1 SEMINARIE 7 OKTOBER 2002 HET CONTROLEVERSLAG IBRHans Wilmots BDO Bedrijfsrevisoren.

SEMINARIE 7 OKTOBER 2002

HET CONTROLEVERSLAG

IBR Hans Wilmots

BDO Bedrijfsrevisoren

1. Vormen van verklaring

Vormen van verklaring over de rekeningen

Goedkeurende verklaring Niet-goedkeurende verklaring

Afkeurendeverklaring

Onthoudendeverklaring

Verklaring zondervoorbehoud

Verklaring metvoorbehoud

Verklaring metvoorbehoud, met een

toelichtende paragraaf

Verklaring zondervoorbehoud, met een

toelichtende paragraaf

2. Belangrijke principes

* 2 delen

* Met titel : aard van verslag

* Standaardisering eerste deel

* Vrijheid van vorm in deel twee

3. Inleiding met :

* Duidelijke vermelding verantwoordelijkheid

* Ondubbelzinnige identificatie

* Melding uitgevoerde werkzaamheden

4. Deel 1

* titel : onduidelijkheid vermijden

* standaardtekst

* verklaring

* toelichtende paragraaf ?

5. Deel 2

* Bijkomende verklaringen/inlichtingen

* Zie verder

6. Toelichtende paragraaf

* Betekenisvolle onzekerheid die geen onthoudende verklaring verantwoordt

* Betekenisvolle onzekerheid inzake bedrijfscontinuïteit

VERPLICHT

* Verwijzing naar toelichting jaarrekening/jaarverslag

ANDERS VOORBEHOUD

7. Onzekerheid ?

Onder « onzekerheid » moet worden verstaan, een

situatie waarvan de afloop afhankelijk is van toe-

komstige verrichtingen of gebeurtenissen, die niet

onder de rechtstreekse controle vallen van de onder-

neming en die een weerslag op de (geconsolideerde)

jaarrekening kunnen hebben.

8. Talrijke onzekerheden ?

In bepaalde gevallen, wanneer de toestand van de onder-

neming gekenmerkt wordt door talrijke onzekerheden,

die op betekenisvolle wijze de jaarrekening of de gecon-

solideerde jaarrekening beïnvloeden, zal de bedrijfsrevisor

evenwel niet kunnen volstaan met een toelichtende para-

graaf, aangezien deze situatie het getrouw beeld op funda-

mentele wijze in het gedrang brengt.

In dit geval dringt zich een onthoudende verklaring op.

9. Bedrijfscontinuïteit

Informatie in het jaarverslag Vertrouwen in de herstel- mogelijkheden

Ja Toelichtende

paragraaf Verklaring

met voorbehoud

Neen Onthouding Afkeurende verklaring

10. Bedrijfscontinuïteit

Onzekerheid ophet vlak van de

continuïteit

Betekenisvol?

Onvoldoendeinformatie?

Kan de revisor zicheen geldig oordeel

vormen?

Voorzienbarefaling binnen de

12 maanden?

Verklaring zondervoorbehoud, met

toelichtendeparagraaf

Verklaring zondervoorbehoud

Onthoudendeverklaring

Verklaring metvoorbehoud

Afkeurendeverklaring

* Zonder of met voorbehoud

* Volgt op de verklaring en heeft geen impact op de draag-

wijdte van die verklaring

* Verwijzing toelichting/jaarverslag

* Facultatief, behalve bij probleem van bedrijfscontinuïteit

* Fundamentele onzekerheden – anders tweede deel :

bijkomende verklaringen/inlichtingen (zie verder)

12. Continuïteit

* Overlevingskans > 12 M

Er is redelijke hoop dat de volgende Algemene Vergadering

wordt gehaald

* Artikel 96, 6° Wetboek van Vennootschappen

* Overlevingskans NIET in gevaar

(bijvoorbeeld bij beperkt verlies versus aanzienlijke

eigen middelen : toelichtende paragraaf is niet verplicht

12. Continuïteit (vervolg)

« … Niettegenstaande de vennootschap aanzienlijke verliezen heeft

geleden die de financiële toestand van de vennootschap aantasten,

is de jaarrekening opgesteld in de veronderstelling van verderzetting

van de activiteiten van de onderneming. Deze veronderstelling is

slechts verantwoord in de mate dat de vennootschap verder op de

financiële steun van haar aandeelhouders kan rekenen of beroep kan

doen op andere financieringsbronnen … »

« … Zonder de hierboven vermelde verklaring zonder voorbehoud in

het gedrang te brengen, vestigen wij de aandacht op het jaarverslag,

waarin de raad van bestuur, overeenkomstig de Belgische wettelijke

verplichtingen, de toepassing van de waarderingsregels in de veronder-

stelling van continuïteit verantwoordt. Er werden geen aanpassingen

gedaan met betrekking op de waardering of de classificatie van bepaalde

balansposten die noodzakelijk zouden kunnen blijken indien de vennoot-

schap niet meer in staat zou zijn haar activiteiten verder te zetten. »

Alternatief :

« Deze veronderstelling is slechts verantwoord in de hypothese

dat de opgestelde herstelmaatregelen gerealiseerd worden, met

inbegrip van het bekomen van nieuwe financieringsmiddelen »

13. Verklaring met voorbehoud

* Niet akkoord met inhoud of voorstelling van

één of meer aspecten van de jaarrekening

* Paragraaf voor verklaring, met :

- aard van voorbehoud/feit dat voorbehoud

veroorzaakt

- waarom komt er dan een voorbehoud ?

- indien mogelijk, cijfermatige neerslag op

financiële staten

13. Verklaring met voorbehoud (vervolg)

* Opgelet : voorbehoud moet duidelijk kunnen worden

toegewezen, en kan geen verkapte vorm van een ander

soort verklaring zijn

* Desgevallend onthoudende verklaring of afkeurende

verklaring

14. Onthoudende verklaring

Talrijke onzekerheden, waarbij toelichtende paragraaf

niet als voldoende kan worden beschouwd

Ontoereikende informatie

Bijvoorbeeld : verdwenen stukken

Bijvoorbeeld : een zwakke AOIC

Enkel onthoudende verklaring nadat de Commissaris

alles heeft gedaan om vast te stellen dat er geen

aangepaste controletechniek bestaat om onzekerheden

op te heffen

16. Afkeurende verklaring

* Revisor verschilt grondig van mening met de Raad van

Bestuur op belangrijke punten die verklaring met

voorbehoud niet meer verantwoorden

* Jaarrekening niet opgesteld overeenkomstig voor-

schriften van gebruikte boekhoudkundige referentie-

systemen (bijvoorbeeld continuïteit)

17. Deel 2 van het verslag

* Verwijzing jaarverslag

* Bijkomende inlichtingen mogen geenszins draagwijdte

wijzigen van het oordeel van deel 1

17. Deel 2 van het verslag (vervolg)

* Mededelingen te beperken in aantal, en zonder onnodige

uitbreidingen

Bijvoorbeeld

- onvoldoende gedetailleerde waarderingsregels

in toelichting jaarrekening

- AO/IC, zonder dat dit een voorbehoud vereist

* Oordeel over de wijze waarop boekhouding wordt

gevoerd – « onverminderd formele aspecten »

* Melding dat de Commissaris geen kennis heeft van

verrichtingen/beslissingen die een inbreuk vormen

op het Wetboek van Vennootschappen of de statuten :- melding van inbreuk kan worden weggelaten

indien schade aan vennootschapen- indien bestuursorgaan gepaste maatregelen heeft

genomen om onwettige toestand te verhelpen- in dit geval : normale mededeling dat Commissaris

geen kennis heeft van inbreuken

* Uitspraak over resultaatverwerking

* Desgevallend mededeling met betrekking tot interim-

dividend en verwijzing naar bijgevoegd verslag terzake

* Desgevallend commentaar bij verrichtingen in het

kader van artikel 523/524 van het Wetboek van

Vennootschappen

18. Consequenties van uitspraken in deel 1 op deel 2

18.1. Onthoudende verklaring als gevolg van ontoereikend-

heid AO/ICIn het tweede deel van het verslag, zal het gepast zijn de paragraaf met

betrekking tot de naleving van de wet als volgt aan te passen : « Zoals opgemerkt

in het eerste deel van huidig verslag, laat de organisatie van de boekhouding

niet toe de nodige controle uit te voeren om ons te overtuigen dat de boekhouding

is gevoerd en de jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de in België toepasselijke wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften.»

18. Consequenties van uitspraken in deel 1 op deel 2 (vervolg)

Bovendien zou tengevolge van de aanpassing van de hierboven vermelde

formulering, het tweede deel van het verslag als volgt kunnen worden

aangevuld : « Wij dienen u voor het overige geen enkele verrichting of

beslissing mede te delen, gedaan of genomen in overtreding met de statuten

of de vennootschappenwet. De resultaatsverwerking die aan de algemene

vergadering wordt voorgesteld, stemt overeen met de wettelijke en

statutaire bepalingen ».

18.2. Voorbehoud ten aanzien van de interne controle inzake

een bepaalde rubriek

Zie vorige slide

18.3. Verslag met voorbehoudBij een verslag met voorbehoud is het noodzakelijk het tweede deel van

het verslag te wijzigen voor wat betreft de verklaring

omtrent de naleving van de boekhoudwet. In dit geval zou de volgende tekst

kunnen gebruikt worden : « Onverminderd formele aspecten van ondergeschikt

belang en onder voorbehoud van de opmerking in het eerste deel van huidig

verslag, wordt de boekhouding gevoerd en de jaarrekening opgesteld overeen-

komstig de in België toepasselijke wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften. »

18.3. Verslag met voorbehoudBovendien zou tengevolge van …………. (zie slide 28)

18.4. Verslag met niet-goedkeurende verklaring

Bij een onthoudende verklaring is het noodzakelijk het tweede deel

van het verslag te wijzigen voor wat betreft de verklaring omtrent

het nakomen van de boekhoudwet. In dit geval zou de volgende tekst kunnen

gebruikt worden : « Onverminderd formele aspecten van ondergeschikt

belang en rekening houdend met de onzekerheden beschreven in het eerste deel

van huidig verslag, is het ons niet mogelijk een oordeel uit te spreken over

het feit dat de boekhouding wordt gevoerd en dat de jaarrekening wordt

opgesteld overeenkomstig de in België toepasselijke wettelijke en bestuurs-

rechtelijke voorschriften. »

Bovendien zou tengevolge van …………. (zie slide 28)

Indien het verslag een afkeurende verklaring bevat, kan de verklaring inzake

de naleving van de boekhoudwet in het tweede deel van het verslag als volgt

aangepast worden : « Rekening houdend met de hierboven opgenomen afkeurende

verklaring, zijn wij van oordeel dat de boekhouding niet is gevoerd en de jaar-

rekening niet is opgesteld overeenkomstig de in België toepasselijke wettelijke

en bestuursrechtelijke voorschriften »

19. Bijzondere gevallen

- Eerste controle

- Verandering van Commissaris

19. Bijzondere gevallen (vervolg)

19.1. Eerste controle

- Vergelijkende cijfers

- Openingsbalans ? Alternatieve procedures

- Zelden mogelijk uitspraak te doen over vergelijkende

cijfers vorig boekjaar

- Indien voldoende zekerheid over openingsbalans :

* DUBBELE TITEL : IS UITZONDERING

« Verklaring zonder voorbehoud over de jaarrekening

afgesloten op … (jaar N) – onthoudende verklaring over

de jaarrekening van het voorgaand boekjaar »

- Doch meestal is het niet mogelijk een uitspraak te doen

over de resultatenrekening.

In dit geval :

* « verklaring over de jaarrekening met voorbehoud »

(of onthoudende verklaring)

* opgelet : « uitgezonderd voor wat betreft de kwestie

vermeld hieronder, werden onze controles verricht

overeenkomstig de normen van het IBR »

* Net voor conclusie : beschrijving van de omstandigheden

* Conclusie : met voorbehoud over de resultatenrekening

* Aangezien WEL voorbehoud : dubbele titel

(inzake vorig jaar) niet vereist

19.2. Verandering van Commissaris

- Steunen op werkzaamheden confrater

- Opgelet : beperkt persoonlijke aansprakelijkheid

- Indien na consultatie werkpapieren confrater : OK,

en geen grote veranderingen in vennooschapsstructuren

intussen, geen bijzondere melding in het verslag

19.2. Verandering van Commissaris (vervolg)

- Indien consultatie werkpapieren onmogelijk of

indien onzekerheid : meer uitgebreide procedures

en desgevallend situatie van eerste controle toepassen

- Opgelet : deontologie verplicht de Commissaris

deze aangelegenheid met betrokken confrater te

bespreken

- Bij vergissingen in jaarrekening vorig jaar :

zeker voorbehoud over resultatenrekening

- Opgelet : impact op tweede deel van het verslag

(als gevolg van het voorbehoud)

19.2. Verandering van Commissaris (vervolg)Het is gepast, in het tweede deel van het verslag, de paragraaf te

wijzigen betreffende de naleving van de wetgeving die als volgt

zou kunnen luiden :

« Onverminderd formele aspecten van ondergeschikt belang, en

onder voorbehoud van de opmerking in het eerste deel van huidig

verslag, wordt de boekhouding gevoerd en de jaarrekening opgesteld

overeenkomstig de in België toepasselijke wettelijke en bestuurs-

rechtelijke voorschriften »

19.2. Verandering van Commissaris (vervolg)Bovendien zou tengevolge van …………. (zie slide 28)

20. Aansprakelijkheid

- Bestuursorgaan : jaarrekening

- Commissaris : oordeel

- Steunen op werkzaamheden confraters verandert

aansprakelijkheid niet – moet zich vergewissen

van naleving controlenormen en- aanbevelingen

- Hoofdelijke aansprakelijkheid : vaste vertegenwoordiger

- Delegeren van handtekeningsbevoegdheid ?

* Kan mits formele goedkeuring

* Vervanger moet nagaan of alle werkzaamheden

werden verricht en of de correcte verslaggeving

voorligt

* Doch vaste vertegenwoordiger blijft aansprakelijk

20. Aansprakelijkheid (vervolg)

* « Vervanger voor handtekening mag verslag

vaste vertegenwoordiger niet aanpassen –

kan enkel weigeren te tekenen

* Formulering : « X, in afwezigheid van Y,

Commissaris »

21. Voorbeelden