O f f i c i e e l o r g a a n v a n d e

Modelbouw Vereniging

Arnhem e.o.

25e jaargang, 2014, nr. 1

2

3

Modelbouw Vereniging Arnhem e.o. (opgericht 30 augustus 1983)

Clubgebouw: 1ste verdieping firma Maatwerk revalidatietechniek, Industriestraat 4, 6827 BD Arnhem Clubavonden: iedere dinsdag van 18.30 - 22.00 uur

Bestuurssamenstelling: voorzitter: Jitse Kaspers, tel. 0049.2822 9814190, kaslok423@hotmail.com secretaris: Rob Broekman, Bakenbergseweg 26, 6814 MJ Arnhem, 026-4455697 of 06-20142387, r.broekman@chello.nl 2de secretaris: Jan Hendriks, 06-20545996, j.hendriks107@upcmail.nl penningmeester: Jan Verlangen, 0316-333912 lid: Chris Rijnaarts, 0316-265653, bellefleur07@hotmail.com

Contributie: € 120,00 per jaar, te voldoen op NL61 INGB 0002 7551 77 van de Modelbouwvereniging Arnhem e.o.

NMF: De MVA is aangesloten bij de

Nederlandse Modelspoor Federatie; www.nmf.nl

officieel cluborgaan

Redactie: Hans van de Ven, Hoensbroekstraat 114, 6845 DP Arnhem, 06-51052631, zijspoor@mva.nu Advertentiesecretariaat: Bert Pas, Wilgenlaan 32, 6841 AR Arnhem, 026-3217578, bertpas@hotmail.com De redactie behoudt zich het recht voor om artikelen te weigeren of in te korten. De redactie kan geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de juistheid van de ingezonden artikelen.

Overname van/uit artikelen gráág, maar alleen met vermelding van schrijver en bron en ná toestemming van de redactie.

Inleveren van je bijdrage(n) voor Zijspoor 2014-2 kan tot 13 mei a.s. bij de redactie.

Het volgende Zijspoor komt 27 mei a.s. uit.

Website: www.mva.nu, webmaster: Jan Lourens, janlourens@planet.nl Twitter: https://twitter.com/MVAeo, twittermaster: Lennart Visser Bibliotheek: Carlo Hellegers, op de verenigingsavonden

4

IN DIT NUMMER

Colofon ----------------------------------------- 3 Van de redactie ------------------------------ 4 Van de voorzitter ---------------------------- 7 Willem blijft plakken ------------------------- 8 In het wijnkistje ------------------------------- 9 Als een spin in het web ------------------ 11 Groeten uit Zwitserland deel 3 --------- 12 Waterschappen ---------------------------- 14 Groeten uit Modelland -------------------- 17 Carlo spot oud-Nijmegen ---------------- 19 Bahnstrecke wurde ausgebaut --------- 22 Update Baanzicht-N ---------------------- 24 Nieuwspas ---------------------------------- 27 Monument in Zutphen -------------------- 30 Opgravingen bij de MVA ----------------- 32 Station Güglingen deel 1 ---------------- 33 Geluidsoverlast ---------------------------- 35 Friedhof -------------------------------------- 36 Uit d'oude doos ---------------------------- 38 Agenda --------------------------------------- 40 Kathedraal deel 2 -------------------------- 41 Omroepberichten -------------------------- 42

van

de

REDACTIE

zijspoor? Werd dat laatste nummer van ons Zijspoor nou op een zijspoor gerangeerd? Op de aange-kondigde leesavond was er geen verse editie te verkrijgen. De prachtige printer van Maat-werk vertoonde kuren en de direct opgetrommelde monteur kreeg het probleem niet binnen twee dagen verholpen! Een kapotte transporteurmotor moest worden vervangen. Maar zodra de machine weer aan de praat was geholpen stuurde Roland Oudejan me een opgelucht mailtje en een week later lag een dikke, glanzende stapel clubbladen op ons te wachten.

Tot mijn grote plezier krijg ik van steeds meer kanten complimenten. Meerdere clubavonden word ik aangeschoten door enthousiaste lezers. Jitse mailde: "YES Hans, you did't again! Bedankt voor dit leesplezier en het mooiste modelspoor- en verenigingsmagazine!" Dank jullie wel! Het geeft genoeg energie om te blijven werken aan gevarieerde Zijsporen.

nieten Op de laatste clubavond van 2013 was het weer tijd voor de jaarlijkse verloting. Doordat Cor-

rie alleen op de achtergrond hulp kon bieden

was interim-barvrouw Marianne loterijassis-tente van dienst. Het rechtergedeelte van De Spoorbiels was weer helemaal vrijgemaakt voor de bijzonder rijk gevulde prijzentafels. Geurkaarsen, kandelaars met kaarsen, kaarsen, ragout, pasteitjes, port, rode wijn, Spätlese, chocoladekransjes, bockworst, kersenbonbons, assorti bier Hertog Jan, amaryllis, Belgische bonbons, boerenlever-worst, rookworst, kistjes mandarijnen, kist-jes appels, bier met glas. En dan nog schenkingen van Rubberrol, John de Zwart, Bert Pas, Jitse Kaspers en Martien Beumer. Zelfs een heuse ICE-muis werd verloot. In totaal 100 prijzen!

Op de foto hierboven een aantal van mijn "nieten". Maar ik kan je verzekeren dat ik thuis enthousiast werd binnengehaald en de gewonnen prijzen zeer in de smaak vielen. De kaars in de zilveren standaard brandt tegenwoordig dagelijks romantisch tijdens onze avondmaaltijd. En volgens welingelich-te bronnen krijgt Theo meermalen per week een gezonde vruchtenshake, die met zijn

Tomado-blender is gemaakt. Maar in feite waren alle aanwezigen winnaars, omdat we er

5

samen weer een heerlijk ontspannen sfeertje bij wisten te maken. Er zijn twee prijzen niet opgehaald. Een mooi beginnetje voor de volgende verloting! Ik kan niet wachten.

Lost & Found Blindenstokken, OV-kaarten, jassen, knuffels, rolstoelen, een zak wiet (ter grootte van een volle supermarkttas), fietsen, mobieltjes, ringen, jassen, weekendtassen (met waterflesjes, wijn, halfvolle flessen wodka), rugzakken (idem), paspoorten, bankpasjes, portemonnees, een revolver met een afgezaagde loop, nepgeld, échte dollars, een kwartviool (kleine maat voor een kind), handdoeken, natte zwembroeken, een eerste communiejurkje, autosleutels en nog 73.487 andere voorwerpen vormen ieder jaar weer de "buit" van gevonden voorwer-pen. Afgelopen december werden op perron 2 van Amster-dam Centraal twee dagen lang in pop-upstore "Lost & Found" veel van deze voorwerpen verkocht. Opbrengst voor Stichting Natuur en Milieu. Het kunstbeen en andere bijzon-dere artikelen bleven achter in het rariteitenkabinet van NS.

Spoorweggevel Zwolle Een weekendje Zwolle, heerlijk. Prachtige stad, die ik ieder-een kan aanbevelen. En kijk nou eens! Als je je ooit hebt afgevraagd waar de voorgangers van de NS al hun spullen lieten maken: nou, hier dus. Midden in het oude stadscen-trum staat de "Factory der Nederlandse Staats- en Centraal Spoorwegen". Kunnen ze hier die Fyra's niet even oplap-pen?

dit nummer Natuurlijk, jullie kunnen zelf bladeren en lezen. Maar ik geef toch graag een paar tips voor dit Zijspoor. Martien leverde met zijn draaischijf deze keer een wel heel bijzondere aflevering; zie pagina 9. Doen, zou ik zeggen! Zelfs de snor van Jan is nu op internet te vinden. Kijk maar op de bladzijdes 14 en 15. Tussen mei 2012 en februari 2013 bezocht en beschreef ik onze vier banen voor het eerst. Hoogste tijd dus voor een nieuwe ronde om te bezien wat de vorderingen zijn. Om te beginnen weer bij de N-baan; blz 24-26. Maar op pagina 36 krijgt ook een hoekje van de Märklinbaan aandacht.

En ik, zei de gek, ja, dit ben ík toch, in de Volkskrant??? Wie kan hier nou anders mee be-doeld zijn? Op leeftijd, erg consciëntieus, een tikkie eigenwijs. Ja, dat kan niet missen, een schoolmeester die ons MVA-clubblad maakt, dat is beslist

6

Informatie: info@arosat.nl Telefoon: 026 - 4953674 Mobiel: 06 - 29355986 De specialist in digitale satellietapparatuur Wij leveren alle bekende merken satellietontvangers, onder andere Dreambox, Homecast, Topfield, Philips, Maxdigital, XTrend, VU+, M7, Rebox, SAB, Denson, etc. Tevens allerlei accessoires zoals Triax schotels, LNB’s, muurbeugels, dubbel afgeschermde coaxkabel, scartkabels, diseqc motoren, CI-modules en de smartcard van CanalDigitaal. Bel voor vrijblijvende informatie of bezoek onze website. Arosat Esperantostraat 1 6991 CK Rheden

Autobedrijf Scheers bv

Uitmaat 9 6987 ER Giesbeek 0313-632242

www.autobedrijfscheers.nl

Wij doen alles voor uw auto!

7

Beste leden / mede-locofielen van de MVA e.o.,

Niets is dodelijker voor een locofiel dan het afbre-ken / demonteren van zijn modelspoorbaan. Dat hebben wij als leden van de MVA e.o. helaas al tweemaal moeten meemaken en diverse leden onder ons wellicht meerdere malen in hun private sfeer. Jullie voorzitter zal op korte termijn, wan-neer het huis (1000 m³ inhoud en 850 m² grond) verkocht is, er ook aan moeten geloven. Het le-ven is geven en nemen en met dit credo in het achterhoofd zullen we uitzien naar een appar-tement (100 m² en zónder tuin)! Op mijn modelspoorbaan hangen de Duitse en Zwitserse

vlaggen al halfstok. De reden is dat door lichamelijke klach-ten van Willemijn de tuin (= haar hobby) niet meer bijge-houden kan worden. Aangezien zij niet de hulp van een tuinman wil inroepen en geen poetsvrouw wil aantrekken, zal ook ik er aan moeten geloven en mijn hobby moeten reduceren tot ± nul! Een van de zwarte bladzijden in mijn leven zal binnenkort worden geschreven. Een groot deel van het materieel zal worden verkocht en een deel van de scenery zal te zien zijn op de H0-banen van onze club. Tja, zo gaat het leven van

een modelspoorbouwer. Daar weten overigens onze webmaster Jan Lourens en wellicht meerdere personen in onze vereniging van mee te praten. Maar ja, diorama’s maken en on-derdelen van de clubbaan is ook leuk en werkt wel bevredigend, lijkt me? Ik zal op korte ter-mijn informeren bij mensen in mijn omgeving, die daar ervaring in hebben. Hieronder een foto van de baan waarover ik het heb.

8

Genoeg over mijn persoon en mijn laatste grote Märklin-modelspoorbaan. Bekijk meer foto's van deze baan in het fotoalbum. Wanneer dit eerste ZIJSPOOR van 2014 verschijnt zal volgens onze statuten ook binnenkort de ALV worden gehouden en wel op dinsdagavond 25 maart om 19.30 uur. Onderwerpen zoals ‘stand van zaken van de diverse modelspoorbanen, voorbereiding modelspoorweek-end MVA en benoeming commissieleden en de bekende agendapunten zoals bestuurswis-seling en verslagen secretaris en penningmeester zullen ook aan de orde komen. Inmiddels zijn de boeken van de penningmeester gecontroleerd en als het aan de penning-meester ligt zal de contributie in 2014 in ieder geval niet worden verhoogd. We kunnen fi-nancieel gezien geen gekke sprongen maken, maar wel als vereniging onze eigen broek ophouden. Dit voorwoord van mij is korter dan jullie gewend zijn, maar ook een voorzitter raakt weleens uitgepraat! Ik wens jullie veel bouwplezier en vooral veel genoegen met het lezen van dit nieuwe nummer van ons clubblad Het ZIJSPOOR.

Groet, O ja, nog even een huishoudelijke mededeling. Als je op een clubavond aanwezig bent geweest, kijk voordat je weggaat even om je heen en ruim jouw rommel op. Herhaaldelijk zien we dat na intense zaag- en knutselpraktijken de naweeën op de grond zichtbaar zijn! Voor jezelf en voor de overige leden is het prettiger om de volgende keer met een schone en opgeruimde ruimte te worden geconfronteerd. En dan veert natuurlijk mijn Märklinhart op als ik, vers van de pers, het volgende lees: Na één jaar van overname door de Fürther Simba-Dickie Groep ziet de modelspoorfabrikant Märklin dat zijn omzet in 2013 rond de 105 miljoen euro zal komen te liggen!

Gezelligheid kent geen tijd, toch? Een drupje van dit, een likje van dat… Voor je weet blijk je in de kleine uurtjes verzeild te zijn geraakt. Maar beter géén slok van MEK!

Butanon of methylethylketon (doorgaans afgekort tot MEK) is een kleurloze vloeistof, met een doordringende, zoete geur die door sommigen als prettig wordt ervaren. Maar ik vind het stin-ken!

MEK is sneldrogend. De te verbinden delen worden week en lossen dus enigszins op. Daardoor smelten ze samen, ze wor-den als het ware aan elkaar gelast. Ik vind het plezierig spul om mee te lijmen. Let op: MEK werkt alleen bij styreen. Platen ABS

reageren er niet op; je moet dus altijd even testen of MEK het geschikte middeltje is.

Maar, zoals ik zei, het is geen fris spul. Het is zeker aan te raden om flink te ventileren tij-dens het gebruik. Het is bepaald geen gezond goedje voor je luchtwegen. Je kunt het kopen bij de drogist.

Dus: proost! Op een hoop gezelligheid en verbondenheid bij onze MVA. Maar niet met MEK.

9

door Martien Beumer

Natuurlijk, deze rubriek heet "Op de draaischijf". Dan zet ik een fraaie loc op de draaischijf en vervolgens pak ik mijn camera om het fotogenieke trekpaard digi-taal vast te leggen. Maar deze keer even niet. Want nu we allemaal ons kerstpakket weer op hebben en de fles wijn leeg is (hik) blijft er nog één ding over: de verpakking van de wijn-fles. Het kistje! En wat doe je daarmee? Doe het volgende. Maak er een leuke achterwand in. Da's niet moeilijk, toch? Kwestie van

een gietvorm vullen met een smeuïg papje gips en een kwartiertje wachten. Heel voorzichtig je muurtje uit de vorm halen en achter in het kistje bevestigen. Klaar is stap 1. Dan leg je er een stukje rails bij, misschien wel op een dijklichaampje.

Maak dit alles op kleur. Verven, drywashen en/of wetwashen, wheateren, verouderen, strooimateriaal, enzovoort. Verzin erbij wat je wilt: een meterkastje, een seinpaal, een paar dieren, een boompje… Zet er vervolgens de mooiste loc in die je hebt. Een stukje glas er voor en zie daar: een leu-ke minivitrine voor op de kast en ook nog eens helemaal stofvrij. En je bent weer een uurtje onder de pannen. Ideetje voor onze straks gerepatrieerde voorzit-ter?

10

11

Ook deze keer kon geen MVA-er gevonden wor-den die de hele rubriek wist te vullen. Kennelijk zit de lange lijst met links die al gepubliceerd zijn een beetje in de weg. Hoewel - naar mijn bescheiden schatting zijn er vele tienduizenden urls die verwijzen naar websi-tes die met modelbouw te maken hebben. Oftewel: wordt vervolgd! Deze keer tips van diverse kanten. Veel plezier.

Twee tips van Pascal: http://www.massoth.com/index.en.html Massoth is een Duits bedrijf voor elektronica onderdelen en LGB-accessoires. De site kent ook een Engelse versie, maar die is niet overal up-to-date. Erg instructief is het menu Massoth TV, waar een serie filmpjes staat met instructies over allerlei tuinbaanonderwerpen.

http://www.freiwald.com/pages/index.html Heel mooie site over software die beschikbaar is voor computers om o.a. settings voor decoders uit te kunnen lezen en te kunnen programme-ren en nog veel meer. Voor digitale banen hoe dan ook geschikt op o.a. H0-formaat. Er staat ook een leuke link naar een Russische versie van Miniworld in Sint Petersburg: http://grandmaket.ru/de/ inclusief een curieus menu-item met een hoop kritiek op leverancier Brima!?!

Een tip van Lennart: Ik gebruik regelmatig www.rolandrail.net. Hij is machinist bij het spoor, maar vooral geïnteresseerd in goederentreinen. Liefhebbers geven dagelijks waarnemingen door van goederentreinen, soms met foto's. Dat maakt dat je kan zien aankomen als een bij-zondere trein langs je huis komt rijden.

Een tip van Jasper: www.chrb.ch De letters staan voor Christoph en Röbi, zoon en vader. Sinds 1997 bouwen ze aan een H0-baan van ruim 8 x 4 meter. Een veelheid aan foto's en film-pjes, aangevuld met de nodige informatie, onder meer over het daadwerkelijk "onder de draad" rijden. Bijzonder is ook het menu "rechts".

Een tip (via Facebook) van het Spoorwegmuseum: Oud-Spoorwegmuseum-medewerker Ton Beringen bouwt een prachtige maquette van ons eigen Maliebaanstation. Volg zijn blog: http://malibaanstation.blogspot.nl/

Een tip van de Zijspoor-redactie: http://modeltreinbaan.nl/ De heerlijk praktische website van Jaap Teeuw, die onlangs zijn baan over het Wilde Westen afrondde en nu begonnen is aan een module in schaal 1:45. Jaap is ook op On traXS present.

12

door Lennart Visser

In deel 3 van de vakantie-avonturen met de treinen in Zwitserland dit keer de Shynige Platte Bahn. Deze spoorlijn begint bij station Wilderwil, net achter Interlaken en eindigt op de Shynige Platte, een plateau op 1900 mter hoogte.

De SPB is een tandradbaan van 7,2 km lang met een hoogteverschil van 1400 meter. Het stijgingspercentage is over de hele lijn 25% en de reis duurt ongeveer 50 minuten. De spoorlijn is in tegenstelling tot de andere banen in de omgeving een echte toeristenlijn. Geen goederenvervoer en men rijdt met historisch materieel dat bij andere maatschappijen is gekocht. De elek-trische locs dateren van rond 1908.

De reis voert eerst langs de Lutschine-rivier, maar gaat al snel steil de bergen in. Het uitzicht is eerst op Interlaken en de beide meren (Thunersee en Brienzersee), maar als de trein door een tunnel voert, komen we aan de andere kant van de berg en hebben we uitzicht op het al bekende trio Eiger, Monch en Jungfrau. Deze tunnel noemen ze ”Oh en Ah-tunnel” vanwege de kreten die de reizigers slaan bij het plots opdoemen van het panorama.

13

Eenmaal boven aangekomen op het eenvoudige stationnetje valt er veel te genieten. Het fantastische uitzicht op Interlaken en het bergpanorama, de Al-pentuin en de rondwandeling die je kunt maken over het plateau. Het woord “Shynige Platte” verwijst naar “schijnend plateau”, want zowel bij zon als bij regen lichten de rotsen op het plateau op. Vanaf het plateau is station Interlaken-Ost goed te zien, maar dan wel met de verrekijker!

Aan het begin van het zomerseizoen (de trein rijdt alleen in de zomer) moet de bovenleiding worden opgebouwd. Deze wordt aan het einde van het rijseizoen afgebroken om schade door lawines en sneeuw te voorkomen. In één dag wordt met een door een stoomloc geduwde werktrein de bo-venleiding weer opgebouwd.

Onderweg: let op hoe steil het is! 25%!! Zicht op de meren rond Interlaken

14

BOYS WILL BE BOYS Er komt een tijd in het leven van een jon-

geman wanneer zijn ouders tegen hem

zeggen: “Ben jij niet te oud om met trein-

tjes te spelen?” De mannen van Model-

bouwvereniging Arnhem begrijpen dat spe-

len een essentieel onderdeel van het leven

is en hebben hun collectieve liefde voor

modeltreinen uitgebouwd tot een levendi-

ge hobbyclub.

In het kader van een lopend project moch-

ten wij langskomen om Jan en zijn treinen

op de foto te zetten. Dat wij een schitte-

rend miniatuurlandschap zouden treffen

was bekend. Ook op een weelde aan mo-

deltreinen en gepassioneerde pensiona-

do’s hadden we geanticipeerd. Maar die

snór? Nee, dat bonusattribuut kwam zelfs

voor Mike totaal onverwacht. En daar

maakten wij dan ook dankbaar gebruik

van!

door Hans van de Ven

Ja, het was ons wel aangekondigd, maar we zijn al op leeftijd hè? Dus toen er twee snelle jongens binnenkwamen op de clubavond van 20 augustus, keken we verrast op. Ging het soms regenen? Er werd namelijk een enorme zwarte paraplu binnengebracht. Met de nodige capriolen werd die in het gangpad bij het raam gemanoeuvreerd. Al snel werd ons duidelijk dat het om hulpmiddelen van een fotograaf ging. Een prof nog wel.

Mike, een van de eigenaren van reclamebureau TakeTwo uit Nijmegen, tevens art director, haalde intussen de fotocamera uit de tas. Hij werkte aan een opdracht voor de Water-schappen. Uitgangspunt: situaties in beeld brengen waarbij je er niet aan moet denken dat er wateroverlast ontstaat. Nou, welkom in onze modelbouwwereld!

Weet je, we gebruiken natuurlijk wel water. Voor een lekker bakje koffie, om kwasten schoon te maken, bij het aanmaken van gips en als we gaan wetwashen. O ja, en handen wassen na het plassen niet te ver-geten. Voor het overige hebben we liever een drupje olie, een beetje rookvloeistof, frituurvet (voor een portie gehaktballetjes van Ton) en een scheutje alcohol. Nu ik er zo over nadenk: een buitenstaander zou ons nog een stelletje droogkloten kunnen noemen. Wateróverlast - we moeten er niet aan denken! Dat hadden die jongens van TakeTwo dus goed bedacht. Net zoals hun uiteindelijke advertentie (zie de volgende pagina) en de tekst bij dit project op hun website (zie gele kader).

Voor meer foto's van en over TakeTwo: zie ons fotoboek

Kijk ook eens op de website: www.TakeTwo.nl

15

En dan zijn hier de beelden van de website http://www.waterschappen.nl/

16

17

18

Groeten uit Modelland

Ook deze keer ontving de redactie weer een prentbriefkaart.

19

Onze onvolprezen bibliothecaris duikelde zes nostalgische foto's op van vervlogen tijden op station Nijmegen.

Mat '54 als intercity op spoor 1 richting Amsterdam.

Spoor 4, waar je je nog kon wegen voor 25 cent!

Toen de stationshal nog een hal met loketten was…

20

Tegenwoordig vertrekken ze 14 minuten later naar Limburg.

Mat '54 als intercity op spoor 1 richting Amsterdam.

Dit is echt voltooid verleden tijd: vooraan de Hippel, links daarvan de 2411 en op de achtergrond het prachtige seinhuis.

21

Wijnen uit vele landen. Uitgebreid assortiment gedistilleerd.

Meer dan 350 whisky’s. Relatiegeschenken.

STEENSTRAAT 28 - ARNHEM - TELEFOON 026 - 3515681

INTERNET WWW.YVESBOODE.NL ; MAIL INFO@YVESBOODE.NL

Oranjestraat 74, Arnhem tel. 026-4450057

ma,di,do,vr 07.30-18.00 uur za 08.00-16.00 uur, wo gesloten

www.vonktotaal.nl

extra pinnen geen probleem

*Tabak Stomerij* *Snoep Inkjet cartridges*

*Tijdschriften Diverse telefoonkaarten* *Drogisterij Staatsloten*

*Geneesmiddelen Fotoservice* *Bloemen en planten Fotorolletjes*

*Wenskaarten Citin tapijtreiniger* *Strippenkaarten Videobanden*

*Bus abonnementen CD-ROM's* *Fotokopiëren Fototoestellen*

+Zwart/wit € 0,05 Invite cosmetica* +kleur 1

e klas Cadeau artikelen*

*Fax service Kerstbomen* *Kantoorartikelen Postzegels*

*Inbinden Speelgoed* *Snijden Muziek CD's*

*Plastificeren Simson plakspul* *Bedrukken van: Gekleurd papier*

+T-shirts Fournituren* +Muismatjes DMC-garen*

+Servetten Batterijen* +Bekers etc. etc. Lotto+Toto*

*Krasloten Potgrond* *Apotheek service*

22

door Jitse Kaspers Alweer een tijdje geleden, vorig jaar op zondag 15 december, was er ‘Open Huis’ bij de Mo-dell Eisenbahnclub Emmerich-Rees in Emmerich. Ik was beslist niet de enige, die op deze melding in de plaatselijke kranten reageerde. Het was gezellig druk met gelijkgestemde mensen, die - net als ik - ook nieuwsgierig waren hoe ver men na een gedwongen verhuizing (in 2012) was gevorderd. Op ons prikbord (“o ja, dat mededelingenbord in de doorloop”) heb ik met regelmaat melding gedaan van de lotgevallen van deze club in Emmerich. Als je dat niet hebt geraadpleegd dan nog even in het kort: Ongeveer 22 jaar geleden werd de Modell Eisenbahnclub Emmerich-Rees door enkele mo-delspoorliefhebbers gesticht. Ook deze vereniging weet wat opbouwen/afbreken/verhuizen en opnieuw ergens beginnen is. Op de huidige locatie zijn de 12 leden (waarvan ongeveer zes op papier) druk bezig met het bouwen aan de vier verschillende modelspoorbanen. Een

modelspoorbaan schaal 1 van voor-zitter Detlef Kubik, een H0-gelijkstroombaan (digitaal) en een Märklin klassieke modelspoorbaan met een gelijkstroom traject er in verwerkt, zodat het lid Hendrik Wirtz ook met zijn oude locs rijden kan (zie foto). Natuurlijk heb ik zoveel mogelijk fo-to’s gemaakt, zodat de lezer van dit korte verslag een beeld kan krijgen wat er zoal te zien is. Helaas heeft men (nog) geen website met daarin

een beschrijving van de spoorbanen. Het Koningspoor van schaal 1 met haar mooie digitale stoomlocs (met sound en rookgenerator) viel direct bij binnenkomst op. Tja Ron, het neemt wel wat ruimte in beslag, maar dan heb je ook wat! Van het rangeren - compleet met bijbeho-rende geluiden - krijgt een echte locofiel de koude rillingen. Prachtig om te zien en vooral te horen. Ook qua scenery is een bezoek aan deze club de moeite waard. Maar als je deze modelba-nen met die van ons vergelijkt, dan vind ik dat wij zo langzamerhand tot de vergevorderde klasse van modelbouwers gaan behoren. Verder was er een ongeveer 17 meter lange Faller-carbaan te zien, die helaas alleen met één omgebouwde autobus bereden werd. Weinig leden betekent voor een modelspoorvere-niging ook weinig inkomsten en dat feit was hier en daar wel te zien. De voorzitter vertelde mij, dat er in de afgelopen tijd zich geen nieuwe leden hebben gemeld. Met een harde kern van zes leden heeft men het geheel vanaf de verhuizing in 2012 weer weten op te bouwen. Een leuke sfeer en hier en daar waren aardige hoogstandjes te zien. Zoals bij het locdepot het echt stromend water, dat door middel van een aquariumpompje werd rondgepompt. Kortom: een aanrader om zelf al of niet met een aantal leden op een dinsdag- of natuurlijk beter op een donderdagavond (vanaf 18.00 uur) een keer te gaan buurten. Kijk voor een serie foto's in ons fotoalbum.

23

24

BAANZICHT

door Hans van de Ven

ARNHEM - FEBRUARI 2014. In mei 2012 kregen we in dit Zijspoor voor het eerst zicht op onze N-baan. Ook op onze website is dit bijna twee jaar oude verhaal terug te lezen. Hoog-ste tijd voor een update. Hoe staat het er inmiddels bij? Het eerste dat opvalt is de gewijzig-de samenstelling van het bouwteam. Naast de oude rotten Gerrit en Jan leveren Theo en John nu wekelijks hun bijdrage aan de opbouw van deze baan. Levert dat nieuwe inzichten of andere doelstellingen op, is mijn nieuwsgierige vraag. Dat is niet zo simpel gezegd. Met een tevreden gezicht verklaren de heren dat ze als een team werken en dus gewoon samen in een goede sfeer overleggen wat te doen staat en dat vervolgens ook aanpakken. En dat is te zien.

Waar de vorige keer de focus lag op het rechterge-deelte, zijn nu inmiddels de contouren van de bergen op het tweede deel van de U-vorm duidelijk herken-baar. Ja, de mannen heb-ben zich weer behoorlijk uitgeleefd met piepschuim. Maar nu is de storm gaan liggen, heeft de stofzuiger zijn werk gedaan en is met Alabastine een afdeklaag aangebracht, zodat stati-sche korreltjes geen kans meer krijgen om zelfstandig aan de rol te gaan. Zo is weer een flinke stap gezet in de vormgeving van de totale baan. Bruggen, viaducten en tunnelportalen gaan samen zorgen voor een spannende en interessante treinenloop. Natuurlijk moet dit witte landschap nog aangekleed worden, maar dat is een kwestie van tijd en geduld. Dat hebben de N-boys meer dan voldoende in huis.

Die aankleding is wel een puntje. Want binnenkort wordt het rechter-gedeelte helemaal gestript: de kleur van de bergen en rotspartijen is bij nader inzien niet zoals het gewenst was. De huidige verflaag en al het aangebrachte strooimateriaal zullen verdwijnen en plaatsmaken voor meer realistische kleurschakeringen. Allerminst een klein klusje! Maar algemeen is de groep van mening dat het beter is om nu deze ingreep te doen en dan aansluitend het tweede deel daar passend bij te maken. Grote schoonmaak dus! Reken maar dat John hier zijn bijdrage aan zal leveren als hulpvaardig teamlid. Het zal interessant zijn om de huidige foto's te gaan vergelijken met nieuwe opnamen over, laten we zeggen, twee maanden.

Ook de elektrische installatie wordt gerenoveerd. Al werkende werd duidelijk dat het plezieri-ger is om de bediening van de rangeersporen vanaf een lokaal bedieningspaneel te kunnen verzorgen. Dus als je Theo met een looplamp onder de baan aantreft, dan weet je wat ie daar uitspookt: draden trekken, eindeloos draden trekken! Deze ingreep biedt tegelijkertijd de mogelijkheid om het hoofdpaneel onder handen te nemen. Nu de schakelaars van het ran-geerterrein verhuizen, kan het tracé van de doorgaande lijnen strakker en overzichtelijker worden weergegeven. Dan zal ook in één oogopslag te zien zijn hoe de verdeling in (negen)

25

blokken is gemaakt en in welk blok een trein zich bevindt. Mooie klus voor Jan. Als deze blokindeling functioneert kunnen acht treinen tegelijkertijd op pad. Jammer alleen, vindt Theo, dat ze meermalen een 30º-wissel moeten passeren. Hij had liever gezien dat er ge-bruik was gemaakt van de slankere 15º-exemplaren.

De bebouwing is weer een heel ander verhaal. Er stáát al het een en ander op de baan en er ligt het nodige op de schappen te wachten (o.m. een serie gebouwen die spontaan geschon-ken werden door een bezoeker van ons modelspoorweekend), maar Gerrit slaat nog een

andere weg in: zelfbouw. Dat is andere kost! Ga er maar aan staan bij schaal 1:160. Het begon met boerderij Oud Middachten1, die net over de brug in de Steeg ligt. Er lag al een poos een setje tekeningen te wachten en met de afvalstroken karton van de plaatselijke passe-partoutwinkel werden diverse pogin-gen gedaan om de ingewikkelde dakcon-structie te realiseren. Dat lukte allemaal won-derwel, maar met name een goede afwerking van de dakbedekking kostte flinke hoofdbre-kens. Een tip om sisaltouw uit te pluizen en

daar een mooie rieten kap van te plakken liep uit op een enorme plakboel. Uiteindelijk mengde Gerrit de Noch-strooisels "Feldweg" en "Acker" tot een bevredigend eindresultaat. Ook de bewoners van de boerderij, goede bekenden, waren erg enthousiast. Alleen de aller-kleinste details ontbreken nog: rode luiken, houten sierkrullen onder de dakrand. Maar er mag zeker een fraai plekje voor dit eigen product worden ingeruimd op de N-baan, net als voor het daarna gebouwde huisje bij het spoor. Ook deze creatie is gebaseerd op een wer-kelijk bestaand rijtje van vier huizen in De Steeg.

En… het smaakte naar meer! Op de Freebits-beurs in Lochem keek Gerrit nog alleen maar toe bij de demonstratie van J&J Vriend, maar toen hij de mannen weer aantrof, nu op de modelspoor-beurs in Zutphen en later voor de derde maal, in Brummen, vroeg hij ze de oren van het hoofd. Jaap & zn (gespecialiseerd overigens in het ma-ken van boompjes) gaven bouwtekeningen van een fraai huisje mee en sindsdien bekwaamt Gerrit zich in het snijden en verwerken van styreenplaatjes en -profielen. Een wandje van 1,5 mm dik bestaat uit twee lagen waardoor raam- en deuropeningen slim kunnen worden uitgesneden. Kozijnen? Zes losse profielrandjes! Schoorstenen? Eveneens zes onderdelen! Bij dit alles heeft Gerrit geleerd om het lijmwerk te realiseren met MEK. Daarbij versmelten de twee contactoppervlakken met elkaar. Meer over deze lijm op pagina 8 van dit prachtblad. Onze bouwer ziet niet meer op tegen ingewikkelde dakconstructies en dakkapellen. En al heeft ie nog geen concrete plannen, het idee om een complete fabriekshal te bouwen is er wél en een bijbehorende tekening is al beschikbaar. Wat let hem? Of zou een miniduplicaat van zijn eigen huis (inmiddels ook al geschetst en van maten voorzien) voorrang krijgen? Kijk voor meer foto's in ons fotoalbum.

1 Pachtboerderij, in 1908 herbouwd op een oude, verhoogde bouwplaats. Architect is G.J. Uiterwijk, die ook o.m. het postkantoor in De Steeg ontwierp. De boerderij heeft een T-vormige plattegrond, een variant op het driebeukige hallehuis en heeft kenmerken van 18e-eeuwse bouwkunst. Het gebouw maakt onderdeel uit van het landgoed Middachten.

26

27

Gelderse Staten zwichten: geen wc in treinen, maar op perrons Gelderlander, vr 15 nov 2013 Nieuwe treinen moeten wel voorzien zijn van een toilet (na de huidige concessie tot 2022), maar tot die tijd wordt de hoge nood alleen gelenigd met wc's op de stations. Voor bouw en onderhoud van 24 toiletten is 4,9 miljoen beschikbaar.

Stationshal najaar 2015 open dG 23/11 Bij de start in 1997 werd nog gemikt op 2009. Nu pas heeft de aannemers-combinatie grip op de uiterst complexe constructie van de terminal. Met twee volle pagina's vanaf de scheepswerf waar de stalen elementen worden gefabriceerd; je vindt ze op ons prikbord.

Wellicht toch noordtak Betuwelijn De Gelderlander, za 23 november 2013 Het Havenbedrijf wil opnieuw bestuderen of een nieuw traject vanaf Elst te realiseren valt. Staatssecretaris Mansveld schiet het plan direct af: bestaand spoor is best aan te passen.

NS sloeg stations 1200 keer over De Gelderlander, wo 27 november 2013

Lent, Elst en Arnhem-Zuid, je zult er maar op de trein staan wachten. Doordeweeks wordt zo'n tweemaal per dag doorgereden "om vertragingen in te lopen". Tja, Arnhem-Nijmegen is nou eenmaal erg gevoelig voor storingen, zegt Mansveld.

Spoorwegen danken vertrouwde gele borden

met vertrektijden af De Volkskrant, do 5 december 2013 Digitale reisinformatie voldoet veel beter dan de stati-sche gele borden. Daar kijkt slechts 4% van de reizi-gers nog op. Anderhalve maand later meldt een NS-woordvoerder dat nader overleg met de reizigersor-ganisaties zal worden gevoerd.

Handtekeningenactie tegen trolley naar Zuid De Gelderlander, di 10 december 2013

Je hebt een koophuis en ziet niks in zo'n trolleypaal voor je deur. Honderd handtekeningen moeten dat dan ook verhinderen. Maar op 30 januari viel bij deze wijkbewoner een brief van de gemeente Arnhem in de bus, dat de alternatieven geen verbeteringen bleken te zijn en de aanleg dus binnenkort zal starten. Kijk Huissen, zo doe je dat!

28

Fietsenstalling Arnhem Centraal voorbeeld voor andere stations Gelderlander, do 12 dec Rataplan, de stichting die de fietsenstallingen op elf stations verzorgd, o.m. door inzet van mensen met een lichte beperking, krijgt wegens haar succesvolle aanpak mogelijk veel meer werk van de NS. Maar "Personeel stallingen behoudt baan bij NS", aldus De Volkskrant een week later.

Toch één loket voor ov-chipkaart De Gelderlander, za 14 december 2013 Alle vervoersorganisaties streven er nu toch naar om halverwege 2014 alle service (lees: klachten) betreffende de OV-kaart gezamenlijk te gaan afhandelen. Lees ook de column van Rob Berends op pagina 30.

Treinkaart naar België goedkoper bij NMBS De Gelderlander, di 7 januari 2014

Weekendretour voor twee personen van Roosendaal naar Brussel-Zuid kost bij NS Hispeed € 45,60 terwijl het Belgische NMBS Europe er € 29,60 voor rekent.

Belgen: onderzoek naar Fyra onmogelijk De Volkskrant, do 9 januari 2014 Nederlandse autoriteiten en Belgische spoorwegen frustreren het onderzoek van de Belgi-sche Rekenkamer. "Inzage van de documenten kan de Nederlandse staat schaden". De par-lementaire enquête van de Tweede Kamer denkt deze problemen niet te zullen hebben.

Stationshal bereikt hoogste punt De Gelderlander, za 18 januari 2014 Op het dak van het kantoorgebouw naast dat van VGZ kon de vlag worden geplaatst, terwijl de bouw-vakkers hun pannenbier kregen.

Experts vrezen fiasco spoorsys-

teem De Volkskrant, ma 20 januari 2014 Op papier heeft het Europese vei-ligheidssysteem ERTMS grote voordelen. Seinen worden bijvoor-beeld overbodig, want ze kunnen digitaal worden weergegeven op een beeldscherm in de cabine. Maar het systeem is nog volop in ontwikkeling en nergens getest op een druk spooremplacement. Er is 2 miljard voor gereserveerd door de regering, maar experts schatten de kosten eerder tussen 5 en 8 miljard. Door een conflict tussen NS en ProRail op een ander dossier hebben veel minder testritten plaatsgevonden dan gepland was. Gevreesd wordt voor debacle met Fyra-achtige proporties. Op pagina 8 "vijf vragen over de proef spoorveiligheid".

'Minder markt op het spoor' De Volkskrant, wo 22 januari 2014

Het Europees Parlement is tegen de verplichte openbare aanbesteding van de belangrijkste Europese spoorconcessies en wil af van de plicht om spoorbedrijven te splitsen in een spoorvervoerder en een spoorbeheerder.

Strikte scheiding NS en ProRail moet van de baan De Volkskrant, do 30 januari 2014 Onafhankelijk topadviseur Jaap Bierman (eerder: consultant McKinsey en manager Shell) moest zijn conclusies in een aparte geheime notitie trekken omdat ze van ProRail niet in het officiële onderzoeksverslag mochten.

29

Station 'Goffert' klaar in december De Brug Nijmegen, wo 29 januari 2014 Tussen Nijmegen CS en Dukenburg komt op en rondom het viaduct Neerbosscheweg een nieuw knooppunt voor auto, bus en trein. De Stadsregio is opdrachtgever; het station moet half december operationeel zijn.

Italiaanse Fyra was op voorhand een

grote mislukking Metro, vr 31 januari 2014 ProRail waarschuwde vooraf, op basis van een onderzoek door het Ministerie van Infra-structuur & Milieu, dat een betrouwbare dienstregeling met de Fyra's niet mogelijk

zou zijn. Vorige week (!?!) werd deze waarschuwing alsnog formeel weggewimpeld: ProRail was 'geen belanghebbende'. O, op die fiets!

Nog twee jaar bouwput De Gelderlander, di 4 februari 2014 Utrecht Centraal, net als zoveel stations flink op de schop, wordt door een ruime meerder-heid van de dagelijkse 200.000 reizigers nú al positief beoordeeld. Daar wordt dan tegen-woordig ook een substantieel deel van het bouwbudget voor gereserveerd.

Opstand tegen ov-poortjes dreigt Trouw, di 4 februari 2014 Leiden schakelt zelfs de minister in om vrije doortocht van de ene naar de andere kant van het station te waarborgen. Het passagekaartje wordt nog nergens omarmd als een mooie uitvinding om zwartrijden tegen te gaan.

Metrotunnels worden voorzien van vloeren De Volkskrant, do 6 februari 2014 Met een snelheid van 60 meter per dag stort de Paver een vloer in de tunnelbuis van de Noord-Zuidlijn onder hartje Amsterdam. Kortom: de volgende fase is aangebroken.

Staatssecretaris niet enthousiast over doortrekken Valleilijn Gelderlander, do 6 februari 2014 Nee, Tweede Kamerlid mevrouw Carla Dik, de regering gaat niet meebetalen aan verdubbe-ling van het spoor en andere maatregelen om een kwartierdienst te kunnen realiseren en doortrekking van de lijn naar Arnhem.

Helpt gratis stalling tegen chaos? De Volkskrant, za 8 februari 2014

Het blijft een weerbarstig probleem, het beheersen van het woud aan neergekwakte fietsen. Gratis bewaakt stallen op vertoon van je OV-kaart, dat werkt op Amsterdam-Amstel prima (bezetting van 30 naar 80%), maar op station Haarlem is het onverminderd een chaos.

NS lijdt tientallen miljoenen verlies De Volkskrant, za 15 februari 2014 Vooral door afschrijvingen op de Fyra-treinen hebben NS vorig jaar een verlies van 43 mil-joen euro geleden. Afhankelijk van lopende rechtszaken kan daar nog 175 miljoen aan af-schrijvingen bij komen. Penningmeester Jan Verlangen zal op de e.v. ALV een verantwoor-ding over deze cijfers afleggen.

En verder o.m. ook nog: 't Broek niet geïnformeerd over bodemsanering (dG di 19/11) Nachtelijk lawaai en een rare lucht, gevolgen van een tweede sanering. Bij iedere goederentrein trilt elke keer het hele huis (Metro di 19/11) Actie van bewoners uit De Steeg en Rheden, want die twee goederentreinen per nacht zouden er wel eens veertig kunnen worden. Trein met gevaarlijke stoffen moet voorrang krijgen op Betuwe-route (dG do 12/11) Want het wordt dringen tussen 2016 en 2022 omdat dan tijdelijk de capaciteit vermindert vanwege de aanleg van het derde spoor, de Duitse aansluiting. Mansveld pakt wc-tekort treinen aan (dG, do 12/12) Vanaf 2025 moet elke trein voorzien zijn van een wc. Tien jaar eerder geldt dat al in treinen waarin een derde van de passagiers minimaal een half uur reist.

30

Onmacht Rob Berends

De Gelderlander

Op 26 juli 2013 stond onderstaande column in de krant. Natuurlijk is het -zeer herkenbaar beschreven- probleem nog in de verste verte niet opgelost. Daarom vroeg ik Jasper Kooderings om foto's te maken van het bewuste trio incheckpa-len. Bij deze richten we dus het bedoelde monument alvast in beeld op.

De machteloosheid van de Tweede Kamer wordt

op weinig plekken zo treffend geïllustreerd als op

het station van Zutphen. Naast elkaar staan er

incheckpaaltjes voor de treinen van Arriva, Syn-

tus en NS. Wie wil overstappen van Apeldoorn

naar Arnhem, moet er uitchecken bij Arriva en

inchecken bij de NS. Op vergeetachtigheid staat

een boete van 20 euro. Een op de twaalf reizigers

heeft daar last van, vergeet om uit te checken en

lijdt schade.

Dat kon onmogelijk de bedoeling zijn, oordeelde

de Tweede Kamer vorig jaar nog maar eens. Ze

nam een motie aan waarin ze de minister opdroeg

zo snel mogelijk een eind aan deze toestand te

maken. De minister besloot in goede, vaderland-

se traditie een onderzoeker aan te stellen. In april

leverde deze figuur, de oud-burgemeester Henri

Meijdam, zijn eindrapport in. Zijn conclusie: het

is mogelijk om overstappende treinreizigers al-

leen bij het begin en eind van hun reis te laten in-

en uitchecken. Alle provincies en stadsregio's die

erbij betrokken zijn, zijn ervoor. Alle belangen-

clubs zijn ervoor. Spoorbeheerder ProRail is

ervoor.

Helaas: de vervoersbedrijven zijn tegen. Zij

schreven Meijdam dat reizigers inmiddels zijn

gewend aan voortdurend in- en uitchecken. Bo-

vendien, niet geheel onbelangrijk, zou een

ander systeem hen wel eens geld kunnen kos-

ten. Tientallen miljoenen wellicht. En dus, zo

schreef staatssecretaris Mansveld aan de Twee-

de Kamer, kunnen we voorlopig echt niet be-

ginnen aan de afschaffing van al dat in- en uit-

checken. We kunnen nu eenmaal niet onze ver-

voersbedrijven tegen de schenen gaan schop-

pen.

Boeiend hoor, die reizigers met hun probleem-

pjes. Maar ze moeten niet denken dat het in het

openbaar vervoer om hen draait. Kan best zijn

dat iemand er zijn trein door mist, of dat hij

veel te veel betaalde doordat hij een keertje

vergat zijn chipkaart voor het paaltje te houden.

Dat is allemaal heel erg akelig en o zo verve-

lend. De woordvoerder van de staatssecretaris

zegt: 'Natuurlijk, mensen, natúúrlijk! Het oplos-

sen van het probleem blijft de volle aandacht

van de staatssecretaris houden. Het blijft als stip

aan de horizon staan. Daarover kan echt geen

misverstand bestaan. Dag en nacht zit ze met

volledige aandacht over deze kwestie gebogen.

Als zich een adequate oplossing aandient, zal ze

er vol op springen. Al haar denkkracht is daarop

geconcentreerd.'

Als je een probleem maar lang genoeg laat

voortbestaan, accepteren de mensen het vanzelf.

Je hebt er wat onderzoeksrapporten en vertra-

gingstactieken voor nodig. Maar dan heb je ook

wat. Ik stel voor dat we de drie incheckpalen in

Zutphen voor de eeuwigheid bewaren. Als ware

monumenten van onmacht.

31

32

Na vier speciale afleveringen in ons jubileumjaar ("Dat spoort niet!" en nog veel meer herin-neringen en anekdotes) vervolgen we nu weer de index van ons Zijspoor. Zoals ik in de eer-ste opgraving meldde, heb ik van alle clubbladen in steekwoorden de inhoud genoteerd. Hieronder aflevering 4: het jaar 2000, voorafgegaan door de index van jaargang 4, nummer 2, een uitgave van Het Zijspoor die we dank zij Jasper onlangs aan ons archief konden toe-voegen. Wil je meer weten? Lees het hele artikel; Carlo heeft 't complete archief in de biep staan.

door Hans van de Ven

1993 4 2 Een dagje Terug naar Toen: JW ging naar de VSM-dag; Even voorstel-len: Willem Gouw; Johan Huisman beschrijft zijn Arnhemse jeugdsenti-ment; Chris Rijnaarts stelt zich voor; Treinen met waterkanonnen door Jitse Kaspers

2000 11 1 Elektrotechniek voor de modelspoorder (VII); Wie ben ik: René Willemse; Werkzaamheden aan de gelijkstroombaan, door Aad Verbokkem; Aan het spoor wordt gewerkt (Märklinbaan), door René Willemse; Uit d'oude doos: Inwijding Neêrlands eersten spoorweg; Metrostad Londen; De Hondekop

2000 11 2 Elektrotechniek voor de modelspoorder (VIII); Wie ben ik: Hans van Bek-kum, Ed Frederiks, Cor Kalkhoven, Pascal Kok, Gerrit Schoonderbeek; Metrostad Parijs; Uit d'oude doos: treinkaartjes; Thuisspoor 8: Frits Slin-geland; Plan E, door Arthur Brinkhoff; Verslag Terug naar toen 1999, door Pascal Kok; Sluitverlichting, door Joe Cost Budde

2000 11 3 Elektrotechniek voor de modelspoorder (IX); Verslag dagje Den Haag, door Ben Molle; Resultaat vragenlijsten, door Aad Verbrokkem; Met uw donatie: stichting Plan U; Voorstel standaardisatie Dick Peters; Bouw van mCd 9414 blokkendoos, door Joe Cost Budde; Metrostad Moskou

2000 11 4 Elektrotechniek voor de modelspoorder (X); Vakantiebelevenis in Fond de Gras, door Ben Molle; Uit d'oude doos: Opening Rijnspoorweg te Arn-hem; Wie ben ik: Ben Molle; Big America, door F. Slingerland; Met uw donatie: Stibans; Vervolg bouw mCd 9414; Metrostad: Tokio; Boekbe-spreking: Langs gouden draden

2000 11 5 Uit Jubileumnummer 65 jaar Trix Express: Dick de Boer; Wie ben ik: Dick Peters; Met uw donatie: VSM; De dwarsligger, door heren Reinders; Thuisspoor 9: Ed Frederiks; Mijn museum, droom van Ben Aalbers; Rondreis Alaska, door Max van de Pol; Verslag excursie Duitsland, door Jan Willem; Metrostad Lissabon; Boekbespreking: Overijsselsche Lokaal-spoorweg Maatschappij Deventer-Ommen

opgravin

gen

bij d

e M

VA

33

door Hans van de Ven Kippenvel! Dat kreeg Ron 't Hooft bij het zien van modellen in spoor 1:32. Je weet wel: dat alle haartjes op je arm heerlijk prettig gaan kriebelen en opgewonden meekijken naar dat moois. Maar ja, op zo'n schaal kun je geen baan bouwen. Dus is zijn zolder gevuld met een feno-menaal berglandschap in H0. Maar het bloed kroop waar het niet gaan kan en zo kwam sein-huis Güglingen tot stand; zie Zijspoor 2013-3. En het stond direct al vast dat het daarbij niet zou blijven. Ron kocht Faller bouwdoos 110107 (schaal H0 dus), niet om dat pakket in elkaar te zetten, maar om het zeer nauwgezet na te meten en de constructie te bestuderen. Met een reken-machine onder handbereid werd de boel omgerekend naar spoor 1. Wanden, het kruisdak, de kozijnen en deuren en alle bijzonderheden als de overstek van het dak. Het hele project krijgt vier bedrijven: het hoofdgebouw, de aanleunende goederenloods, de wachtruimte aan de andere kant en het bijbehorende losse toiletgebouw.

Maar niets lukt zonder goed gereedschap en dus had Ron vooreerst zijn verzameling hulp-middelen stevig uitgebreid met diverse Proxxon-apparatuur. Daarmee was het een koud kunstje om van 5 mm dik mdf het hoofdgebouw op te trekken. Toen kwam de eerste echte klus: de ramen. Het zijn er heel wat, zestien om precies te zijn. Weliswaar in diverse maten

en soorten, maar een zekere serieproductie bleek toch mogelijk. Hier kwam het eerste balsahout aan bod. Robuuste vensterbanken werden niet vergeten en ook de afdakjes bo-ven de ramen werden nauwgezet gefabri-ceerd. De stijlen werden gemaakt van styreen rondprofielen en keurig in gefreesde sponnin-gen in het houtwerk gelegd. In één moeite door werden ook de vier dubbele deuren ge-produceerd. Wie goed oplet ziet dat de kromming van de bovenlichten delen van een cirkel vormen; heel handig werden dus deze

deuren "kruiselings" uit één stuk hout gemaakt. Let bij dit alles ook op het keurige verstek in de hoeken en de opgelegde panelen bij de deuren! Wie zoals Ron planmatig werkt, geeft al deze onderdelen nu eerst de gewenste kleur en zet de boel dán pas in elkaar.

In het gebouw werd ook led-verlichting voorzien en dus was het niet meer dan logisch om de etages met vloeren te scheiden en de nodige tussenwandjes te zetten. Internet zorgde voor een paar passende behangmotiefjes. De vloeren kregen een likje verf. Een illusie van een trappenhuis en een loket (we bevinden ons hier tenslotte vér voor het tijdperk van de OV-kaart) completeerden het interieur.

Toen werd het tijd aandacht te schenken aan de buitenzijde. De tweede verdieping krijgt een beplanking; om die enigszins te laten uitsteken, bracht Ron eerst een aantal latjes van 2 mm dik aan. De rest van de pui leek behandeld met een soort spachtelputz, maar hoe imiteer je zoiets? Met structuurverf lukte het niet, maar een rol vinylbehang bracht uitkomst. Precies het juiste reliëf in een uitstekende verhouding. Bij dit soort behang werkt gewone behangers-plaksel niet, maar het kon heel eenvoudig aangebracht worden met behulp van een spuitbus allesklever. Ook het mixen van de juiste frisse kleur bleek wonderwel eenvoudig. Een zeer

34

geslaagde dubbele houten rand scheidde de begane grond van de eerste verdieping. Het gebouw kreeg zo al aardig cachet! Meer foto's in het fotoalbum.

Maar we zijn er nog lang niet; wordt dus vervolgd in Zijspoor 2. En ik kan je verzekeren: als je dan het station Güglingen in volle glorie mag aanschouwen, dan krijg je kippenvel!

35

GELUIDSOVERLAST

door Hans van de Ven Hans I staat gespannen te kijken of de treinen op de Märklinbaan gehoorzamen aan de in-gevoerde computercommando's, Hans II plaatst heel geconcentreerd een bovenleidingpor-taal in de buurt van de door hem aangeplante wijngaard en Hans III modelleert onverstoor-

baar door aan zijn bergmassief. Dan wordt de rust van zo'n heerlijke club-avond wreed verstoord door Joop en Willie. Zij hanteren genadeloos de decoupeerzaag om het parcours van de Rhätische Bahn pasklaar te ma-ken. Horen en zien vergaat je, zeker als Therus en Pascal met een hels snerpend geluid de freesmachine van Arthur door het wegdek laten vreten voor een geleidingsdraad van de Faller carbaan. Wouter voegt daar met hamer en elektrische schroe-vendraaier nog wat herrie aan toe, Jitse is niet te beroerd om de boor-

machine ergens door het hout heen te jagen en Martien tikte zonet nog heel bescheiden vanachter het glas van de werkplaats nieuwe gipsmuurtjes uit de gietvormen, maar is nu onbarmhartig met een nietpistool in de weer. Ergens onder de baan jankt een stofzuiger, zal Jasper wel zijn.

Jaap kijkt vertwijfeld op van zijn werk, schuift zijn kunstgebit weer op de juiste plaats en heft zijn handen ten hemel. Kan het niet een beetje rustiger? Of in overleg? Om de beurt wel-licht? Wat is dit voor een motorclub? Kan die soundmodule wellicht ook worden uitgescha-keld? Misschien wil het bestuur wel oordopjes verstrekken?

Maar de drie Hansen weten nog als de dag van gisteren dat diezelfde Jaap de tafels van de gelijkstroombaan in elkaar zette. TerrorJaap, toch, de ongenaakbare beul met het decou-peerapparaat? Vele meters plaatmateriaal heeft ie het eerste jaar bij Maatwerk in repen ge-zaagd. Niet te stoppen, niet te stuiten, die Jaap. Viel pas stil toen buurtbewoners (!) begon-nen te protesteren. Is die Jaap nu ineens de vertegen-woordiger van Schoonenberg en Beter Horen, ter be-scherming van ons aller trommelvlies, aambeeld en stijgbeugel?

PROCLAMATIE Bij deze doe ik het voorstel om op de eerstvolgende ALV vast te laten leggen dat de gezamenlijke, gelijktijdige geluidshinder tussen ultrasoon en infrasoon geen hogere resonantiefrequentie mag hebben dan "zacht" op de schaal van Jaap. En anders overweeg ik een overstap naar die heerlijk rustige jongens van N en Z of wellicht wel een permanente werkplek in de biep van Carlo. Niet iedereen kan, zoals Willem, simpel zijn gehoorapparaat uitschakelen…

36

Met deelneming geven wij kennis…

door Jitse Kaspers In Het ZIJSPOOR 2013 nummer 3 staat op bladzijde 33 een lijstje met namen van overleden leden van onze MVA e.o. Dat was in het kader van terugblikken in de tijd en een kijkje ne-men in de clubhistorie. Dat gegeven bracht mij op het idee om - in nauwe samenwerking met

Dick Aalbers -bij het plaatsje Herrenhausen op de Märklin-baan een begraafplaats te maken. Dick had van firma Noch een compleet bouw-pakket van een begraafplaats en ik heb van Noch nog een kleine aanvulling aange-schaft. De zerken heb ik voorzien van de namen van onze leden, die allen een en-kele reis naar Petrus hebben gemaakt. Op de begraaf-plaats staat ook nog een door mij geprepareerde en gedo-neerde kerk/kapel. Het geheel is bedoeld om de namen als herinnering op onze clubbaan te laten voortleven.

Zoek je de weg naar deze memorabele plek? Daarvoor zul je de bergen in moeten. Ach, je vindt het vanzelf. Het is heel symbolisch een dood-lopende weg. Het plan is om een straatnaambordje "Lijk-weg" te plaatsen. Maar an-ders ga je gewoon op het stemmige gebeier van de klokken af. O kijk, daar is het al. Er is een ceremonie aan

de gang, zo te zien aan het rijtje zwarte rouwauto's. Zie je wel? Op de statige toegangsweg loopt een kleine stoet. Priester voorop, de nabestaanden volgen. Prachtige rouwkrans, vind je niet? De vrouw met de rollater heeft ook bloemen bij zich. Zo moeilijk ter been en toch helemaal hierheen gekomen. Ze zal wel gebruik hebben gemaakt van die luxe taxi die even verderop staat geparkeerd.

meer foto's in het fotoalbum

37

38

door Bert Pas

Puffing Billy (Groot-Brittannië 1813)

Met deze aflevering gaan we precies twee eeuwen terug in de tijd. Gedurende de eerste helft van de 19e eeuw werden in Engeland talrijke locomotieven uitgeprobeerd, terwijl het vaste-land van Europa het Napoleontische tijdperk nog niet ontgroeid is en zich nog steeds richt op de agrarische en militaire maatschappij van de 18e eeuw.

De Puffing Billy is een vroege stoomlocomotief, die in 1813-1814 door de ingenieur William Hedley, de machinebouwer Jonathan Forster en de smid Timothy Hackworth werd gebouwd voor Christopher Blackett, de eigenaar van de Wylam-kolenmijn in de buurt van Newcastle upon Tyne in het Verenigd Koninkrijk. De Puffing Billy is 's werelds oudste nog bestaande stoomlocomotief. Het was de eerste commerciële adhesie-stoomlocomotief. De Puffing Billy werd gebruikt voor het trekken van vrachtwagons gevuld met kolen van de mijn in Wylam naar de dokken in Lemington-on-Tyne in Northumberland.

Een puffende machine. Het Engelse woord ‘to puff’ lijkt sprekend op ons Nederlandse ‘puffen’ en men kan zich daarbij het geluid voorstellen van stoom die uit de schoorsteen van een stoommachine ontsnapt. Daarnaast betekent ‘to puff’ echter ook ‘een grote borst opzetten’ of iets opblazen om het met veel tam tam, aan de man te brengen. Kortom het is het geluid, de activiteit van een wereld van industriële revolu-tie waar overal miljoenen stoomwolken ontsnappen… Daarnaast is het een zekere commerciële en industriële “state of mind’.

39

De adhesiemachine De Puffing Billy van William Hedley (‘Billy’ misschien omdat dat een koosnaampje van William is?) stoot niet alleen luidruch-tig stoomwolken uit, zoals alle locomotie-ven uit die tijd, maar dient ook als argu-ment om te laten zien dat de stoomloco-motieven alleen kunnen rijden door een

eenvoudige adhesie van de wielen op de rails. De eerste ingenieurs die het idee hadden om een stoommotor op een voertuig te plaatsen – eerder dan voertuigen te doen trekken door een vaste ma-chine voorzien van een haspel – dachten namelijk ten onrechte dat de drijfwielen van het voertuig zouden gaan slepen als men er een trein aan koppelde. Vanuit rekenkundig oogpunt hadden ze gelijk: een locomotief van een bepaald gewicht die op perfecte ron-de en gladde wielen rijdt, kan geen trein trekken die zwaar-der is dan zijzelf. Maar de fysieke realiteit is anders: in wer-kelijkheid wordt een wiel als het ware ‘platgedrukt’ op de rails (zoals een autoband op de weg) en verhoogt daarmee dus zijn oppervlaktecontact; bovendien doordringen de metalen deeltjes van het wiel en de rails elkaar en ‘grijpen in elkaar’ als de tanden van tandwielen. Maar dat is bij voorbaat niet vanzelfsprekend. Daarom werden sommige van de eerste locomotieven voorzien van tandwielsystemen die in een tandstang langs de rails grepen, zoal de in 1912 gebouwde Prins Royal van John Blekinshop.

Met de Puffing Billy is de discussie gesloten De met de Puffing Billy uitgevoerde experimenten door Hedley in de mijnen van Wylam bij New Castle zijn dui-delijk. Ze laten klip en klaar zien dat een tandstang on-nodig is en dat adhesie eenvoudigweg voldoende is om een trein te trekken; weliswaar tot op zekere hoogte be-perkt qua gewicht waar het om gaat om de trein en qua profiel wat betreft het spoor (het geval van tandwieltractie voor berglijnen). Bovendien laat deze locomotief de voordelen zien van stoomontsnapping via de schoor-steen. Deze verhoogt de trek, dus het rendement van de vuurkist. Ze dankt haar bijnaam aan deze stoomont-snapping die, bij iedere zuigerslag, een pufje stoom en rook in de atmosfeer brengt. Daartegen werden andere onderdelen van de locomotief niet aangehouden: de verticale cilinders, het overbrengen van de beweging via hefbomen en de overbrenging op de drijfwielen via tandwielen, want dat was allemaal te complex en te kwetsbaar. Links hiernaast de Puffing Billy in het Science Museum van Londen waarvan ze een van de pronkstukken is. Rechts hieronder een schitterende in 1862 genomen foto - in een periode dat de fotografie nog maar in zijn kinderschoenen stond - die de Puffing Billy laat zien toen ze nog in bedrijf was, maar wel vlak voordat ze aangekocht werd door het Science Museum. In die tijd was deze loco-motief de oudste ter wereld die nog dienst deed.

Technische eigenschappen Totale gewicht: 7 ton Cilinders: enkelvoudige expansie Snelheid: 12 km/h Motor: 2 verticale cilinders Afmeting Cilinders: 580 x 660 mm

40

Ieder tweede weekend van de maand: Heimwee Express. Waan je voor even een reiziger uit lang vervlogen tijden. De Heimwee Express is een rit in een histori-sche trein, stap een keer in de Hondekop, Muizeneus, Blauwe Engel, Rode Duivel of Blokkendoos voor een reisje dat verder gaat dan Het Spoorwegmuseum. De trein vertrekt drie keer per dag.

Iedere derde dinsdag van de maand organiseert Het Spoorwegmuseum een bezoekersdag speciaal voor 55-plussers: Plusdagen. Stationsbarbier Jan geeft de heren een ouderwetse scheerbeurt met kwast en mes.

Ieder derde weekend van de maand (vanaf april): Arend onder stoom. Op het werkterrein van Het Spoorwegmuseum worden ritjes gemaakt met het topstuk uit de collectie: de allereerste stoomlocomotief van Nederland.

wo 5 maart Rondleiding door Arnhem Centraal. Kosten: geen. Aanmelden: rondlei-dingenarnhemcentraal@arnhem.nl. Start om 10.00 uur in het infocen-trum, Bergstraat 1. Elke 1ste woensdag van de maand.

wo 5 maart NVBS Oost Arnhem: Guilty tickets; een presentatie van Marco Moer-land. Aan de hand van tramkaartjes valt vaak veel van de geschiedenis en de politieke ontwikkelingen af te lezen. Vooral de invloed van totalitai-re regimes heeft op de plaatsbewijzen duidelijke sporen achtergelaten. Vanavond volgen we aan de hand van plaatsbewijzen de ontwikkelingen in Europa. Tramkaartjes uit Italië tonen de opkomst van het fascisme. Het zwaartepunt ligt op Duitse tramkaartjes maar er zal op deze avond ook een grote hoeveelheid interessante en zeldzame plaatsbewijzen en afbeeldingen uit andere landen, waaronder Nederland te zien zijn. “De Uithoek” op het emplacement Arnhem Berg (20-22 uur). Prijs € 2,50. Zie www.nvbs.com

vr 7 t/m zo 9 maart On traXS! in het Spoorwegmuseum www.ontraxs.nl, (10-17 uur) € 16.

za 22 + zo 23 mrt Modelspoorbeurs Zutphen, Hanzehal Zutphen, (10-16 uur) € 4. di 25 mrt Algemene LedenVergadering MVA; aanvang 19.30 uur

za 29 + zo 30 mrt Landelijke Modelspoordagen (onder auspiciën van de NMF); voor deelnemende verenigingen zie www.nmf.nl

zo 30 mrt Rijdag SMV de Seinpaal, Cactus Oase Ruurlo (10-17 uur); 400 m2 modelspoor - overdekt en vorstvrij.

wo 2 april Rondleiding door Arnhem Centraal. Zie 5 maart.

wo 2 april NVBS Oost Arnhem: Strassenbahnen van Rees en Kleve; een presen-tatie van Evert Heusinkveld. We worden meegenomen naar drie bedrij-ven: de Kleinbahn Wesel-Rees-Emmerich, de Kleinbahn Rees-Empel en de Klever Strassenbahngesellschaft, die inmiddels al weer goed 50 jaar verdwenen zijn. (De Uithoek: zie 5 maart)

za 5 april Modelspoorbeurs Houten Euretco Expo Center (10-15 uur). Gratis parkeren www.modelspoorbeurs.nl

za 5 april Speelgoedveiling Bouwman&Bouwman in Brummen; aanvang 11.00 uur. www.veilinghuisbouwman.com

za 19 april NAMAC-beurs in Euretco Expo Center Houten (10-15 uur). Prijs € 5,00. www.namac.nl

ma 21 april Tweede Paasdag: opening van het rijseizoen RTM Ouddorp

za 3 mei Modelspoorbeurs Houten; zie 5 april.

41

wo 7 mei Rondleiding door Arnhem Centraal. Zie 5 maart.

wo 7 mei NVBS Oost Arnhem: Hoe de GTW terugkwam naar de Achterhoek; een presentatie van Frank van Setten. De avond begint met een korte geschiedenis van het OV in de Achterhoek, waaruit zal blijken dat de Achterhoek qua OV verre van ’achter’ is. Verder is er aandacht voor de dagelijkse zorgen van een regionaal ov-bedrijf, waarbij natuurlijk de suc-cessen maar ook de problemen van een kleine speler naast NS uitge-breid aan de orde komen. (De Uithoek: zie 5 maart)

di 13 mei Sluitingsdatum inzendtermijn kopij Het Zijspoor 2

di 27 mei Het Zijspoor 2 verschijnt

do 29 mei Hemelvaartsdag: museum van de Gelderse Smalspoor Stichting in Randwijk, (10-17 uur).

do 29 mei Hemelvaartsdag: Nationale Stoomtreindag! Op deze dag rijdt de VSM met meerdere stoomtreinen intensief tussen Apeldoorn en Beekbergen, en tussen Beekbergen en Loenen.

do 29 mei t/m zo 1 juni Hemelvaartsweekend, Stoomtrein Goes-Borsele elke dag 10-18 uur!

do 29 mei t/m zo 1 juni Hemelvaartsweekend = Thomas Weekend. Ontmoet Thomas de Stoomlocomotief en zijn vrienden bij het Spoorwegmuseum in Utrecht.

za 31 mei NAMAC-beurs in Euretco Expo Center Houten (zie 19 april).

za 20 + zo 21 sept modelspoorweekend van onze eigen MVA e.o.

Rondje om de kathedraal, zo noemde ik in het vorige Zijspoor mijn verslag van de rondlei-ding langs de bouwplaats van het nieuwe stationsgebouw. Ik belichtte daar en passant "de trompet", een van de futuristische onderdelen van de terminal. Nu is er nieuws over een an-

der spectaculair onderdeel.

De roadbridge is gereed! Dat meldde de website www.arnhemcentraal.nu op 9 fe-bruari jl. De Nieuwe Stationsstraat (dat is de weg waar de verkeersleidingpost - met de spiegelende ramen - van ProRail aan ligt) wordt doorgetrokken over het dak van het station richting Arnhem Centraal Oost en het centrum van de stad. Een onderdeel hiervan is de roadbridge. Deze krult om de groene Parktoren heen en wordt vanwege zijn vorm ook wel de donut genoemd. Deze betonnen autobrug, voorzien van een fraaie ronde vloerrand, verbindt het kantorenplein met de

Nieuwe Stationsstraat. De tijdelijke ondersteuning in de fietsenstalling kan nu worden verwij-derd zodat binnenkort alle fietsenrekken in de kelder weer te gebruiken zijn.

42

JARIGEN

15 maart

Roland Oudejan 16 maart

Jasper Kooderings 18 maart

Jozef vd Wijdeven 19 maart

John de Zwart 29 april

Gert Robbertsen 9 mei

Jan Hendriks 9 mei

Jan Verlangen 25 mei

Pascal Spoor 31 mei

Jitse Kaspers

Aan dit nummer van

werkten mee:

de adverteerders, de bezorgers, Jitse Kaspers, Martien Beumer, Lennart Visser, Bert Pas, Willem Gerbel, Carlo Hellegers, Dick Aalbers, N-team (Gerrit, Theo, Jan en John), Pascal Spoor, Jasper Kooderings, Ron 't Hooft, Jaap Stoter, Jaap van Toorn, Hans van de Ven.

Staat jouw naam hier de volgende keer bij? Mail aan zijspoor@mva.nu !

PERSONALIA We namen afscheid van Justin van Kempen.

PRESENTATIERITJE MET ICE 3, CLASS 407 BERLIJN / MÜNCHEN - De nieuwe ICE 3 treinen van Sie-mens voor de Duitse spoorwegen hebben in 2013 hun goed-keuring voor ritten in dubbele tractie - d.w.z. de gekoppelde treinen - in Duitsland al ontvangen. De eerste nieuwe ICE 3 treinen, serie 407, zijn al een tijdje in de DB passagiersdienst opgenomen. Maar op 18 februari 2014 konden pers en geno-digden de nieuwe ICE 3 zelf ervaren op een snelle treinrit tussen Frankfurt en Keulen. Aan boord waren de projectma-nager van de Deutsche Bahn en van Siemens AG.

De nieuwe Siemens hogesnelheidstrein is met succes actief op de Deutsche Bahn sinds december 2013. Vier treinen zijn reeds geleverd aan DB. De volgende treinen volgen tegen het einde van maart 2014. De aerodynamische eigenschap-pen van de trein zijn verder geoptimaliseerd om energiever-bruik te reduceren; ze verminderen de luchtweerstand met ongeveer 20 procent. Het is ook de eerste DB hogesnelheids-trein die is uitgerust met een lift voor rolstoelgebruikers aan weerszijden van de trein. De vele andere innovatieve kenmerken van de nieuwe ICE 3 werden belicht door dr. Jürgen Wilder, CEO van de Siemens en Andreas Busemann, Hoofd Productie bij DB Bahn."We zijn in staat om met succes de uitdagingen, vooral in het certificeringsproces, aan te gaan en zijn erg blij de nieuwe ICE 3 nu op het Duitse spoorwegnet te zien rijden," zei Wilder. (bron: "Treinennieuws" op 18/02/2014)

43

kijk eens wat vaker in de spiegel van

Guus Onstenk herenkapper

behandeling zonder afspraak

Huissensestraat 29 6833 HL Arnhem tel. 026-3218933

www.guusonstenk.nl

Wilke Tabak v.o.f.

uw sigarenspeciaalzaak

Alles op rookgebied, o.a.:

Longfillers: Cubaans, Dominicaans

Luxe aanstekers: Dupont, Ronson

Waterpijpen Humidoors

Baptist voor Houtbewerkers gereedschappen en machines

Beekstraat 30 Tel.: 026 - 445 16 44 6811 DW Arnhem houtbewerkers@baptist.nl

Winkel ook op Baptist.nl

Dé speciaalzaak voor de fijne houtbewer-king met het grootste assortiment gereed-schappen en machines voor iedereen met passie voor houtbewerken!

Bezoek baptist.nl en vind ruim 8.000 arti-kelen met uitgebreide omschrijvingen, af-beeldingen, video’s en gerelateerde pro-ducten!

Graag tot ziens in Arnhem!

44

Steenstraat 20 • 6828 CK Arnhem T. 026 - 442 32 26 • F. 026 - 446 17 37

I. www.wentinkhobby.nl • E. support©wentinkhobby.nl

WIJ ZIJN VAN DINSDAG T/M ZATERDAG GEOPEND

MODELTREINEN ARNOLD

ARTITEC

AUHAGEN

BACHMANN

BEMO

BRAWA

BUSCH

DIGIRAIL

ESU

FALLER

FLEISCHMANN

GÜTZOLD

HALLING

HARTEL

HEKI

HELJAN

HENCKENS

HOBBYTRAIN

KATO

KIBRI

L.G.B.

LENZ

LILIPUT

LIMA

MÄRKLIN

MEHANO

NOCH

PICCOLO

POLA

PREISSER

RIVAROSSI

ROCO

SEUTHE

SOMMERFELDT

SYMOBA

TORTOISE

TRIX

UHLENBROCK

VIESSMANN

VOLLMER

WOODLAND

en nog véél meer!

Tevens hebben wij

een ruime keuze in

DVD's, boeken en

tijdschriften

40m2 MÄRKLIN

SHOP-IN-SHOP

OOK VOOR AUTO'S,

BOUWDOZEN,

RADIOGRAFISCHE AUTO'S,

BOTEN EN RACEBANEN