Je eigen leider worden

Het zijn turbulente tijden. Kredietcrisis, terrorisme, razendsnelle opwarming, van de aarde. Gebeurtenissen volgen elkaar in snel tempo op. Altijd bereikbaar zijn, zoveel keuzemogelijkheden. Hoe houd je greep op je eigen leven? En hoe houd je verbinding met de wereld om je heen? Tijd voor de cursus Word je eigen leider.Door Tjeerd Bartlema

Een joodse vrouw, geboren in Berlijn, reist in 1941 in een gesloten wagon door Frankrijk op de vlucht voor de verschrikkingen van nazi Duitsland. Zij is bang. Het is Ruth Cohn, een psychoanalyticus die gedurende haar gehele studietijd bezig gehouden wordt door de volgende vraag: “Hoe kan ik mijn kennis en inzichten straks inzetten om mensen van hun vooroordelen en haat af te helpen?.” Zij werd therapeut in een tijd waarin menselijke waarden met voeten werden getreden. Iets wat in de loop van de geschiedenis bij herhaling gebeurd: een machtige groep onderdrukt een zwakkere en sluit deze buiten. Toen zij later als therapeut werkte kwam dat er nog een vraag op “Hoeveel mensen kan ik in mijn leven met therapie behandelen, terwijl de mensheid als geheel geholpen zou moeten worden?”. De sofa was te klein voor de hele wereld.

In de vele verhalen en films over de tweede wereldoorlog worden we vaak geïnspireerd door mensen die leiderschap en moed toonden. Mensen die zich niet van de vrijheid laten beroven hun eigen keuzes te maken. Dat herinnert ons ten diepste aan de mogelijkheid om ongeacht de omstandigheden onze eigen keuzes te maken. Die menselijke kracht om zelf te kiezen is de kern van de humanistische psychologie die in de jaren zestig ontstond en was een antwoord op het inhumane van twee wereldoorlogen. Een psychologie die er vanuit gaat dat je zelf verantwoordelijk bent voor wat je doet. Een stroming die het potentieel van mensen wilde ontwikkelen zodat je meer kan worden wie je bent. Die benadrukt dat we elkaar nodig hebben in dit leven en die uitgaat van de menselijke waarde. Deze ‘human potential movement’ wilde af van de individuele en probleemgerichte benadering in therapie. Een bekend voorbeeld uit deze stroming is de piramide van Maslow die de menselijke behoeften in beeld bracht. Zelfontplooiing staat daarin bovenaan, denk daarbij aan creativiteit, acceptatie en persoonlijk leiderschap. Maar ook Perls die zich met Gestalt therapie sterk richtte op het hier en nu heeft veel invloed gehad. Vandaag de dag is deze humanistische ofwel positieve psychologie de basis van de meeste therapie, trainings en coachingsprogramma’s.

Ruth Cohn ontwikkelde toen een methode voor zelfsturing die eindelijk antwoord op de vragen gaf die zij zich zelf vroeger had gesteld. Een humaan en holistisch systeem dat mensen bewust maakte van hun eigen verantwoordelijkheid en dat mensen inspireerde om in samenwerking te blijven leren van elkaar. Generatief Leiderschap, de hedendaagse versie van deze methode helpt ons enorm om antwoord te geven geeft op de vragen die in deze turbulente tijd actueel zijn:Hoe kan ik de goede keuzes maken als er zoveel mogelijkheden zijn? Wat vind ik zelf echt waardevol terwijl zovele bladen en televisieprogramma’s vertellen wat goed voor me is? Wat geeft zin aan mijn leven? Hoe kan ik in deze multiculturele wereld goed met anderen samenleven? Hoe zorg ik ervoor dat ik voldoende energie heb en houd?

Hoe zorg ik ervoor dat ik aandacht geef aan de mensen die me dierbaar zijn, terwijl het contact soms zo vluchtig is?

Generatief Leiderschap1 biedt een holistisch perspectief. We maken als mens deel uit van het universum. We zijn autonoom en onderling afhankelijk. Gek genoeg neemt ieders autonomie toe met het bewustzijn van deze verbondenheid. Dit leiderschapskompas laat je dynamisch balanceren door je aandacht evenredig en afwisselend verdelen over 4 componenten die samenhangen: Ieder van ons is als persoon (IK) in interactie met anderen (WIJ) in een wereld (GLOBE) waar we dingen te doen hebben met elkaar (HET). Deze 4 componenten zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

De wereld (GLOBE) heeft een belangrijke plek in dit kompas. De angst en pijn die Ruth Cohn in die trein in Frankrijk voelde werd tijdens haar psychoanalytische leertherapie alleen individueel geduid. Haar inzicht was dat wij als mensen de wereld in ons hebben zitten en dat die ons mede vormt tot wie we zijn. De turbulentie van deze tijd, de snelle opeenvolging van gebeurtenissen en de transformatie van onze samenleving naar iets wat we nog niet kunnen voorzien, dat maakt ons ook tot wie we zijn. Door te navigeren met het kompas kunnen we onszelf blijven ontwikkelen. Het begint wel met de acceptatie van de realiteit. Want de realiteit heeft autoriteit. In de bijgevoegde figuur staat centraal een situatie met een storing, bv je dreigt je baan te verliezen. Daarop zijn twee hoofdkeuzes mogelijk. In de onderste cirkel veroordeel je de realiteit,klaag je en wacht angstig af wat er gaat gebeuren. In de bovenste cirkel accepteer je deze realiteit en de bijbehorende mix van gevoelens en zoek je samen met anderen naar een oplossing.

Jezelf leren sturen staat ons dus allemaal te doen. Ook binnen organisaties is het besef doorgedrongen dat leiderschap niet alleen nodig is aan de top, maar eigenlijk in het hele bedrijf. Niemand kan in zijn eentje de complexiteit overzien en de juiste beslissingen nemen voor velen. Samenwerking is cruciaal en de betrokkenheid van iedereen is nodig om in deze tijd succesvol te zijn. Kijk maar naar de campagne van Obama. Hij is een leider van deze tijd omdat hij begrijpt dat iedereen belangrijk is. In de samenstelling van zijn regering kiest hij voor het samenbrengen van sterke persoonlijkheden met uiteenlopende visies en standpunten. Met als doel om tot de beste oplossingen te komen voor deze tijd. We hebben elkaar nodig om uit te stijgen boven onze eigen kaders en gezamenlijk de problemen van deze tijd te lijf te gaan en we blijven zelf verantwoordelijk voor de keuzes die we maken. Dat is persoonlijk leiderschap anno nu. Dat is Generatief Leiderschap. Met beide benen in de wereld staan in het besef dat je anderen nodig hebt terwijl je jezelf stuurt. Dat is in onze visie de basis, ook als je geen leiding geeft aan anderen. Voor hen die het gevoel hebben dat ze de regie van hun leven uit hun handen glipt, die behoefte hebben aan een kompas om betere keuzen te maken in werk en privé. Voor hen is er vanaf vandaag de cursus Word je eigen leider, te volgen via de website van Hart en Ziel. Tijdens de cursus leer je in 11 opdrachten het kompas te gebruiken waarmee je jezelf kunt sturen. Het gaat daarbij om een gezonde, dynamische balans tussen thema’s die voor jouzelf belangrijk zijn in verbondenheid met anderen en de wereld om je heen. Tjeerd Bartlema is de coach van dit traject.1 Generatief Leiderschap (Callens) is het transformationele leiderschapsconcept van Cohn’s Thema Gecentreerde Interactie (TGI)

Dit artikel en de cursus werden samengesteld door Tjeerd Bartlema, seniorcoach en manager bij training- en adviesbureau Van Harte en Lingsma in samenwerking met Ivo Callens, directeur van het Centre for Generative Leadership.