Begeleiding van suïcidale patiënten: een richtlijn voor verpleegkundigen

Esther Meerwijk, UMC Utrecht

Topzorg in de GGZ-verpleegkunde: waar praktijk en

kennis elkaar vinden!

26 mei 2008

esther.meerwijk@ucsf.edu

Richtlijn

Effectief omgaan met suïcidaliteit bij patiënten met schizofrenie of

een aanverwante psychotische stoornis

Overzicht

• Wat was het probleem?

• Wat doet de richtlijn voor u?

• Hoe zit het met de wetenschappelijke basis?

• Wat is er nodig zodat u de richtlijn kunt gebruiken?

• Vragen

• Samenvatting

Wat was eigenlijk het probleem?

1. verpleegkundigen bespreken suïcidaliteit vaak niet actief met

hun patiënten (Talseth, 1999; Mclaughlin, 1999; Sun, 2005)

2. beoordelen van suïciderisico is niet straight forward

3. bij bestaande richtlijnen ontbreekt wetenschappelijke basis, of

ze hebben weinig aandacht voor verpleegkundigen

4. spanning en onrust

Wat doet de richtlijn voor u?

Richtlijn ondersteunt bij:

1. bespreekbaar maken van suïcidaliteit met patiënten

2. beoordelen van het suïciderisico

3. selecteren en uitvoeren van interventies

waardoor uw bekwaamheid toeneemt

Schizofrenie stond bij de ontwikkeling centraal

Onderliggende principes:

1. de beleving van de patiënt staat centraal (openheid, vertrouwen,

acceptatie, niet-veroordelend luisteren)

2. een therapeutische relatie is essentieel (empathie, beschikbaar-

heid)

3. suïcidaliteit is complex

4. verantwoordelijkheid voor zorg aan een suïcidale patiënt moet

worden gedeeld met andere hulpverleners (overleggen)

Opbouw van de richtlijn:

• deel A: theoretische onderbouwing en aanbevelingen

• deel B: gegevensverzameling en interventies

• basisanamnese

• voortgezette anamnese

• beoordelen en behandelen

• factoren die suïciderisico beïnvloeden

• aanbevelingen

• onderliggende principes

• classificatie van ernst en risico

• gegevensverzameling

• vaststellen van probleemgebieden

• interventies

interventieplan

voortgezetteanamnese

basisanamnese

suïcidaliteit? geen voortgezetteanamnese

nee

ja

Hoe zit het met de wetenschappelijke basis van deze richtlijn?

eerste concept

Literatuurstudie

Pilot studie

Legitimatie V&VN

Expert panel

voorlopige versie

definitieve versie

Literatuurstudie:

• suicide, risk factor, risk assessment, schizophrenia

• Medline, EMBASE, CINAHL, Psycinfo, Cochrane

• uitgesloten: medicatiestudies, kinderen & jeugd

enkele resultaten:• Practice guideline for the assessment and treatment of patients with

suicidal behaviors. APA (2003)

• Hawton et al., Schizophrenia and suicide: Systematic review of risk

factors. (2005)

• Preston & Hansen, A systematic review of suicide rating scales in

schizophrenia. (2005)

eerste concept

Literatuurstudie

Pilot studie

Legitimatie V&VN

Expert panel

voorlopige versie

definitieve versie

Expert panel:

• 4 patiënten

• 4 verpleegkundig specialisten

• 1 psycholoog

• 1 psychiater

alle leden zijn geïnterviewd

eerste concept

Literatuurstudie

Pilot studie

Legitimatie V&VN

Expert panel

voorlopige versie

definitieve versie

Pilot studie (methode):

• 21 verpleegkundigen (GGZ Altrecht en Adhesie)

• 2 halve dagen scholing

• 5 maanden toetsingsperiode

• 2x een groepsinterview op beide locaties

• afgenomen anamneses zijn verzameld en beoordeeld

• vragenlijst voor de verpleegkundigen na afloop

Pilot studie (resultaten & conclusie):

• enthousiast over de basisanamnese, en iets minder over de

voortgezette anamnese

• steun vooral ervaren bij bespreekbaar maken van suïcidaliteit

en beoordelen van suïciderisico

• steun bij selecteren en uitvoeren van interventies minder groot

• komt minder tot z’n recht als een tolk nodig is

• integratie in eigen aanpak vergt oefening

• advies: implementeren in GGZ

eerste concept

Literatuurstudie

Pilot studie

Legitimatie V&VN

Expert panel

voorlopige versie

definitieve versie

Wat is er nodig zodat u de richtlijn kunt gebruiken?

Individueel:

• aanpassen van voorbeeldzinnen aan eigen stijl

• vereist training

• idee loslaten dat suïcidaliteit toeneemt door er over te spreken

Instellingsnivo:

• management moet gebruik dragen

• doelstelling moet duidelijk zijn

• plan van aanpak met tijdspad

• regelmatig evalueren

Gelegenheid voor vragen en opmerkingen

Samenvattend

• richtlijn voor het omgaan met suïcidaliteit

• richtlijn ondersteunt bij:

1. bespreekbaar maken van suïcidaliteit met patiënten

2. beoordelen van het suïciderisico

3. selecteren en uitvoeren van interventies

• stevige basis in wetenschappelijk bewijs en deskundigheid van

experts

• getoetst in de praktijk

• advies: implementeren in GGZ-verpleegkunde

Begeleiding van suïcidale patiënten: een richtlijn voor verpleegkundigen

esther.meerwijk@ucsf.edu

berno.vanmeijel@inholland.nl