdeprojectenindezesectorzijngrotebedragen

gemoeid,enooklangetermijnen.Treinstellenmoetendertigjaarmee.

KooptdeNSnueennieuwontoegankelijktreinstel,danhoudtdatindat

Het is met het openbaar vervoer (ov) als met het weer: iedereen klaagt erover. Maar waar de grenzen van het ov pas echt worden verkend, is onder gehandicapten. Hoe staat het met de toegankelijkheid van het Nederlandse openbaar vervoer?

‘Poortjes zijn voor ons een stap terug’

De krasMichel Maas

Serie columns van Nederlandse correspondenten in den vreemde. Deze keer: Michel Maas. Maas was correspondent in oost-Europa en woont sinds 2001 in jakarta als correspondent voor de Volkskrant en de NoS. Hij schreef het boek De Vleugels van Lieu Hanh. Zijn reportage-bundel Kosovo, Verslag van een oorlog werd bekroond met de NDp-prijs.

Het is zeker niet de eerste keer dat er een

kras op mijn auto komt, maar het doet wel

pijn. Ik sta bijna stil omdat ik moet afremmen

voor alweer zo’n ‘polisi tidur’, een slapende

politieman, zoals ze hier de zelfgemetselde

verkeersdrempels noemen die je vering aan

gort helpen. links word ik ingehaald door

een vuilnisjutter die een houten kar op twee

wielen achter zich aan trekt.

De as van zijn bolderkar schraapt een stuk

van de lak van mijn auto weg. De man kijkt

om, ziet de blinkend gepoetste auto, haalt zijn

schouders op en loopt door. Protesteren is

zinloos. Hij heeft geen rooie cent, en ik wel.

Daarmee raak ik aan de kern van de verkeers-

regels in Jakarta: wie geld heeft, betaalt.

Raak je bijvoorbeeld met de auto een brom-

fiets, dan moet je betalen. Ook al komt de

bromfietser zonder op of om te kijken uit een

zijstraat gescheurd. Je betaalt de brommer,

de dokter voor de berijder en de deuk in je

eigen auto. En als je chinees bent, moet je

ook nog eens de ‘sigaretten’ betalen van de

agent die het proces-verbaal opmaakt.

Officiële verkeersregels bestaan hier wel,

maar bitter weinig mensen kennen ze. Zo’n

90 procent van de rijbewijzen in Jakarta

wordt zonder les of examen gekocht. Begin

dus niet over voorrang. Hier tellen alleen de

ongeschreven regels. Zoals toen ik linksaf

sloeg en werd tegengehouden omdat die

weg alleen voor bussen was. Dat dit nergens

aangegeven stond, was voor de agent geen

argument: ‘Iedereen hier weet dat.’

Het kostte me een jaar om daaraan te

wennen. Ik schraapte, butste en kraste me

een weg door Jakarta, met opgeheven vuist,

want ik had altijd voorrang en altijd gelijk.

Maar heel langzaam werd dat minder.

Ik schoof vanzelf op als iemand mijn bocht

afsneed, remde af voordat een bromfiets

de weg op schoot, voelde aankomen dat

de auto rechts van me plotseling zonder te

knipperen zou invoegen.

Je rijdt hier zoals je je weg vindt in een

warenhuis tijdens de uitverkoop. Je schuift,

staat stil, duikt in een gaatje, schuifelt verder,

en als het moet duw je – pardon – even je

schouder ertussen. Allemaal zonder te

botsen. Tot iemand bovenop je fonkelnieuwe

zaterdagse schoenen gaat staan, natuurlijk.

Dan stap je even uit. Je scheldt de vuilnis-

jutter uit die je niet-begrijpend aankijkt.

Mensen stoppen en kijken. Je houdt op met

schreeuwen, want je staat voor schut. Boos

worden is ‘not done’ in Indonesië. Je voelt je

ineens een Hollander. Betrapt stap je weer

in je blinkende auto en rijd je weg. In het

knagende besef dat die arme vuilnisman nog

in geen jaar bij elkaar scharrelt wat jij straks

moeiteloos in die kras gaat investeren.

Ik had hem wat geld moeten geven.

TekST beeLDAnneke HymmenJoost Scholten

Column

beeLDMichel Maas

pag 22 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 2� DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

‘en DAn MAAR HOPen DAT Ik

In De buS kAn kOMen’

hetovdekomendedertigjaarnognietvolledigtoegankelijkis.Wedenken

inNederlanddatallesheelgoedgeregeldisvooriedereen,maarinhet

openbaarvervoerschorthettochaanvisie.’Jagersmawilgeenluisindepels

vanvervoerdersofoverheidzijn.Hetliefstwerkthijineenvroegstadium

samen.‘Helaaswordenvaakbezwarengemaaktoverdekostenvanonze

inzetindeontwikkelingsfase.Maarhetkostmeergeldomontoegankelijke

systemenaanteschaffen.ZoalsmetdeOV­chipkaart.Erisaleenvervoer­

bedrijfdatmensenmeteenhandicapvrijsteltvanbetalingomdatze

erkennendatdemachinesnietvoorhengeschiktzijn.Datzounietnodig

zijngeweestalsmenvoorafinvesteertinkennis.Hetbeleidvanoverheden

enbedrijvenisinditopzichtsomskortzichtig.’

bedreigendMichavandenDoolisindezekwestieseenervaringsdeskundige.Hijzit

ineenrolstoelendenktmeemetdegemeenteAmsterdamenorganisaties

alsRover.HijbevestigtdeaarzelingenvanJagersmaoverdeOV­chipkaart.

‘Depoortjeszijneenstapterugintoegankelijkheid.Jezietopstations

bijvoorbeelddatzwartrijdersvlakachteriemandaanlopendiedoorde

poortjesgaat.

Demeestemensenhebbenweldoorwatergebeurt,maarvooreenvisueel

gehandicaptekaniemanddieopeensinzijnrugopduiktheelbedreigend

zijn.Ookiservaakmaaréénrolstoelingang.Werktdatpoortjeniet,

bijvoorbeelddoorvandalisme,dankomikhetstationnietmeerin.’Ook

overdeoplaadmachinesvoordechipkaartisVandenDoolnietenthousiast.

‘Praktischvoordegemiddeldereiziger,maarnietvoormensendienietzo

hoogkunnenreiken.’Jagersmavultaan:‘Endeoplaadmachineszijnvoor

visueelgehandicaptenhelaasnietaftelezen.’

Mobiliteit voor iedereenInhetbuitenlandzagJagersmainspirerendevoorbeelden.‘InScandinavië

ismenaleenstukverder.EninAmerikahebbenVietnamveteranen

toegankelijkheidvoorgehandicaptenafgedwongen.Vaakmethardeacties,

waarbijzedrukkekruispuntenbezetten.EndatterwijlikinNederlandvaak

nogmoetpleitenvooreeneenvoudigplankjeineenbuszodateenrolstoel

in­enuitkanrijden.Datsoortkleineaanpassingenhorennormaaltezijn.’

DoorzijnervaringeninhetbuitenlandweetJagersmanietalleenwater

mogelijkis,maarookwathijteverliezenheeft.Inveellandenishet

namelijknogveelslechtergesteldmetdetoegankelijkheidvanhetopenbaar

vervoer.DaaromwilhijdeNederlandseeisenzosnelmogelijkinhet

ITS­keurmerkvastleggen.VoordatEuropacentralewetgevingmaaktvoor

toegankelijkheid.‘Pasalsweafsprakenenvoorschriftenhebben,kunnenwe

ietsverdedigen.Alswenietsvastleggen,moetenweonderhandelenvanuit

onduidelijkheidengaatdelatdirectalomlaag.Danzalhetnogeenlange

tijddurenvoorgehandicaptenoptimaletoegangkrijgentothetov.Endat

zoujammerzijn.Ikvinddateenbeschaafdesamenlevingnietmagtoestaan

dat12procentvanhaarburgersgeenofbeperktgebruikkanmakenvanhet

openbaarvervoer.’

Ideale reisVandenDoolheeftduidelijkvoorogenhoezijnidealereiseruitziet:‘Ikzou

graagspontaanenzonderspoorboekjewillenkunnenreizen.Numoetik

urenvoormijnreisassistentiereserverenomeentreininenuittekomen.

Endanmaarhopendatikopdeplaatsvanbestemminginenuitdebuskan

komen.Liefstzieikoveraleeninzichtelijkenconsequentsysteemwaar

iedereenmeteenhandicapzelfstandiggebruikvankanmaken.Ikvinddat

wenogteweiniggebruikmakenvandetechniekdieonsterbeschikking

staat.Bijvoorbeelddemogelijkheidomeenvisueelgehandicapteviaeen

bluetoothapparaattelatencommunicerenoververtrektijdenen

vertragingen.Gelukkigiserbijallepartijenveelbereidheidomtepraten.

OrganisatiesalsConnexxionenProRaildoenhunbestomteluisterennaar

onzeproblemen.’Jagersma:‘Hetmoetindetoekomstraargevonden

wordenalsernietsgeregeldisvoormensenmeteenhandicap.Danhebben

wealssamenlevingeenstapvoorwaartsgezet.’

caecilia Groot, manager OV-chipkaart bij het

GVB, onderkent de problemen met de kaart en

de poortjes. ‘Het is duidelijk dat de poortjes de

toegankelijkheid voor gehandicapten verminderen.

Daar willen we niet voor weg-lopen. Daarom

werken we met een speciaal ontwikkeld en zeer

voordelig abonnement voor visueel gehandicap-

ten, zodat ze geleidelijk kunnen wennen aan

het nieuwe systeem. Daarnaast sponsoren we

bijvoorbeeld opleidingen voor blindengeleide-

honden, om ze met de poortjes te leren werken.

Het belangrijkst vind ik dat we in gesprek zijn en

blijven met gehandicapten over de toegang tot de

stations. We begrijpen dat vooral de poortjes voor

veel gehandicapten een stap terug zijn, maar we

willen door goed overleg bereiken dat we samen

ook weer twee stappen vooruit kunnen zetten.

Daar werken we hard aan. We zijn dan ook erg blij

met de input van de belangenorganisaties en het

overleg met gehandicapte gebruikers die ons

kunnen helpen het product en de toegankelijkheid

voor iedereen te verbeteren.’

pag 24 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 25 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

21:20

Twaalf uur later baadt het transferium weldadig in een zee van kunstlicht. In het duister verdween zojuist lijn 38 uit Leiden. Niemand stapte uit.

08:50

Op het transferium even buiten Leiden omhult koel ochtendlicht de reizigers die zich uit lijn 32 haasten. De ochtendspits is voorbij. Traag wandelt iemand over de slanke voetgangersbrug.

beeLDFreek van Arkel

pag 26 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 27 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

Verkeerslichten zorgen voor veiligheid. Maar als weggebruikers vaak voor rood licht komen te staan, stagneert het verkeer. Een goede doorstroming handhaven voor het doorgaande autoverkeer (groene golf) is nog niet eenvoudig. Zeker niet in grote steden, waar kruispunten hele netwerken vormen. Softwaresystemen zoals TRANSYT en het onlangs ontwikkelde Toptrac berekenen een optimale coördinatie van deze verkeers-stromen. Hoe gaat dat precies in zijn werk?

Groen!

OnderzoekHet automatisch regelen van de doorstroming op

kruispunten gebeurt al sinds eind jaren zestig.

TRANSYT (Traffic Network Study Tool) is

daarvoor wereldwijd het meest gebruikte

systeem. Het programmeren ervan gebeurt op

basis van onderzoek: hoeveel voertuigen

passeren het kruispunt gemiddeld op een

bepaald moment? Met wat voor snelheid rijdt een

automobilist gemiddeld van het ene naar het

andere verkeerslicht? Welke rijrichting moet de

beste doorstroom krijgen? Op basis van deze

onderzoeksgegevens wordt bepaald wat het

optimale tijdschema (cyclustijd) is voor een

netwerk van verkeerslichten. Hierin is op de

seconde vastgelegd wanneer en hoe lang elk

verkeerslicht op groen staat (groenfase). Deze

cyclustijden worden vervolgens ingevoerd in de

verkeersregelinstallatie (VRI). Omdat het tijdens

de spits veel drukker is dan midden op de dag,

kunnen verschillende cyclustijden worden

geprogrammeerd.

1. Voertuigtellingen

4. Lokaal VA­modificatie

�. Verzenden optimale regelingen naar lokale VRI’s

2. Toptrac optimalisatie Voorspellen intensiteiten TRAnSYT real­time (split, offset, cyclustijd)

Centrale computer

MetingEen van de nieuwste systemen is het door Vialis

ontwikkelde Toptrac (Trent Optimizing Traffic

control). Dit programma werkt met actuele

metingen van het totale verkeersproces rondom

de kruispunten. Gebruikmakend van bestaande

detectielussen telt Toptrac elke twee cycli het

aantal voertuigen uit alle rijrichtingen. Deze

tellingen belanden in een centrale computer bij

de wegbeheerder, waarop ook TRANSYT draait.

Toptrac berekent op basis van die getallen

de optimale cyclustijd en groentijden. Vervolgens

worden deze uitkomsten weer teruggestuurd

naar de VRI’s. Door de snelle updates speelt

Toptrac in op allerlei factoren die het verkeer

beïnvloeden, zoals hevige sneeuwval, ongelukken

of wegwerkzaamheden. Toptrac wordt inmiddels

op zes locaties in Nederland gebruikt.

DetectieBij zo’n vaststaand tijdschema kan het voorkomen

dat automobilisten moeten wachten voor rood

licht, terwijl er geen ander verkeer is. Daarom

ontwikkelde Vialis al in de jaren tachtig binnen

TRANSYT de mogelijkheid om de groenfases aan

te passen aan de actuele verkeerssituatie.

Detectielussen in de weg en drukknoppen bij de

fiets- en voetgangerslichten leveren informatie

over het verkeersaanbod. Zijn er bijvoorbeeld

geen overstekende fietsers, dan krijgt het

autoverkeer langer groen. Bussen en trams sturen

vaak bij het naderen van een kruispunt een

signaal naar het verkeerslicht. Zo krijgen zij steeds

groen (of beter: wit) licht en dus voorrang op de

andere weggebruikers. Dit gebeurt door een KAR

(Korte Afstand Radio) of door lussen in het

wegdek (Vetag).

Raderwerk

pag 2� DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

TekSTMarieke van Doggenaar

beeLDRoom for ID’s

pag 28 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

EriseenrevolutiegaandeophetgebiedvanVerkeersregelinstallaties

(VRI’s).Gelukkigisdeoverdrachtvandeaansturingvangemeentelijke

verkeersregelinstallatiesaandeVerkeerscentraleweleenfluwelenrevolutie,

wantgebaseerdopsamenwerkingenoverleg.HetCentraalVerkeersregel­

installatieManagementsysteemkanindetoekomstdeverkeerscentrale

verbindenmetVRI­systemenvangrotegemeentenenprovincie.Belangrijk,

wantderegioUtrechtishetkloppendehartvoorverkeersmanagementin

hetmiddenvanhetland.Alsdebelangrijksteadershierverstoptraken,

komtdedoorstromingvanuit,naarénbinnendeRandstadingevaar.

MetdekoppelingvanverschillendeVRI’saanhetCVMSkandeVerkeers­

managementCentraleinspelenopvoorvallendievaninvloedzijnop

verkeerssituatiesdiedegemeentegrenzenoverschrijden,zoalseenongeluk,

gladheidofwegwerkzaamheden.RolfKrikkeiseigenaarvanQuestTraffic

Consultancy,datzichvolledigrichtopoperationeelverkeersmanagement.

InopdrachtvanVERDER,hetregionalesamenwerkingsverbandtussen

verschillendeoverhedeninMidden­Nederland[ziekader],staathijvoorde

taakomdecentralegeschikttemakenvoorderegionalesamenwerking.

Groene golf en rode zeeDeverkeerscentraleinPapendorpwordtverbouwd.Inplaatsvanuit

baksteenisdewerkplekvanKrikkenuopgetrokkenuitdedunnewanden

vaneennoodbehuizing.Maardatzithemallerminstdwars.‘Ikvinddeze

omgevingwelpassenbijhetoperationelekaraktervandeVerkeerscentrale.

Wezijntochveelbezigmetstoringenenwegwerkzaamheden.’Datde

praktijkenhetwerkindecentraleinderdaadnauwverbondenzijn,wordt

directnabinnenkomstduidelijk.Het‘zoutteam’vandecentrale,datde

gladheidopdewegenbestrijdt,houdtnogdespecialecrisisruimtebezet

waarweelkaarzoudenspreken.Krikkedwaaltdoordegangenenstrijkt

neerineenwillekeurigkantoor,omeensrustighetvernieuwendevanhet

CVMSuitdedoekentekunnendoen.

FLuWeLenReVOLuTIe

Het regionale wegennet is een ingewikkeld raderwerk waarbinnen de gemeentes evenzoveel tandwielen vormen. De Regionale Verkeersmanagementcentrale Midden Nederland vond een ideaal smeermiddel om de radertjes niet tegen elkaar in te laten draaien en de tanden soepel in elkaar te laten grijpen: het cVMS.

CVMS verbindt losse verkeerssystemen

TekSTJoost Scholten

beeLDFreek van Arkel

Dit verhaal in 15 seconden

cVMS. Dat staat voor centraal Verkeersregelinstallatie

Management Systeem. Het moet in de toekomst de

VRI-systemen van grote gemeenten en provincies koppelen

aan de Verkeersmanagement centrale. Dat is goed voor

de doorstroming. Ook kan de Verkeerscentrale dan sneller

inspelen op onverwachte situaties, zoals een ongeluk,

gladheid of wegwerkzaamheden.

pag �0 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag �1 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

Endatnieuweblijkt’mnietindesoftwaretezitten.‘Technischiser

eigenlijkweinignieuwsonderdezon.Weknopenverschillendesystemen

vandiversewegbeheerdersaanelkaardieallangerbestaan.Zodatbijvoor­

beeldeengroenegolfnietbreektopeenzeeaanrodelichtenzodraeen

automobilistdegemeentegrenspasseertopeendoorgaandeweg,eneen

nieuwnetwerkvanVRI’sbinnenrijdt.HetCVMSrealiseertweliswaarstrikt

genomengeengroenegolf,maarhetsysteemkandeVRI’swelopelkaar

afstemmenenervoorzorgendateengroenegolfindiennodigmeerauto’s

doorlaat.Doorbelangrijkeverkeerslichtentebeïnvloeden,kunnenwehet

verkeervloeienderkanaliseren.Enzijnweflexibelerinhetomleidenvan

verkeerbijongevallenenwegwerkzaamheden.’

Willen, weten en kunnenKrikkegaatvoornaarderuimtewaardeeigenlijkeverkeerscentralehuist.

Nergensandersisduidelijkertezienhoehetregionaleraderwerkinelkaar

haakt.Tientallenmonitorsbrengenhetverloopvanhetverkeerinbeeld.Een

stremmingopheteneschermzorgtvooreenopstoppingeenpaarschermen

verderop.HierkomenookdemonitorsvanhetCVMStehangen.Ditisde

plekwaarhetsysteemdusfysiekzichtbaarzalworden.Maardegeestvande

vooruitgangwaartallangerrond.‘Vroegerwaseenverkeerslichteenvrij

simpelapparaat.Hetsprongoprood,geelengroenvolgenseenvast

schema.Datleverdeveiligekruispuntenop,maaropsommigeplekkenook

behoorlijkewachtrijen.VervolgenswerdendeVRI’sintelligenter.Tijdensde

spitsdraaidenandereprogramma’sdanopdeanderetijdstippenenze

kondenmakkelijkeropelkaarafgestemdworden.HetCVMSiseigenlijkeen

volgendestapindezeevolutievanhetverkeerslicht.Hiermeekunnenwe

vanuitdeverkeerscentraledeVRI’safstemmenalsdeverkeersituatiedaar

omvraagt.HetmaakthetmogelijkomvanuiteenhelikopterblikdeVRI’sbij

testellen,zodathetnetwerkbeterdoorstroomt.Maarnatuurlijkwordende

ingrepenopdeVRI’svanuitdecentralevantevorenafgestemdmetde

wegbeheerdersinderegio.Ookkunnendewegbeheerdersaltijdingrijpen

alsdatnodigis.Zijbehoudendusaltijddevolledigecontrole.’

Verkeerslichten en mijlpalenDegroteuitdagingvoorKrikkeligterinomVRI’sdienoghelemaal

onafhankelijkoperereninkaarttebrengenenopeenofanderemanier

aanhetsysteemtekoppelen.‘SommigeVRI’sstaanopplekkendiebest

belangrijkzijnvoordedoorstroming,leefbaarheidenveiligheid,maar

makennoggeendeeluitvaneennetwerk.Diestaandusopeeneilandje

binnenalleonderlingafhankelijkeverkeersstromen.Omdezebelangrijke

VRI’stekoppelen,moetenwenogconcreteafsprakenmakenmetdie

wegbeheerders.Technischzijnermeerderemogelijkheden,bijvoorbeeld

doorVRI’sopstraataanelkaartekoppelenofdoordeVRIineen

managementsysteemoptenemen.

Datishetpraktischeverhaal.Opbeleidsniveauishetvooralbelangrijkdat

verschillendepartijensamenwerkeninhetverbandvanVERDER.Datis

eigenlijkdefluwelenrevolutieophetgebiedvanoverlegensamenwerking

dieaandebasisstaatvanaldiepraktischeuitwerkingen.Daarmeevormen

denieuweregelstrategieëninverkeersmanagementdewerkelijkemijlpaal.’

KrikkehooptopeenmooietoekomstvoorhetCVMS.‘Meteenaantal

belangrijkewegbeheerderszijnwealbehoorlijkverinhetmakenvan

afspraken.Hetzoumooizijnalsdeanderesnelvolgen.Datleverteen

hogerrendementop.’Onderwegkomendansteedsmeerweggebruikers

deinspanningenvanKrikkeendewerkingvanhetCVMStegen.‘Zehoeven

ietsminderlangvooreenkruispunttewachten,endedoorstromingwordt

vlotter.’Datklinktalsdankbaarwerk,maarvaakzijnderesultatenook

mindergoedmerkbaar.‘Somsstaanmensendankzijonzeinspanningen

bijwegwerkzaamhedenmaareenkwartierindefile,inplaatsvaneenuur.

Vooronseenmooiresultaat,maarvoordeautomobilistenisdievertraging

‘ CVMS IS een VOLGenDe STAP In De eVOLuTIe VAn HeT VeRkeeRSLICHT’

nogaltijdvervelend.Daarommoetenweonzevoldoeninguitdestatistieken

halen.’TochdenktKrikkedatderesultatenvooriedereenmerkbaarpositief

zijn.‘UiteindelijkmaakthetCVMSdereisvoorgebruikersinderegio

gemiddeldefficiënterensneller.’

Meer samenwerking, betere doorstromingDe afgelopen jaren is de bestuurlijke samenwerking

in de regio Midden Nederland in een stroom-

versnelling gekomen. Sinds 2008 werken Provincie

Utrecht, Rijkswaterstaat Utrecht, Bestuur Regio

Utrecht, Bureau Regio Amersfoort, Gewest Gooi-

en Vechtstreek, Regio Utrecht West, Regio Utrecht

Zuidoost en de gemeenten Amersfoort, Hilversum

en Utrecht samen onder de naam VERDER.

Binnen VERDER werken deze partijen aan een

pakket van mobiliteitsmaatregelen om de bereik-

baarheid van de regio tot 2020 veilig te stellen.

Het programma Regionaal Verkeersmanagement

is onderdeel van deze maatregelen. Met regionaal

verkeersmanagement kunnen verkeersstromen

beter beheerst worden, zodat het verkeer minder

snel vastloopt. Het programma RVM werkt aan de

bevordering van de verkeersdoorstroming door

slimmer gebruik te maken van bestaande wegen.

Een van de doelstellingen van het programma is de

realisatie van een volledig functionerende regionale

verkeerscentrale in 2012. Het uiteindelijke doel van

dit programma is de verkeersdoorstroming te

bevorderen en daarmee de bereikbaarheid van de

regio te verbeteren. De ontwikkeling en ingebruik-

name van een centrale voor Regionaal Verkeers-

management en het beter inzetten van de VRI’s

van het regionale netwerk zijn andere voorbeelden

van maatregelen uit het pakket.

De Regionale Verkeersmanagementcentrale stuurt

de VRI’s aan. Binnen de centrale zijn het de weg-

verkeersleiders die beslissingen nemen over de

instellingen van VRI’s. Ook over VRI’s die eigendom

zijn van een andere wegbeheerder. Daarom is het

noodzakelijk dat de wegverkeersleider het mandaat

van de diverse wegbeheerders heeft om beslis-

singen te nemen over de instellingen van de VRI’s.

Op dit moment werken de partijen binnen RVM aan

de bestuurlijke besluitvorming voor de opdracht-

verstrekking van de wegverkeersleider.

Meer informatie? Kijk op www.ikgaverder.nl

pag �2 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag �� DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

SPOOR VAn DuuRzAAMHeID

De SPOORbeHeeRDeRGroeneinspanningenvanaannemersbelonenmeteenfictievekortingop

hunofferteprijs.MetdatideestimuleerdeProRailvorigjaarzijngrootste

leveranciersenopdrachtnemerstotstructureelmilieubewusthandelen.

HetplanvoordeCO2­prestatieladder[ziekader]ontkiemdeopdeafdeling

Aanbestedingen,KostenmanagementenInkoopvanProRail.ProRail­

projectleiderFransvanDurenwasblijverrastmethetgrotesuccesvanhet

instrument.‘Wehebbenhiermeeindemarktveellosgemaaktenaangewak­

kerd.BijgrotebedrijvenhaddeninterneplannenvoorCO2­reductieeenpaar

jaargeledennogweinigkans.Teveelkosten,nauwelijksopbrengst.Maar

doordekortingendieaanonscertificaatzijnverbonden,wordenzulke

plannenvoorbedrijvenplotselingnietalleenaantrekkelijk,maarzelfs

noodzakelijkomtekunnenblijvenconcurreren.’

OndermeerdoordeCO2­ladderhebbengrotespooraannemersnugrote

aandachtvoorCO2­reductie.VanDuren:‘Bijdezebedrijvenisnuveelmeer

budgetenmankrachtbeschikbaargemaakt.Datiseenmooieffect.

Natuurlijkwarendespooraannemersallangerbezigmetduurzaamheid.

Andershaddensommigennietkunneninstekenopniveau4,hetopéén

nahoogsteniveauvandeprestatieladder.’

Grote winnaarBehalvedeoffertekortingvormtvolgensVanDurenookdeverplichte

‘transparantie’voorbedrijveneenflinkestokachterdedeur.‘Onder­

nemingenmoetenhunreductiedoelstellingenen­resultatenopenbaar

maken.Zezullentegenoverhunconcurrentengeenfiguurwillenslaan

meteentelagedoelstelling,enevenminmeteenonhaalbare.Datisde

krachtvandeladder.’Hoedebedrijvenprecieshundoelstellingenbereiken,

enmetwelkeproducten,datgaatProRailnietvoorkauwen.‘Wewillenniet

betuttelenofwetboekenschrijven’,zegtVanDuren.

De trein is milieuvriendelijk. Dat zal niemand ontkennen. Maar op en rond het spoor kan nog veel gewonnen worden op duurzaamheid. Spoorbeheerder ProRail nam het voortouw met de invloedrijke cO2-prestatieladder. Aannemer VolkerRail accepteerde de uitdaging. En spoorgebruiker NS zorgt intussen dat we zo energiezuinig mogelijk kunnen treinen.

‘ De LADDeR HeeFT VeeL LOSGeMAAkT en AAnGeWAkkeRD’

Verschil maken Serge Hoogendoorn

Gesterkt door een gezonde portie schuld-

gevoel begon half Nederland in januari met

een keur aan goede voornemens. Margreet

stopte met roken, Henk ging minder drinken.

En misschien waren er ook mensen die

plechtig voornamen zichzelf een meer

duurzame levensstijl aan te meten. Ik hoop

dat ze het intussen volhouden. Want kansen

zijn er voor dat laatste genoeg: een paar

led-lampen indraaien, op 15 graden wassen,

overstappen op groene stroom. Mogelijk-

heden te over. Zelf heb ik op dat gebied een

sluimerend schuldgevoel. Om dat het hoofd

te bieden is vermoedelijk een grotere

opoffering nodig dan investeren in spaar-

lampen. En omdat het verkeer flink bijdraagt

aan de totale emissie – pakweg 10 procent

van de cO2-uitstoot komt op het conto van

personenvoertuigen – moet ik wellicht mijn

verplaatsingsgedrag eens onder de loep

nemen.

Maar wat te doen? Een zuinigere auto

kopen? Ik zat er juist over te denken mijn

zuinige stadsautootje met c-label in te ruilen

voor een dikke SUV met een A-label. Of ik

ga elektrisch rijden, dan is de milieubelasting

nul. Maar met een volle accu kom je niet

verder dan 300 kilometer. En dat het

opwekken van de elektriciteit waar de auto

op rijdt uiteindelijk een milieubelasting

oplevert die vergelijkbaar is met die van een

conventionele auto, leg ik dan maar even

naast me neer.

Overigens kan ik het gevoel niet onder-

drukken dat mijn persoonlijke bijdrage er

op wereldschaal maar weinig toe doet.

Afgezien natuurlijk van het enorm inspire-

rende voorbeeld. Het is duidelijk dat vooral

de grote vervuilers, de VS en china, een

stevige duit in het zakje zouden moeten

doen. En vooral china lijkt nu weinig happig

om zich aan harde richtlijnen te committeren.

Tot grote frustratie van de VS en de EU, die

het land de schuld geven voor het uitblijven

van harde afspraken.

Zie de klimaattop in Kopenhagen, vorig jaar,

die zo weinig opleverde. Behalve dan de

toestroom van Oost-Europese prostituees,

extra uitstoot van broeikasgassen als gevolg

van de ingevlogen journalisten en politici,

en ongeregeldheden door rellende milieu-

activisten. Het geboekte succes was de

‘afspraak’ om de opwarming van de aarde te

beperken tot twee graden celsius. Ik hoop

dat Moeder Aarde zich zelf aan deze

afspraak wil houden, want hoe de staats-

hoofden dit gaan bewerkstelligen is mij niet

duidelijk geworden.

De gang van zaken in Kopenhagen is

typerend voor de klimaatdiscussie als

geheel: iedereen wijst een schuldige aan en

verzuimt zelf actie te ondernemen. Zo komen

we geen stap verder. Of je nu wel of niet

gelooft dat je een verschil kunt maken,

hebben we niet allemaal de plicht een beetje

voorzichtig en zuinig om te gaan met wat ons

is gegeven?

Wat mijzelf betreft: ik pak nu wat vaker de

fiets naar het werk. Niet alleen is dat goed

voor het klimaat, maar met een beetje geluk

ben ik voor de zomer ook nog een paar kilo

lichter. Zo kan ik mezelf aan het eind van dit

jaar toch voorhouden dat ik me aan twee

goede voornemens heb gehouden.

Column

pag �5 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

TekST beeLDFreek van Arkel,Shutterstock Devi

Eric de Frel

pag �4 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

beeLDJudith Dekker

DeCO2­certificeringvanProRailgeldtvanafdecember2009voordegrote

spooraannemers,ensinds2010ookvooringenieursbureaus.Zogroeitde

reikwijdtevandeladdergestaag.EnalshetaanVanDurenligtooknogver

buitenderailwereld.‘Wehebbendeladdernadrukkelijknietnaaronszelf

vernoemd,wantwehopendatdezecertificeringlandelijkeninallesectoren

wordtovergenomen.Dankanvervolgenseenorganisatieofstichtingdekar

gaantrekken.Hetuiteindelijkedoelvandeladderisomallebedrijvenopde

hoogstesporttekrijgen.Datisniveau5,enbetekent10procentkorting.

Maaralsiedereendiekrijgt,maaktdeladdervoordeaanbestedinggeen

verschilmeer.Danisalleenhetmilieudegrotewinnaar.’

De SPOORAAnneMeREenvandespooraannemersdieonmiddellijkopdecertificeringvanProRail

insprong,isVolkerRail.Daarkreeghetthemaduurzaamheidaljaren

aandacht.‘WerijdenV­Power,gebruikenFSC­papier,etcetera.Maaraltijd

gingdehectiekvandedagvoor’,weetErikBronsvoort,vorigjaarintensief

betrokkenbijhetbehalenvaneencertificaatvoorVolkerRail.‘Intussenis

datwelanders.Simpelgezegd:groenispoen.Alswenietinduurzaamheid

investeren,halenwegeenwerkmeerbinnen.’

Deprestatieladdervraagtbedrijvenbijvoorbeeldéénproducttekiezenom

optebezuinigen.VolkerRailkoosvoordebetonnendwarsliggerdiehet

spoordraagt.‘Daargebruikenweerzo’n80.000perjaarvan.Dedoel­

stellingisdatwedaarbinnen3jaar5procentCO2­reductieopwinnen.

Enbijdezehoeveelheidtiktdatflinkaan.’Tijdensdezoektochtnaar

reductiemogelijkhedenraaktVolkerRailmethaarleveranciersingesprek

overduurzaamproduceren.Eenbijeffectvandeladderdatnogwordt

versterktdoordatVolkerRailnietalleendeeigenuitstoot,maarookdie

vanhaartoeleveranciersinkaartmoetbrengen.

VolkerRailstapteinophetvierdeniveauvandeladder.Adviesbureau

PrimumhielpVolkerRailbijhetopstellenvaneenreductieplan,het

analyserenvandeproductieketen,enhetopstellenvaneendiepgaande

rapportage.Dezeverscheenvoorheteerstinhetderdekwartaalvan2009,

enissindsdieneenvastonderdeelvandekwartaalcijfers.

WisselverwarmingLosvanprestatieladderseneisenpakkettenprobeertVolkerRailvolgens

Bronsvoorthetspooraanteleggenmetzominmogelijkmilieubelasting.

Datbetekentook:nadenkenoverslimmealternatieven.Bronsvoort:

‘VolkerRailintroduceerdebijvoorbeelddewisselverwarmingopaardwarmte.

Diegebruikt80procentminderenergiedangasbrandersofelektrischlint.

Datscheeltdusheelveel.Enmetzo’nstrengewinteralsdezeishetooknog

eenseenheelbetrouwbaarsysteem.Enigenadeel:hetisietsduurderin

aanlegdandeconventionelesystemen.’

Voorbeeldvaneenrailprojectwaarbijdewisselverwarmingaangelegdwordt,

isdeHanzelijntussenLelystadenZwolle.OpdrachtgeverProRailliet

duurzaamheidzwaarmeewegenbijdebeoordelingvandeoffertes.De

enormebouwklusgingnaardecombinatieHanzaRailTeam,waarvan

VolkerRaildeeluitmaakt.Ditteamisverantwoordelijkvoordebovenbouw

vandespoorlijn.Bronsvoort:‘Eeninteressantemaniervanbesparentijdens

ditprojectisdeaanlegvaneentijdelijkewegvanrijplatenvoorhetvracht­

verkeer.Datscheeltveelbrandstofinvergelijkingmetrijdendoorrulzand.

Spooraanleggenvereistflinkwatenergie,maarwebezuinigenwaarwe

kunnen.’

StroomverliesProRail spoort niet alleen anderen aan tot cO2-

reductie, maar steekt ook de hand in eigen boezem.

Marco Spinosa, teammanager van de groep

Energievoorziening: ‘Belangrijk aandachtspunt is

de beperking van stroomverlies via de bovenleiding.

Na een prijsvraag van ProRail is vorig jaar het idee

van de ‘slimme schakelaar’ uitgewerkt. Door het

parallel schakelen van de bovenleidingen wordt de

geleiderdiameter vergroot, waardoor de elektrische

weerstand – en daarmee het netverlies – vermin-

dert. Reductie van transportverlies kan ook door

extra onderstations langs de spoorbaan te plaatsen.

Maar die vergen een forse investering, dus zal goed

naar de terugverdientijd gekeken moeten worden.

Daarbij komt dat de baten ten goede komen aan

de spoorgebruiker, want die betaalt de energie-

rekening voor het elektrisch vervoer. Daarom zullen

we samen met NS moeten optrekken om tot een

interessante businesscase te komen.’

Presteren op de ladderDe cO2-prestatieladder van ProRail geeft

aannemers bij aanbestedingen een fictieve korting

op de geoffreerde prijs. Bij miljoenenprojecten

waarin concurrerende offertes soms dicht bij

elkaar liggen, kan een verschil van een paar

procent veel uitmaken. Een duurdere aannemer

met een hoger kortingsniveau kan dan de

aanbesteding winnen van een goedkopere

concurrent met een lager certificaat. De eerste

drie niveaus van de ladder vereisen van bedrijven

inzicht in de eigen cO2-uitstoot, plannen voor

reductie daarvan en transparantie over de

vorderingen. De bovenste twee niveaus bereiken

alleen ondernemingen die daarnaast ook in de

eigen sector duurzaamheidsprojecten aanjagen.

Meer weten over de cO2-prestatieladder?

Kijk op www.prorail.nl

De SPOORGebRuIkeR‘Detreinisperreizigerskilometergemiddelddriekeerzomilieuvriendelijk

alsdeauto.’WimOosterwijk,communicatieadviseuroverduurzaamheid

bijNS,zegthetnietzondertrots.MaardeNSisookdegrootstestroom­

verbruikervanNederland.‘Daaromzoekenwealtijdnaarmanierenom

hetenergieverbruikperzitplaatskilometerteverminderen.Datisniet

alleenduurzaam,maarvooronsookfinancieelinteressant.’

Denieuweretreinenwinnenenergieuithetremmenenvoerendieterug

naardebovenleiding.MetondermeerdezemaatregelverlaagdedeNSvanaf

1990hetenergieverbruikmetruim20procent.In2008maakteNSeen

nieuwebelofte:omdekomendetwaalfjaardeCO2­uitstootperreizigers­

kilometer20procenttedoendalen.Oosterwijk:‘Datisbehalveeen

technischeookeenlogistiekeuitdaging.Wantwekunnenuitstootbesparen

doorefficiëntereinzetvanmaterieeleneenhogerebezettingsgraadvande

treinen,vooralindedaluren.Eenandereinteressantemaniervanbesparen

is‘hetnieuwerijden’,maardanvoormachinisten.Eentreinopsnelheidkan

namelijkkilometerslanguitrollennaarhetvolgendestation.Datvereist

vakmanschapvandemachinist,maarookeenfeillozeplanningeneen

goedesamenwerkingmetdetreindienstleidingenhoofdconducteur.’

Groeien is besparenHetlijkttegenstrijdig,maaromtebesparenmoetNSgroeien.Oosterwijk:

‘Weverkopeneenduurzaamproduct:treinreizen.Diekostenwelenergie,

maaralsermeermensenindietreinzitten,wordtderitnogduurzamer.

Degemiddeldebezettingsgraadvaneentreinisnu30procent.Naarmatedie

toeneemt,zaldemilieubelastingperreizigerskilometerafnemen.Vooronsis

duurzaamheiddusnauwverbondenmeteensterkbedrijfseconomisch

belang.’

Zeker,deNSgebruiktveelstroom.Endaarvanismaar10procentgroen.

‘Maardie10procentisdanookéchtduurzaamopgewekteenergie’,weet

Oosterwijk.‘Wezijndaarinafhankelijkvandehoeveelheidduurzame

energiedieNederlandproduceert.Endiehoeveelheidneemtniettoe

doordatNS100procentgroenestroomzougaankopen.Wekunnendaar

welcertificatenvoorkopen,maardatzouonsveelgeldkostenenhetmilieu

nietsopleveren.’

Watwelveeloplevert,merktOosterwijk,isdatrailpartijensteedsmeer

samenwerkenommilieuvraagstukkentelijftegaan.‘Wedenkensamenna

overmogelijkhedenomindeheleketenprojectenvandegrondtekrijgen.

DussamenmetProRail,spooraannemersentreinenbouwers.Alleendán

kunnenweechtzwaarwegendeduurzaamheidswinstboeken.’

pag �6 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag �7 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

12:25

‘Sinds 1�6� werk ik bij kLM, in diverse operationele functies op de grond. Ik geef nu leiding aan een team specialisten dat verantwoordelijk is voor de operatio­nele uitvoering van de kLM­dienstregeling. Maar dit jaar ga ik met pensioen, en daar kijk ik na veertig dienstjaren wel naar uit. Dan heb ik meer tijd voor mijn kleindochter en mijn twee grote hobby’s: klussen en tourfietsen. Maar naar mijn werk ga ik gewoon met de auto. Wel sinds twee jaar met een hybride. Daarvoor reed ik altijd diesel, maar toen dat duurder werd, kwam ik bij deze auto uit. Ik dacht eerst aan mijn portemonnee – maar ik ben blij dat zo’n hybride ook duurzaam is.’

NAAMPetervanBezulEEftIjD62jaarbERoEpDutyManagerOperationsbijhetOperationsControlCentervanKLMVANNieuwegeinNAARSchiphol

TekST beeLDAnneke HymmenGhislaine van Drunen

Inbeweging

pag �� DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010pag �8 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

Mobiliteitbetekentvrijheid.Maardevrijheidvandeéénisvaakeen

beperkingvoordeander.Ziedaarmeteendemoeilijkheid:mobiliteitis

onmisbaarmaarveroorzaaktookproblemen.Zoalsluchtverontreinigingen

geluidsoverlast.Verschillendepartijenproberendenadeligegevolgenvan

mobiliteitzoveelmogelijkterugtedringen.NeembijvoorbeeldhetNationaal

SamenwerkingsprogrammaLuchtkwaliteit(NSL),datop1augustus2009

inwerkingtrad.Hierinwerkenalleoverhedensamenaanverbeteringvan

deluchtkwaliteit.Maarzonderinzichtgeenbeleid.DaaromschotenVialis,

TNOenhetDuitsePTVdebeleidsmakersbegin2008tehulpmetde

lanceringvanhetsoftwaremodelEnViVer(EnvironmentalVissimVersit+).

Ditmodelbestudeertverkeerssituatiesenvoorspeltdeeffectenvanbepaalde

maatregelen,zowelopdebereikbaarheidalsopdemilieubelastingvanhet

verkeer.

Uniek en uitgebreidVolgensMarkOlivierse,verkeersconsultantbijVialis,isEnViVerdaarmee

eengereedschapdatbrederingezetkanwordendanalleenvoorhetvoor­

spellenvanverkeerseffecten.DaaromontwikkeltVialissamenmetTNOeen

systeemdatdynamischverkeersmanagementenleefmilieusamenbrengt.

Olivierse:‘DeNederlandseoverhedenwerkeninhetNSLaanverbetering

vandeluchtkwaliteit,ookwathetverkeerbetreft.Hierbijiseensysteem

nodigdatdiewaardenbetrouwbaarinkaartbrengtendebeleidsmakersin

staatsteltdemeesteffectievemaatregelentetreffen.Dooronzesoftware

tecombinerenmetdeuniekeenuitgebreidegegevensvanTNOkunnen

wenuvoorheteerstvoorspellenwaardeuitstootpreciesterechtkomt.

Enookwelkeffecteenmaatregelopeenbepaaldeplekheeft.Bijvoorbeeld

ofluchtverontreinigingterechtkomtineendichtbebouwdwoongebied,of

juistopeenplekwaarmensenerweiniglastvanhebben.’

Hummers en hybridesArjanEijk,onderzoekerbijTNO,isookenthousiastoverdesamenwerking.

HijlegtuitwatdecijfersvanTNOzouniekmaakt:deuitstootvanauto’s

isonderverschillenderijomstandighedengetest.Bijvoorbeeldtijdens

optrekkenenafremmen.VanvrachtwagenstotSmartsenvanHummerstot

hybrides:Eijkenzijncollega’sbrachtenalleemissiewaardenaanhetlicht.

Eijk:‘Juistdiegegevensmakenhetverschilbijdevoorspellingvanheteffect

datmaatregelenhebben.Zokannietalleenopdoorstroming,maarook

opluchtverontreiniginggestuurdworden.Incombinatiemetonderandere

meteorologischedatazijnweinstaatomvrijnauwkeurigtevoorspellen

hoeveelvandeuitstootterechtkomtopbepaaldeplekken.Datisheel

belangrijkekennisvoorwegbeheerders,envoordemaatschappij.’

Wind en woonwijkWatbetekentdatnupreciesindepraktijk?Hoekunnenwegbeheerders

gebruikmakenvandenieuwekennis?Olivierse:‘Uitstootvanverkeerzal

ervoorlopignogwelzijn,endieisaltijdongewenst.Maardoorslimme

verkeersmaatregelenkanschadelijkeuitstootwelverminderdwordenen

opmeerwenselijkeplekkenindeluchtterechtkomen.MeteenDynamisch

RouteInformatiepaneel(DRIP)kunnenbijvoorbeeldbepaaldegebieden

ontlastworden.Duidelijkeengerichteinformatiekandoorgaandverkeer

viaroutesleidenwaarlangsdeuitstooteenmindergrootgevaarvoorde

gezondheidvormt.Komtdewindbijvoorbeelduithetzuiden,danleidenwe

hetverkeerviahetnoordenlangseenwoonwijk.Ookhetonlineaanpassen

vanregelprogramma’svanverkeerslichtenopbasisvanmilieu­indicatorenis

eenmogelijkheidomdeuitstootteverminderen.DankzijEnViVerkunnen

wedezemaatregelenveelbeterinkaartbrengenenrealiseren.’

Doorstroming en decibellenMetEnViVerhebbenVialisenTNOeendynamischsysteemontwikkeld

datwegbeheerdersinstaatsteltopmeerdanalleendoorstromingtesturen.

VialisenTNOziennogveelmeerkansenvoorEnViVer.‘Ookgeluidsoverlast

isbijvoorbeeldeenbelangrijknadeelvanmobiliteit’,legtOlivierseuit.

‘Hetmoetmogelijkzijndedecibellenvanhetverkeeronderverschillende

omstandighedeninEnViVerteverwerkenenhetverkeerdaaroptesturen.

Zokunnenwegeluidsoverlastnabijgevoeligelocatiesbeperken.’Ookzullen

weerstationsmetpreciezeregegevensrealtimeweerinformatieaanhet

systeemdoorgeven,zodathetbeterkaninspelenopdesituatievanhet

moment.Optimalevrijheidvanwonenenwerkenincombinatiemeteen

zovlotenfrismogelijkedoorstromingvanverkeer.Datisdetoekomstdie

EnViVermoethelpenrealiseren,volgensOlivierse.Eijkvoegtdaaraantoe:

‘MetEnViVerkunnenweverbeteringenaantonenenuitwerken.Goed

nieuwsdusvoorbeleidsmakersenburgers:wekunnenschonerenstiller

opweg.Endatbetekentmeervrijheidvooriedereen.’

TekST beeLDShutterstock Stefan Redel, TNO, VialisJoost Scholten

VLOT en FRIS

Met EnViVer verbetert Vialis de aanpak van ‘groen’ dynamisch verkeersmanagement. Goed nieuws voor beleidsmakers en burgers. Dankzij EnViVer zijn we schoner en stiller op weg. En dat betekent meer vrijheid voor iedereen.

Verkeersoverlast inzichtelijk door enViVer

pag 40 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 41 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

naar

een buSHALTe MAG beST TOT De VeRbeeLDInG SPReken

haltemetdebussenzelf,zodatvertragingenvia

hetDynamischReizigersInformatieSysteem

(DRIS)directzichtbaarzijnvoordewachtende

reizigers.Opdeenergiezuinigelcd­schermen

vanhetDRISisalleactueleinformatieoverde

buslijntelezen.Eventueelkunnendeschermen

ookreclamesofregionaalnieuwslatenzien.

MooiBushaltesbuitendestadstaanvaakwatverloren

inhetlandschap.Eengrijzepaal,bekroondmet

eenvaalgeelbordwaaropdebuslijnenen

belangrijkstehaltesvermeldstaan.Datmoet

anders.Eenhaltemagtrotsuitstralen.Wantdie

isimmershetportaalnaarderestvandewereld.

Instappenkanhetbeginzijnvaneeneenvoudige

reisnaardevolgendehalte,maarookvaneen

ontdekkingstochtdiepasduizendenkilometers

verderteneindekomt.Daarommagdebushalte

vandetoekomstbesttotdeverbeeldingspreken.

Enuitnodigendzijn.Omdeautotelatenstaan,

bijvoorbeeld.Vialisbesteeddedanookbijzondere

aandachtaanhetdesign.Natuurlijkvoldoetde

bushaltevanmorgenookaandebasiseisenvoor

comfortenveiligheid.Eengoedeverlichting,een

stevigdakenpanelenombeschuttingtebieden

tegenguurheiduitallewindrichtingen.Want

ookalisdehaltemaareentijdelijkeverblijf­

plaats,hetmagerbestgoedtoevenzijn.Port

aal

GroenFrieslandkentveellandelijkegebieden.Dusals

dezeprovincieuitdaagteengeschiktebushalte

teontwikkelen,moetdiehalteookkunnen

functionerenopplekkenwaargeenaansluiting

ophetenergienetaanwezigis.Zoalsnaasteen

weilandofeenakker.Natuurlijkehulpbronnen

alswind­enzonne­energiekunnendaarbijvan

dienstzijn.Vialisverkendebeidemogelijkheden,

enkoosvoorzonnepanelen.Voegdaaraaneen

goedeaccuenenergiezuinigeled­lampentoe,en

hetenergieplaniscompleet.Bovendienspringt

deverlichtingdankzijbewegingsmeldersalleen

aanalszichdaadwerkelijkiemandbijde

bushaltemeldt,zodatdelampennietslechtsde

leegtebijlichten.Hetschijnselaandekantvan

dewegattendeertbuschauffeursinhetdonker

dusalvanverreopdeaanwezigheidvaneen

reiziger.Eenidealecombinatievanzuinigheid

enduidelijkheid.

SlimDraadloosinternet,oplaadstationsvoormobiele

apparatuurengames.Hetkanallemaalineen

bushaltewordenverwerkt.Maarwatblijkt?

Reizigerszittenernietoptewachten.Eenhalte

iseenplekomzokortmogelijktevertoeven.

Geenbestemmingwaarreizigerszichwillen

installeren,omringddooruitgebreide

voorzieningen.Bovendienzoueeninternet­

verbindingmeerenergievergenenheeftde

bushaltealsnogeenaansluitingophetenergie­

netnodig.DaaromstoptVialisalleenvoor­

zieningenindehaltedieleverenwaarmensen

wélbehoefteaanhebben:informatie.Zoals

antwoordopdevraaghoelanghetnogduurt

voordevolgendebuskomt.Envooral:ofdebus

nietalvertrokkenis.Wantnietsiszovervelend

alsjehaastennaareenhalte,ompasnavijf

minutenwachtenteontdekkendatdebusal

geweestis.Natuurlijkcommuniceertdeslimme

Een paal in de grond. Meer is een halte vaak niet. Terwijl die toch een symbool is voor mobiliteit en een verbinding met de rest van de wereld. Die mag best gezien worden. Vialis greep samen met VD leegte Metaal een prijsvraag van de provincie Friesland aan om de bushalte van de toekomst te ontwikkelen. En deze halte is groen, slim en mooi. Welkom bij de bushalte van de toekomst.

Wijzer

TekST beeLDVD leegte Metaal Joost Scholten

de wer

eld

pag 42 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 4� DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

DRIS

TekST beeLDAnneke Hymmenlotte Blanken

Precies weten waar en wanneer de bus vertrekt. Dat kan met het Dynamisch Reizigers Informatie Systeem van Vialis. Een DRIS informeert reizigers via displays bij openbaarvervoerhaltes. Een GPRS-systeem in de bussen stuurt hun GPS- locatie door aan de centrale. Deze berekent de aankomsttijd en plaatst die op het display. Reizigers weten daarmee op de minuut nauwkeurig wanneer de bus aankomt. Zoals op het busstation in Amstelveen.

Vraag &

Antwoord

nIeT exPReS

MARIJke kOOL (62)

‘Sommige mensen willen weten waarom de bus

te laat is. Ik niet. De chauffeur gaat heus niet

even naar huis om koffie te drinken. Borden

zoals dit zijn er bij ons in Brabant nog niet.

In ieder geval niet rond Roosendaal. Maar ze

mogen er zeker komen.’

beeTJe zOeken

MeneeR HuYGen (58)

‘Je verwacht dat de eerstvolgende bus boven-

aan staat. Maar dat is niet het geval. Helaas.

Ze staan op volgorde van busnummer en dat is

voor mij een beetje zoeken. Toch vind ik het een

verbetering, want het is aardig overzichtelijk.’

FRuSTReRenD

MOHAMMeD benSADDIk (27)

‘Ik stap vier keer per week over op dit bus-

station. De vorige borden hadden vaak storingen,

maar deze zijn duidelijker en beter. Je weet

hoelang je moet wachten en dat vind ik prettig.

Hoewel het soms frustrerend is als je voor je

neus de aankomsttijd ziet veranderen. Maar je

weet dan wel waar je aan toe bent.’

kOuD

RenATe VeLDHuISen (46)

Renate: ‘Ik heb mijn auto afgelopen jaar verkocht

en sindsdien ga ik met het ov. Ik kijk altijd op

het bord hoelang het nog duurt en loop dan

linea recta naar mijn bus. Ik vind het handig om

te zien of het nog drie of vier minuten duurt.

Dan weet ik hoe koud ik het ga krijgen.’

kOFFIeDRInken

MeVROuW HAFkAnSCHeID (85) en eCHTGenOOT.

‘We nemen altijd dezelfde bus. Het is fijn om te

weten of er bijvoorbeeld een bus uitvalt. Hier

weet je dat, maar bij haltes bij ons in de buurt

sta je voor niks een half uur te wachten. Valt er

hier een bus uit, dan gaan we koffiedrinken bij

de Bijenkorf. Daar hebben ze comfortabele

stoelen.’

nOOIT zIen VeRAnDeRen

kenIA GODeT (25)

‘Als ik kom aanlopen, zie ik meteen hoe

het ervoor staat. Dan weet ik hoelang het duurt

en hoef ik niet naar een bus te zoeken.

Gelukkig, want voordat je het weet is hij dan

weg. Ik wist niet eens dat de tijden op het

display konden veranderen. Ik denk ook niet dat

iemand daarop let.’

pag 45 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010pag 44 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

TekST beeLDRoom for ID’s Miriam Bruinooge

TekST beeLDVan transport naar mobiliteitEric de Frel

RuudFilarskienGijsMom:

Vantransportnaarmobiliteit.

ISBN978.90.5730.450.7(deel1)

ISBN978.90.5730.451.4(deel2)

Wat betekent mobiliteit voor ons? Iets radicaal anders dan voor eerdere generaties, zoveel is zeker. In Van transport naar mobiliteit schrijven Ruud Filarski en Gijs Mom de geschiedenis van twee eeuwen vervoer in Nederland. Vanuit het perspectief van gebruikers, bouwers en overheid. Het leverde een toegankelijk maar doorwrocht tweedelig handboek op. Met een kleine duizend pagina’s over kanalenkoning en brommercultuur, over spoorwegkoorts en autococon.

Verknocht aanbewegingsvrijheid

De revolutieDetrekschuitendediligence.Datwarenanno

1800debelangrijkstevervoermiddelenwaarmee

deNederlanderzijnlanddoorkruiste.Netalsin

deduizendenjarenervoorgreepmenvoorhet

vervoernogaltijdnaarpaardenkracht.Enheel

snelgingdatniet.Eenreisjepertrekschuit

vanAmsterdamnaarRotterdamnamalgauw

dertienuurinbeslag.Maardetechniekzoude

negentiende­eeuwersspoedigtehulpschieten:

zestondenaanhetbeginvanwatFilarskien

Momde‘transportrevolutie’noemen.

Metdekomstvandestoommachinemaaktede

vervoerswereld–endehelesamenleving–een

reuzensprongvoorwaarts.Heteersteboekvan

Van transport naar mobiliteitbeschrijften

analyseertdekanalenbouw,deontwikkeling

vandebinnenscheepvaartendezeevaart,de

‘spoorwegkoorts’enhetontstaanvandetram­

wegen.Hethelelandwerdindenegentiende

eeuwsystematischontsloten,totaanheteind

ervanbijnaiedereNederlanderindenabijheid

vaneentrein­oftramstationwoonde.Dereis

vanAmsterdamnaardeMaasstadkostteper

stoomtreintoennogmaareenlutteletweeuur.

Onderdesterkgegroeidebevolkingontstondin

hetkielzogvandetechnischeontwikkelingenal

sneleengrotebehoefteaanbewegingen

verplaatsing.HetboekciteertdeGroningse

KamervanKoophandel,diein1857metnauwe­

lijksverhuldeverwonderingschrijft:‘Alsofde

spoorstavendeatmosfeeromzichheen

magnetischmakenenallesindenomtrek[de]

neiginggevoeltzichtebewegen.’

De explosieAanheteindvanheteersteboek,nahonderd

jaarvervoersgeschiedenis,heeftdelezeraleen

indrukwekkendereisgemaakt.Maarinhet

tweededeelvolgtopde‘transportrevolutie’nog

een‘mobiliteitsexplosie’.Wantondanksalle

stoompretbewoogdegemiddeldeburgerzich

rond1900nogvooraltevoet,enkwamhij

zeldenbuitendeonmiddellijkeomgevingvan

zijngeboorteplaats.Vierdecennialaterbezat

bijnaiedereeneenfietsenwarenvakantiereisjes

eenwijdverbreidverschijnsel.Mobiliteitwerd

‘massaal’,engroeidevooralnadeTweede

Wereldoorlogduizelingwekkendsnel.Inmiddels

wetenwenietbeterofallekinderenhebbeneen

fietsofbrommerenhunouderséénoftwee

auto’s.

Zowerdmobiliteitindevorigeeeuween

fundamenteelkenmerkvanonzemaatschappij.

Enwerddeautovolgensenkelesociologentot

eensoort‘prothese’:zowelaanvullingophet

menselijklichaamalsuitvergrotingvande

vermogenscapaciteitenervan.Nietalleen

individuenraaktenvergroeidmethetgaspedaal,

ookdemaatschappelijkestructurenzijnvolledig

verwevenmetdemobiliteitscultuur.Indelaatste

alinea’svanhettweedeboekconcluderende

auteursdatdeoverheidvangoedenhuizezal

moetenkomenomdezesymbiotischerelatie

tussenautoengebruikertekunnenverbreken.

De toekomstNetalshetfietsenwashetautorijdenooit

begonnenalssportieveactiviteitvooreenklein

groepje.Maarinverbazingwekkendkortetijd

kreeghetgrotedelenvandebevolkinginzijn

greep.Die‘massamotorisering’isdoorde

overheidnauwelijkseenstrobreedindeweg

gelegd,concludeertFilarski.‘Infeiteblijktde

overheidmaareenzeerbeperkteinvloedte

hebbenophetautogebruikvandeburger.In

tegenstellingtotdeterreinenvanhetspoor,de

binnenvaartendeluchtvaart,waaropzijvan

oudsherveelmeergreepheeft.’

DierolvandeoverheidbeschouwtauteurRuud

Filarskialseenrodedraadinhetboek.‘Vanafhet

beginvandejarenzeventigprobeerdeneerst

linkseenlaterookrechtsepartijendegroeivan

hetverkeerteremmen.Maardiebleek

onstuitbaar.Dezeenormsterkedynamiekheeft

zowelmijalsco­auteurGijsMomergverbaasd.

In1850legdedegemiddeldeNederlander

jaarlijksongeveer30kilometerafmettrein,

stoomboot,trekschuitendiligence.Vijftigjaar

laterwasdezeafstandbijnaverzevenvoudigd

naar200kilometer.Ennureistdegemiddelde

Nederlanderjaarlijksongeveer9000kilometer

metdeauto,1000mettreinentramennogeens

1000metdefiets.DeafstanddieNederlanders

jaarlijksafleggenisdussinds1850iederevijftig

jaarzevenkeerzogrootgeworden.’

Dezevoortdurendegroeivanhetverkeeriseen

grootprobleem,datstaatvoorFilarskibuiten

kijf.‘Deolievoorraadiseindig,enhetmilieulijdt

forsonderdeuitstoot.Mensenhardhandiguit

hunautoproberentekrijgenispolitieke

zelfmoord.Datstuitopmassaalverzet.De

moderneburgersteltzijnmobiliteitgeweldigop

prijs,enisverknochtaanzijnbewegingsvrijheid.

Ermoetenslimmeoplossingenbedachtworden

omdevreugdevandiemobiliteittebehouden–

maaropeenverantwoordemanier.’

DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010pag 46 pag 47 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

Mo- Rijk

swat

erst

aat

AN

P P

hoto

Ola

f Kra

ak

In de 21e eeuw is mobiliteit een

soort levensvoorwaarde. Zoals

voedsel en een dak boven het

hoofd. Gebrek aan mobiliteit levert

dus armoede op. Dat geldt

bijvoorbeeld voor mensen met een

lichamelijke of geestelijke beper-

king. En voor autolozen die

mijlenver van een bushalte wonen.

Die ervaren ‘mobiliteitsarmoede’.

Maar waar deze armoede pas echt

een maatschappelijk probleem

wordt, is op de snelwegen zelf.

Door de groeiende druk op de

infrastructuur worden steeds meer

mensen onderworpen aan de

tantaluskwelling die ‘file’ heet. Daar

zit je dan in je luxewagen, met een

snelheidsmeter die riant boven de

200 km/u kan zwiepen. Maar je

komt nauwelijks vooruit. Wat een

armoe.

Je komt in de stad, begint te zoeken

naar een parkeerplek, rijdt een half

uur lang rondjes en komt uiteinde-

lijk voor een volle parkeergarage

te staan. Wil je dat voorkomen?

Ga dan bijvoorbeeld eens naar

Haarlem, leiden of Den Bosch.

Daar draait sinds vorig jaar het

nieuwe Parkeerroute Informatie

Systeem (PRIS) van Vialis. Het

heet ViValdi parkeerverwijzen.

Je herkent het aan de dynamische

verwijsborden langs de invals-

wegen. Die stellen bestuurders

op de hoogte van de drukte in

de verschillende parkeergarages.

Automobilisten die deze borden

volgen, rijden vanzelf naar de juiste

parkeerplek, zonder te hoeven

zoeken. Het systeem werkt volledig

automatisch, maar is via een

website eenvoudig te beheren.

ViValdi parkeerverwijzen is flexibel

en past op allerlei bestaande

manieren van toegangscontrole en

telecommunicatie. Behalve in de

genoemde steden draait ViValdi

parkeerverwijzen in Venray en

Amstelveen, en vanaf dit jaar ook

in Almere.

Helemaal klaar is ’ie pas eind juni dit jaar. Maar op

13 januari opende minister van Verkeer en Waterstaat

camiel Eurlings alvast officeel de Rondweg Den Bosch

en de A2 Zaltbommel-Maas. Het slotakkoord van een

project dat in oktober 1993 begon met een startnotitie

van Rijkswaterstaat. Strekking: de A2 bij ’s-Hertogen-

bosch moest worden verbreed. Tien jaar later klonk de

definitieve hamerslag over het Tracébesluit A2

Rondweg Den Bosch: Rijkswaterstaat kon de aan-

bestedingsprocedure beginnen. De opdracht werd in

de wacht gesleept door de bouwcombinatie InfrA2,

bestaande uit Koninklijke Wegenbouw Stevin, Van

Hattum en Blankevoort, Mourik Groot-Ammers en

Vialis. Zij bouwden – vooral in 2008 en 2009 – de A2

tussen de Maas en Vught om van 2 keer 3 naar 4 keer

2 rijstroken. Daarbij het doorgaande verkeer scheidend

van het lokale en regionale verkeer. Alle bruggen en

viaducten op het traject werden verbreed, de knoop-

punten Empel en Hintham veranderden ingrijpend.

Dankzij geluidreducerend asfalt en nieuwe geluid-

schermen is de overlast voor omwonenden flink

verminderd.

niet meer zoekenRondweg Den boschMo­bi­li­teits­ar­moe­de

TekST beeLDVialis, ANP Photo, RijkswaterstaatEric de Frel

Files en vertragingen door ongelukken ontstaan

onverwachts, en zijn daarom dubbel zo vervelend.

Wetenschapper Victor Knoop onderzocht de effecten

van incidenten op vertragingen en op het weggedrag

van automobilisten. Hij gebruikte daarvoor gedetail-

leerde video-opnames van verkeerstromen na ongeval-

len. In december vorig jaar promoveerde hij hierop aan

de TU Delft. Knoop rekende uit dat bij ongelukken de

wegcapaciteit 30 tot 50 procent daalde ten opzichte

van normale omstandigheden. Daarbij ontdekte hij

dat deze afname ook gold voor de ándere rijrichting.

Een incident of ongeluk is dus even funest voor het

verkeer aan de andere kant van de vangrail. Kijkfiles,

heet dat fenomeen. En ze ontstaan louter als gevolg

van ’s mensen sensatielust. Knoop adviseert om door

kijkschermen het verkreukelde blik op de ene rijbaan

onzichtbaar te maken voor de nieuwsgierige blik op de

andere. Rijkswaterstaat experimenteert hier momenteel

mee.

Is ‘groen verkeersmanagement’ meer dan een modieuze

kreet? Dat is één van de vragen die ruime aandacht

krijgen in de Vialis-stand op de Intertraffic 2010, al

decennia wereldwijd de belangrijkste vakbeurs voor

verkeersmanagement, infrastructuur en parkeer-

systemen. Vialis is ook dit jaar prominent aanwezig met

een opvallend vormgegeven stand. Gespreksleider

tijdens het Vialis-beursprogramma is tv-presentatrice

chimène van Oosterhout [zie pagina 50]. Behalve over

duurzaam verkeersmanagement gaat zij met deskundi-

gen in gesprek over doorstroming, reisinformatie en

mobiliteitsdiensten.

primeur: ViValdi

Tijdens de Intertraffic 2010 presenteert Vialis een

bijzonder en nieuw product: ViValdi. Dit universele

managementsysteem maakt een actueel regionaal

verkeersbeeld mogelijk, zodat uit een reeks manage-

mentscenario’s het meest passende kan worden

gekozen. ViValdi-modules zijn al in gebruik in onder

meer Almelo, ’s-Hertogenbosch en Haarlem. In april

gaat een geïntegreerd verkeersmanagementsysteem

draaien op de N302 tussen Harderwijk en Flevoland.

Hierbij ontstaat – een primeur in Nederland – daad-

werkelijk een integratie tussen verschillende verkeers-

managementsystemen.

Aagje in de fileIntertraffic 2010

Korte

berichten

pag 48 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010 pag 4� DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010

PR-vrouw, moeder, topchef, programmamaakster: chimène van Oosterhout is het alle-

maal tegelijk. ‘Mijn zoon lyam en ik zijn echte watermannen: altijd druk, altijd naar buiten.

De eerste vraag die ik ’s ochtends krijg is: “Wat gaan we doen?” Hier, op het pluismeertje

bij Soest, kom ik los van alledaagse stress. De natuur zet mijn hoofd stil, vooral als ik

beweeg. Schaatsen, bobsleeën, fietsen, we doen alles.’ Voor haar werk reist chimène

veel. ‘Vroeger nam ik altijd de motor, maar de komst van lyam heeft het racemonster de

deur uitgejaagd. Nu heb ik een auto. Waarvan na drie jaar de teller alweer op 130.000

kilometer staat. Het knaagt wel dat ik de natuur ermee belast. Voor kleine afstanden pak

ik dan ook liever de fiets.’ Wat ze tegenwoordig allemaal doet? Televisieprogramma’s

maken, een afslankproject leiden, schrijven aan een kookboek, beurzen organiseren.

‘Soms struikel ik over mezelf van alle energie. Dan zoek ik balans met yoga en tai chi. Ik

ben geboren op curaçao. Misschien ga ik er ooit nog eens onder een klapperboom liggen.’

Hoofd op stil

Stilstand

TekST beeLDAnneke HymmenAnnemiek Siccama

pag 50 DAG EN NAcHT MOBIlITEIT NR. 3 2010