Pag. 2 >> Shell: 100 jaar innovatie . Pag. 4 >> Wetenschap vs kunst

Pag. 6 >> Van kroegidee naar wereldbedrijf . Pag. 7 >> Onderwaterrobots voor seismisch onderzoek

BluetoothJaap Haartsen

“Bluetooth

verbindt alles

met iedereen!”

Fred

TV FormatsJohn de Mol

“John de Mol jr.

zette Nederland

internationaal op

de kaart!”

Hans

Plastic kettingkast voor fietsWil Looijen-van der Woerd

KweekvleesMark Post

“Ik ben het

meest blij met de

plastic kettingkast

voor de fiets!”

Aline

KunstgrasKoninklijke Ten Cate

FlitspaalGatsometer

GTLShell

KunstnierWillem Kolff

TomTomHarold Goddijn/

TomTom

“Fijn die

TomTom. Hoef ik geen

kaart meer te lezen op

onze vele reizen door

Europa bijvoorbeeld.”

FlaviaSenseoPhilips

“Mijn favoriet

is de Senseo. Zo

makkelijk dat je geen

hele potten koffie meer

hoeft te zetten!”

Meindert

Benjij ook zo trots op

Nederland? De warmegevoelens voor ons kikkerlandje

stijgen naar koortsachtige hoogte metde resultaten van ons elftal. Maar vergisje niet. Nederland is in nog veel meerdingen groot. Bijvoorbeeld in innovatie!

Deze uitvindingen staan allemaalop naam van Hollandse

uitvinders.

Welke

Nederlandse

uitvinding maakt het

meeste indruk op

jou? Dit vonden

onze lezers.

Open InnovatieSpecial

DIT IS EEN UITGAVE VAN METRO CUSTOM PUBLISHING

DIT IS EEN UITGAVE VAN METRO CUSTOM PUBLISHING2

“Honderd jaar geleden startte Shell met onderzoeksactiviteiten inAmsterdam. Wat in 1914 begon als een bescheiden laboratorium, metslechts negen man personeel en een beperkt werkterrein, is uitgegroeidtot één van de drie belangrijkste technologiecentra van Shell wereldwijd.Sindsdien is Shell Technology Centre Amsterdam (STCA) uitgegroeid totdé kraamkamer voor vele toonaangevende innovaties. Wij zijn trots opde bijdrage die wij aan de samenleving en economie hebben geleverd. Envanuit die trots vieren wij onze verjaardag, blikken wij terug én kijken wijvooruit. Want R&D en innovatie gaan immers niet alleen over het verleden,maar juist over de toekomst.

Innovatie staat bij Shell hoog in het vaandel. Wij doen ons uiterste best omantwoorden te vinden voor de groeiende vraag naar energie. Voor een deeldoen we die innovatie binnenshuis, in onze eigen laboratoria. Maar om hettempo van technologie en innovatie hoog te houden, loont het om daar-naast veel te schakelen met de buitenwereld. Samenwerken, nieuwe ideeënzoeken, nieuwe talenten aanboren en uitnodigen om samen mee te denken.

Met een groeiende en meer welvarende wereldbevolking hebben we in 2050naar verwachting twee keer zoveel energie nodig als nu. We vinden het metz’n allen belangrijk dat energie ook in de toekomst beschikbaar, betaalbaaren op verantwoorde wijze geproduceerd wordt en daarvoor is innovatieessentieel. Het is belangrijk dat we kijken hoe we sneller en slimmer kun-nen innoveren. Zo kunnen we als energiesector, met ‘ontwikkelingscycli’van rond de 30 jaar, veel leren van bijvoorbeeld de IT, consumer electronicsen medische sector. Cycli van 5 tot 10 jaar zijn daar heel gewoon. Als zij albinnen deze korte tijd een nieuwe smartphone op de markt kunnen brengen,waarom zouden wij dat dan niet kunnen?

Daarnaast is het van groot belang dat bedrijven als Shell samenwerkenmet onderzoeksinstellingen, universiteiten en lokale en nationale over-heden. Ook moeten we actief over de grenzen blijven kijken - inclusiefde grens van onze eigen sector - en op zoek gaan naar meer verrassendepartnerschappen.

Shell zet zich daarom actief in om innovatieve technologieën te ontwikke-len bij en met partners, om daarvan te leren en ze sneller in te kunnen zet-ten. Dat doen we langs diverse wegen. Zo hebben we het Shell TechnologyVentures (STV) initiatief dat zich richt op veelbelovende start-ups in deenergiesector. Shell TechWorks is een ander programma, waarmee weShell’s aanwezigheid in wereldwijde innovatie-hotspots willen versterken.Aanwezigheid in een stad of regio met veel technisch innovatieve start-ups moet de ontwikkeling van technologieën versnellen en een cultuurvan open innovatie creëren. Zo neemt Shell deel in het onlangs opgerichteAmsterdamMetropolitan Solutions (AMS), het onderzoeksinstituut voorgrootstedelijke vraagstukken in Amsterdam van de TU Delft, WageningenUniversiteit, het Amerikaanse MIT en hopelijk snel vele andere universiteitenen bedrijven. Kortom, door samenwerking kunnen we de vraagstukkenvoor de toekomst aanpakken en de volgende honderd jaar aan innovatiestegemoet gaan.”

Tijdens de viering van het 100-jarig bestaan van Shell

Technology Centre Amsterdam (STCA), onderstreept

Shell Chief Technology Officer Gerald Schotman nut en

noodzaak van open innovatie en inspiratie. Want zoals

een oud gezegd luidt: wie niet kan delen, kan ook niet

vermenigvuldigen.

Wie niet kandelen, kan ook nietvermenigvuldigen”Gerald Schotman

Chief Technology Officer

Royal Dutch Shell

“

Shell Innovation Open House: een TEDx voor energietechnologieMet stilstaan is Shell niet groot geworden. Daarom investeert de energiemaatschappij al een eeuw inonderzoek en ontwikkeling. Best iets om even bij stil te staan. Of nee, te vieren. Daarom organiseertShell op 2 juli een Innovation Open House, voor het eerst in Europa. Hoe voorzien we in de toenemendevraag naar energie? Kan het sneller? Hoe leer je van andere sectoren? Deze en andere vragenworden beantwoord door vooraanstaande sprekers. Op de technologiemarkt tonen ondernemersenergieinnovaties die de wereld veroveren…

Shell laat hiermee zien dat de moderne uitvinder geen zonderlinge einzelgänger meer is. Wie écht hetverschil wil maken, bijvoorbeeld om te kunnen blijven voorzien in de energiebehoefte van een groei-ende wereldbevolking, moet partnerships aangaan. Samenwerken dus. Het liefst op zoveel mogelijkniveaus. Naast een conferentie en beurs biedt de Innovation Open House genodigden dan ook volopgelegenheid tot netwerken. Aanwezig: vertegenwoordigers van kennisinstituten, denktanks, overheid,verschillende bedrijven en organisaties, investeerders, academici, beleidsmakers en start-ups.

Feiten en cijfersBij Shell Technology Centre Amsterdamwerken meer dan 1.000 mensen, afkom-stig uit 50 landen. In totaal werken ervoor Shell in Nederland ongeveer 11.000mensen._ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

Succesvolle innovatie vereist eer-steklas experimentele faciliteiten. InShell Technology Centre Amsterdamstaat daarom onder andere de eerste3D-metaalprinter in Nederland, die vanmetaalpoeder elk getekend voorwerp kan‘printen’. NASA gebruikt eenzelfde printervoor het maken van specialistischerakketonderdelen._ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

Jim-Bob Butoh is een jongeonderzoeker die nu zo’nanderhalf jaar werkt bij hettechnologiecentrum van Shell inAmsterdam. Hij houdt zich daarvooral bezig met nanotestingvoor ‘gas tot liquids’-producten,zoals vloeibare, vrijwel geheelbiologisch afbreekbare brand-stof gemaakt van aardgas. Datklinkt ingewikkeld, maar in zijnfilmpje op internet legt Jim-Bobduidelijk uit welke voordelendit kan bieden voor stedelijkvervoer. “Minder uitstoot vanfijnstof, roet, geur en lawaaidoor een schonere verbran-ding.” Meer weten? Kijk opwww.shell.nl/amsterdam.

DIT IS EEN UITGAVE VAN METRO CUSTOM PUBLISHING 3

ColofonDe special ‘Open Innovation’ is een publicatie vanMetro Custom Publishing i.s.m. Shell

SalesManagerDennis Lanson Editorial ManagerJessica van Leeuwen Redacteur Ilja PostVormgevingMental Creatie | Theo Hagtingius

Voor meer informatie over de themakranten vanMetro Custom Publish-ing of als u zelf een idee heeft voor een uitgave kunt u contact opnemenmet Sales Manager Dennis Lanson, 088 824 2898

Het idee“We waren nog maar een klein ingenieursbedrijfjetoen Shell ons eind jaren ’90 uitdaagde een oplossingte vinden voor een steeds groter wordend probleem.Toen al was duidelijk dat er een einde ging komenaan makkelijk bereikbare olievoorraden in deoffshore industrie. De velden die overblijven liggenniet langer dicht bij de kust, maar op honderden,soms zelfs duizenden meters diepte.Goedkoop is het niet om die olie omhoog tepompen. Omdat ze erg zwaar zijn, vragen de langestalen buizen die daarvoor nodig zijn om veeldrijfvermogen. Dat leidt tot kostbare installaties.Een ander nadeel is corrosie: stalen pijpen corro-deren immers. Maar inspectie en onderhoud zijnin diepe wateren zeer kostbaar. Beter investeerje dus in pijpleidingen van een minder corrosie-gevoelig materiaal. Vandaar dat Shell Airbornebenaderde met de vraag of het technisch mogelijkwas buizen uit composiet te maken.Dat kan. Op dit moment zijn wij de enige terwereld die dit soort buizen kunnen leveren.Maar het is ons alleen gelukt, omdat Shell deelshet onderzoek en de ontwikkeling financierde.Al hebben we daarnaast ook zelf flink geïnves-teerd, zodat we kunnen voldoen aan de strengekwaliteitseisen in de offshore industrie. Inmiddelsworden onze composiet buizen wereldwijd ingezetbij oliewinning op grote diepte. De voordelen zijnimmens. Composiet buizen kun je zo lang makenals je zelf wilt. Daarna rol je ze in relatief korte tijdde zee in vanaf een veel kleiner schip. Vele malengoedkoper dan bij stalen buizen. Kortom, eengame changer voor de olie- en gasindustrie.”

Geert van de Wouw,Managing Director Shell Technology Ventures:“Om in de groeiende vraag naar energie te blijven voorzien moeten we samenwerken.Bij Shell realiseren we ons dat we de technologie die daarvoor nodig is, niet alleenkunnen ontwikkelen. Daarom zijn we altijd op zoek naar innovatieve oplossingenontwikkeld door derden. Deze composiet buizen ontwikkelt door Airborne zijn daareen prachtig voorbeeld van. Het idee biedt een duurzame oplossing voor de moeilijkbereikbare olie- en gasvelden waar wij opereren. Al 15 jaar lang ervaren wij een goedesamenwerking met Airborne Oil & Gas. We zien dat de technische samenwerkingdie wij en anderen hebben met gedaan Airborne hen in staat stelt om dit productsuccesvol op de markt te brengen’’ aldus Geert van de Wouw, Managing DirectorShell Technology Ventures.

Arno van Mourik (41) studeerde lucht- en

ruimtevaarttechniek aan de TU in Delft.

In 1995 begon hij Airborne, een bedrijf

gespecialiseerd in composietconstruc-

ties. Een licht, maar ijzersterk materiaal

uit vezelversterkte kunststoffen. Defen-

sie gebruikt het voor pantserwagens en

de Joint Strike Fighter. Shell wilde zijn

kunststofbuizen voor olie in de diepzee.

“Dieper en goedkopernaar olie boren dankzijonze composiet buizen”Arno van Mourik, oprichter van Airborne Oil & Gas

Feiten en cijfersShell investeert wereldwijd ongeveereen miljard euro aan R&D en innovatieper jaar. Dat is het meest van alleinternationale energiebedrijven._ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

In 2013 plaatste zakenblad FortuneShell op de vijfde plaats van meestbewonderde bedrijven op het gebiedvan innovatie. Binnen haar eigensector haalde Shell zelfs de eersteplaatst op de lijst van Fortune._ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

Hoe belangrijk is innovatie voorPhilips? Waar komt die drang naarvernieuwing vandaan?John: “Innovatie is het hart vanPhilips. Het is dé drijvende krachtachter alles wat wij doen. De afge-lopen eeuw heeft Philips meer dan150.000 uitvindingen gedaan. Maardaarnaast hebben we ook onszelfopnieuw uitgevonden. Bijvoorbeelddoor naast consumer products alsde Philips Airfryer en ‘slimme’,duurzame verlichting veel meer teinvesteren in medische apparatuur.Ons doel voor 2025: de levens van 3miljard mensen per jaar verbeteren.”

En dat doel kunnen jullie nietalleen bereiken…John: “Dat klopt. We werkendaarom samen met industriepart-ners, experts en universiteiten om

innovaties te maken die het levenvan mensen verbeteren. Deze bena-dering noemen we ‘open innovatie’en is een veel slimmere manier vanondernemen. Je bundelt daarmeede talenten van niet één, maar veelmeer partijen. Onze High TechCampus in Eindhoven, het vroegere‘NatLab’, is daar een goed voorbeeldvan. Op een dag hebben we daarletterlijk de hekken en beveiligingweggehaald en er een open innova-tie campus van gemaakt. Tien jaargeleden zat er één bedrijf, Philips.Nu zitten er meer dan honderdbedrijven die elkaar inspireren.”

En zo denkt Shell er ook over?Jaco: “Geen enkele onderneming kanzelf alle producten en technologieënontwikkelen die nodig zijn om degrote wereldvraagstukken op te

lossen, zoals de groeiende wereld-vraag naar energie. Om de ontwik-keling van nieuwe concepten teversnellen, moet je kennis uitwisselenen samenwerkingsverbanden aangaan. Ook buiten je eigen bedrijfstak.Zo verwelkomt Shell bijvoorbeeldook creatieve ideeën uit de lucht- enruimtevaartindustrie. Ideeën diewemet kleine aanpassingen somsook kunnen gebruiken voor de olie-en gasindustrie.Waarom zelf ietsuitvinden als iemand anders al eenperfecte oplossing voor je probleemheeft gevonden?

Wat is, behalve het feit dat julliebeiden 100 jaar research vieren, delink tussen Philips en Shell?Jaco: “Shell en Philips kunnen veelvan elkaar leren van de manierwaarop we open innovatie toepas-

sen. Philips is bijvoorbeeld erg sterkin het aangaan van samenwerkings-verbanden met universiteiten,research laboratoria en kleinebedrijven. Shell heeft op zijn beurthet GameChanger-programma, datfinanciële steun biedt aan vernieu-wende concepten van origineledenkers. Simpel gezegd houdenwe regelmatig brainstormsessies,waarbij de één de ander vraagt: hoeheb jij dat nu aangepakt?”

John: “Ook trekken we samen op inJet-Net, het Jongeren en TechnologieNetwerk Nederland, met als doelom havo/vwo-leerlingen voor tech-niek te interesseren. En we werkensamen mee aan GreenTech, een uit-vinderswedstrijd voor scholieren optv. Kortom, investeren in de talentenvan morgen.”

DIT IS EEN UITGAVE VAN METRO CUSTOM PUBLISHING4

Shell is niet het enige bedrijf dat zich met hart en hoofd inzet voor openinnovatie. Ook Philips deelt deze vooruitstrevende blik op vernieuwing.En alsof toeval niet bestaat, viert ook Philips Research dit jaar zijn 100-jarigjubileum. Philips’ John Bell, Vice President Strategy & Partnerships, enShell’s Jaco Fok, General Manager Open Innovation vertellen.

HetMauritshuis in Den Haag heeftnog maar net een flinke verbouwingachter de rug. Afgelopen juni is hetmuseum twee keer zo groot gewor-den. Een vernieuwing, mede moge-lijk gemaakt door hoofdsponsorShell. Een partnerschap dat verdergaat dan financiële bijdrage alleen.Ook inhoudelijk werkt de energie-maatschappij nauw samenmet hetmuseummet topstukken uit deGouden Eeuw. Net als eerder bij hetVan GoghMuseum analyseert hetShell Technology Centre Amsterdamverfmonsters om nieuwe inzichtenop te doen over de werkwijze vanonze Hollandse Meesters.Onderzoekers van Shell en restau-ratoren van het Mauritshuis zittenletterlijk naast elkaar om een ant-woord te vinden op vragen als ‘hoemengde de schilder zijn kleuren?’en ‘welke pigmenten vinden weerin terug?’. De details die zij nuvergaren, zijn met een optischemicroscoop onmogelijk te achter-

halen. Informatie die van belang isvoor restauratoren, maar die ookhelpt bij de precieze datering van eenschilderij. En bij twijfel kan dit hel-pen de authenticiteit vast te stellen.

Mysterieuze grijze waasEerder dit jaar werkten Shell enMauritshuis samen bij onderzoeknaar de restauratie van de wand-en plafondschilderingen van deItaliaanse schilder Pellegrini in deGouden Zaal van het Mauritshuis.Een onverwacht probleem rondomde zogenoemde ‘mysterieuze grijzewaas’ heeft tot bijzondere resultatengeleid. Na vernisafname bleek er een

grauwe waas over de schilderingente zitten. Met hulp van geavanceerdechemische analysetechnieken vanShell kon de samenstelling van diewaas achterhaald worden, zodatdeze met de juiste middelen veiligverwijderd kon worden. Shell-microscopen gaan de komendejaren verder minuscule verfmon-sters uit het werk van Jan Steenanalyseren. Een schilder van wiehet Mauritshuis vijftien schilderijenin zijn collectie heeft hangen, maarwaarvan nog veel onbekend is. Deinzichten die daaruit voorkomenzullen worden gedeeld met specialis-ten, maar ook met het grote publiek.

Een mooi voorbeeld van de toepasbaarheid van innovaties van Shell in anderesectoren is de samenwerking met het Mauritshuis op het gebied van weten-schappelijk onderzoek van schilderijen. Researchers van Shell onderzoekenmomenteel de werken van Jan Steen en tijdgenoten om het mysterie van de‘Oude Meesters’ te ontrafelen.

Meer weten? Bekijk het werk van Mauritshuis restaurator CarolPottasch aan de Pellegrini’s of van Sabrina Meloni aan Jan Steen schil-derijen. Op deze websites kun je precies zien hoe dat microscopischeonderzoek naar het werk van oude meesters eraan toegaat:www.shell.nl/amsterdam en http://www.mauritshuis.nl/nl-nl/verdiep/restauratie-en-onderzoek/jan-steen-onderzoek.

‘Oude Meesters’ onder deloep van Shell-onderzoekers

Shell en Philipsinvesteren samen inhet talent van morgen

Ooit gehoord van LNG? Shellziet dit ‘liquefied natural gas’als een alternatieve brandstofvan de toekomst voor vervoerover weg en water. Wat hetis? Nina Liem van Shell legtuit: “LNG is niet meer daneen manier om aardgas, deschoonste variant van alle fos-siele brandstoffen, makkelijkeren in grotere hoeveelhedennaar afnemers te vervoeren.Dat gebeurde altijd via pijplei-dingen. Maar door het aardgasaf te koelen tot -162 gradenCelsius wordt het vloeibaar enkun je het ook in goed geïso-leerde tanks vervoeren.” Kijkop www.shell.nl/amsterdamnaar haar hele uitleg.

DIT IS EEN UITGAVE VAN METRO CUSTOM PUBLISHING 5

Het idee“Festivalbezoekers zijn sloddervossen. Eén opde vier laat zijn tent achter op het festivalterrein.Materiaal dat na afloop eerst verzameld en danvernietigd moet worden. Te veel gedoe en verrevan duurzaam. En dus gingen we op zoek naareen gemakkelijkere, goedkopere en vooralminder milieubelastende manier van kamperen.Aanvankelijk speelden we met het idee van eenbiologisch afbreekbare tent voor eenmalig gebruik.Voordeel is dat je die tenten kunt composteren.Nadeel is dat ze vrij duur zijn. Waarschijnlijkte duur voor de typische festivalganger die danliever voor een paar tientjes een ‘wegwerptent’ bijkoopt. Een goedkopere, eveneens te recyclen tentvan regulier plastic bleek een betere optie.Behalve de materiaalkeuze is het concept achterONE NIGHTS TENT verder intact gebleven.Mensen bestellen online een tent, waarna dezeklaar ligt bij onze festivalpartners. Als je wilt, magje ‘m na gebruik laten liggen. Wij zorgen ervoordat alles netjes gerecycled wordt. Maar lever je detent weer in, dan krijg je direct het statiegeld terugdat bij de prijs is inbegrepen.Mocht je hem toch mee willen dragen, of zelfsmee naar huis willen nemen: ONE NIGHTSTENT producten wegen de helft tot een tiende vanvergelijkbare modellen. Het is een tunnelmodel enkost een paar minuten om op te zetten.Hoe het concept zich naar de praktijk vertaalt,zal deze zomer blijken tijdens Down the RabbitHole en Lowlands – de eerste festivals waar we deONE NIGHTS TENT introduceren. Ook zijn weonlangs gestart met luchtbed PSSSH! En werkenwe aan een complete kampeeruitrusting uit het-zelfde materiaal.”

ONE NIGHTS TENT is opgericht door

Devin Malone (31) uit Anchorage,

Alaska. Hij startte zijn eerste bedrijf op

8-jarige leeftijd en woonde in Thailand,

Bolivia en verschillende delen van de

VS. In 2009 belandde hij in Nederland,

waar hij zijn MSc Industrial Ecology

afrondde aan de Universiteit van Leiden

en TU Delft. Sinds eind 2013 is hij

fulltime bezig met ONE NIGHTS TENT.

“Festivalbezoekers laten vaakhun tent achter. Daar moestiets op verzonnen worden.”Devin Malone, oprichter ONE NIGHTS TENT

Jaco Fok,General Manager Open Innovation:“ONE NIGHTS TENT was één van de finalisten van Shell LiveWIRE; een internationaalShell-programma dat innovatieve ondernemers helpt met de ontwikkeling van hunbedrijf. ONE NIGHTS TENT valt op doordat ze een oplossing bieden voor een grootmilieutechnisch probleem. Ook richten ze zich op een jonge doelgroep, die open staatvoor innovaties. Bovendien zijn de tenten slechts een startpunt. ONE NIGHTS TENTkan niet alleen uitbreiden naar andere markten dan festivals, ze kunnen tevens hunassortiment kampeerspullen uitbreiden.”

Feiten en cijfersAlleen al in Nederland verwachtShell de komende jaren honderdenmiljoenen euro per jaar te investerenin onderzoek en ontwikkeling. Eengroot deel hiervan zal worden besteedin technologiecentra in Amsterdamen Rijswijk._ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

DIT IS EEN UITGAVE VAN METRO CUSTOM PUBLISHING6

Ruimtevaart en de olie- engasindustrie. Je zou zeggen datdie twee niet veel gemeen hebben…“Dat denken meer mensen. Maarzij vergissen zich. Een raket die deruimte in gaat, of een pijpleiding dieop de bodem van de oceaan wordtingezet, hebben één gemene deler: zemogen niet stuk gaan. Gebeurt dattoch, dan kun je niet, zoals bij eenauto, een monteur langs sturen omhet probleem te fiksen. Op de zeebo-dem of in de ruimte zijn nu eenmaalgeen garages. Voordat je materiaalinzet in die extreme omstandighe-den, moet je er dus blind op kunnenvertrouwen. Pijpleidingen voor deolie- en gaswinning op grote dieptemoeten bijvoorbeeld bestand zijntegen zout, roest, water, druk enextreem lage temperaturen.”

Die buizen en raketten moeten duseigenlijk zo goed als onderhouds-vrij zijn?“Liefst wel ja. Neem ESA’s kometen-

jager Rosetta. Na een reis van bijnatien jaar en een winterslaap van 957dagenmaakt dit ruimteschip zich opom later dit jaar haar speciale lan-dingsrobot op een komeet te zetten.Ongelooflijk spannend, want doet-iestraks ook waarvoor hij al die jarengeleden ontworpen is? Is er onderwegniets kapot gegaan? Vooralsnog zietalles er goed uit. Dat alleen is al eenprestatie van formaat. Het is alsof jeeen auto koopt, er tien jaar zonderonderhoud op te plegen in rondrijdt,en er op de laatste dag mee gaat racenop het racecircuit Zandvoort.”

Met andere woorden, de olie- engasindustrie en de ruimtevaartkunnen nog wat van elkaar leren?“Exact. Technologieën ontwikkeldvoor de ruimtevaart zijn ook interes-sant voor de olie- en gasindustrie enover en weer. Zo hebben we onlangsom een apparaat te ontwikkeld dathet mogelijk maakt om naar roest-plekken te speuren onder verf- of

isolatielagen. Ook zijn we bezig meteen systeem waarmee je op afstandonderhoud kan plegen. Robots, dieje aanstuurt vanuit kantoor, gaan deruimte of diepzee in om reparatiesuit te voeren. Een 3D-bril en specialehandschoenen zorgen ervoor dat jeprecies ziet én voelt wat je aan hetdoen bent tijdens het op afstandgestuurde onderhoudswerk.”

Waarom delen jullie al die kenniszomaar met bedrijven zoals Shell?“Shell is slim bezig. Net als hetEuropean Space Agency investerenzij veel in open innovatie. Ze wisse-len kennis uit met andere bedrijvenen industrieën, zodat uiteindelijkiedereen er beter van wordt. Wantwaarommiljoenen euro’s investerenin iets wat een ander al ontwikkeldheeft? Beter help je elkaar en gebruikje het geld dat je daarmee bespaartvoor het ondersteunen van innova-tieve start-ups.”

Frank Salzgeber werkt bij het European Space Agency. Hij is daar hoofd van

het Technology Transfer Programme. Zijn missie: high tech innovaties vanuit

de ruimtevaartindustrie delen met onder andere de olie- en gasindustrie ter

bevordering van de Europese economie.

Wat de ruimtevaart en de olie- en gasindustrie van elkaar kunnen leren

“Je moet blind op je materiaalkunnen vertrouwen”

Veilig overstekenop volle zeeAmpelmann is de naam van een in Nederland

ontwikkelde machine die het mogelijk maakt om ook

bij ruw weer op zee veilig over te stappen van een schip op een boorplatform of

windmolen. Bedenker Jan van der Tempel (40) vertelt over hoe zijn ‘kroegidee’

uitgroeide tot een wereldwijd opererend bedrijf met meer dan 250 man in dienst.

In Berlijn, aan het bier op een terras, beleefde Jan van der Tempelzijn Eureka-moment. Op de conferentie die de ingenieur evendaarvoor had bezocht, werd gesproken over het overstappen vaneen schip op een boorplatform of windmolen. Dat wil er nogwel eens wild aan toe gaan. Zeker bij ruw weer. Het hoogtever-schil, de klotsende golven; zo makkelijk als de straat overstekenis het niet. Maar dat zou het wel kunnen worden, aldus Jan dieon the spot een plan bedacht voor een platform op hydraulischezuilen. Zelfs de naam voor zijn bedrijf deed hij op in Berlijn:‘Ampelmann’, naar het Duitse verkeerslichtmannetje.Destijds, in de zomer van 2002, bestond zijn idee alleen nogop papier. Desondanks werd Jan’s Ei van Columbus – inwezen een vliegtuigsimulator op een boot, omhoog gehoudendoor zes hydraulische poten - direct goed ontvangen. “Eenelegante oplossing voor een serieus probleem”, aldus deoffshore ingenieur. “De machine volgt de bewegingen vanhet schip en beweegt automatisch in tegengestelde richting,zodat de Ampelmann stilstaat ten opzichte van de zeebodem.Een op het schip gemonteerde, uitschuifbare loopbrug zorgtervoor dat personeel veilig kan oversteken.”

Flink pionierenDe ontstaansgeschiedenis van Ampelmann leest als eenjongensboek. De eerste jaren, nog vóór de uiteindelijke startin 2008, was het vooral flink pionieren. “Het hebben van een

innovatief idee is slechts stap één. Daarna moet je aan de bakom zo snel mogelijk een prototype te ontwikkelen. YES!Delft,het incubatieprogramma van de TU Delft, heeft ons hierbijenorm geholpen. Zij hielpen ons een kansrijk business modelte ontwikkelen en onze eerste klanten werven.” “Uit dietijd stamt ook ons eerste contact met Shell”, gaat hij verder.“Dankzij financiële bijdragen van zowel Shell als TU Delfthebben we in 2007 ons eerste prototype gebouwd. De basisdaarvoor: een bootje dat we via Marktplaats op de kop haddengetikt. December dat jaar maakten we onze eerste, veilige over-steek van een schip op een windmolen bij IJmuiden. Het beginvan een wereldwijd opererend bedrijf met nu 250 man perso-neel. Inmiddels staat de teller op 602.350 veilige transfers.”

Vloot ieder jaar verdubbeldDat A-type, waarvan momenteel dertig systemen in bedrijfzijn, is nog altijd Ampelmann’s basismodel. Maar naast perso-nen richt Ampelmann zich sinds 2012 ook op het vervoer vangoederen. Hun nieuwe E-type kan tot honderd ton aan ladingoverhevelen. En binnenkort breiden ze hun vloot uit met eensysteem, waarmee je voortaan ook LNG (vloeibaar aardgas)van een schip naar offshore installaties kunt pompen.“De zaken gaan goed”, stelt Jan. “Sinds 2008 is onze vlootieder jaar verdubbeld. De grootste uitdaging nu is om te zor-gen dat ons bedrijf niet omvalt vanwege de enorme groei.”

DIT IS EEN UITGAVE VAN METRO CUSTOM PUBLISHING 7

Het idee“Seismisch onderzoek wordt gedreven door devraag naar olie en gas. Als nu bestaande veldenuitgeput raken, moeten nieuwe voorraden wordengevonden. Een kostbare, maar uiterst belangrijkezoektocht. Want zomaar ergens lukraak gaanboren heeft natuurlijk geen zin. In opdrachtvan oliemaatschappijen brengen wij dus eerstde zeebodem in kaart. Allereerst om olie en gaste vinden. Maar ook steeds vaker om velden teontwikkelen en tijdens de productie, omdat je uitseismische plaatjes kunt zien wat er met de olie engas gebeurt terwijl het veld in productie is.Traditioneel bestond seismiek op zee uit eenschip met een meetkabel erachter. Eens in de tienseconden stuurt een airgun een schokgolf hetwater in. De golf bereikt de zeebodem en (evenlater) de onderliggende lagen. De weerkaatsingenworden opgevangen door een serie onderwater-microfoons, waardoor je een tweedimensionaledwarsdoorsnede van de aarde krijgt.Wanneer je meerdere kabels achter zo’n schiplegt, en tegelijk meer boten inzet, krijg je heel veeldoorsneden naast elkaar. Dat is de 3D-variant.Herhaal je die meting in de tijd, dan voeg je daarnog een vierde dimensie aan toe. Je ziet dan bij-voorbeeld de richting van de olie en gasstroom enwaar je de putten het best kunt slaan.Magseis heeft een technologie ontwikkeld, waarbijje zo’n oceaanbodemkabel in veel grotere lengtenkunt inzetten dan voorheen mogelijk was. Daarbijmoet je denken aan zo’n honderd kilometerkabel. Geïntegreerd in een kabel zitten zwermenautonoom opererende ‘onderwaterrobots’ diekilometers diep naar de oceaanbodem duiken omdaar een netwerk van sensoren neer te leggen. Ditkan veel sneller dan bij bestaand materiaal, wat deklant – oliemaatschappijen dus – ook een enormekostenbesparing oplevert.”

Ivar Gimse (56) studeerde in 1983 af aan de

Universiteit van Oslo in Geofysica. De Noor

heeft meer dan 30 jaar ervaring in seismisch

onderzoek van de oceaanbodem. In 2009

werd hij CEO bij Magseis. Een jong bedrijf dat,

met hulp van Shell Technology Ventures, een

systeem ontwikkelde, waarmee je olievelden -

diep verbogen in de oceaanbodem - nog beter

en kostenefficiënter in kaart kan brengen.

“Zwermen autonoom opererende‘onderwaterrobots’ duiken kilo-meters diep naar de oceaanbodem”Ivar Gimse, CEO Magseis

Geert van de Wouw,Manager Shell Technology Ventures:“Seismische technologie ligt aan de basis van ons bedrijf. We zijn continue op zoeknaar innovatieve oplossingen in geofysische diensten en technologieën die ons beterinzicht geven in olie- en gasreservoirs. Het door Magseis ontwikkelde MASS-systeemkan uitgroeien tot een wijdverspreide, kosteneffectieve en veilige technologie voor hetdoen van seismisch onderzoek op de zeebodem. Het stelt ons in staat om niet alleenonze exploratie te verbeteren, maar ook om onze productie van het olie- of gasveld teoptimaliseren- zowel exploratie, ontwikkeling en exploitatieproductie van nieuwe olie-en gasvoorraden. Om die reden hebben we geïnvesteerd in dit innovatieve idee.”

Feiten en cijfersIn 2011 startte Shell in Qatar dereusachtige Pearl GTL-fabriek,’s werelds grootste fabriek voorhet omzetten van aardgas inschonere vloeistoffen. De fabriekproduceert een scala aan producten,waaronder kerosine voor vliegtuigenen GTL Fuel voor (vracht-)auto’s enschepen met dieselmotoren. Maarook grondstoffen voor zeep, kunst-stoffen en smeeroliën.

LET’S GO.

Hoe zit dat? Hoe werkt het? Hoe komt dit? Waarom? De nieuwsgierigheid als van een kind helpt mede-werkers van Shell Technology Centre Amsterdam elke dag weer en heeft ons vele innovaties gebracht.Ons toponderzoekscentrum viert dit jaar zijn honderdjarig bestaan.Ruim duizend collega’s vragen zich voortdurend af waar we de energie van morgen vandaan halen.Ideeën tot realiteit brengen. Dat is wat we hier elke dag doen.Met elkaar en met onderzoekers van andereorganisaties. Met slimme, creatieve mensen. Daarom stimuleren we op tal van manieren de interesse vankinderen voor techniek. Omdat we willen dat ook de jeugd met energie vooruit kan in dit mooie vak.Een greep uit de schatkist van technologische hoogstandjes staat nu ook op ons web.Ga naar shell.nl

NIEUWSGIERIGHEID BRENGTONS AL100 JAAR VERDER.