Welkom bij de Toelichting op de Miljoenennota

Miljoenennota 2014

Perspectief op duurzaam herstel Han de Jong

Economisch Bureau

19 september 2013

Stelling 1.

Onze koning deed het prima

• Ja

• Nee

3

Stelling 2.

Ik hoor dat het economisch beter gaat

• Ja

• Nee

4

Stelling 3.

• Ik merk al dat het beter gaat

• Ik merk het nog niet maar verwacht het wel

• Het blijft slecht

5

6

Nederland – vertrouwen

Bron: Thomson Reuters Datastream

index

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

20

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Producentenvertrouwen Consumentenvertrouwen

Om depri van te worden…

• Bezuinigingen en lastenverzwaringen

• Dalende huizenprijzen

• Onzekerheid over hypotheekrenteaftrek

• Stijgende werkloosheid

• Te omvangrijke schulden

• Onrust over pensioenen

• Eurocrisis

• Wegenbelasting old timers

…maar soms overdrijven we … er zijn altijd lichtpuntjes

7

Twee lichtpuntjes?

Bron: www.bnr.nl

8

9

Stelling 4.

Ik heb vertrouwen in het kabinet van VVD en PvdA

• Ja

• Nee

9

We zijn een gek land (1)

Heel depri en toch heel gelukkig

(4e op de jaarlijkse World Happiness Report)

10

11

Stelling 5.

Wij doen het ………. als de landen waarmee we ons zouden

moeten vergelijken

• Slechter

• Beter

• Net zo goed/slecht

11

Reële BBP-groei (oplopend)

12

% j-o-j

Bron: OECD Economic Outlook, May 2013

cumulatief

2009/13 2009 2010 2011 2012 2013

Nederland -3.0 -3.7 1.6 1.1 -1.0 -0.9

Finland -0.3 -8.5 3.3 2.8 -0.2 0.0

Frankrijk -0.2 -3.1 1.6 1.7 0.0 -0.3

België 0.6 -2.8 2.4 1.9 -0.3 0.0

Oostenrijk 2.6 -3.5 2.2 2.7 0.8 0.5

Duitsland 3.1 -5.1 4.0 3.1 0.9 0.4

Eurozone -2.1 -4.3 1.9 1.5 -0.5 -0.6

Waarom doen we het duidelijk slechter?

• Bezuinigingsbeleid

• Huizenmarkt / bouw

• Pensioensector

13

Consumptiegroei huishoudens

14

% j-o-j

Bron: OECD Economic Outlook, May 2013

cumulatief

2009/13 2009 2010 2011 2012 2013

Nederland -6.5 -2.1 0.3 -1 -1.4 -2.5

Frankrijk 1.6 0.3 1.5 0.3 -0.4 -0.1

België 3.2 0.6 2.7 0.2 -0.3 0.0

Oostenrijk 3.5 1.1 1.6 0.9 0.4 0.1

Duitsland 4.5 0.3 0.8 1.7 0.6 1.0

Finland 4.8 -2.9 3.3 2.3 1.6 0.5

Reëel besteedbaar inkomen huishoudens

15

% verandering

Bron: DNB

2013

-3.8

-2.6

-0.4

-0.3

1.8

totaal lonen en salarissen -0.8

1) telt niet volledig op

pensioenpremies -2.8

sociale uitkeringen en

pensioenbetalingen4.4

2.0

waarvan1

inflatie -6.9

directe belastingen en sociale

premies-3.5

2011-2013 totaal

Reëel besteedbaar inkomen -8.6

Sterke punten

• Rijk land

• Hoge productiviteit

• Sterke instituties

• Sterke concurrentiekracht

• Sterke externe positie

• Grootste pensioenfondsen

• Geografie

• Sectoren?

16

Zwakke punten

• Schuld gezinnen

• Rigide huizenmarkt

• Rigide arbeidsmarkt

• Bureaucratie

• Overgewaardeerde markten onroerend goed

17

18

Nederland – BBP-groei en PMI

Bron: Thomson Reuters Datastream

35

40

45

50

55

60

65

-2.50

-1.25

0.00

1.25

2.50

00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13

BBP (% k-o-k, l.a.) PMI (index, r.a.)

19

• Acute dreiging eurocrisis is voorbij

• Concurrentiepositie perifere landen verbetert

• Overheidsfinanciën verbeteren

• Minder bezuinigingen 2013H2 en 2014 (met dank aan Eur. Cie.)

Eurozone: meer licht

Miljoenennota 2014 – “Perspectief op duurzaam herstel”

Drie pijlers:

• Gezondmaking overheidsfinanciën

• Evenwichtige inkomensverdeling

• Duurzame groei / structurele hervormingen

20

21

• Extra ombuigingen (€6 mld) vanwege dreigend (veel) te groot

tekort

• Prijskaartje: groei 2014 wordt met ¼%-punt gedrukt

• In ‘15-17 groei óók met gem. ¼%-pt per jaar gedrukt

Schatkist op orde brengen

22

• Collectieve uitgaven in % BBP stabiel in ‘12-’14

• Lasten in % BBP stijgen in ‘13 en ‘14 vooral bij gezinnen (in ’13 vooral bij bedrijven)

• Koopkracht daalt (gem.) – door o.a.

bevriezen schijven, loonmatiging ambtenaren, vermindering alg. heffingskorting en arbeidskorting (hogere inkomens)

• koopkracht van werkenden constant

• koopkracht meest omlaag bij hogere inkomens / ‘rijkere’ gepensioneerden

• Tekort naar 3,3% BBP in 2014

Schatkist op orde brengen - gevolgen

Lasten nemen opnieuw toe

23

0

2

4

6

8

10

2012 2013 2014

Bedrijven Huishoudens

Bron: MEV 2014

EUR mld

24

• Éxtra ombuigingen overheid (€ 6 mld)

• Koopkracht daalt opnieuw

• Daling huizenvermogen werkt nog tijdje door in consumptie

• Werkloosheid volgt herstel productie met vertraging

• Maar …. uitvoer profiteert van herstel wereldhandel

2014: consumptie nog onder druk

25

Prognose ontwikkeling sectoren 2013-14

% mutatie toegevoegde waarde

Bron: ABN AMRO Economisch Bureau - Sector Research

Industrie

Bouw

Zakelijke dienstverlening

Retail Leisure

Transport & Logistiek

Agrarisch

Food

TMT

Olie & Gas

Autoretail

-2%

-1%

0%

1%

2%

3%

-6% -5% -4% -3% -2% -1% 0% 1% 2% 3%

Vo

lum

ego

rie

2014

Volumegroei 2013

26

• Ondersteuning bedrijfsfinanciering

• Fondsen om energiebesparing aan te moedigen

• Arbeidsmarkt: werk-naar-werkbegeleiding

• Sociaal Akkoord: o.a. aanpassing WW, ontslagrecht/-vergoeding

• Belastingvrij schenken t.b.v. woning

• Komt geld vrij voor onderwijs

• Plannen voor oprichting Nationale Investeringsinstelling

waarin evt. opgenomen de Nationale Hypotheekinstelling

Miljoenennota 2014

27

Stelling 6.

Het begrip ‘participatiemaatschappij’ spreekt mij aan

• Ja

• Nee

27

28

Stelling 7.

Dit kabinet zal de rit uitzitten

• Ja

• Nee

28

Wij zijn een gek land (2)

Grote onvrede, maar ook:

• Woonakkoord

• Zorgakkoord

• Sociaal akkoord

• Energieakkoord

• Nog: pensioenakkoord

Dus toch veel draagvlak?

29

30

31

Stelling 8.

Na Barcelona gaat ook PSV gehakt maken van Ajax

31

32

Stelling 8.

Na Barcelona gaat ook PSV gehakt maken van Ajax

• Nee, waarschijnlijk niet

• Nee, zeker niet

32

33

ABN AMRO Group Economics op het internet

insights.abnamro.nl/category/economie/ – Nederlandse publicaties

insights.abnamro.nl/en/category/economy/ – English publications

NIEUW:

App voor de iPad – zie abnamro.nl/marketinsights

Volg Han de Jong op www.handejong.nl

Deze presentatie wordt u ter informatie aangeboden. Voordat u investeert in enig product van ABN AMRO Bank N.V., dient u zich te

informeren over mogelijke restricties die u als gevolg van de op u van toepassing zijnde wet- en regelgeving ondervindt. ABN AMRO

Bank N.V. heeft alle redelijkerwijs mogelijke zorg besteed aan de betrouwbaarheid van dit materiaal, aanvaardt echter geen

aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. ABN AMRO Bank N.V. behoudt zich het recht voor deze presentatie te wijzigen. ABN

AMRO Bank N.V. is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten te Amsterdam.

Samenspraak