CONTEXT-CONCEPT CHEMIE IN DE ONDERBOUW?

HENRY PLUIM, LINDE COLLEGE WOLVEGAFER COENDERS, UNIVERSITEIT TWENTE

Knelpunten en oplossingen voor huidige chemie onderwijs

Scheikunde op VMBO en kenmerken VMBO leerling

Ontwikkelingen

Vernieuwde elementen in de bovenbouw

Voorbeelden context onderwijs VMBO 2e klas

Conclusies

IN DEZE WERKGROEP

Maatschappelijk beeld van de chemie

Chemische industrie en onderzoek onzichtbaar

Imago schoolvak

Motivatie van leerlingen voor scheikunde en bètavakken

Keurslijf examenprogramma

Samenhang in en tussen vakprogramma’s ontbreekt.

KNELPUNTEN MET SCHEIKUNDE ONDERWIJS (a)

(a) Bouwen aan scheikunde, 2002

Chemie achter producten en processen, innovatie.

Maatschappelijke, beroepsgerichte, experimentele en theoretische contexten.

Context-concept, wisselwerking tussen context en concept

Moleculaire opbouw materie

Ruimte voor nieuwe ontwikkelingen en eigen keuzes van de docent of leerling.

Twee centrale concepten:

Molecuulconcept

Micro-macro concept

OPLOSSINGEN (b)

(b) Chemie tussen context en concept, 2003

IN EEN PLAATJE

NaSk2 scheikunde

NaSk1 (natuurkunde met beetje scheikunde)

NaSk2 staat onder druk:

Wetsvoorstel NaSk2 als keuzevak, door minister voorlopig ingetrokken. Edoch: scholen bieden dit vak niet of als keuzevak aan.

Aantal leerlingen met NaSk2 neemt af.

SCHEIKUNDE OP HET VMBO GL EN TL

is praktisch en toepassingsgericht ingesteld

wil dat leerstof liefst zo concreet mogelijk wordt aangeboden (toepassingen, voorbeelden bedenken, oefenen)

heeft moeite met zoeken, interpreteren en verwerken van informatie (bruikbaarheid, betrouwbaarheid)

heeft veel ondersteuning nodig bij regulatie- en motivationele activiteiten

DE VMBO – LEERLING

Meer aansluiten belevingswereld leerlingen Didactische werkvormen die discussie en samenwerking bevorderen Begeleiding door leeftijdsgenoten (peer tutoring) Begeleiding door volwassenen van buitenaf (mentorcoaching) Inter-etnische ontmoetingen tussen uiteenlopende leerlingen• Werkplekkenstructuur (WPS) • Een deel in leerbedrijven• Hangt wel af van het niveau van de leerling• Gebrek aan stageplaatsen wordt opgevangen door op school complete werkplekken uit een bedrijf na te maken• Probleemgestuurd onderwijs (PGO)

ONTWIKKELINGEN

SCHEIKUNDE ONDERBOUW H/V EN VMBO

Scheikunde Nu Context-concept

Achterliggende filosofie

Leertheorie

Organiserend principe

Rol contexten

Rol en soort practicum

Rol docent en leerlingen

HANDELINGSWERKWOORDEN

Gebruikte handelingswerkwoorden in de examenprogramma’s scheikunde

TIMMS Beheersings-niveau

Subniveau Chemische kennis   Handelingswerkwoorden

TIMMS I Weten

1 In chemische verschijnselen en bij waarnemingen chemische vakbegrippen benoemen en herkennen en in deze situatie toelichten.

  Benoemen Herkennen Toelichten

TIMMS II Toepassen

2 Concepten en daaraan gerelateerde vakbegrippen kunnen gebruiken en beschrijven in een standaardprobleemstelling.  

  Berekenen (eenvoudig) Beschrijven Aangeven Gebruiken

  3 Concepten en daaraan gerelateerde vakbegrippen met elkaar in verband brengen en daarmee een sluitende redenering geven.  

  Verklaren Relateren aan Verbanden leggen tussen Berekenen (meer variabelen) Redeneren over / met behulp van

VERVOLG HANDELINGSWERKWOORDEN

TIMMS Beheersings-niveau

Subniveau Chemische kennis   Handelingswerkwoorden

TIMMS III Redeneren

4 Analyseren met behulp van concepten en vakbegrippen bij een ontwerp van een product en voorstellen formuleren bij het maken van een aanpassing of een verbetering van een proces of een product.   

  Analyseren Berekenen (complex) Conclusies trekken Voorstellen formuleren

  5 Toepassen van concepten en vakbegrippen bij het doen van onderzoek in complexe probleemstellingen en resultaten kritisch beoordelen en effecten van verbetervoorstellen beoordelen.

  Voorspellingen doen Beoordelen Beargumenteren

ChIK: fasen in een module

Viervlaksschemie

TUE

van Hiele niveaus

5 E’s (stercollecties van vo-content)

DIDACTISCHE ORDENING:

Chemie in Producten (Joke van Aalsvoort 2000) voor 3 havo/vwo en vmbo (2006)

Achtergrond: weinig betekenisvol onderwijs tot dusver (‘waarom moet ik dit leren?’)

Producten die in een maatschappelijke behoefte worden voorzien als uitgangspunt (bv brandstoffen of geneesmiddelen). Wat is het nut van deze producten?

VOORBEELD MAATSCHAPPELIJKE CONTEXT

Achterliggende filosofie:• Kennismaking met scheikunde als keuzevak leerjaar 3

• Context

• LOB

• Referentierekenen (rekentoets)

Vuurwerk

Organiseren van een sportdag

Koffie als trendy drankje

VOORBEELD GEBRUIK CONTEXT IN 2E KLAS TL LINDE COLLEGE, WOLVEGA

Merken Ranja

Groepswerk (iedere groep eigen merk)

Verdunning: wanneer lekkerste?

OPDRACHTEN1. Bedenk de instructie om leerlingen een verdunningsreeks te laten

maken.

2. Bedenk nu de instructie om leerlingen te laten uitreken hoeveel liter ranja ze moeten kopen om 35 liter verdunde drank te laten maken van de vijfde verdunning uit de serie.

SPORTDAG: RANJA VOOR DE DEELNEMERS

VERDUNNINGSREEKS IN BEELD

EEN AANTAL FOTO’S

Heet water maken

Bonen of gemalen bonen?

Koffiepad of gemalen koffie?

Filterkoffie: senseo of snelfiltermaling?

Koffiepad en theezakje!

OPDRACHT Bedenk de instructie om leerlingen de koffie in een koffiepad vergelijken

met koffie van snelfiltermaling op stofeigenschappen.

KOFFIE

VERWERKINGSOPDRACHT nask•experimenten

interview

artikel

•verwerking

Nederlands

•vakintergratie

Conclusies Wenselijk?

Mogelijk?

Draagt het bij tot oplossing knelpunten?

Welke contexten gebruiken?

Mate van leerlingsturing?

Aansluiting op bovenbouw?

……….

CONTEXT-CONCEPT ONDERWIJS IN DE ONDERBOUW?

Zie Handboek leerlijn en toetslijn Nieuwe Scheikunde

1. Scientific literacy:

Understanding aspects of the science content

Understanding the scientific approach

Understanding science as a social enterprise

2. Competentievelden (tabel pag 25-26:

Chemische methoden om kennis te ontwikkelen over chemie

Communiceren over chemie

Chemiekennis verwerven en gebruiken

Beoordelen van chemie

Vijf niveaus van beheersing

UITGANGSPUNTEN - AFBAKENING

Concepten:

- natuurlijke

- natuurwetenschappelijke:

- definieer/beschrijf

- kenmerkende voorbeelden

- oefenen, met uitleg door ll.

3. Overzicht concepten, waarom belangrijk??

- Gebruiken van eerder geleerde concepten (sk, bio, na, wi)

- Uitbreiden van eerder geleerde concepten

- Leren van nieuwe concepten

4 typen contexten: a. Maatschappelijke context

b. Beroepsgerichte

c. Experimentele

d. Theoretische

AFBAKENINGCONCEPTEN

4. Didactische structuur

Van aanbod- naar vraag-gestuurd

- ChIK * introductiefase,

* nieuwsgierigheid en planningsfase

* verwerkingsfase

* verankeringsfase

- Of op andere manier, maar zeker:

* leerlingen actief

* differentiatie

* groepjes (tweetallen en/of grotere)

AFBAKENING VERVOLGDIDACTISCHE STRUCTUUR

5. Functie: wat wil de context bereiken.

Kan eventueel per fase (ChIK) worden ingevuld.

* motiveren

* thema introduceren

* voorkennis activeren

* vragen oproepen

enz

AFBAKENING FUNCTIE CONTEXTEN

AFBAKENINGPERSPECTIEF

6. Perspectief: welke doelstellingen uit het scheikundeonderwijs bereiken.

* dagelijkse praktijk chemici* beslissingen nemen* historische reflectie* uitbreiden van kennis en inzicht (theoretisch, experimenteel)* technisch ontwerp

7. Rol of activiteit: hoe gaan leerlingen de context verkennen:

vanuit het beroep:

* ontwerpen

* consumeren

* verzorgen

* enz

vanuit burger:

* consumeren

* beslissen

* beoordelen

AFBAKENINGROL/ACTIVITEIT