Auteursrecht en Creative Commons

Auteur: André Manssen – www.manssen.nl - P a g i n a | 1

Zomaar afbeeldingen kopiëren van het internet. Mag dat?

Over Auteursrecht en Creative Commons

door André Manssen

Enige tijd geleden was ik op een verjaardagsfeestje. Ik raakte aan de

praat met een leerkracht. Het gesprek ging o.m. over het maken van

werkstukjes en spreekbeurten door leerlingen en het hiervoor

schaamteloos kopiëren van plaatjes en foto’s uit 'Google Afbeeldingen'.

Ik probeerde hem uit te leggen dat je zomaar geen teksten, plaatjes en

foto’s van het internet mag (her)gebruiken, omdat daar auteursrecht op

zit, tenzij ...

Toen mijn leerlingen een werkstuk moesten maken op de pc, heb ik het hele

'verhaal' rond copyright en auteursrechten proberen uit te leggen. Ik heb

voorbeelden gegeven hoe ze legaal plaatjes en foto’s konden gebruiken en waar

ze die konden vinden. Er werd driftig 'ja' geknikt, maar vooral werd er wazig

gekeken met een blik van "waar maak je je druk om". M’n verhaal had

uiteindelijk dus weinig effect. Eenmaal begonnen met de werkstukken, werd er

druk gebruik gemaakt van 'Google afbeeldingen' …

Mijn ervaring is dus, dat leerlingen bij het maken van werkstukken en

spreekbeurten klakkeloos allerlei afbeeldingen van het internet kopiëren en in

hun werkstuk of Powerpoint plakken. Vaak denken ze dat je zomaar alles wat op

het internet te vinden is, kunt kopiëren en gebruiken. Naar mijn idee geldt dat

ook voor veel leerkrachten die allerlei prachtige afbeeldingen van het internet

plukken om te gebruiken in hun digibordlessen. Nu is dat niet zo’n probleem als

die werkstukjes, PowerPoints en digibordlessen alleen in de klas worden

gebruikt. Maar als die werkstukken, Powerpoints en digibordlessen openbaar

worden gemaakt via bijvoorbeeld het internet wordt het een heel ander verhaal.

Vaak worden de 'PowerPoint'-presentaties en werkstukjes van leerlingen online

gezet. Leuk voor familie, vriendjes en voor opa en oma in Australië.

Leerkrachten delen een mooie digibordles online met collega's. Maar de hele

wereld kan deze 'producten' zien. Staan er dan afbeeldingen in die bijvoorbeeld

Auteursrecht en Creative Commons

Auteur: André Manssen – www.manssen.nl - P a g i n a | 2

via 'Google afbeeldingen' zijn verkregen, dan loop je tegen de 'copyright' of

beter gezegd het 'auteursrecht' aan.

Het Auteursrecht geldt ook op het internet

In Nederland hebben we te maken met de Auteurswet. In deze Auteurswet wordt

het auteursrecht geregeld.

Art. 1 van deze wet zegt:

"Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker van een werk van

letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit

openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de

wet gesteld.1)"

Kortom: op alles wat je op het internet vindt – tekst, afbeeldingen, foto’s,

filmpjes, muziek, e.d. – rust auteursrecht (copyright). Je mag dit materiaal in

principe alleen voor eigen gebruik kopiëren. Zodra je materiaal van anderen gaat

hergebruiken, bijvoorbeeld op de website van de school, jouw klassenweblog of

in een digibordles of ander digitaal lesmateriaal dat je met anderen wilt delen en

derhalve ergens op het internet zet, zit je fout.

Als je dit materiaal wilt (her)gebruiken moet je de – liefst schriftelijke –

toestemming hebben van de maker. Het verkrijgen van die schriftelijke

toestemming is vaak lastig en tijdrovend. Er is echter een veel en veel betere

manier…

Creative Commons

Toestemming van een auteur heb je niet nodig als hij/zij expliciet aangeeft

(bijvoorbeeld op zijn/haar website) dat je de afbeeldingen gratis kunt gebruiken

of dat je het materiaal – onder bepaalde voorwaarden – mag (her)gebruiken. In

het laatste geval publiceert de betreffende auteur het materiaal onder een

'Creative Commons Licentie2)'.

Auteursrecht en Creative Commons

Auteur: André Manssen – www.manssen.nl - P a g i n a | 3

'Creative Commons' biedt auteurs, kunstenaars, wetenschappers, docenten en

alle andere creatieve makers de vrijheid om op een flexibele manier met hun

auteursrechten om te gaan.

In totaal zijn er zes Nederlandstalige Creative Commons licenties om uit te

kiezen. Ze zijn samengesteld uit de vier hieronder genoemde 'voorwaarden'3).

Daarnaast bestaat er ook nog de CC0 (cc-Zero) verklaring. Deze kan een auteur

gebruiken als hij/zij volledig afstand van zijn/haar auteursrecht wil doen.

1. Naamsvermelding. De auteur staat anderen toe om het werk waar hij/zij

auteursrecht op heeft te kopiëren, distribueren, vertonen, en op te

voeren, en om afgeleid materiaal te maken dat op zijn/haar werk

gebaseerd is – maar uitsluitend als hij/zij vermeld wordt als maker.

2. Niet-commercieel. Anderen mogen het werk kopiëren, vertonen,

distribueren en opvoeren, alsmede materiaal wat op het werk van de

auteur is gebaseerd, mits niet voor commerciële doeleinden.

3. Geen Afgeleide Werken. Anderen mogen het werk kopiëren, distribueren,

vertonen en opvoeren mits het werk in de originele staat blijft. Het is niet

toegestaan dat anderen het werk gebruiken als basis voor nieuw

materiaal.

4. Gelijk Delen. De auteur staat anderen toe om van het werk afgeleid

materiaal te maken onder de voorwaarde dat je het onder dezelfde

licentie vrijgeeft als het originele werk.

Kortom: Met een Creative Commons licentie behoudt de maker al zijn rechten,

maar geeft aan anderen toestemming om zijn/haar werk te verspreiden, met

anderen te delen of bij sommige licenties ook om het werk te bewerken. Het

aanbieden van het werk onder een Creative Commons licentie betekent niet dat

de maker ervan de auteursrechten opgeeft. Het betekent dat hij/zij ervoor kiest

om, aan wie er maar gebruik van wil maken, op voorhand bepaalde

gebruiksrechten te verlenen, waarvoor die gebruiker anders expliciet

toestemming aan de auteur zou moeten vragen3).

Auteursrecht en Creative Commons

Auteur: André Manssen – www.manssen.nl - P a g i n a | 4

Hoe vind je 'Creative Commons'-afbeeldingen?

Op het internet zijn diverse zoekmachines te vinden om materiaal met een

'Creative Commons Licentie' te vinden.

CC Search

Deze zoekmachine zoekt op dertien verschillende websites w.o. 'Google

afbeeldingen' naar 'Creative Commons'-materiaal. Je moet wel zelf

controleren van welke licentie gebruikt wordt gemaakt.

URL: http://search.creativecommons.org/

Google Geavanceerd zoeken

Deze optie van 'Google afbeeldingen' is lastig te vinden. Ga naar 'Google

Afbeeldingen' en vul een zoekterm in. Klik op de knop 'zoeken' en er

verschijnen allerlei zoekresultaten. Rechtsboven op je scherm staat een

tandwieltje. Als je hier op klikt verschijnt er een klein schermpje. In dit

schermpje staat de optie "Geavanceerd zoeken". Klik hier op en je komt

in een nieuw scherm. De zoekterm die je eerder hebt ingevuld staat hier

al ingevuld. Scroll naar beneden. Links zie je "gebruiksrechten" staan met

daar achter een keuzescherm. Hier vind je het equivalent van de

hierboven genoemde Creative Commons Licenies.

URL: http://www.google.nl/advanced_search?hl=nl

Fedora

Fedora is ook een zoekmachine voor 'Creative Commons'-materiaal. Je

kunt hier de Creative Commons Licentie die je wilt gebruiken aangeven

via een keuzemenu.

URL: http://start.fedoraproject.org/

Flicker Storm

Hiermee kun je foto’s zoeken op de 'foto'-site Flickr. Door naast het

zoekschermpje op 'advanced' te klikken komt er een keuze menu met de

verschillende Creative Commons Licenties.

URL: http://www.zoo-m.com/flickr-storm/

Wylio – Free pictures for bloggers

Wil je de foto’s – die Wylio voor je heeft gevonden – gebruiken, dan moet

Auteursrecht en Creative Commons

Auteur: André Manssen – www.manssen.nl - P a g i n a | 5

je een gratis account aanmaken. Er is ook een betaalde 'premium versie'

die meer mogelijkheden biedt.

URL: http://www.wylio.com/

SpinXpress

Met deze zoekmachine kun je video's, 'audio'-materiaal en afbeeldingen

zoeken. Ook bij deze zoekmachine kun je aangeven welke licentie je

zoekt.

URL: http://spinxpress.com/getmedia

Behalve bovengenoemde zoekmachines zijn er ook een heleboel websites te

vinden met gratis afbeeldingen, geluid, muziek, e.d. Gewoon even zoeken op

Google. Gebruik als zoekterm zoiets als gratis (free) stockfoto's, gratis rechten

vrije afbeeldingen, creative commons, gratis afbeeldingen en plaatjes, enz. enz.

Bronvermelding

Als je afbeeldingen gebruikt met een Creative Commons Licentie moet je altijd

even controleren onder welke voorwaarden – bijvoorbeeld onder vermelding van

de naam van de maker – je de afbeeldingen mag gebruiken.

Wil je meer weten over Auteursrecht en Creative Commons, kijk dan eens op

Kennisnet.nl bij Auteursrecht digitale leermaterialen:

http://digitaalleermateriaal.kennisnet.nl/maken/auteursrecht

of op mijn op mijn Scoop.it! "Auteursrecht en Creative Commons":

http://www.scoop.it/t/auteursrechten-en-creative-commons

1) http://wetten.overheid.nl/BWBR0001886/geldigheidsdatum_01-06-2010

2) Meer over Creative Commons kun je lezen op

http://creativecommons.nl/licenties/uitleg/

3) Tekst door mij bewerkt. Originele tekst zie:

http://creativecommons.nl/licenties/uitleg/