Workshop: De ongelijkheid in het onderwijs

De sociale ongelijkheid in het onderwijs

Mia Douterlungneadministrateur-generaal Vlor

Is sociale ongelijkheid in onderwijs nog aan de orde ?

Kampioen in wiskunde, niet in gelijke kansen

Canada

Vlaanderen

Hongkong-ChinaFinlandKorea

NederlandJ apan

België Zwitserland AustraliëNieuw-Zeeland

Tsjechische Rep. I jslandDenemarken

Frankrijk ZwedenOostenrijk

IerlandDuitslandFranse Gemeenschap Slovaakse Rep.

NoorwegenLuxemburgHongarije Polen

SpanjeVerenigde Staten

Russische FederatieI taliëPortugal

Griekenland

Impact van SES

Pre

sta

tie w

isku

nd

e

Prestatie wisk laagOngelijke kansen

Prestatie wisk hoogOngelijke kansen

Prestatie wisk hoogGelijke kansen

Prestatie wisk laagGelijke kansen

Bron: OESO

Onderwijsexpansie in 20° eeuw (Vlaanderen) mannen (links) vrouwen (rechts)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1911-1920

1921-1930

1931-1940

1941-1950

1951-1960

1961-1970

1971-1980

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1911-1920

1921-1930

1931-1940

1941-1950

1951-1960

1961-1970

1971-1980

Geboortejaar

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

1911-1920 1921-1930 1931-1940 1941-1950 1951-1960 1961-1970 1971-1980

Diploma LSO of hoger Diploma HSO of hoger Diploma HO

Bron: Steven Groenez - HIVA

Onderwijsexpansie algemeen arbeider mannen bediende hogere bediende

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1911-1920

1921-1930

1931-1940

1941-1950

1951-1960

1961-1970

1971-1980

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1911-1920

1921-1930

1931-1940

1941-1950

1951-1960

1961-1970

1971-1980

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

1911-1920 1921-1930 1931-1940 1941-1950 1951-1960 1961-1970 1971-1980

Diploma LSO of hoger Diploma HSO of hoger Diploma HO


Conclusies lange termijn evoluties

• Democratisering 1: Onderwijskansen van alle sociale groepen zijn sterk verbeterd als gevolg van een structurele onderwijsexpansie.

• Democratisering 2: zijn de relatieve kansen verbeterd, is de kloof kleiner geworden?

– LSO: Mannen en vrouwen vóór WOII– HSO: Mannen vanaf jaren ’60, vrouwen vanaf jaren ’80 – HO: Mannen nog niet, vrouwen vanaf jaren ’90 ?

• Onderwijsexpansie is continu proces waarbij de sociale groepen verschillen in timing waarmee ze de onderwijsladder beklimmen

– Doorstroming hogere sociale groepen gebeurt vroeger.– Bij de expansie van een onderwijsniveau weten de hogere sociale groepen hun relatieve

positie te behouden (of verbeteren)– → permanente voorsprong– Pas wanneer de participatie van de hogere sociale groepen plafonneert, onstaat er

ruimte voor de democratisering van die onderwijstrede.– De ongelijkheid verplaatst zich echter naar een hogere onderwijstrede.

6

Stagnerende recruteringskracht van HOmannen vrouwen

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1911-1920

1921-1930

1931-1940

1941-1950

1951-1960

1961-1970

1971-1980

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1911-1920

1921-1930

1931-1940

1941-1950

1951-1960

1961-1970

1971-1980

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1911-1920

1921-1930

1931-1940

1941-1950

1951-1960

1961-1970

1971-1980

∆ Recruteringsvijver HO = gediplomeerden HSO

Kloof in recruteringsvijver verkleint, kloof in recruteringskracht blijftGevolg van een verschillende expansie in het SO naar onderwijsvorm

◊ Recruteringskracht HO = aantal HO/aantal HSO

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1911-1920

1921-1930

1931-1940

1941-1950

1951-1960

1961-1970

1971-1980

Vader= arbeider Vader= Hogere bediende/kaderlid


De ongelijke weg door onderwijs in cijfers

Niet-participatie aan kleuteronderwijs op 2,5-3 jaar

05

10152025303540455055


Vertraging in het lager onderwijs

05

1015202530354045505560 1° lj 6° lj


Doorverwijzing naar het BLO

0

2

4

6

8

10

12

14

Popu

latie

PSB

H<=

Lag

er o

nder

wijs

Lag

er se

cund

air

Hog

er s

ecun

dair

Hog

er o

nder

wijs

Vad

er a

ctie

f

Vad

er n

iet a

ctie

f

Jong

ens

Mei

sjes

Wes

t-E

urop

a, V

S

Z-E

urop

a, M

aghr

eb,..

.E

enou

derg

ezin

Tw

eeou

derg

ezin

Ned

Ned

+ an

dN

ed+M

aghr

ebM

aghr

eb


0

10

20

30

40

50

60

70

Tot

aal

<= L

ager

ond

erw

ijs

Lag

er s

ecun

dair

Hog

er s

ecun

dair

Hog

er o

nder

wijs

Vad

er a

ctie

f

Vad

er n

iet-

actie

f

Jong

ens

Mei

sjes

Wes

t-E

urop

a, V

S

Z-E

urop

a, M

aghr

eb, .

..E

enou

derg

ezin

Tw

eeou

derg

ezin

Ned

Ned

+ an

d

Mag

hreb

/ Ned

+Mag

hreb

geen achterstand achterstand

Studie-oriëntatie naar 1° leerjaar b

12


Positie in SO op 15 jaar (PISA-Vlaanderen 2003)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ASO TSO&KSO BSO 1° graad & varia

Lage SES Hoge SESBron: Steven Groenez - HIVA

Sociaal ongelijke doorstroming

01020304050607080

Vertraagd 3° jrKO

Vertraagd 1° ljLO

Vertraagd 6° ljLO

Oriëntatie 1B SO Oriëntatie 4° ljBSO

Gemiddeldedip <= LO dip HOongesch. arbeider hoger bediende, kaderWest-Europ., VS Z&O-Europ., Turks, Maghreb, ...

MoederVader

Nationaliteit


Overgang secundair-hoger onderwijs

0%

20%

40%

60%

80%

100%

SO niet beëindigd 6e jaar BSO geen part. HO participatie HO


HO diploma op 25-jarige leeftijd

0

10

20

30

40

50

60

70

80


Participatie aan levenslang leren

0%2%4%6%8%

10%12%14%16%18%20%

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Gemiddelde LaaggeschooldMiddengeschoold Hooggeschoold


Een beleid van meer gelijke onderwijskansen

• voorschoolse opvoeding (0 – 6 jaar)• lager onderwijs• secundair onderwijs• HBO5• hoger onderwijs

18

Drie types strategieën• Gelijke kansen: helpen opruimen van

buitenschoolse hinderpalen (financieel, cultureel, …)

• Gelijke behandeling: wegwerken van verborgen discriminaties binnen het onderwijs (verwachtingen, structuur, …)

• Gelijke uitkomsten: wegwerken ongelijkheden sociale afkomst tegen schoolverlaten (positieve discriminatie)

Voorschoolse opvoeding

0 – 3 jaar: welzijn3 – 6 jaar: onderwijsInternationaal onderzoek: investeren in voorschoolse opvoedingheeft zeer hoge returns in investment, veel hoger dan in latere scholing• meer scholing• minder werkloosheid• minder criminaliteit• minder ziekte• enz

20

Rates of return to human capital investment(Heckman 2000)

0

Preschool

School Post-school

Return on investment in human capital

Pre-school programs

Schooling

Job training

Age

21

Brain Development – Opportunity and InvestmentBrain Development – Opportunity and InvestmentFrom van der Gaag 2004 – presentation on World BankFrom van der Gaag 2004 – presentation on World Bank - The Benefits of Early Child development programs- The Benefits of Early Child development programs

Spending on Health, Education, Income Support, Social Services and Crime

Brain Malleability

Conception

Pub

lic E

xpen

ditu

re

Bra

in D

evel

opm

ent

BirthAge

1 3 10 60 80 22

CZE

Early childhood spending is linked with lower poverty rates

0

5

10

15

20

25

USAMEX

POL

PRT

JAP

HUN

DNKSWE

NORFIN

FRAICE

NLD

AUS

DEU

AUT

ITA

NZL

KORCHE

BEL

ESP

IRE

SVL

GBR

LUXGRE

r = - 0.54

0 1 2 3 4 5 6 7 8

Early childhood spending as a proportion of median income - 200324

Kleuterperiode: (2,5 – 6 jaar)Actieplan om kleuterparticipatie te verhogen• inschrijvingsplicht vanaf 5 jaar• taalproeven voor 5 jarigen (< 220 dagen aanwezig)• impulsplan voor kleuterscholen met 7 assen:

1. efficiënt gegevens verzamelen2. betere ondersteuning voor kleuterschool: zelfde omkadering als voor

LO3. wegwerken van financiële drempels: maximumfactuur, schooltoelage4. een opdracht voor de CLB’s5. LOP: rol in doorstroom van info over kleuterparticipatie6. samenwerking welzijn-onderwijs: naadloze opvang → onderwijs7. sensibiliseringscampagne voor kansarmen & allochtone ouders

25

Lager onderwijs• afbouw financiële drempels door maximumfactuur, schooltoelage• bijkomende middelen voor scholen met kansarme leerlingen

– preventie en remediëring van ontwikkelings- en leerachterstanden

– taalvaardigheidsonderwijs– intercultureel onderwijs– socio-emotionele ontwikkeling– oriëntatie en doorstroming– leerlingen ouderparticipatie

• Rekenhof: doelen moeten explicieter en concreter• buitenschoolse begeleiding creëert nieuwe ongelijkheid

26

Secundair Onderwijs

• afbouw financiële drempels door schooltoelage. Maximumfactuur?

• hervorming secundair onderwijs– gemeenschappelijke eerste graad– wegvallen van beschotten ASO/TSO/BSO/KSO– meer differentiatie & remediëring

• wat met ongekwalificeerde uitstroom?• wat met DBSO, deeltijdse vorming?• wat met welbevinden van jongeren?

27

HBO5• extra leerladder tussen S.O. en H.O.• gespecialiseerde opleidingen met rechtstreekse toegang naar

arbeidsmarkt• substantieel deel werkplekleren. Certificering = graduaat• verkorte trajecten na opleiding voor een professionele

bachelor• voorbeelden:

– bestaande HOSP (graduaat boekhouden, sociaal werk, orthopedagogie, …)

– HBO5 verpleegkunde• uitrol van kwalificatiestructuur is voorwaarde voor nieuwe

opleidingen28

Hoger Onderwijs• flexibiliseringsdecreet:

– keuzes complexer– nood aan goede begeleiding– risico op studieduurverlenging– EVC/EVK: kostprijs hoog/complexe procedure

• studiekeuze:– impact van een oriëntatieproef?– impact van een schakeljaar

• financieringsdecreet:1.5-financiering van opgenomen of afgewerkte studiepunten voor studenten met functiebeperking, beursstudenten, werkstudenten (PLAFOND!)

• aanmoedigingsfonds: impuls voor diversiteitbeleid• studietoelagen/sociale maatregelen o.a. studentenvoorzieningen• studietrajectbegeleiding

29

Conclusies voor een gelijke kansenbeleid

• Timing van investeringen: vroege investeringen renderen het meest omdat ze latere investeringen effectiever maken

• dus pleidooi voor vroegtijdige ondersteuning … maar ook voor een continue investering in gelijke kansen, gelijke behandeling en gelijke uitkomsten

30

Bronnen• Studiedienst van de Vlaamse Regering, de sociale staat

van Vlaanderen 2011 (2011)• Steven Groenez e.a., De ongelijke weg door het

onderwijs in sociale staat van Vlaanderen 2009 (2009)• Ides Nicaise, Armoede op school. Een overzicht van

oorzaken en remedies (1997)• Steven Groenez, De opbrengst van investeringen in het

Hoger Onderwijs (2010)• Meer artikels op www.hivakuleuven.be• Meer adviezen op www.vlor.be

31

http://www.hivakuleuven.be/

http://www.vlor.be/

Workshop: De ongelijkheid in het onderwijs

Documents

Transcript of Workshop: De ongelijkheid in het onderwijs