1.Introductie:

“Crisis? Welke crisis?”

2

Financiële wereld in paniek

• Nationaliseringen− AIG Insurance− Fenny Mae & Freddy Mac− Fortis

• Faillissementen− Lehman brothers− Icesave

• Gedwongen overnames− Merryll Lynch naar Bank of America− Bear Sterns naar JPMorgan Chase− WaMu naar JPMorgan Chase− Wachovia naar WellsFargo

3

Overheidsinterventies

• “Bail Out” paketten− Verenigde Staten $700 miljard− Duitsland €470 miljard− Nederland €200 miljard

• Economische steun− Verenigde Staten $800 miljard− Europa €200 miljard

• IMF interventies− Hongarije €20 miljard− Turkije €20 miljard− Oekraïne €16 miljard− Pakistan €6 miljard 4

De aandelenbeurzen

5

-30% tot -45%

-45% tot -60%

-60% tot -75%

-75% tot -100%

Bron: www.sargasso.nl

Industrie in crisis

• Autoindustrie− Verkoop -15%− Amerikaanse automakers rand faillissement− Duitse productie stil tijdens december

• Bouwwereld− 20.000 manjaren arbeid minder in ’09 (NL)

• Olie & Chemie− Olievraag -8% tot -15%− BASF sluit 80 fabrieken

• Diversen− Internationaal scheepstransport -60%− CORUS productie -20%

6

2.De kredietcrisis uitgelegd

7

Banken in kapitalisme

• Traditionele rol van banken in kapitalisme− Geld bewaren en geld uitlenen− Samenbrengen van geld en behoefte aan geld

Spil in de economie

• Twee types van banken− “Commercial banking”

Veel kleine klanten, weinig risico, grote winst− “Investment banking”

Weinig klanten, veel risico, grote winst

• Wetten beschermen systeem door risico bij commerciële banken te beperken

8

Deregulering van de bankwereld

• Deregulering na ondergang communisme− Lobby van de banken voor meer vrijheid

“Meer vrijheid, meer winst”− Geloof in juistheid van kapitalisme

“The market will take care of its own”

• Commercial banking wordt “Investment-banking-with-commercial-banking-arm”

− Was veel klanten, weinig risico, grote winst− Werd veel klanten, veel risico, grotere winst

• Banken accepteren grotere risico’s− Meer geld uitgeleend, minder in kas− Acceptatie van minder kredietwaardige leners

Risicomanagement bij deregulering

• Schuldpaketten minimaliseren risico op “default” bij leningen

− Collateralized Debt Obligations (CDO)− Verschillende leningen tezamen in één CDO− Één lening verdeeld over verschillende CDO’s

• CDO’s verhandeld op de financiële markt− Verkoop “recht op aflossing en rente”

Lening $100, verkoop $105− Koop “recht op aflossing en rente”

Aankoop $105, rente en aflossing $110− Banken verkopen en kopen CDO’s

10

Groei van de CDO markt

• Meer leningen, meer winst

• CDO risicominimalisatie maakt subprime-segment van de markt een optie

− Subprime klant: slechte kredietwaardigheid

• Nieuwe leningen grotendeels “subprime”− “Interest only”: initieel geen afbetaling vereist− “Adjustable rate”: initieel lage rentevoet− “2/28”: rente voor eerste 2 jaar betaalt tijdens

laatste 28 jaar− “3/27”: rente voor eerste 3 jaar betaalt tijdens

laatste 27 jaar11

Een brug te ver…

• 2006: Subprime leningen komen in aanpassingsperiode

− Einde aan lage rente na “dot com” crisis

• Subprime leners in problemen− Kunnen nieuwe rente en aflossing niet betalen

• Houders van CDO’s in problemen− CDO’s genereren niet verwachte betalingen van

rente en aflossingAfschrijvingen CDO waarde ($670 miljard)

• Cash flow probleem in economie− Niemand krijgt betaalt, iedereen moet betalen

12

Kred

ietcr

isis

Kred

ietcr

isis

3.De fundamentele oorzaken

voor de crisis

13

Kapitalisme:Schuld als fundament

• Kapitalistische economie gebaseerd op schuld− Geld is zonder intrinsieke waarde− Geld gecreëerd wanneer geleend wordt van de

bankenGeld is schuld

• Economische activiteit gebaseerd op schuld− “Ondernemen” gefinancierd door schuld− Consumptie gefinancierd door schuld

14

Ontwikkeling US GDP in M$ (1947 – 2007)

Bron: www.economagic.com15

Kapitalisme:Schuld als fundament

Ontwikkeling US Household Debt in M$ (1959 – 2008)

Bron: www.economagic.com16

Kapitalisme:Schuld als fundament

• Schuldtheorie− Schuld faciliteert groei productiecapaciteit− Groei productiecapaciteit faciliteert aflossing &

rente

• Schuldrealiteit− Groei schuld in consumptieve segment

Geen groei productiecapaciteit− Groei schuld nodig voor groei economie− Rente doet alsmaar groter beslag op besteedbaar

inkomen− Verdringing investering

• Crash economie onvermijdelijk17

Kapitalisme:Schuld als fundament

Kapitalisme:Reële en virtuele rijkdom

• Reële economie en reële rijkdom− Handel in goederen met intrinsieke waarde− Bezit van goederen met intrinsieke waarde

• Virtuele economie en virtuele rijkdom− Handel in financiële instrumenten

Aandelen en schuldRechten en plichten

− Bezit van financiële instrumenten

18

• Reële economie versus virtuele economie− $60 triljard versus $700 triljard

Verhouding US Stock Market / Industrial ProductionBron: www.economagic.com

19

Kapitalisme:Reële en virtuele rijkdom

• Virtuele rijkdom kan niet worden omgezet in reële rijkdom

• “Cashing” virtuele rijkdom leidt tot daling beurskoerzen

− Reële rijkdom raakt snel op

• Crash virtuele economie onvermijdelijk

20

Kapitalisme:Reële en virtuele rijkdom

• Crash virtuele economie veroorzaak crash reële economie

• Bij crash virtuele economie verdwijnt consumptieve vraag uit virtuele rijkdom

• “Cashing” virtuele rijkdom middels schuld verdringt investering

− Groei schuld in consumptieve segment− Geen groei productiecapaciteit− Groei rentelast− Verdringing investering door rente

21

Kapitalisme:Reële en virtuele rijkdom

Conclusie:Crisis hoort bij kapitalisme

• Kapitalisme veroorzaakt crises

• Kapitalisme kan crises niet oplossen− Aangedragen oplossingen zijn afwijking van de

ideologieNationalisatie gaat in tegen de ideologieStaatscontrole over markt gaat in tegen de

ideologie

“You found that your view of the world, your ideology was not right, it was not working?’

– ‘Absolutely, precisely ’.”

Alan Greenspan22

Kapitalisme:Van crisis naar crisis…

• Grote Depressie 1929

• “Black Monday” 1987

• Japan 1990

• “Asian crisis” 1997

• “Dot com” crisis 2000

23

4.Kan Islam de kredietcrisis

oplossen?

24

De Islamitische ideologie in perspectief

25

Ideologie Kapitalisme Islam

Doel Oplossen van de problemen die horen bij het leven

Credo Secularisme Sjahada

Maatstaf Eigenbelang Halal & Haram

Gelukzalig-heid is…

Maximalebevrediging van

behoeftes

Tevredenheid van

Allah (swt)

Alternatieven in economisch systeem

26

Ideologie Kapitalisme Islam

Probleem Relatieve schaarste

Verdeling welvaart

Doel Economische groei

Universele bevrediging

basisbehoeften,mogelijkheid tot nastreven luxe

Methode Laissez faire Sjari’a

Ideologieën zijn alternatieven

• Islam en kapitalisme zijn fundamenteel verschillende ideologieën

• De kredietcrisis is veroorzaakt door het kapitalisme

• Islam kan niet gebruikt worden als lapmiddel voor de problemen veroorzaakt door kapitalisme

Ideologische crisis vereist een verandering van ideologie

27

5.Is Islam het correcte

alternatief voor kapitalisme?

28

Basis voor beoordeling correctheid

• Groei− Kan het voorgestelde systeem welvaart

realiseren?

• Welzijn− Laat het voorgestelde systeem de mensheid

profiteren van de welvaart?

• Duurzaamheid− Biedt het voorgestelde systeem duurzame

oplossingen of slechts tijdelijke?

29

Islam:groei, welzijn en duurzaamheid

• De doelstelling van het economisch systeem van Islam:

“De zoon van Adam (as) kent geen groter recht dan een huis waarin hij mag verblijven, een stuk kleed waarmee hij zijn naaktheid mag bedekken, en een

stuk brood en wat water.” (At Tirmidhi)

• De Islamitische Staat is verantwoordelijk om dit doel te realiseren

− Middels de tenuitvoerbrenging van de Sjari’a

30

• Economische groei is noodzakelijk om dit doel te realiseren

− Economische groei resulteert uit het samenbrengen van creativiteit en kapitaal

• Islamitische ondernemingsvormen− Al ‘Inan (vennootschap van gelijken)− Al Moedharaba (vennootschap van kapitaal en

personen)− Al Woedjoeh (vennootschap van naam)− Al Moefawadha (vennootschap van

onderhandeling)31

Islam:groei, welzijn en duurzaamheid

• Verbod op rente

• Verbod op oppotten geld

• Verplichting tot circulatie rijkdom

“...opdat het niet alleen in omloop moge zijn tussen de rijken onder u...” (Betekenissen Al Koran, Al Hasjr 59:7)

• Landbouwgrond− Ontheffing indien 3 jqqr niet benut− Verbod op verhuur

• Welzijn resulteert uit welvaart als de welvaart alle mensen bereikt

32

Islam:groei, welzijn en duurzaamheid

• Islamitische definiëring van bezit− Privaat bezit − Publiek bezit

• Beschermt samenleving tegen uitbuiting− Voorkoming van concentratie van rijkdom− Middels voorkoming van relaties van

afhankelijkheid

• Voorkomt blokkering van economische groei

33

Islam:groei, welzijn en duurzaamheid

• Islamitisch economisch systeem staat ten dienste van de mens

− Garandeert iedereen menswaardig bestaan− Brengt tot stand wat hiervoor noodzakelijk is

Welvaart middels groeiWelzijn middels verdeling van de welvaart

• Duurzaamheid− Communisme 70 jaar− Kapitalisme 250 jaar ?− Islam circa 1300 jaar

34

Islam:groei, welzijn en duurzaamheid

Slotgedachte voor reflectie:Khalifa ‘Oemar ibn ‘Abdoel ‘Azziez kon in Afrika geen mensen vinden die recht

hadden op ontvangst van zakaat

35