Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus

Mw. dr. Erica Hopman, diëtist,

Leids Universitair Medisch Centrum

2

Inhoud presentatiepresentatie

• Even voorstellen

• Dieet bij coeliakie

Wet en etiket

• Dieet bij diabetes mellitus

Koolhydraten

• De combinatie

Knelpunten / aandachtspunten

• Uw vragenCoeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

3

Dieet bij coeliakie

Doel van behandeling:

• Korte termijn:

verminderen en voorkomen van klachten

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

4

Doel van de behandeling

• Middellange termijn:

daling antistoffen,

goede voedingstoestand.

• Lange termijn:

voorkomen van complicaties.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

5

Behandeling

Hoe:

Glutenvrij dieet

Volwaardige voeding

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

6

Gluten

Eiwit in granen:

tarwe,

rogge,

gerst,

spelt,

kamut.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

7

Glutenbevattende voedingsmiddelen

                                  

                     

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

8

Functionele eigenschappen van gluten

• Structuur / stevigheid.

• Bindmiddel.

• Glansmiddel.

• Vochtregulator.

Daarom veelvuldig gebruikt in voedingsmiddelenindustrie.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

9

Gluten vind je ook in:

                                  

                                                                                     

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

10

Gluten ook in:

Niet-voedingsmiddelen:

Medicijnen, vitamine-mineralensupplementen, knutselmateriaal,

spaarzegels, cosmetica (lippenstift), rokerstandpasta of kleefpasta.                                   

                     

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

11

Wat zijn de mogelijkheden

Drie categorieën voedingsmiddelen:

1. Van nature glutenvrij, onbewerkt.

2. Op basis van ingrediënten geen gluten.

3. Speciaal gemaakt voor glutenvrij dieet : glutenvrije

dieetproducten.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

12

1. Van nature glutenvrij

• Glutenvrije voedingsmiddelen:

aardappel, groente, fruit, melk, kaas, olie, roomboter, vlees, vis,

wild, gevogelte, ei, peulvruchten, noten, zaden, pitten, thee, koffie,

suiker, honing, verse en gedroogde kruiden en specerijen.

• Glutenvrije granen:

rijst, mais, gierst, haver*, boekweit, teff, amarant, quinoa, sorghum.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

13

Gras families

Kagnoff. J Clin Invest 2007;117:41-9

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

14

2. Op basis van ingrediënten geen gluten

Warenwet:

• 14 Allergenen, waaronder tarwe en gluten, verplichte vermelding

op verpakking, ongeacht hoeveelheid.

• Maltose, malto-dextrine en glucosestroop: vrijstelling van

etikettering.

• Voor coeliakie soms verwarrend: Ingrediënten geven aan: bevat tarwe → toch glutenvrij logo,

Clausule: ‘geproduceerd in een omgeving waar tarwe wordt verwerkt’.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Etiket glutenvrij voedingsmiddel, verwarring tarwe

15Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Etiket glutenvrij voedingsmiddel met besmettingsrisico

16Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Etiket glutenvrij voedingsmiddel

17Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

18

Hulpmiddelen

• Glutenvrije merkartikelenlijst, Voedingscentrum.

• www.livaad.nl.

Valkuilen: Geen gluten analysetest. Contaminatie wordt niet op etiket vermeld.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

19

3. Glutenvrije dieetproducten

Europese verordening 41/2009, voorheen Codex Alimentarius:

200 mg gluten/kg → verlaagd naar 20 mg gluten/kg

• 2 categorieën: 20 mg gluten/kg = glutenvrij

20-100 mg gluten/kg = laag in gluten

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

20

Glutenvrije dieetproducten

tekst glutenvrij

en /of

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Etiket glutenvrij dieetproduct

21Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

22

Wat geeft vaak onduidelijkheid

• Gewoon tarwezetmeel / glutenvrij tarwezetmeel.

Wel of niet gebruiken? → Vermijden bij aanhoudende klachten.

• Diverse glutenvrije logo’s.

• Glutenvrij logo op van nature glutenvrije voedingsmiddelen,

zoals aardappelen, melk, etc.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

23

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

24

Volwaardige voeding

Extra aandacht voor:

• Vitamine B1 en foliumzuur (B11),

• IJzer,

• Voedingsvezel,

•Jodium,

• Calcium,

• Vitamine D.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

25

Dieet bij diabetes

Doel van de behandeling:

Korte termijn:

beperken acute klachten van hypo- en hyperglycemie.

(Middel-)lange termijn:

goede diabetesinstelling,

goede voedingstoestand.

Lange termijn:

voorkomen of uitstellen van late van complicaties.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

26

Behandeling

Hoe:

• Volwaardige voeding.

• Rekening houdend met koolhydraatinname, goede vetsoorten en

natrium.

• Diabetesmedicatie.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

27

Koolhydraten

• Zetmeel

• Vruchtensuiker

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

28

Koolhydraten

• Melksuiker

• Suiker

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

29

Koolhydraten

• Glucose

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

30

Koolhydraat-insuline ratio

hoeveelheid koolhydraten per maaltijd

-----------------------------------------------------

aantal eenheden kortwerkende insuline

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

31

Rekenen met koolhydraten

koolhydraten (gram)

2 sneden bruinbrood 32

halvarine 0

1 plak 48+ kaas 0

1 jam 9

1 beker halfvolle melk 11

Totaal 52 gram

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

32

Koolhydraat-insuline ratio

Ratio berekenen:

• 52 gram koolhydraten

• 10 EH kortwerkende insuline

• 52/10= 5

• koolhydraat-insuline ratio = 5

→ dus: 1 EH insuline op 5 gram koolhydraten

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

33

Koolhydraat-insuline ratio

Voorwaarde: stijging bloedsuiker 2 mmol na de maaltijd.

De ratio kan per maaltijd verschillen.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

34

De combinatie : Richtlijnen Goede Voeding

• 6-7 sneetjes glutenvrij brood

• 2 ons groente

• 2 stuks fruit

• 3-4 aardappelen, rijst, glutenvrije pasta, peulvruchten

• 450 ml melkproducten ; 1,5 plak kaas

• 100-125 g vlees, - vervanging, vis, kip, ei

• 30-35 g halvarine

• 1 eetlepel vloeibaar bak-en braad vet

• 1,5-2 liter vocht

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

35

Lijkt heel veel……..

Totale energie Richtlijnen Goede Voeding: 1400 kcal

Advies:• Mannen: 2500 kcal/d• Vrouwen: 2000 kcal/d

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

36

Natrium

• Gemiddelde Nederlander 9 gram zout/dag = 3600 mg natrium

• Aanbeveling max. 6 gram zout/dag = 2400 mg natrium

• Natriuminname speelt rol bij bloeddruk → risico hart – en vaatziekten

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

37

Vetten

• Vet is nodig

• ‘goede’ en ‘slechte’ vetsoorten

• Risico hart- en vaatziekten

• Overgewicht

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

38Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

39

Gewicht

• goed gewicht : BMI 20-25 kg/m2

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Snel te zwaar

140 kcal per week te veel →

gewichtstoename 1 kg per jaar

• 1 handje pinda’s

• 1 glas zoete witte wijn

• 1 glas dubbeldrank

• 1 glas chocolademelk

• 1 croissant

• 1 chocolade koekje

Beweging

Om 140 kcal te verbranden:

• 14 minuten hardlopen

• 19 minuten fietsen

• 21 minuten zwemmen

• 35 minuten wandelen

42

Nederlandse Norm Gezond Bewegen

Tenminste 5 dagen per week gedurende een half uur matig intensief bewegen.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

43

Voordelen lichaamsbeweging

cholesterol

insulinegevoeligheid

bloeddruk

Ondersteunt gewichtsreductie

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

44

Knelpunten - koolhydraten

• Glutenbevattend = koolhydraatbevattend → effect op bloedglucose → evt. aanpassing medicatie.

• Koolhydraatgetallen op verpakkingen.

• Zelf gebakken: koolhydraten vanuit ingrediënten berekenen.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

45

Knelpunten - hypo

• Eerst ‘snelle suikers’:

druivensuiker (dextro, hypofit), limonade, sap

• Indien nodig ‘langzame suikers’:

(gedroogd) fruit, glutenvrije repen, crackers, toast, tussendoorbiscuit.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

46

Samengevat

• Gluten.

• Koolhydraten.

• Hypo.

• Niet te weinig: vitamine B1, foliumzuur, voedingsvezel, ijzer, jodium, calcium, vitamine D.

• Niet te veel: natrium, vet.

• Ongewenst gewichtstoename.

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

47

Dank voor uw aandacht

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

48

Verdere informatie

Voor patiënten:

www.glutenvrij.nl ; info@glutenvrij.nl ; dietist@glutenvrij.nl

www.dvn.nl ; info@dvn.nl ; Diabeteslijn 033-4630566

www.voedingscentrum.nl

Voor diëtisten of andere professionals:

Diëtisten Info Netwerk Coeliakie (DINC)

www.dinc-online.nl ; info@dinc-online.nl

www.dnodietist.nl ; dno@nvdietist.nl

www.voedingscentrum.nl

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC