Auteursrecht & Open Licenties in de onderwijspraktijk 16 december 2015 LISETTE KALSHOVEN (@LNKALSHOVEN / LK@KL.NL)

Planning10:00 - 10:10 Introductie & Planning

10:10 - 10:50 Auteursrecht & Open Licenties

10:50 - 11:00 Vragen & Discussie

11:00 - 11:05 Comfort break

11:05 - 11:50 Casussen & Opdrachten

11:50 - 12:00 Afronding, laatste vragen & discussie

“OER are teaching, learning, and research resources that reside in the public domain or have been released under an intellectual property license that permits their free use and re-purposing by others…” (Hewlett Foundation)

CC BY Kennisland

Auteursrecht & Open Licenties

SMK, Publiek Domein

Waarom praten we over auteursrecht?

SMK, Publiek Domein

• Door de digitalisering van de samenleving speelt auteursrecht een centrale rol in steeds meer delen van onze samenleving

• De auteursrechtelijke kaders hebben een grote invloed op onderwerpen zoals toegang tot kennis en cultuur, onderwijs en onderzoek en innovatie

• Wetgeving op het terrein van het auteursrecht tracht een balans tot stand te brengen tussen de belangen van makers (exclusieve rechten) en van de samenleving als geheel (uitzonderingen op de exclusieve rechten)

Balans van het auteursrecht

Auteursrecht

SMK, Publiek Domein

• alleen originele uitdrukkingen van ideeën zijn auteursrechtelijk beschermd

• ideeën niet

• feiten niet

• Europese Hooggerechtshof: “Authors own intellectual creation”/ “de eigen intellectuele schepping van de maker”

Waarop rust auteursrecht ?

• exclusieve recht van de maker voor het gebruik en distributie van het werk

• alleen originele uitdrukkingen of ideeën zijn auteursrechtelijk beschermd

• Het auteursrecht ontstaat automatisch (geen formaliteiten)

• is (ten dele) overdraagbaar

• Er kunnen meerdere auteurs/rechthebbende per werk zijn (co-auteurschap)

Hoofdaspecten

• Voor natuurlijke personen • 1 januari opeenvolgende dood laatstlevende auteur + 70 jaar

• voor bedrijven • 1 januari opeenvolgend 70 jaar na eerste publicatie

Duur van het auteursrecht

• Economische rechten (overdraagbaar) • reproductie

• openbaar maken

• Morele rechten (niet overdraagbaar) • naamsvermelding

• verminking

• openbaarmaking onder een andere naam

Structuur

• Citaatrecht

• Onderwijsexceptie

• Parodie

• Onderwijs- en erfgoedinstellingen (art. 15h) • Alleen in het fysieke gebouw

• Thuiskopie

Relevante uitzonderingen

Naburige rechten

SMK, Publiek Domein

• Exclusieve recht van uitvoerende kunstenaars en producenten op hun werk, bijvoorbeeld: • programma’s van de radio/televisie omroep

• fonogram (vastlegging van muziek)

• eerste fixatie van een film

• optreden, uitvoering

• Dan mogen de rechthebbenden beslissen over: • Of een uitvoering mag worden opgenomen

• Of een opname mag worden vermenigvuldigd en op de markt gebracht mag worden

• Of een opname mag worden uitgezonden of vertoond

• Let op: commercieel uitgebrachte fonogrammen mogen altijd uitgezonden worden mits er een billijke vergoeding wordt betaald

Hoofdaspecten

Duur van naburige rechten

gepubliceerd / gecommuniceerd naar het publiek

niet gepubliceerd / niet gecommuniceerd naar het publiek

Uitzendingen 50 jaar na communicatie 50 jaar na creatie

Fonogrammen 70 jaar na communicatie 50 jaar na creatie

Optreden op fonogram 70 jaar na communicatie 50 jaar na creatie

Andere optredens 50 jaar na communicatie 50 jaar na creatie

Databankenrecht

SMK, Publiek Domein

• Databank: een verzameling van werken, gegevens of andere zelfstandige elementen, systematisch of methodisch geordend, en afzonderlijk met elektronische middelen of anderszins toegankelijk

• 15 jaar bescherming na elke substantiële investering in tijd en/of geld

• beschermd tegen substantiële extractie zonder toestemming van de producent

• wanneer dit niet het normale gebruik van de databank is

• wanneer het over het rechtmatige belang van de producent gaat

Hoofdaspecten

Portretrecht

SMK, Publiek Domein

• Eigendomsrecht voor mensen in je werk

• Geldt voor alle herkenbare personen

• Het exclusieve recht van de geportretteerde op de eerste publicatie van een portret • portretten in opdracht moeten altijd toestemming krijgen

• niet in opdracht mag gepubliceerd worden, mits geen redelijk belang

• Recht verloopt 1 januari opvolgend 10 jaar na de dood van de geporteteerde

Hoofdaspecten

Rechthebbenden

CC BY 4.0, Kennisland

• De maker is in eerste instantie de rechthebbende van een werk

• Medewerkers verliezen hun auteursrecht aan werkgever • Alleen voor werken die gemaakt zijn in de tijd van de werkgever en en als

onderdeel van de werkomschrijving van de medewerker

• Freelancers, vrijwilligers, stagiairs behouden hun auteursrecht • Tenzij expliciet anders overeengekomen

• Fysiek bezit van een object betekent niet per se dat je ook de rechthebbende bent

• Verschillende (gestapelde) rechten kunnen bij verschillende rechthebbenden liggen

Rechthebbenden

Denk hierbij aan:

• Auteursrecht

• Naburige Rechten

• Databankenrechten

• Portretrecht

Auteursrecht en aanverwante rechten zijn stapelbaar

Hoeveel typen rechten herken je?

CC BY 4.0, Blender Foundation

Persoonsgegevens

SMK, Publiek Domein

Persoonsgegevens

• (in)direct herleidbaar naar een persoon • BSN - mag nooit gepubliceerd worden

• Bijzondere gegevens (geaardheid, ras, gezondheid,..)

• Erfelijke gegevens, tenzij voor wetenschap/statistiek

• Geldt niet voor overleden personen • herleidbaar naar nog levende personen

• Geanonimiseerde gegevens • Niemand mag in staat zijn om gegevens te combineren en te herleiden naar een

persoon.

• Uitdrukkelijk en intrekbaar (licensering niet mogelijk)

• Gerechtvaardigd belang (historische waarde) • impact = risico x ernst

• aard gegevens

• verwachting betrokkene

• proportioneel

Toestemming verkrijgen

Creative Commons

SMK, Publiek Domein

Waarom Creative Commons-licenties?

• Digitale tijdperk heeft de hoeveelheid auteursrechtelijk beschermde werken die er bijkomen enorm vergroot

• Deze worden vaak niet beheerd door collectieve beheersorganisaties

• Direct contact met rechthebbende niet altijd haalbaar en/of wenselijk

• Licenties zijn vaak niet begrijpelijk voor ‘normale mensen’

• Mondialisering & internet vraagt om universele licenties

naamsvermelding

gelijk delen

niet-commercieel

geen afgeleide werken

Creative Commons 0

publieke domein verklaring

Creative Commons-licenties

Compatibiliteitsmatrix

naamsvermelding

• geef aan wat de titel van het werk is

• geef aan wie de auteur is

• geef aan of het object gewijzigd is

• geef aan welke licentie van toepassing is (en link er naar toe - verplicht!)

• geef aan waar je het object vandaan hebt (en link ernaartoe)

“appropriate to the medium”

checklist naamsvermelding

Hoe naamsvermelding werkt

Uitsnede: Aster van Tilburg, royal palace in Marrakesh (CC BY-SA 4.0).

Vragen?

SMK, Publiek Domein

Comfort break

SMK, Publiek Domein

Casussen & Opdrachten

SMK, Publiek Domein

Leren

• Nieuwe manier van werken aanleren, vereist tijd en aandacht

• Maak het jezelf makkelijk:

• Kleine aanpassingen in je bestaande workflow vaak al genoeg

• Grote platforms gebruiken open licenties, maak er gebruik van

• Begin klein

• Vraag om hulp

De praktijk

Greep uit de platforms• wikipedia.org

• wikimedia.org

• YouTube.com

• flickr.com

• europeana.eu

• search.creativecommons.org

• ocw.tudelft.nl

• OERcommons.org

Waar willen jullie het over hebben?

SMK, Publiek Domein

Zoek een herbruikbare afbeelding van een miauwende kat

SMK, Publiek Domein

Zoek een herbruikbaar geluid van een miauwende kat

SMK, Publiek Domein

• neem aan dat alles auteursrechtelijk beschermd is, tenzij anders aangegeven.

• Begin met het zoeken naar open materiaal, dat werkt sneller dan teruggaan en vervangen.

• Hou je aan de voorwaarden van de licenties die je gebruikt en toepast (naamsvermelding!)

• Er zijn veel platforms die je helpen met het maken/gebruiken van open leermateriaal

• licenseer je werk bij voorkeur met CC-BY of CC BY-SA

• Veel plezier!

Take-aways:

Bedankt Kennisland maakt zich sterk voor een modern auteursrecht voor een moderne samenleving en adviseert organisaties in het delen van kennis en collecties.

Lisette Kalshoven (lk@kl.nl)

Deze presentatie is gelicenseerd onder een Creative Commons Naamsvermelding-licentie.