Post on 30-Jun-2015
De De MiddeleeuwenMiddeleeuwen
InleidingInleiding
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
VerzwakkingVerzwakking Romeinse rijk in de 3 Romeinse rijk in de 3dede en 4en 4dede eeuw door: eeuw door:
opkomst Rooms – opkomst Rooms – KatholicismeKatholicisme
decadentiedecadentie
De De MiddeleeuwenMiddeleeuwen
± 500 - ± 1000± 500 - ± 1000 VroegeVroege Middeleeuwen Middeleeuwen
± 1000 - ± 1300± 1000 - ± 1300 HogeHoge Middeleeuwen Middeleeuwen
± 1300 - ± 1500± 1300 - ± 1500 LateLate Middeleeuwen Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Bestuurlijk systeem:Bestuurlijk systeem:
Feodale stelselFeodale stelsel
Feodale stelselFeodale stelsel
Wordt ook wel Wordt ook wel leenstelselleenstelsel, of, of
vazalliteitvazalliteit genoemd genoemd
leenheerleenheerleenmanleenmanonderleenmanonderleenman
Stuk grond = leen = feodumStuk grond = leen = feodum
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
StandenmaatschappijStandenmaatschappij
1. 1. ADELADEL
2. 2. GEESTELIJKHEIDGEESTELIJKHEID
3. 3. BURGERIJBURGERIJ
Het overgrote merendeel van de bevolkingHet overgrote merendeel van de bevolking
behoorde tot geen enkele stand.behoorde tot geen enkele stand.
De AdelDe Adel
De AdelDe Adel
De AdelDe Adel
De AdelDe Adel
TapijtVan Bayeux
De GeestelijkheidDe Geestelijkheid
De geestelijkheid had een enorme invloed De geestelijkheid had een enorme invloed op de samenlevingop de samenleving
Het hele leven stond in het teken van God; de Het hele leven stond in het teken van God; de samenleving was:samenleving was:
TheocentrischTheocentrisch
De GeestelijkheidDe Geestelijkheid
AdelAdel rijk vertegenwoordigd in rijk vertegenwoordigd in kloosterskloosters
Kloosters zijn vaak Kloosters zijn vaak intellectueleintellectuele en en cultureleculturele centra centra
Kloosters zijn lange tijd de enige Kloosters zijn lange tijd de enige plaats waar plaats waar onderwijsonderwijs plaats vindt plaats vindt
De GeestelijkheidDe Geestelijkheid
De GeestelijkheidDe Geestelijkheid
De GeestelijkheidDe Geestelijkheid
Burcht van buiten Hof van binnen
De GeestelijkheidDe Geestelijkheid
De GeestelijkheidDe Geestelijkheid
Sainte Chapelle Parijs
De GeestelijkheidDe Geestelijkheid
Amiens Chartres
De burgersDe burgers
Rond Rond 12001200 beginnen de steden op te beginnen de steden op te komenkomen
Oorzaak: de Oorzaak: de geldeconomiegeldeconomie
- de adel verkoopt privileges aan de- de adel verkoopt privileges aan de
burgers: burgers: - - stadsrechtenstadsrechten
- - marktrechtmarktrecht
- - tolrechttolrecht
De BurgersDe Burgers
In de In de Late MiddeleeuwenLate Middeleeuwen worden de worden de burgers zeer machtig.burgers zeer machtig.
De geldeconomie heeft hun veel De geldeconomie heeft hun veel vrijevrije tijdtijd opgeleverd. opgeleverd.
Tijd die gebruikt werd om Tijd die gebruikt werd om kenniskennis op op te doen.te doen.
De BurgersDe Burgers
Er Er
worden worden
imposante imposante stadhuizenstadhuizen
en woningen en woningen gebouwdgebouwd Leuven
De BurgersDe Burgers
Oudenaerde
De BurgersDe Burgers
Gent
De BurgersDe Burgers
Er worden Er worden universiteiten universiteiten gestichtgesticht
De BurgersDe Burgers
De BurgersDe Burgers
De BurgersDe Burgers
KennisKennis
werd werd
steeds steeds
belangrijkerbelangrijker
De BurgersDe Burgers
K.U. Leuven tegenwoordig
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
DorpsbewonersDorpsbewoners en en mensen met mensen met agrarischeagrarische beroepen beroepen hadden nauwelijks hadden nauwelijks rechten en behoorden rechten en behoorden tot tot geen enkele standgeen enkele stand
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Verhalen voor en over de adel:
geestelijke letterkunde
burgerlijke letterkunde
ridderlijke letterkunde
Verhalen voor de burgerij:
Verhalen voor iedereen, met een religieus thema:
Twee elementen bepalen de Middeleeuwse letterkunde:
A.
met name zorg voor het ‘hiernamaals’ - en daarmee angst voor dood en duivel
Religie:
van alles, dus ook van de letterkunde, moet je wat kunnen leren.
Didactiek:
B.
Religieuze
Thema´s :
De Hel …..
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
maar ……..
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
opstanding
VOORBEELD
DIDACTIEK :
Woert oec een man in den voet ghebeten, Dat venijn loopt upwaerts, alswi weten, Ende ommegaet des menschen lede, Ende coemt ter herten mede, So valt die mensche neder doet : Dat doet sine hitte groet. Die hier of ghebeten waerd, Men hanghe sijn hoeft neder waerd, So moet tfenijn in den voet bliven, Want sine nature wille becliven; Ende men sal die bete uutsniden, So gheneesment in corten tiden.
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
`Verklarende taalwetenschappen`
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Bestudeer Bestudeer
§ 3, 4 en 5§ 3, 4 en 5
De Middeleeuwen De Middeleeuwen
Het Het
literaire literaire
werkwerk
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Oudste Oudste
Nederlandse Nederlandse
literaire literaire
tekst:tekst:
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Hebban olla vogala Hebban olla vogala nestas hagunnannestas hagunnan hinase hic anda thuhinase hic anda thu
Wat umbidan we nuWat umbidan we nu
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
RidderromanRidderroman
-Voorhoofs: Karel-Voorhoofs: Karel
- Hoofs: Brits- Hoofs: Brits
OostersOosters
KlassiekKlassiek
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Voorhoofse romans:Voorhoofse romans:
- Roelantslied- Roelantslied
- Karel ende - Karel ende ElegastElegast
De Middeleeuwen De Middeleeuwen – Karel de Grote– Karel de Grote
De Middeleeuwen – Karels De Middeleeuwen – Karels RijkRijk
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Onderwerping en kerstening
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Kroning in Rome
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Interieur
LeesopdrachLeesopdrachtt
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Hoofsheid:Hoofsheid:
- beschavingsverschijnsel:- beschavingsverschijnsel:
- wellevend- wellevend
- wel opgevoed- wel opgevoed
- verfijnd- verfijnd
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Oorzaken:Oorzaken:- gecompliceerde hofleven- gecompliceerde hofleven - contact met oosterse- contact met oosterse
cultuurcultuur- distinctiedrang- distinctiedrang
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Belangrijk!!!Belangrijk!!!
De rol van de vrouw De rol van de vrouw verandertverandert
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Britse romansBritse romans::
- hof van - hof van koning koning ArthurArthur
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Ridders van de ronde Ridders van de ronde tafeltafel
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Belangrijke personages:Belangrijke personages:
- Arthur- Arthur
- Guinevere- Guinevere
- Walewein- Walewein
- Lancelot- Lancelot
- Keye- Keye
- Parsifal- Parsifal
- Merlijn- Merlijn
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Belangrijk begrip:Belangrijk begrip:
QueesteQueeste
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Britse romans:Britse romans:- Roman van Lancelot- Roman van Lancelot
- Walewein- Walewein
- Lanseloet en het hert met - Lanseloet en het hert met dede
witte voetwitte voet
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
LeesopdrachLeesopdrachtt
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Oosterse romanOosterse roman::- Thema: LIEFDE- Thema: LIEFDE
- Heroïek afwezig- Heroïek afwezig
- Idyllische sfeer- Idyllische sfeer
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Floris ende Blancefloer
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Klassieke Ridderroman:Klassieke Ridderroman:
- klassieke oudheid gefeodaliseerd- klassieke oudheid gefeodaliseerd
Vb. Tprieel van Trojen Vb. Tprieel van Trojen
- Segher Diengotgaf- Segher Diengotgaf
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Lees Lees
het het tekstfragmenttekstfragment
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Bestudeer Bestudeer
§ 6§ 6
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Geestelijke Geestelijke LetterkundeLetterkunde
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Vier belangrijke genresVier belangrijke genres::
- evangeliestof- evangeliestof
- mystiek- mystiek
- heiligenlevens- heiligenlevens
- legenden- legenden
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Evangeliestof:Evangeliestof:
- Persoonlijke navertelling van het- Persoonlijke navertelling van het
Nieuwe TestamentNieuwe Testament
Vb. Martijn van Torhout –Vb. Martijn van Torhout –
Vanden levene ons HeerenVanden levene ons Heeren
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
MystiekMystiek- geestelijke stroming die- geestelijke stroming die
streeft naar eenwording streeft naar eenwording
van de menselijke ziel van de menselijke ziel
met God met God (Orewoet)(Orewoet)
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
HadewijchHadewijch- gevoel en hartstocht - gevoel en hartstocht centraalcentraal
- vergeestelijkt hoofse - vergeestelijkt hoofse
liefdesterminologieliefdesterminologie
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Mystieke ervaring Ruusbroec
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
RuusbroecRuusbroec- verstand centraal- verstand centraal
- helder systeem- helder systeem
- didactisch van aard- didactisch van aard
- vooral proza voor groter publiek- vooral proza voor groter publiek
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
HeiligenlevensHeiligenlevens - levensbeschrijving- levensbeschrijving
van een heiligevan een heilige
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Liduina van Schiedam Sint Brandaen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
LegendeLegendeVerhaal van religieus-Verhaal van religieus-
christelijke aardchristelijke aardOorspronkelijk met een historische Oorspronkelijk met een historische
kern kern
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
BeatrijsBeatrijs
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Leesopdracht Leesopdracht en en
verwerkings-verwerkings-opdrachtopdracht
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Het Het DierverhaalDierverhaal
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
FabelFabel- - ontstaan in Voor-Indië ontstaan in Voor-Indië
- Aisopos - Aisopos
- Phaedrus - Phaedrus
- Esopet (Calstaff en Noijdekijn)- Esopet (Calstaff en Noijdekijn)
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Vanden Vos Vanden Vos ReynaerdeReynaerde
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Bron:Bron:
- - Le roman de renartLe roman de renart
- 27 berijmde verhalen waarin- 27 berijmde verhalen waarin
vos centraalvos centraal
- een van deze ‘tranches’: Li Plaid- een van deze ‘tranches’: Li Plaid
- vertaald: de rechtzaak- vertaald: de rechtzaak
- aangevuld met Vlaamse - aangevuld met Vlaamse
literatuurliteratuur
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Eigennaam wordt soortnaamEigennaam wordt soortnaam
GoupilGoupil
RenartRenart
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
LeesopdrachtLeesopdracht enen
verwerkingsverwerkings--opdrachtopdracht
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Bestudeer Bestudeer
§ 7§ 7
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Het Lied Het Lied in de in de
MiddeleeuwenMiddeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
LiedLied::- oorspronkelijk: strofisch - oorspronkelijk: strofisch
gedicht, gedicht,
bedoeld om gezongen te bedoeld om gezongen te worden;worden;
- later ook om gevoelens over te- later ook om gevoelens over te
brengenbrengen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Ballade:Ballade:- sprongsgewijze vertelling;- sprongsgewijze vertelling;
- dialoog;- dialoog;
- herhalingen;- herhalingen;
- tijd en plaats diffuus;- tijd en plaats diffuus;
- einde vaak droevig- einde vaak droevig
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
LeesLeesHeer Heer
HalewijnHalewijn
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
ElegieElegie- - Lyrisch gedicht waarin uiting Lyrisch gedicht waarin uiting
wordt gegeven aan droefheid. wordt gegeven aan droefheid.
Meestal is de aanleiding de Meestal is de aanleiding de
dood van een dierbare.dood van een dierbare.
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
LeesLeesHetHet
EgidiusliedEgidiuslied
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Bestudeer Bestudeer
§ 8§ 8
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
DidactiekDidactiek
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
JacobJacob
VanVan
MaerlantMaerlant(±1230 - ±1300)(±1230 - ±1300)
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Tweedeling in œuvre:Tweedeling in œuvre:
- tot 1266: ridderromans- tot 1266: ridderromans
- Britse: Torec- Britse: Torec
MerlijnMerlijn
- Klassieke: Alexanders - Klassieke: Alexanders GheestenGheesten
Historie van TrojenHistorie van Trojen
- Daarna: didactisch werk- Daarna: didactisch werk
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Nutscap ende Nutscap ende WaerWaer
Wat walsch is, Wat walsch is, valsch isvalsch is
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Der Naturen Bloeme
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Rijmbijbel
Spieghel Historiael
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Lees het Lees het tekstfragmenttekstfragment
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
ToneelToneelIn de In de
MiddeleeuwenMiddeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Grote klassieke traditieGrote klassieke traditiein begin ME door RK kerk in begin ME door RK kerk
verbodenverboden
- - in de huid van en ander kruipen is in de huid van en ander kruipen is
slecht voor de ziel !!!slecht voor de ziel !!!
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Toch opnieuw ontstaan in kerk:Toch opnieuw ontstaan in kerk:
- vraag en antwoord solist en - vraag en antwoord solist en
koorkoor
- dramatisering liturgische- dramatisering liturgische
handelinghandeling
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Indeling:Indeling:
1. 1. Geestelijk toneelGeestelijk toneel
- mysteriespel- mysteriespel
- mirakelspel- mirakelspel
- moraliteit- moraliteit
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
2. Wereldlijk toneel2. Wereldlijk toneel
- abele spelen- abele spelen
- sotternieën, cluten of - sotternieën, cluten of
esbat(t)ementenesbat(t)ementen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
MysteriespelMysteriespel- behandelt - behandelt geloofsmysteriegeloofsmysterie
Vb. Bliscappen van MariaVb. Bliscappen van Maria
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
MirakelspelMirakelspelCentraal:Centraal:
GeloofswonderGeloofswonder
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Mariken Mariken Van Van
NieumeghenNieumeghen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Artes Liberales
De MiddeleeuwenDe MiddeleeuwenTriviumTrivium
- Grammatica (Taalkunde)- Grammatica (Taalkunde)
- Retorica (Effectief spreken)- Retorica (Effectief spreken)
- Dialectica (Logisch redeneren)- Dialectica (Logisch redeneren)
QuadriviumQuadrivium
- Aritmetica (Wiskunde)- Aritmetica (Wiskunde)
- Geometria (Meetkunde)- Geometria (Meetkunde)
- Astronomia (Sterrenkunde)- Astronomia (Sterrenkunde)
- Musica (Harmonieleer)- Musica (Harmonieleer)
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Moenen en Mariken
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Leesopdracht Leesopdracht enen
Verwerkings-Verwerkings-opdrachtopdracht
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
MoraliteitMoraliteitOok welOok wel
ZinnespelZinnespel
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Den Spieghel Den Spieghel der Salicheyt der Salicheyt van Elckerlijcvan Elckerlijc
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Naast personen treden Naast personen treden ook zinebeeldige figuren ook zinebeeldige figuren
handelend op.handelend op.
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Vertaald in Vertaald in Engels – Engels – EverymanEveryman
en Duits - en Duits - JedermannJedermann
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Abele spelenAbele spelen
Abel = verhevenAbel = verheven
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Cultureel belang:Cultureel belang:
Eerste wereldlijke Eerste wereldlijke spelen van Europa spelen van Europa sinds de Klassieke sinds de Klassieke
OudheidOudheid
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Vier stuks:Vier stuks:
- drie gedramatiseerde hoofse- drie gedramatiseerde hoofse
ridderromansridderromans
- Esmoreit- Esmoreit
- Gloriant- Gloriant
- Lanseloet van Denemerken- Lanseloet van Denemerken
- personificatie- personificatie
- Vanden Winter ende vanden Somer- Vanden Winter ende vanden Somer
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
Esmoreit
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
LeesopdrachLeesopdrachtt
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen
RederijkersRederijkers
De MiddeleeuwenDe Middeleeuwen