De genocide op de Tutsi’s en gematigde Hutu’s in Rwanda in

1994Hoe de inmenging van de Europeanen de relaties tussen Tutsi’s en

Hutu’s op scherp zetten en leidden tot een volkerenmoord.

Situering in de Ruimte

Situering in de Tijd

Voor de komst van de Europeanen

• Twa: ca. 1% van de bevolking, afstammelingen van Pygmeeën, jagers, verzamelaars, ambachtslui, klein van gestalte.

• Hutu’s: ca. 75% van de bevolking, landbouwers, kleiner dan de Tutsi’s.

• Tutsi’s: ca. 25% van de bevolking, veehouders, groter van gestalte

• Volkeren vermengen zich geleidelijk en delen eenzelfde taal, cultuur en religie

• 17de-18de eeuw: kleine koninkrijkjes (Mwami = koning), sociale status verbonden met hoeveelheid vee, alle Rwandezen onderdanen van de Mwami, idee van één volk

• Gemengde huwelijken + van klasse veranderen kan

Komst van de eerste westerlingen ca. 1860

• ‘Rassenkunde’ is hype in Europa

• Sociaaldarwinisme en raciale taxonomie

• Idee van superioriteit van de rijzige Tutsi met scherpe gelaatstrekken

Onder het Tweede Duitse Keizerrijk

• Conferentie van Berlijn: regio Ruanda-Urundi gaat naar de Duitsers

• Doel: grondstoffen en belastingen collecteren

• Weinig inmenging in de socio-economische klassen

• Tutsi-leidersklasse oefent druk uit op agrarische Hutu’s voor het innen van belastingen

• Geen verwijzingen naar pseudowetenschappelijke raciale theorieën

Onder Belgisch mandaat tot 1962

• Veel diepgaandere invloed dan de Duitsers op de maatschappij:• ‘Tutsificatie’ van koloniale administratieve structuur: Belgische koloniale

macht gebaseerd op Tutsiminderheid (ca. 14%)

• Belgen laten zich leiden door raciale theorieën en beschouwen de rijzige Tutsi als intelligenter

• Missionering: traditionele godsdienst ruimt baan voor katholieke geloof

• Invoering identiteitskaarten met etnische vermelding ‘Hutu’, ‘Tutsi’ of ‘Twa’

• Grondslag voor toenemende frustraties bij Hutu’s en toenemende vijandigheid tussen de twee groepen

Onder Belgisch mandaat tot 1962

1959-1992: dekolonisatie en politisering van etnische kloof• 1957 ‘Manifest van de Bahutu’: klachtenbrief van Hutu-intellectuelen

gericht aan de vice-gouverneur-generaal over de achterstelling van de Hutu’s, door Tutsi’s opgevat als provocatie

• Vorming van leidende Hutu klasse die zich in politieke partijen organiseert, met steun van Belgische overheid

• 1959: start van gewelddadige confrontaties: slachtpartijen op Tutsi’s (20 000 slachtoffers) en vluchtelingenstroom naar buurlanden, herhaald in 1967 en 1973

1959-1992: dekolonisatie en politisering van etnische kloof• 1962: Rwanda onafhankelijk, machtsovername door Hutu-gemeenschap,

Tutsi’s vluchten

• 1962-1972: aanvallen van Tutsi-vluchtelingen op Hutu-doelwitten, represailles volgen, nieuwe Tutsi-vluchtelingenstroom

• Hutu-regeringen voeren politiek gericht op etnische discriminatie: beperkte toegang voor Tutsi’s tot werk, scholing, administratieve posten, leger

• 1973: Hutu Habyarimana grijpt de macht via staatsgreep

• 1979: Tutsi-vluchtelingen organiseren zich in Rwandese National Union (RANU) dat later uitgroeit tot het Front Patriotique Rwandais (FPR)

• Éénpartijstaat, quotasysteem voor rechtvaardigere representatie van Tutsi’ in het openbare leven

1989-1994: burgeroorlog en vredesonderhandelingen• Herhaaldelijke vraag van

vluchtelingen om terug te keren wordt geweigerd door regime van Habyarimana (‘het land zit vol’)

• 1989: economische problemen

• 1990: Onder westerse druk invoering van meerpartijenstelsel

• 1990: FPR valt vanuit Oeganda Rwanda binnen- start burgeroorlog

• Met steun van Franse en Belgische troepen wordt aanval afgeweerd

1989-1994: burgeroorlog en vredesonderhandelingen • Invasie geeft Habyarimana alibi om onder het mom van ‘herstel van

nationale rust’ interne vijanden op te pakken (Tutsi’s en Hutu opposanten)

• 1992-1993: coalitieregering start onderhandelingen met FPR, dit leidt tot staakt-het-vuren en Arusha akkoorden

• VN-blauwhelmen moeten akkoord doen naleven

• Harde kern rond Habyarimana weigert opening naar Tutsi-oppositie en voedt haatmachine via propaganda

Racistische propaganda voor en tijdens de genocide• Radio Télévision Libre des Mille

Collines (RTML – vrij vertaald ‘Onafhankelijke Radio en Televisie van de Duizend Heuvels’)

• https://vimeo.com/90945795

April-juli 1994: uitroeiing van Tutsi’s en gematigde Hutu’s• Neerhalen van vliegtuig met Rwandese president is aanleiding tot

volkerenmoord

• Dood van 10 Belgische VN-blauwhelmen

• België en andere landen trekken hun troepen terug

• Ca. 1 miljoen doden in 3 maanden, vluchtelingenstroom naar buurlanden, voornamelijk Congo, doden door uitputting

• 4 juli 1994 RPF neemt controle over Rwanda over

1994 tot vandaag

• Vorming nieuwe regering met gematigde Hutu’s en Tutsi Paul Kagame als defensieminster en vicepresident

• Sinds 2000 Kagame president

• Geprezen en bekritiseerd

• Wijziging grondwet maakt dat hij aan zijn derde ambtstermijn bezig is

• https://www.canvas.be/weduwen-na-de-val/over-rwanda-met-agathe-kanziga

• Documentaire reeks ‘Terug naar Rwanda’ gemaakt door Canvas, 25 jaar na de genocide, uitgezonden in maart 2019.

Bronvermelding

• Lespakket Rwanda Wounded Vision van Kazerne Dossin

• Tijdschrift Sporen van Herinneringen, een driemaandelijkse uitgaven van VZW Auschwitz in gedachtenis, nr. 31

• Scriptie van Lidewij Bergsma ter ondersteuning van de documentaire ‘Genocide Rwanda 1994’, Drachtster Lyceum, 2010