Woord en Daad jaarverslag 2011: Verbinding

Verbinding

jaarVersLag

2011

18

2

1 3

4

Woord en Daad kort en bondig 5Landenkaart 6Voorwoord 9Ontwikkelingen in 2011 10

STRATEGIE, VISIE EN BELEID 1.1 Inleiding 13 1.2 Missie, visie en kernwaarden 13 1.3 Strategie 14 1.4 Beleid 15

HET wERk IN HET ZuIDEN 2.1. Inleiding 21 2.2. Basisvoorzieningen en Noodhulp 21 2.3 Onderwijs 24 2.4. Beroepsonderwijs en -training en arbeidsbemiddeling 28 2.5 Agribusiness en Enterprise Development 32 2.6 Werken in Regionale Allianties 36 2.7 Capaciteitsopbouw 40 2.8 Beleidsbeïnvloeding 41 2.9 Resultaatmanagement en Leren 41

HET wERk IN HET NooRDEN 3.1 Het werken in het Noorden 49 3.2 Beleidsbeïnvloeding 53 3.3 Bewustwording 55 3.4 Donorrol 56 3.5 Communicatie en Fondsenwerving 57

INTERNE oRGANISATIE 4.1 Ontwikkelingen in de organisatie 67 4.2 Effectiviteit risicomanagement in 2011 71 4.3 Kwaliteit in 2011 72 4.4 Codes/certificeringin201172

Intermezzo: “Droom wordt werkelijkheid” 18

Intermezzo: “Zonder wrijving geen glans” 46

Intermezzo: “Duurzaam leven” 64

Intermezzo: “Samenwerken is investeren” 80

90 98

61

46

6

7

MEER DETAILINfoRMATIEwoordendaad.nl/jaarverslag

VooRuITBLIk 6.1 De dynamiek in onze werkomgeving 91 6.2 Toekomst: werk in het Zuiden 92 6.3 Toekomst werk in het Noorden 94 6.4 Toekomst organisatie, bestuur en kwaliteit 95 6.5 Toekomst Finance, Projectadministratie en

Control 96

fINANcIËLE VERANTwooRDING 7.1 Jaarrekening 2011 99 7.2 Controleverklaring 128 7.3 Begroting 129

5 BESTuREN EN ToEZIcHT HouDEN 5.1 Inleiding 83 5.2 Bestuurlijke verantwoording 83

VooRuITBLIk 6.1 De dynamiek in onze werkomgeving 91 6.2 Toekomst: werk in het Zuiden

6.3 Toekomst werk in het Noorden

6.4 Toekomst organisatie, bestuur en kwaliteit

6.5 Toekomst Finance, Projectadministratie en

Control

83

98

BESTuREN EN ToEZIcHT HouDEN

98

BIjLAGEN 1. Aftreden raad van toezicht 132 2. Nevenfuncties raad van toezicht 133 3. Functies 134 4. Organogram 137 5. Procesbeheersing, risicobeheersing en

verantwoording 138 6. Onderzoeksrapport externe accountant 145 7. Samenwerking en netwerken 146 8. Theory of Change 148

Lijst van gebruikte afkortingen 153

Woord en Daad jaarverslag 2011 - Verbinden4

Kort en bondig

hoeVeeL

Inkomsten 2011 € 32.235.785

Landen 20

Financieel geadopteerde kinderen 33.524

Partners 30

Satelliet Partners 9

Donateurs 56.000

Jongeren 14.500

Leden Business Platform 89

Medewerkers op 31-12-2011 80

Aantal fte’s op 31-12-2011 69.33

Vrijwilligers op kantoor 9

Lokale vrijwilligers (comité) 721

inkomsten 2011 €

Particulieren 16.406.797

Bedrijven 2.097.758

Subsidies overheden 9.302.579

Inkomsten derden* 3.231.599

Vermogensfondsen 976.406

Interest 220.647

Totaal 32.235.785

* O.a. kerkelijke en diaconale organisaties

bestedingen 2011 €

Doelstelling structurele programma’s* 27.055.564

Doelstelling PMEL/PMA 1.171.337

Doelstelling Lobby en Bewustwording 1.001.537

Werving baten 1.160.730

Kosten beheer en administratie 959.404

Totaal 31.348.572

*Incl. noodhulp

kostennormen* 2011 %

Kosten eigen fondsenwerving ten opzichte van baten eigen fondsenwerving (CBF-norm)

4,75%

Doelbestedingsratio (besteding aan doelstellingen ten opzichte van de totale bestedingen)

93,24%

Doelbestedingsratio (besteding aan doelstellingen ten opzichte van de totale inkomsten)

90,67%

Eigen norm Beheer en Administratie (3,1% norm) 2,98%

Eigen overheadnorm (7,5% norm) 6,58%

* Woord en Daad bezit het CBF-keurmerk en is ISO gecertifi ceerd.

wIE

Woord en Daad verbindt mensen over de hele

wereld in hun strijd tegen armoede, vanuit Bijbels

perspectief. We willen hiermee een bijdrage

leveren aan duurzame verandering in Nederland

en wereldwijd.

wAT

Woord en Daad werkt aan de thema’s: onderwijs,

beroepsonderwijs en –training, arbeidsbemid-

deling, bedrijfsontwikkeling, basisvoorzieningen

(gezondheid, landbouw, water) en noodhulp. In

Nederland wil Woord en Daad mensen, bedrijven

en overheid bewustmaken van hun verantwoorde-

lijkheid ten aanzien van armoede wereldwijd.

wAAR

Woord en Daad is werkzaam in:

• Afrika: Benin, Burkina Faso, Ethiopië, Sierra

Leone, Somaliland, Tsjaad, Oeganda, Zambia en

Zuid-Afrika.

• Azië: Bangladesh, de Filippijnen, India, Pakistan,

Sri Lanka en Thailand.

• Midden- en Zuid-Amerika: Colombia,

Guatemala, Haïti, Honduras en Nicaragua.

wERkwIjZE

In ons werk onderscheiden we drie typen

activiteiten:

• Directe armoedebestrijding (DAB) – activiteiten

gericht op armen om samen met hen te werken

aan vermindering van armoede, bijvoorbeeld

door voorzieningen van onderwijs, gezondheids-

zorg en inkomensverbetering op te starten of te

verbeteren.

• Maatschappijopbouw (MO) – activiteiten gericht

op het opstarten en versterken van maatschap-

pelijke organisaties of netwerken, die zich inzet-

ten voor de belangen van armen.

• Beleidsbeïnvloeding (BB) – activiteiten van

maatschappelijke organisaties, gericht op het

bevorderen van nieuw of aangepast overheids-

beleid op thema’s die in het belang zijn van (de

rechtspositie van) armen.

kERNcIjfERS GEVISuALISEERD oP PAGINA 74

Doelstelling structurele programma’s*

1.171.337

Doelstelling Lobby en Bewustwording 1.001.537

1.160.730

959.404


4,75%

Doelbestedingsratio (besteding aan doelstellingen ten 93,24%

kostennormen* 2011


Doelbestedingsratio (besteding aan doelstellingen ten opzichte van de totale bestedingen)

Doelbestedingsratio (besteding aan doelstellingen ten opzichte van de totale inkomsten)





rechtspositie van) armen.


Werving baten

Kosten beheer en administratie

Totaal

*Incl. noodhulp

%

op het opstarten en versterken van maatschap-

pelijke organisaties of netwerken, die zich inzet-

Beleidsbeïnvloeding (BB) – activiteiten van

maatschappelijke organisaties, gericht op het



90,67%

2,98%

93,24%

Eigen overheadnorm (7,5% norm)


opzichte van de totale inkomsten)

Eigen norm Beheer en Administratie (3,1% norm) 2,98%

Eigen overheadnorm (7,5% norm) 6,58%


2,98%

Eigen overheadnorm (7,5% norm)


Woord en Daad jaarverslag 2011 - Verbinden 55

Lan

de

n w

aa

r

wo

or

d e

n

da

ad

we

rk

t

Co

nt

ine

nt

Ve

rd

eLi

ng

P

ro

gr

am

ma

’s

(€)

aa

nta

L

ad

oP

tie

k

ind

er

en

P

er

31

12

20

11

ag

rib

usi

ne

ss

en

en

te

rP

ris

e

de

Ve

LoP

me

nt

(€

)

ba

sisV

oo

r

zie

nin

ge

n e

n

no

od

hu

LP (€

)

on

de

rw

ijs

(€)

re

suLt

aa

tm

an

ag

em

en

t

en

Le

re

n (€

)

Ca

PaC

ite

its

oP

bo

uw

(€)

be

ro

eP

son

de

r

wij

s t

ra

inin

g

en

ar

be

ids

be

mid

de

Lin

g (€

)

1 Bangladesh Azië 1.200.159 1.343 -197.023 837.670 421.127 11.356 127.029

2 Filippijnen Azië 721.494 1.811 -22.399 -36.266 461.298 10.626 308.235

3 India Azië 3.183.020 9.059 114.314 2.689.568 -707 379.845

4 Pakistan Azië 637.000 637.000

5 Sri Lanka Azië 173.887 404 25.000 148.887

6 Thailand Azië 174.886 430 18.810 153.712 2.364

7 Colombia Zuid-Amerika 2.487.167 3.118 82.358 135.393 1.837.222 30.794 401.400

8 Guatemala Midden-Amerika 1.778.927 5.257 93.081 50.200 1.593.495 29.468 12.683

9 Haïti Midden-Amerika 2.973.169 5.686 28.031 1.201.415 1.682.085 10.579 51.059

10 Honduras Midden-Amerika 42.555 189 42.555

11 Niguragua Midden-Amerika 723.866 419.442 199.668 -1.072 21.071 84.757

12 Benin Afrika 467.844 129.799 106.189 67.195 42.209 122.452

13 Burkina Faso Afrika 2.420.643 3.722 297.413 475.134 1.050.792 27.384 51.869 518.051

14 Ethiopië Afrika 1.293.248 2.285 17.585 28.422 1.010.286 15.240 221.715

15 Oeganda Afrika 452.020 -20.883 355.159 36.270 81.474

16 Sierra Leone Afrika 398.855 220 36.905 22.487 216.855 2.269 30.147 90.192

17 Somaliland Afrika 500.000 500.000

18 Tsjaad Afrika 315.991 -18.120 215.094 22.270 96.747

19 Zambia Afrika 263.440 -2.570 19.277 153.601 -359 93.491

20 Zuid Afrika Afrika 716.804 41.944 420.041 84.924 8.751 161.144

20.924.975* 33.524

Landenkaart

* Het verschil (6.130.589) met de totale bestedingen (27.055.564) heeft te maken met de bestedingen aan programma’s in Nederland en de bestedingen via andere organisaties waaronder Red een Kind.

1

4

5

7

12

18

17

15

19

20

13

16 14

8

9

10

11

6

3

2

Woord en Daad jaarverslag 2011 - Verbinden

1

4

5

7

12

18

17

15

19

20

13

16 14

8

9

10

11

6

3

2

7Woord en Daad jaarverslag 2011 - Verbinden

Het jaar 2011 ligt achter ons. Het zal de

annalen van Woord en Daad ingaan als

een veelbewogen jaar. Dat wisten we al

toen het jaar begon. De balans opmakend,

is dat weten alleen maar onderstreept. De

veelbewogenheid gold de wereld, ons eigen

Europa en Nederland, ons wereldwijde

partnernetwerk en individuele partners, ons

eigen Woord en Daad en het persoonlijke

leven daarbinnen.

Definanciëlecriseslekenin2011overelkaar

heen te rollen. De debatten tussen parlement en

regering gingen over bezuinigen en bezuinigen en

bezuinigen en de schade voor onszelf beperken.

Tegelijkertijd is er een wegbewegen van de maakbare

samenleving. De economische crises leren ons óók dat

dingen niet vanzelf gaan en dat we met elkaar onze

verantwoordelijkheid kunnen en moeten nemen.

Maatschappelijke organisaties zijn veelal meebewogen

op de maakbare samenleving, zijn geprofessionaliseerd

en hebben zich veelal ontworteld uit hun natuurlijke

voedingsbodem. Dat leidt tot ontreddering en stelt ze

voor de uitdaging zichzelf opnieuw uit te vinden. Nu

subsidies opdrogen, middelen nijpend worden, is de

natuurlijke verworteling van levensbelang. Het jaar

2011 liet Woord en Daad zien dat de verbondenheid

met de achterban er was en is! We beseften in 2011 in

toenemende mate dat dat een heel groot goed is, een

schat die we met elkaar mogen koesteren.

Het jaar 2011 was voor ons wereldwijde netwerk en

onze eigen organisatie een spannend jaar. Het was

het jaar waarin de organisatievernieuwing gestalte

moest krijgen. Een nieuwe wijze van werken, in

nieuwe rollen, nieuwe verantwoordelijkheden, nieuwe

taakinhoud, een nieuwe manier van organiseren. Een

nieuwe werkwijze waarbij we de Zuidelijke allianties

nog beter van dienst kunnen zijn, en waarbij we als

donor vernieuwend en scherp onze rol kunnen spelen.

Veel hadden we uitgewerkt, maar we wisten dat we

gaandeweg ook nog veel moesten ontdekken. We

zijn de tocht in 2011 begonnen. Met de regionale

allianties, met de alliantieteams, de donorteams, de

matrixorganisatie en parallel de ontwikkeling van ICT.

Het was in het begin leren lopen en gaan. Met vallen

op staan. Als ik terugkijk zijn we dat proces op een

open en eerlijke manier en met betrokken emotie

doorgegaan. En aan het eind van het jaar zien we

dat het op gaat leveren wat we ervan verwachtten.

Heldere rollen, heldere verantwoordelijkheid, een

beter gebruik van de competenties van mensen, een

betere inhoudelijke relatie met ons partnernetwerk.

Maar uiteindelijk gaat het om meer.

Toen ik samen met alle directeuren van onze

partnerorganisaties wereldwijd de handtekening

zette onder het document dat uiteindelijk tot dit

alles leidde, was het 2009. Visie en missie waren

hooggestemd. Maar uiteindelijk gaat het daar wel

om. Ik besefte toen het belang van het moment. Maar

zoals het er nu naar uit gaat zien geeft het nog meer

dan we toen met elkaar

konden bevroeden.

Ook dat liet 2011 ons

al in een doorkijkje

zien. We ervoeren in

het partnernetwerk

en in de vernieuwing

de verbondenheid

op basis van onze in

de bijbel gewortelde

kernwaarden, die

we delen met ons

partnernetwerk.

Onvoorzien en

onverwacht was 2011

ook ánders ingrijpend.

Johan Groothedde,

onze jonge collega van 25 jaar ontviel ons op tragische

wijze.Dattrokeenongeloofl ijkzwaarwisselopzijn

vrouw Marjolein en nog onbewust op zijn dochtertje

Jenthe en zijn familie. Het sloeg ook diep in op de

organisatie. We hebben tegelijkertijd ook in de

organisatie de verbondenheid vanuit de kracht van het

geloof ervaren. Dat maakte het heel zware 2011 toch

ook weer een bijzonder jaar.

Het jaar is bijgeschreven in de rij van de anno domini’s.

Ik ben er van overtuigd dat het werk iets heeft

mogen uitstralen van het Koninkrijk van God en Zijn

Gerechtigheid. In een gebroken wereld is dat een

lichtpunt, dat we brandend mogen houden.

Jan Lock, voorzitter raad van bestuur

Bewegen en bewogen

EEN NIEUWE WIJZE VAN

WERKEN, IN NIEUWE ROLLEN,

NIEUWE VERANTWOOR-

DELIJKHEDEN, NIEUWE

TAAKINHOUD, EEN NIEUWE

MANIER VAN ORGANISEREN


organisatie de verbondenheid vanuit de kracht van het

geloof ervaren. Dat maakte het heel zware 2011 toch

ook weer een bijzonder jaar.

Het jaar is bijgeschreven in de rij van de anno domini’s.

Ik ben er van overtuigd dat het werk iets heeft

zijn de tocht in 2011 begonnen. Met de regionale

allianties, met de alliantieteams, de donorteams, de

matrixorganisatie en parallel de ontwikkeling van ICT.

Het was in het begin leren lopen en gaan. Met vallen

op staan. Als ik terugkijk zijn we dat proces op een


Gerechtigheid. In een gebroken wereld is dat een Gerechtigheid. In een gebroken wereld is dat een


Jan Lock, voorzitter raad van bestuur

Gerechtigheid. In een gebroken wereld is dat een



Ontwikkelingen in 2011

Met het jaarverslag 2011 legt Woord en Daad verantwoording af over de wijze waarop zij haar missie concreet gestalte geeft in Nederland en wereldwijd. In dit hoofdstuk de belangrijkste ontwikkelingen in vogelvlucht.wooRD EN DAAD IN HET ZuIDEN

Samen met de vijf Zuidelijke allianties ging Woord en

Daad in 2011 aan de slag om de nieuwe lijnen voor de

beleidsperiode 2011-2015 uit te zetten. Direct bleek

al hoe actueel de beleidskeuzes zijn.

De aangrijpende beelden en verhalen vanuit de Hoorn

van Afrika maakten duidelijk hoe urgent de aandacht

voor voedselzekerheid in Afrika is.

De toenemende aandacht voor de relatie tussen

economische ontwikkeling en armoedebestrijding

vanuit media, overheid en donors sluit goed aan bij

het groeiende agri & bedrijfsontwikkelingsprogramma

van Woord en Daad. In 2011 werd hard gewerkt

aan de opzet van de ‘agribusiness-poot’, met name in

Afrika. 2011 was ook een jaar waarin we experimen-

teerdenmetinnovatievevormenvanfinancieringvoor

bedrijfsontwikkeling, zoals het deelnemen in BV’s. De

opmaat voor nieuwe stappen in 2012.

Investeren in economische ontwikkeling lijkt inmid-

dels de nieuwste hype in ontwikkelingssamenwerking.

Woord en Daad is ervan overtuigd dat armoede niet

via één blauwdruk-oplossing aangepakt kan worden.

Vandaar dat ze onverminderd hecht aan de waarde

van christelijk onderwijs en beroepstraining. Ook in

2011 was daarbij weer veel aandacht voor leider-

schap, kwaliteit van onderwijs en koppeling naar werk

en inkomen. De opening van Hope University College,

een bacheloropleiding in Ethiopië, vormde een hoog-

tepunt in 2011.

Samenwerking en netwerken was een kernwoord in het

afgelopen jaar voor Woord en Daad en de Zuidelijke

allianties. Juist omdat armoede een complex probleem

is, is koppeling met bedrijven, overheden en andere net-

werken heel hard nodig. Woord en Daad investeerde

dan ook stevig in de versterking van de Zuidelijke alli-

anties. De allianties maakten duidelijke stappen vooruit

in het gezamenlijk werken aan de versterking van

hun programma’s en fondsenwerving. Het leggen van

verbindingen met anderen en actieve betrokkenheid

bij beleidsbeïnvloeding is nog een zwak punt. Ook één-

op-één zijn de Zuidelijke partners van Woord en Daad

versterkt via training en coaching in PMEL.

wooRD EN DAAD IN NEDERLAND

In 2011 was de samenwerking met onze achterban

opnieuw dynamisch en veelzijdig. Het betrekken van

kinderen, jongeren, volwassen, ondernemers, kerken

en scholen bij armoede wereldwijd en de vertaling naar

een duurzame levensstijl stond hoog op de agenda. Een

TNS-Nipo-onderzoek –waarvoor Woord en Daad het

initiatief nam- naar geef- en leefgedrag van christenen

in Nederland gaf veel inzicht. Daarnaast betrok Woord

en Daad actief haar eigen achterban bij beleidsbeïn-

vloeding, bijvoorbeeld door Bengaalse en Nederlandse

jongeren in gesprek te laten gaan met Kamerleden.

Waar mogelijk en nodig werd expertise uit de ach-

terban ingezet voor ontwikkeling van programma’s,

bijvoorbeeld door ondernemers bij bedrijfsontwikke-

ling in Zambia en door Driestar Educatief bij onderwijs

in Sierra Leone, Ethiopië en Guatemala.

Ookin2011bleekdefinanciëlesteunvanuitdeparti-

culiere achterban onverminderd groot (€ 16,4 miljoen

tegenover begroot € 14,8 miljoen). De inkomsten van-

uit bedrijven, vermogensfondsen en institutionele fond-

sen bleven achter bij de verwachtingen (€ 15,6 miljoen

tegenover begroot € 22,8 miljoen) veel bedrijven gaven

minder maar wilden wel betrokken blijven bij Woord

en Daad. Over de gehele linie is er wel sprake van groei

(2,2%, exclusief noodhulp). Iets waar we erg dankbaar

voor zijn in tijden van economische recessie.

PoLITIEk DRAAGVLAk

Het jaar 2011 was een jaar dat in politieke zin sterk

gestempeld werd door de forse bezuinigingen op ont-

wikkelingssamenwerking. De Nederlandse regering

besloot het aantal partnerlanden terug te brengen

van 33 naar 15 en aanzienlijk te korten op met name

(basis)onderwijs in Afrika, Azië en Latijns Amerika.


Staatssecretaris Knapen publiceerde zijn nieuwe

beleid ten aanzien van voedselzekerheid en ontwik-

keling van de private sector. Weliswaar leverden de

beleidswijzigingen stevige discussies op in de Kamer,

maar in de samenleving is er nauwelijks - en zeker

geen georganiseerd - verzet tegen de bezuinigingen.

Om die reden wist de staatssecretaris zonder grote

problemen een meerderheid achter zijn beleid te

krijgen. Via diverse netwerken probeerde Woord en

Daad actief het beleid van de regering bij te sturen

in de gewenste richting. Zo hebben we ons kritisch

uitgelaten over de gemaakte landenkeus, de vinger

aan de pols gehouden bij de bezuinigingen op onder-

wijs en veel aandacht gevraagd voor de versterking

van lokale (voedsel)productieketens. Ook op het

Europese vlak lieten we onze stem in 2011 horen,

vooral via EU CORD, een netwerk van christelijke

ontwikkelingsorganisaties. In de Europese Unie zijn de

onderhandelingen begonnen over het budget dat van

2014 tot 2020 beschikbaar is voor ontwikkelingshulp.

INTERNE oRGANISATIE

De interne organisatie stond in 2011 in het teken van

een organisatievernieuwing. Om de Zuidelijke allianties

nóg beter van dienst te zijn, en nog beter aan te sluiten

bij wensen van sponsors en donoren, heeft Woord en

Daad haar interne organisatie vernieuwd. Hiervoor

werden donoren alliantieteams gevormd, ieder met

onderscheiden verantwoordelijkheden. De ontwikke-

ling en implementatie van nieuwe ICT-infrastructuur

ondersteunt de nieuwe werkwijze. De eerste resul-

taten waren eind 2011 al zichtbaar: hogere kwaliteit

van programmavoorstellen, snellere reacties richting

partners en meer eigenaarschap bij beide teams.partners en meer eigenaarschap bij beide teams.

uitgelaten over de gemaakte landenkeus, de vinger

aan de pols gehouden bij de bezuinigingen op onder-

wijs en veel aandacht gevraagd voor de versterking

van lokale (voedsel)productieketens. Ook op het

Europese vlak lieten we onze stem in 2011 horen,

vooral via EU CORD, een netwerk van christelijke

ondersteunt de nieuwe werkwijze. De eerste resul-

taten waren eind 2011 al zichtbaar: hogere kwaliteit

van programmavoorstellen, snellere reacties richting

partners en meer eigenaarschap bij beide teams.


STRATEGIE, VISIE EN BELEID

1.1 INLEIDING

De eerste mijl zit erop. In maart en april 2009 begon woord en Daad in Nairobi aan een beleidstraject en nieuwe manier van werken. Dat werd een jaar later bekrachtigd in Apeldoorn. Samen met partners en in samenspraak met zakenmensen, comitéleden en onze staf werkten we nieuw beleid uit. Met elkaar werd dat beleid (inclusief de hieronder genoemde missie, visie en kernwaarden) in 2010 vastgesteld en in 2011 uitgerold. En als de signalen ons niet bedriegen levert 2011 al een bewijs dat zó beleid maken en uitvoeren werkt! Spannend. Maar de moeite waard om het steeds zó te blijven doen.

1.2 MISSIE, VISIE EN kERNwAARDEN

HISToRIE

Woord en Daad is in 1973 opgericht door refor-

matorische christenen die hun verbondenheid

met de allerarmsten wereldwijd concreet vorm

wilden geven. De meeste organisaties die zich

bezig hielden met ontwikkelingssamenwerking

waren in die tijd sterk marxistisch georiënteerd,

daardoor vormde Woord en Daad een herken-

baar en betrouwbaar alternatief. Bijna veertig

jaar later is zowel de Nederlandse als internati-

onale context totaal gewijzigd, maar verbonden-

heid blijft. Woord en Daad ontleent blijvend haar

bestaansrecht aan haar achterban in Nederland.

De achterban met wie we samen verbinding leg-

gen met armen in het Zuiden, en andersom. Die

verbinding wordt verstevigd door de Bijbelse

missie en visie die we delen met onze achterban

en partnerorganisaties wereldwijd.

MISSIE



perspectief. We werken daarbij samen met part-

nerorganisaties in Afrika, Azië en Centraal- en

Zuid-Amerika, de achterban in Nederland, maat-

schappelijke instellingen, overheden en bedrijven

en andere sectoren. Samen met hen wil Woord en

Daad een bijdrage leveren aan duurzame veran-

dering in Nederland en wereldwijd.

Woord en Daad jaarverslag 2011 - Verbinden

STRATEGIE, VISIE EN BELEID

1.1 INLEIDING

De eerste mijl zit erop. In maart en april 2009 begon woord en Daad in Nairobi aan een beleidstraject en nieuwe manier van werken. Dat werd een jaar later bekrachtigd in Apeldoorn. Samen met partners en in samenspraak met zakenmensen, comitéleden en onze staf werkten we nieuw beleid uit. Met elkaar werd dat beleid (inclusief de hieronder genoemde missie, visie en kernwaarden) in 2010 vastgesteld en in 2011 uitgerold. En als de signalen ons niet bedriegen levert 2011 al een bewijs dat zó beleid maken en uitvoeren werkt! Spannend. Maar de moeite waard om het steeds zó te blijven doen.

1.2 MISSIE, VISIE EN kERNwAARDEN

HISToRIE

Woord en Daad is in 1973 opgericht door refor-

matorische christenen die hun verbondenheid

met de allerarmsten wereldwijd concreet vorm

wilden geven. De meeste organisaties die zich

bezig hielden met ontwikkelingssamenwerking

waren in die tijd sterk marxistisch georiënteerd,

daardoor vormde Woord en Daad een herken-

baar en betrouwbaar alternatief. Bijna veertig

jaar later is zowel de Nederlandse als internati-

onale context totaal gewijzigd, maar verbonden-

heid blijft. Woord en Daad ontleent blijvend haar

bestaansrecht aan haar achterban in Nederland.

De achterban met wie we samen verbinding leg-

gen met armen in het Zuiden, en andersom. Die

verbinding wordt verstevigd door de Bijbelse

missie en visie die we delen met onze achterban

en partnerorganisaties wereldwijd.

MISSIE



perspectief. We werken daarbij samen met part-

nerorganisaties in Afrika, Azië en Centraal- en

Zuid-Amerika, de achterban in Nederland, maat-

schappelijke instellingen, overheden en bedrijven

en andere sectoren. Samen met hen wil Woord en

Daad een bijdrage leveren aan duurzame veran-

dering in Nederland en wereldwijd.

VISIE

In een gebroken wereld vol armoede en

onrecht streeft Woord en Daad naar het

zichtbaar maken van tekenen van Gods komend

Koninkrijk. Daarin willen we iets laten zien van

een wereld in wording zonder armoede en lijden.

Vanuit dit Bijbelse toekomstperspectief mogen

mensen nu al tot hun bestemming komen in de

diepste zin van het Woord. Dit zien wij gebeuren

als mensen verantwoordelijkheid nemen en

dragen voor zichzelf en voor anderen, waardoor

zij een waardig leven kunnen leiden.

kERNwAARDEN

Medeschepsel Schepsel van God, gelijkwaardig én uniek Ieder mens is geschapen om beelddrager van

de Schepper te zijn. Dit betekent dat we in

Gods oog allen gelijkwaardig zijn, en tegelij-

kertijd divers en uniek. Deze twee aspecten

–gelijkwaardigheid én diversiteit– bepalen

hoe wij naar onze medemens kijken. In haar

werk wil Woord en Daad deze twee aspecten

herkenbaar in praktijk brengen. Dit betekent

onder andere dat ze ieder mens benadert

met respect, ongeacht ras, religie, geslacht

of politieke voorkeur. Ook is Woord en Daad

ervan overtuigd dat er niet slechts één pad van

ontwikkeling is: daarvoor zijn mensen te uniek

en divers geschapen.

Medeverantwoordelijkheid Verantwoordelijk voor jezelf, je naaste en de schepping Ieder mens is geschapen als verantwoorde-

lijk schepsel. We zijn verantwoordelijk om te

beantwoorden aan Gods roeping om beelddra-

ger, naaste en rentmeester te zijn. Vertaald naar

de praktijk van ons werk betekent dit dat we

mensen willen stimuleren verantwoordelijkheid

voor zichzelf te nemen, maar ook voor anderen

en de schepping. Dit betekent niet dat mensen

verantwoordelijkheid moeten overnemen, maar

vanuit Bijbels mededogen oog hebben voor de

situatie van de ander.


1 STRATEGIE, VISIE EN BELEID

Mede-lijden Dicht bij en naast mensen die lijdenWe leven in een door zonden gebro-

ken wereld. Tegelijkertijd weten we

ons vanuit de Bijbel geroepen er te

zijn voor mensen die lijden aan deze

gebrokenheid. In dit mede-lijden

kunnen we iets laten zien van wat

het betekent beelddrager van God

te zijn, ook al is dit beeld bescha-

digd. Door mee te leven –en mee

te lijden– mogen we op bescheiden

wijze iets zichtbaar maken van Gods

komend Koninkrijk en werken aan

herstel, vanuit de wetenschap dat

Christus ons daarin is voorgegaan.

Rentmeesterschap Zorgvuldig omgaan met mensen, middelen en milieu Als christelijke organisatie wil

Woord en Daad verantwoordelijk

‘rentmeester’ zijn. Dit willen we op

een integere wijze zijn, met oog voor

de context waarbinnen we opereren.

Woord en Daad is aanspreekbaar

op een zorgvuldig omgaan met de

middelen(menselijke,financiëleen

materiële) die we ontvangen. In ons

werk willen we rentmeesterschap

concreet laten zien aan degenen met

wie we werken en in zorg voor het

milieu, beide zowel in Nederland als

in het Zuiden.

wederzijdse afhankelijkheid onafhankelijk in keuzes, afhanke-lijk in samenwerking Als christelijke organisatie is

Woord en Daad onafhankelijk, en

tegelijkertijd bewust afhankelijk.

Onafhankelijk en zelfbewust in het

maken van beleidskeuzes, ongeacht

keuzes die onze omgeving maakt.

Tegelijkertijd zijn we ervan overtuigd

dat samenwerking met andere

organisaties van groot belang is

voor armoedebestrijding, ook vanuit

rentmeesterschap. In dat opzicht wil

Woord en Daad bewust afhankelijk

zijn van anderen.

Voor een verdere toelichting op de

missie, visie en kernwaarden zie

www.woordendaad.nl/jaarverslag.

1.3 STRATEGIE

Het werk van Woord en Daad

betreft drie aspecten:

• Armoedebestrijding: In de con-

tinenten Afrika, Azië en Zuid- en

Midden-Amerika samen met onze

partnerorganisaties armoede op

stevige wijze aanpakken.

Woord en Daad kent in dat kader

vier programma’s:

- Onderwijs

- Vakonderwijs en –training en

arbeidsbemiddeling

- (Agri-)Bedrijfsontwikkeling

- Basisvoorzieningen (water,

voeding, gezondheid, landbouw)

• Bewustwording: In Nederland

samen met onze achterban naden-

ken over vragen rond armoede en

rijkdom.

• Beleidsbeïnvloeding: In Nederland

en Europa samen met anderen

opkomen voor de belangen van de

allerarmsten. Zo nodig vragen we

aandacht voor de positie van de

allerarmsten bij politiek, pers en

bedrijfsleven.

Het scherp analyseren van de

context waarbinnen onze pro-

gramma’s vormgegeven worden, en

het doorvertalen naar het concrete

werk ‘op de grond’ krijgt een steeds

belangrijker plaats in ons werk.

Daarbij vinden we het van belang

dat de verschillende programma’s

niet op zichzelf staan, maar dat

waar mogelijk slimme en effectieve

verbindingen worden gelegd. Omdat

onderwijs niet automatisch leidt

tot een betere positie voor mensen,

investeren we in de programma’s

beroepsonderwijs en –training en

arbeidsbemiddeling. Daarin geven

we aandacht aan de aansluiting

van jongeren op de arbeidsmarkt.

Vanuit bedrijfsontwikkeling wordt

gezocht naar mogelijkheden om

lokale bedrijvigheid te stimuleren

en te verbinden met regionale of

(inter)nationale markten. Daar waar

nodig werkt Woord en Daad vanuit

het ondersteunende programma

Basisvoorzieningen (water, voeding,

gezondheid, landbouw) aan rand-

voorwaarden voor de programma’s

op het gebied van Onderwijs en

Arbeid en Inkomen. Uitwisseling van

kennis neemt in alle programma’s

een belangrijke plaats in.

Partnerorganisaties van Woord en

Daad hebben uiteindelijk altijd een

beperkt bereik. Daarom investeert

Woord en Daad met haar partner-

organisaties in netwerken die samen

met anderen het werk van armoede-

bestrijding effectiever en krachtiger

maken. Sinds 2010 krijgt dit con-

creet vorm in samenwerking binnen

vijf regionale allianties. Hierover is

meer te lezen in hoofdstuk 2 Werk in

het Zuiden.

Soms hinderen (lokale) weten regel-

geving de mogelijkheden en kansen

voor armen. Soms worden zij zelfs

direct door regelgeving benadeeld.

In die gevallen werkt Woord en Daad

samen met haar partnerorganisaties

en/of de netwerken die ze steunt

aan het verbeteren of aanpassen van

overheidsbeleid, zowel in Nederland


en Europa als in het Zuiden.

Woord en Daad is ervan overtuigd

dat haar ‘visie op verandering’

(theory of change) zich niet beperkt

tot mensen in het Zuiden. In een

wereld waarin we internationaal

steeds meer afhankelijk van elkaar

worden, heeft onze leefwijze steeds

vaker gevolgen voor de situatie van

armen waar ook ter wereld. Woord

en Daad wil haar eigen achterban

hiervan bewustmaken, en concrete

mogelijkheden aanreiken om ook in

de Nederlandse context ‘ambassa-

deur van verandering’ te zijn.

1.4 BELEID

Woord en Daad ziet zichzelf als

een organisatie die op inhoudelijke

betrokkenheid en verantwoordeli-

jkheid mensen en partijen met

elkaar verbindt. Woord en Daad

beweegt voortdurend tussen de

positie van haar partnernetwerk

en de doelgroepen (armen, kin-

deren, ondernemers) in het Zuiden

enerzijds, en haar achterban,

sponsors, fondsen en de Nederlandse

achterban anderzijds. De vragen en

opvattingen van deze twee groepen

belanghebbenden, hebben dan ook

een belangrijke stem in het beleid van

Woord en Daad. Het beleidsplan voor

de periode 2011-2015, dat in 2010

werd vastgesteld, is dan ook mede

ontwikkeld en gevalideerd door zowel

het Zuidelijke partnernetwerk als

vertegenwoordigers uit de achterban

van Woord en Daad. Nu de uitvoering

van het beleidsplan is ingezet, worden

de diverse stakeholders regelmatig

betrokken bij belangrijke stappen in

de uitvoering en evaluatie.

In haar beleidsplan werkt Woord

en Daad met zogenaamde ‘results

frameworks’. Hierin heeft Woord en

Daad samen met partners en andere

stakeholders gewenste resultaten

geformuleerd en vastgesteld. Aan

die resultaten wordt inzet van

mensen en middelen gekoppeld, en

wordt per resultaat bekeken wat

de output, outcome en impact zou

kunnen zijn. Via contracten wordt

hier ook op gestuurd en samen met

partners op gemonitord.

BETRokkENHEID

STAkEHoLDERS BIj BELEID

Woord en Daad is gewend om

zowel bij de vormgeving als uitvoer-

ing van het beleid stakeholders

te betrekken. Afhankelijk van het

thema worden partners uit het

Zuiden, klankbordgroep van onze

vrijwilligerscomités, coördinatie-

groep bedrijven of de klankbor-

dgroep Vermogensfondsen om

advies gevraagd. Jaarlijks wordt

onder deze stakeholdergroepen een

tevredenheidsonderzoek gehouden.

Uitkomsten van deze onderzoeken

worden doorvertaald in beleid

of jaarplan, en besproken met de

raad van toezicht (in het kader van

de beoordeling van de raad van

bestuur). De resultaten van deze

tevredenheidsonderzoeken zijn in

onderstaande sterkte-zwakte-ana-

lyse verwerkt, inclusief de vertaling

naar de praktijk. Vanuit dit overzicht

wordt helder wat de kerncompe-

tenties zijn van Woord en Daad,

evenals waar de uitdagingen liggen

voor de komende jaren.

ToELIcHTING oP DE MISSIE, VISIE EN kERNwAARDENwoordendaad.nl/jaarverslag


1 STRATEGIE, VISIE EN BELEID

sterk zwak VertaLing naar Praktijk

Sterk partnerschap tussen Woord en Daad en partnerorganisaties wereldwijd, door vorming van gezamenlijke regionale allianties waarbinnen gezamenlijk wordt gewerkt aan beleidsontwikkeling, kwaliteitsverbetering, netwerken en fondsenwerving.

Een deel van het partnernetwerk denkt nog vanuit de oude bilaterale relatie met Woord en Daad en ziet nog onvoldoende de kansen in samenwerking met anderen.

Het functioneren van partners binnen de regionale alliantie en het samenwerken met andere partijen wordt jaarlijks geëvalueerd in de alliantie, en wordt door Woord en Daad meegenomen in de donor-beoordeling.

Visie op verandering (Theory of Change) biedt een sterk en vernieuwend kader om als maatschap-pelijke organisatie samen met anderen te werken aan armoede bestrijding (zie voor meer informatie de bijlage).

Vertaling van de Visie op verandering naar de praktijk is nog niet in alle werkgebieden even concreet zichtbaar. Met name effectieve samenwerking met verschillende actoren is nog een zwak punt.

Intern, richting achterban en op alliantievergade-ringen aandacht voor praktische vertaling Visie op verandering. Regionale allianties stimuleren om samen te werken met andere maatschappelijke organisaties en bewegingen, kennisinstellingen, bedrijfsleven en overheid.

Partners van Woord en Daad staan dicht bij de armen en hebben oog voor hun specifi eke context.

Te weinig aandacht bij partners voor participatie van armen bij het ontwikkelen, uitvoeren en evalueren van projecten.

Woord en Daad levert de komende jaren een stevige bijdrage aan de ontwikkeling van een nieuwe evalu-atiemethodiek waarbij participatie van armen (naast andere doelgroepen) centraal staat.

Zuidelijke partners beschikken over steeds meer capaciteit op management– en programmaniveau.

Capaciteit op het terrein van planning, monitoring, evaluatie en leren (PMEL), beleidsbeïnvloeding en werving van subsidies blijft achter.

Woord en Daad stelt de komende jaren capaciteit beschikbaar aan de regionale allianties in het Zuiden om fors te investeren op PMEL, lobby en fondsenwerving.

kansen bedreigingenimPaCt kansen en bedreigingen oP beLeid

Internationaal is er meer oog voor en erkenning van de rol van waarden-gedreven organisaties in armoedebestrijding.

In diverse landen staat de ruimte voor Faith Based Organisations (FBO’s) onder druk.

Blijvend aandacht voor de constructieve rol die bijvoorbeeld kerken spelen vanuit de visie op verandering.

Meer aandacht voor rurale ontwikkeling in Afrika kan mensen in kwetsbare gebieden onafhankelijker maken. Aandacht voor economische ontwikkeling met oog voor lokale waardetoevoeging biedt hierbij kansen.

Klimaatverandering en kredietcrisis treffen landen wereldwijd, maar met name Afrika. Toegang tot fi nan-ciering voor klein-MKB is nog altijd een belangrijke hobbel.

Focus van het agri bedrijfsontwikkelingsprogramma is gericht op versterking van locale productiebe-drijven en verwerkende industrie. Opschaling door aantrekken van impact investeerders.

Toenemend aantal institutionele donoren dat fondsen direct ter beschikking stelt aan Zuidelijke NGO’s.

Toenemend aantal landen waar overheid vijandig is ten aanzien van inmenging (internationale) NGO’s.

Door vormen van regionale allianties worden Zui-delijke partners minder afhankelijk van Noordelijke donoren, en kunnen kansen voor fondsenwerving in het Zuiden uitgebuit worden.

Technologische ontwikkelingen bevorderen Noord-Zuid-samenwerking en maken tevens informatie makkelijker toegankelijk voor armen.

Informatiekloof tussen opgeleide en analfabete groepen kan nog verder verdiepen.

Binnen (vak)onderwijsprogramma is veel aandacht voor ICT-training. In 2012 uitrollen van nieuwe ICT-infrastructuur richting regionale allianties. Innovatie-werkgroep onderzoekt mogelijkheden voor brede toepassing van ICT binnen programma’s onderwijs en TVET.

STERkTE-ZwAkTEANALySE VAN HET wERk VAN wooRD EN DAAD IN HET ZuIDEN


sterk zwak Praktijk

Stevige verankering in de achterban vanuit heldere eigen identiteit en weinig afhankelijk van subsidies. Woord en Daad profileert zich als een onafhankelijke christelijke organisatie.

Aandacht vanuit de organisatie voor omvangrijke subsidies kan (met name bij ondernemers) soms de indruk wekken dat Woord en Daad groter belang hecht aan subsidies dan particuliere bijdragen, en hierdoor haar christelijke identiteit in gevaar brengt.

Beleidslijn voortzetten dat overheidssubsidies slechts 30% van inkomsten mogen beslaan. Duidelijk maken richting achterban –en met name richting onderne-mers- dat Woord en Daad altijd eerst eigen beleids-keuzes (vanuit christelijke identiteit) maakt, en van daaruit financiering zoekt (en niet andersom). Door 30% lijn vast te houden blijft de binding en afhanke-lijkheid van de achterban onverminderd groot.

In de communicatie gaat de inhoud van het werk vóór de fondsenwerving.

Communicatie naar de achterban is soms te ingewik-keld, te veel gebruik van vaktaal.

Alert op vaktaal zijn in alle communicatie-uitingen. Regelmatig achterban communicatie-uitingen laten evalueren.

Aandacht voor bewustwording (leefgedrag) heeft nu een duidelijke plaats in het contact met de achterban.

Lokale Woord en Daad-comités vinden bewustwor-ding nog lastig vorm te geven en richten zich daarom liever op fondsenwerving.

Actief aan de slag gaan met comités die bewust-wording concreet vormgeven en die stimulerende rol geven. Daarnaast debatavonden in de regio organiseren.

Goed georganiseerde betrokkenheid vanuit diverse stakeholdersgroepen; verhoudingsgewijs grote, jonge en actieve, betrokken achterban; goede differentiatie in benadering doelgroepen achterban.

Voor de verschillende stakeholdergroepen is niet altijd duidelijk of, en zo ja wat Woord en Daad met adviezen doet.

Duidelijk terugkoppelen naar stakeholdergroepen of Woord en Daad adviezen overneemt, en aangeven wat er in de praktijk mee gedaan is.

Met de organisatievernieuwing speelt Woord en Daad haar donorrol sterker. Merendeel (85%) van de Zuidelijke partners waardeert dit en voelt zich meer uitgedaagd om kwaliteit te leveren. Transparantie en communicatie rond beoordeling van aanvragen wordt sterk gewaardeerd.

Tijdigheid in communicatie vanuit Woord en Daad Donor richting Zuidelijke partners kan beter. Begrip voor de context waarin partners werken is eveneens verbeterpunt.

Woord en Daad Donor zal bij bijeenkomsten van Zuidelijke allianties aanwezig zijn om begrip voor Zui-delijke context te laten groeien. Daarnaast blijvend belangrijk verschillende rollen en verantwoordelijk-heden van donoren alliantieteams te benoemen richting partners.

Alle Zuidelijke partners vinden de verhouding met alliantieteam meer ontspannen sinds organisatiever-nieuwing, 85% ziet alliantieteam als ambassadeur en bijdragen aan kwaliteit aanvraag.

Partners ervaren nog minder sterk dat alliantie-teams hen ondersteunen in ontwikkeling kwaliteit programma en staf, en in het schrijven van aanvragen voor andere donoren.

Meer aandacht voor strategie in alliantieteam. Coaching van alliantie teams om hun rol adequaat in te vullen.

kansen bedreigingenVertaLing kansen en bedreigingen in Praktijk

De stevige basis in de achterban kan richting insti-tutionele donoren en vermogensfondsen meer en strategisch ingezet worden.

Vrijwilligerswerk staat onder druk door economi-sering van de samenleving. Mensen krijgen minder ruimte om vrijwilligerswerk te doen.

Nog steviger positioneren van unieke betrokkenheid achterban; vrijwilligers blijven interesseren door hen op maat te benaderen.

Institutionele fondsen verplaatsen zich naar het Zuiden. Meer kansen in de regio’s zelf.

Kansen op subsidie in Nederland en Europa nemen af. Woord en Daad gaat medewerkers voor institu-tionele fondsen in de regio’s zelf inzetten, die in samenwerking met de regionale allianties donoren gaan benaderen.

Draagvlak voor internationale samenwerking is in de achterban van Woord en Daad onverminderd hoog, ondanks het gure politieke klimaat.

Doorvertaling van het brede draagvlak in de achter-ban naar leefgedrag kan beter.

Samen met achterban zoeken naar mogelijkheden hoe in leefgedrag aandacht voor armoede en duur-zaamheid nog beter vorm kan krijgen.

STERkTE-ZwAkTEANALySE VAN HET wERk VAN wooRD EN DAAD IN NEDERLAND


Droom wordt werkelijkheid

Talentvolle jongeren uit Ethiopië trekken naar

Amerika en Europa om dromen en carrières te

realiseren. Daar moet je zijn om dromen werkelijk-

heid te maken en kwalitatief goed onderwijs te

ontvangen. Dr. Minas ziet en zag dit met lede ogen

aan. Zeven jaar geleden deelde hij als directeur van

partnerorganisatie Hope Enterprises in Ethiopië

zijn zorgen met jan Lock, bestuurder van woord

en Daad. Maar dr. Minas zou dr. Minas niet zijn als

hij het bij de zorgen zou laten. Dromen horen niet

alleen bij jongeren maar ook bij visionaire bestuur-

ders die graag een land opbouwen.

BouwExPERTISEEen christelijke universiteit waar talentvolle jongeren kunnen studeren en zich later dienstbaar maken voor hun land. Dat was de droom van dr. Minas! Jan Lock zag ook wel wat in het plan maar stelde duidelijk voorwaarden. Om goed eigenaarschap te borgen en risico te spreiden, zegde hij toe dat Woord en Daad een derde van de kosten zou dragen. Twee derde moest van andere donoren komen.In 2007 werd met de voorbereidingen van het project gestart. Een ontwikkelproject waarbij partner Hope Enterprises om tafel ging zitten met diverse groepen uit Nederland, Engeland en Amerika. Een groep onderne-mers die hun expertise beschikbaar stelde, vormde een consortium met elkaar. Een architectenbureau en bouw-ondernemingen dachten met dr. Minas mee over het ontwerp van het gebouw; ook werd nauwkeurig gekeken wie de bouw zou mogen uitvoeren. De keuze viel op een Chinese bouwonderneming. Gedurende het traject werd veel met elkaar vergaderd en over en weer werden ervaringen uitgewisseld. Een directievertegenwoordiger vanuit Nederland ging vrijwillig in Ethiopië aan de slag en volgde het traject op de voet. Waar nodig kon ter plekke bijgestuurd worden en de juiste rapportage naar donoren verzonden worden. Een groots project van zo’n omvang kon op deze wijze gerealiseerd worden dankzij de exper-tise die beschikbaar was.

oNDERwIjSExPERTISENaast vakbekwaam advies voor de bouw wordt er ook deskundigheid op onderwijsgebied ingewonnen. Opleidingen rond businessmanagement krijgen een prominente plaats in de universiteit. Landbouw wordt steeds belangrijker voor Ethiopië. Innovaties in de land-bouwsector zijn broodnodig. De Christelijke Agrarische Hogeschool in Dronten is daarom een belangrijke partner in de ontwikkeling van het onderwijscurriculum. Zij heeft veel ervaring in het opzetten van internatio-nale curricula. Samen met deskundigen uit Ethiopië en onderwijskundigen van Woord en Daad vormen zij het zogenaamde onderwijsconsortium.

kRAcHTEN BuNDELENEn zo is het Hope University College een mooi voorbeeld hoe Woord en Daad als makelaar donoren en partners bij elkaar brengt. Niet alleen vanuit financieel oogpunt kijken welke mogelijkheden er zijn maar juist ook de inhoudelijke expertise bij elkaar brengen. In samenwer-king met overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen van Ethiopië en Nederland. Vanuit diverse perspectieven een doel bereiken: een onderscheiden, vernieuwende opleiding bieden ten opzichte van het bestaand acade-misch onderwijs. De studenten van HUC zijn de leiding-gevenden van de toekomst van Ethiopië. En daarom is het belangrijk dat de opleiding inzet op leiderschap, gebaseerd op christelijke normen en waarden. Nadat jongeren het middelbaar onderwijs hebben gevolgd zijn ze welkom op Hope University College. Zowel Hope Enterprises als Hope University College volgen een filosofie waarin hoog wordt ingezet op verandering van de mentaliteit van jongeren. Niet alleen op het gebied van onderwijs maar in de algehele vorming. De jongeren die later een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de verhoging van het levens-peil zullen moeten functioneren vanuit Ethiopische optiek.Met alle samenwerkingsverbanden die er rondom dit traject lopen, zien we hoe de theory of change (zie pag 148) in de praktijk werkt. Vanuit het individu (de student) beginnen, maar tegelijkertijd de hele context meenemen namelijk: overheid, bedrijfsleven, kennisinstituten en andere maatschappelijke organisaties.

Hoe partners van Woord en Daad en donoren een droom verwezenlijken

Auteur: Rina Molenaar


INTERMEZZO

EN ToEN wAS HET ZoVER…Zaterdag 15 oktober 2011 werd de droom werkelijk-heid. Hope University College opende haar deuren in Addis Abeba, de hoofdstad van Ethiopië. De Ethiopische president Girma Wolde-Giorgis verrichtte de openings-handeling met het doorknippen van een lint voor het auditorium. Hij legde in 2006 de eerste steen en was nu ook bij dit grote moment betrokken. Daarna sprak dr. Minas: ‘De nieuwe universiteit wil dienstbaar zijn aan de studenten zodat zij uiteindelijk met een gedegen univer-sitaire opleiding de toekomst in kunnen gaan.’De studenten kunnen opleidingen ‘Business Management and Enterpreneurship’, ‘Accounting and Finance’, ‘Marketing Management’ en ‘ICT-Technology’ volgen. Jan Lock wees in zijn speech bij de opening op het ont-werp van het universiteitencomplex: ‘De pupil van het oog is open naar de wereld en ontvangt indrukken die verwerkt worden in de hersenen en een beeld creëren van mensen en de wereld om ons heen. Verbinden en ver-anderen zijn belangrijke uitgangspunten om de armoede te bestrijden. Echte verandering zal alleen plaatsvinden als in alle geledingen van de maatschappij ook de armen betrokken worden.’

De universiteit draait inmiddels. Studenten gaan toe-komstdromen waarmaken en zich dienstbaar maken voor hun land als burger van Ethiopië.

De universiteit draait inmiddels. Studenten gaan toe-komstdromen waarmaken en zich dienstbaar maken voor hun land als burger van Ethiopië.


HET WERK IN HET ZUIDEN

2.1. INLEIDING

De partnerorganisaties van woord en Daad zetten zich met passie in voor de strijd tegen armoede en voor verandering van hun maat-schappij. Een werkbezoek is vaak een bron van inspiratie en toont aan hoezeer de partners en woord en Daad elkaar nodig hebben om samen te werken aan deze gezamenlijke missie.

Dit hoofdstuk gaat in op het werk in het Zuiden.

Eerst wordt per programma verslag gelegd,

waarna vervolgens wordt beschreven hoe de

samenwerking in regionale allianties is verlopen.

De daaropvolgende paragraaf beschrijft hoe

capaciteitsopbouw bij de allianties en de partners

een plek heeft gekregen en hoe beleidsbeïnvloe-

ding als interventiestrategie is ingezet. De laatste

paragraaf geeft weer hoe Resultaatmanagement

en Leren een plek krijgt in het geheel.

2.2. BASISVooRZIENINGEN EN NooDHuLP

Amina Muse (30) verblijft al meer dan een maand in het ziekenhuis te Burao. Niet voor haarzelf, maar om bij haar elf maanden oude zoontje, Ahmed Hassan, te zijn. Ahmed werd ruim een maand geleden zwaar onder-voed opgenomen: hij woog acht en een half pond. Heel wat Nederlandse baby’s wegen dat al bij de geboorte.

Amina maakt zich zorgen. De strijd is nog niet gewonnen. ‘Ik ben hier nu al een maand. In de tus-sentijd heb ik veel nieuwe kinderen zien binnenko-men. Vrijwel allemaal zijn ze weer vertrokken, want het ging goed met hen. Maar de situatie van Ahmed verbetert niet echt.’

Ahmed oogt fragiel. Een hoofd dat te groot lijkt, met ogen die hol in de oogkassen staan. Breekbaar dunne armpjes en beentjes rusten naast zijn tengere lichaam…Medewerkers van Medair, de organisatie waarmee Woord en Daad samenwerkt, zagen meteen de kritieke situatie van Ahmed en regelden vervoer naar het ziekenhuis in de provinciehoofdstad. ‘Daar was ik zo blij mee, want zelf had ik hier geen geld voor’, vertelt Amina.


HET WERK IN HET ZUIDEN

2.1. INLEIDING

De partnerorganisaties van woord en Daad zetten zich met passie in voor de strijd tegen armoede en voor verandering van hun maat-schappij. Een werkbezoek is vaak een bron van inspiratie en toont aan hoezeer de partners en woord en Daad elkaar nodig hebben om samen te werken aan deze gezamenlijke missie.

Dit hoofdstuk gaat in op het werk in het Zuiden.

Eerst wordt per programma verslag gelegd,

waarna vervolgens wordt beschreven hoe de

samenwerking in regionale allianties is verlopen.

De daaropvolgende paragraaf beschrijft hoe

capaciteitsopbouw bij de allianties en de partners

een plek heeft gekregen en hoe beleidsbeïnvloe-

ding als interventiestrategie is ingezet. De laatste

paragraaf geeft weer hoe Resultaatmanagement

en Leren een plek krijgt in het geheel.

2.2. BASISVooRZIENINGEN EN NooDHuLP

Amina Muse (30) verblijft al meer dan een maand in het ziekenhuis te Burao. Niet voor haarzelf, maar om bij haar elf maanden oude zoontje, Ahmed Hassan, te zijn. Ahmed werd ruim een maand geleden zwaar onder-voed opgenomen: hij woog acht en een half pond. Heel wat Nederlandse baby’s wegen dat al bij de geboorte.

Amina maakt zich zorgen. De strijd is nog niet gewonnen. ‘Ik ben hier nu al een maand. In de tus-sentijd heb ik veel nieuwe kinderen zien binnenko-men. Vrijwel allemaal zijn ze weer vertrokken, want het ging goed met hen. Maar de situatie van Ahmed verbetert niet echt.’

Ahmed oogt fragiel. Een hoofd dat te groot lijkt, met ogen die hol in de oogkassen staan. Breekbaar dunne armpjes en beentjes rusten naast zijn tengere lichaam…Medewerkers van Medair, de organisatie waarmee Woord en Daad samenwerkt, zagen meteen de kritieke situatie van Ahmed en regelden vervoer naar het ziekenhuis in de provinciehoofdstad. ‘Daar was ik zo blij mee, want zelf had ik hier geen geld voor’, vertelt Amina.

Hoewel de voorzieningen basaal zijn, is het zie-kenhuis goed georganiseerd en biedt het adequate medische zorg aan de vele slachtoffers van de droogte in Somaliland. Vooral voorlichting is een sleutel. Want traditionele gewoonten en praktijken staan een betere gezondheid vaak in de weg.

De toekomst is verborgen. Amina: ‘Graag zou ik m’n kind weer gezond zien, zodat ik terug kan naar ons dorp om voor mijn gezin en familie te zorgen.’ En hoop is er, want de meeste ondervoede kinderen gaan opgeknapt naar huis.

Dit verhaal is eerder in uitgebreidere versie gepubliceerd in Werelddelen, december 2011

2.2.1. ALGEMENE oNT wIk kELINGEN

In 2011 vonden twee grote ontwikkelingen

plaats. Een subsidie liep af en een andere grote

meerjarensubsidie startte (MFS2). Verder werd

de aandacht voor het thema voedselzeker-

heid vergroot. Vanuit het gemeenschappelijke

beleid met de partners wisten we dat er voor

de programma’s veel ging veranderen. Woord

en Daad heeft veel input gegeven aan partner-

organisaties om ze te helpen met deze omslag.

Voor de MFS2-subsidie werkt het programma

Basisvoorzieningen nauw samen met de

ICCO-Alliantie.

De gerealiseerde uitgaven waren beduidend

hoger dan begroot. De twee belangrijkste rede-

nen daarvoor zijn:

• In de begroting was niet uitgegaan van een

grote noodhulpactie. Die kwam er echter wel

(zie 2.2.3.), waardoor gerealiseerde uitgaven

op noodhulp bijna 2 miljoen Euro hoger waren

dan begroot.

• Bij het opstellen van de begroting was nog

veel onduidelijkheid over toekenning van

bedragen voor gezondheids- en voedsel-

zekerheidsprogramma’s vanuit de ICCO/

Prisma alliantie. Daarom was conservatief

gepland. De uiteindelijke toekenning werden

pas in de loop van het jaar helder. Deze bleken

toen hoger te liggen dan gepland.


2 HET WERK IN HET ZUIDEN

2.2.2. BASISVooRZIENINGEN

Samenwerking binnen Icco-AlliantieDe samenwerking binnen de ICCO-

Alliantie houdt in dat partnerorgani-

saties uit één land, die binnen deze

alliantiegefinancierdwordenvoor

gezondheidszorg of voedselzeker-

heid, bij elkaar gebracht worden

onder één programma. Woord en

Daad is betrokken bij samenwer-

king binnen Haïti en Oeganda. De

partners hebben regelmatig overleg,

leren van elkaar en coördineren

hun activiteiten. Vaak komt het tot

gemeenschappelijke activiteiten,

zoals capaciteitsopbouw, onderzoek

of beleidsbeïnvloeding. Dit werkt

veelalefficiëntereneffectieverbin-

nen een samenwerkingsverband.

Beleidsontwikkeling Op gebied van gezondheidszorg en

voedselzekerheid werd beleid ont-

wikkeld, waarbij doelstellingen voor

de komende jaren worden geformu-

leerd. Projecten op andere gebieden,

zoals huizenbouw en drinkwater, kun-

nenwelgefinancierdworden,maar

zijn geen speerpunten in beleid.

VoedselzekerheidDe alliantie van West-Afrika (WARA)

heeft ervoor gekozen om voedselze-

kerheid als het belangrijkste thema

te nemen. Dit is absoluut noodzake-

lijk voor Sahel-landen. Veel landen

ondergaan klimaatverandering: de

regens vallen niet meer regelmatig

en de traditionele landbouwka-

lender werkt dan niet meer. Ook

komen er meer en meer monden

die gevoed moeten worden. Ook in

Oeganda steunt Woord en Daad nu

voedselzekerheidsprogramma’s.

Hiermee heeft voedselzekerheid

een stevige programmabasis, zodat

onze specialisatie hierin verder kan

ontwikkelen.

Veranderde plannen partnersVeel partners hebben hun plan-

nen ingrijpend moeten veranderen

ten opzichte van 2010, omdat de

landenfocus van de subsidie sterk

verschilde en vanwege een nieuwe

focus op voedselzekerheid. Het gaf

interessant inzicht in de duurzaam-

heid van de programma’s: wat komt

ervan terecht zonder steun van

Woord en Daad? Sommige program-

ma’s bleken verrassend innovatief.

Zo was de partner in Colombia in

staat zelf fondsen te vinden voor

twee klinieken. Verder werd in Sierra

Leone een kliniek overgenomen door

de overheid en werd een voedings-

centrum in Burkina Faso ook door de

overheid overgenomen.

Andere programma’s moesten van-

wege bezuinigingen mensen ontslaan.

Woord en Daad heeft dit moment

zo veel mogelijk gebruikt om alle

programma’s te helpen heroriënte-

ren. Een belangrijke focus daarbij was

om programma’s zo in te richten dat

zenietalleenvanfinancieringdoor

Woord en Daad afhankelijk zijn.

2.2.3. NooDHuLP

In 2011 werd hulp verleend in de

volgende situaties:

• Honger in de Hoorn van Afrika

Bestedingen Basisvoorzieningen in een oogopslag

budgetLijn begroting 2011 (€) reaLisatie 2011 (€)

6.1.1 Gezondheidszorg: directe armoedebestrijding 1.288.259 1.702.432 32%

6.1.2 Gezondheidszorg: capaciteitsopbouw en netwerken 314.880 470.964 50%

6.1.3 Gezondheidszorg: beleidsbeïnvloeding 91.840 44.013 -52%

6.2.1 Hiv/Aids - DPR 441.628 -

6.2.2 Hiv/Aids - CSS 85.280 -

6.2.3 Hiv/Aids - Adv 13.120 -

6.3.1 Voedselzekerheid: directe armoedebestrijding 436.240 501.339 15%

6.3.2 Voedselzekerheid: capaciteitsopbouw en netwerken - 105.494

6.3.3 Voedselzekerheid: beleidsbeïnvloeding 35.000 78.142 123%

6.4 Water en hygiëne - 34.838

6.5 Huisvesting - -

7.0 Noodhulp 729.300 2.606.990 257%

6.6 Nog niet bepaald - 1.051

3.435.547 5.545.263 61%

Div. posten te verrekenen eerdere jaren / koersverschillen -416.176

Totaal basic needs 3.435.547 5.129.087

Analyse:De gerealiseerde uitgaven waren beduidend hoger dan begroot. De twee belangrijkste redenen daarvoor zijn:• In de begroting was niet uitgegaan van een grote noodhulpactie. Die kwam er echter wel (zie 2.2.3.), waardoor gerealiseerde uitgaven op noodhulp bijna 2 miljoen Euro

hoger waren dan begroot.• Bij het opstellen van de begroting was nog veel onduidelijkheid over toekenning van bedragen voor gezondheids- en voedselzekerheidsprogramma’s vanuit de ICCO/

Prisma alliantie. Daarom was conservatief gepland. De uiteindelijke toekenning werden pas in de loop van het jaar helder. Deze bleken toen hoger te liggen dan gepland.


(2011): In verband met de droogte

in de Hoorn van Afrika verleende

Woord en Daad via Medair

noodhulp in de Hoorn van Afrika.

Droogte komt in dit deel van Afrika

herhaaldelijk terug, Woord en

Daad werkt daarom naast directe

noodhulp ook aan duurzame

oplossingen door middel van

voedselzekerheidsprogramma’s.

• Overstromingen/orkanen (2011):

in diverse landen waren overstro-

mingen in het najaar. Bangkok

heeft zelfs meer dan een maand

wateroverlast gehad. Tientallen

mensen kwamen om het leven

en velen verloren hun spullen. In

drie landen (Guatemala, Thailand,

Bangladesh) heeft Woord en Daad

kunnen helpen met noodpakketten.

Acties die voor 2011 startten, en in

2011 voortgezet werden:

• Overstroming Pakistan (2010):

het overgrote deel van het geld is

nu toegekend. Het gaat met name

om landbouwhulpmiddelen, en

het vormen van boerengroepen.

Mensen kunnen zo hun leven weer

op poten zetten: samen sta je sterk.

• Aardbeving Haïti (2010): het

programma is in de fase tussen

noodhulp en wederopbouw. Dit is

moeilijk, met name vanwege slecht

geregelde grondrechten. Bouwen

van huizen en scholen komt

daardoor moeizaam van de grond.

In 2012 zal bekeken worden of de

periode van drie jaar, die normaal

gesproken wordt gehanteerd

voor de implementatie van een

noodhulpprogramma, in het geval

van Haïti verlengd moet worden.

Woord en Daad werkt bij de hui-

zen- en scholenbouw samen met

grote organisaties, die specialisten

hebben op dit gebied.

2.2.4. BELEIDSBEïNVLoEDING

De partnerorganisatie DEDRAS in

Benin is inmiddels zeer ervaren op

het gebied van beleidsbeïnvloeding

voedselzekerheid. Omdat de hele

West-Afrika alliantie (WARA) voedsel-

zekerheid als speerpunt heeft geko-

zen, kan deze organisatie de anderen

hierin op een hoger plan brengen.

Ook binnen Colombia (ASONALISS)

en Bangladesh (het BOOM-netwerk)

steunt WD ervaren en gespeciali-

seerde lobbyorganisaties.

2.2.5. EVALuATIES EN oNDERZoEk

Acht programma’s ondergingen een

evaluatie. Het hiv/aidsprogramma

in Zuid-Afrika kreeg een lovende

evaluatie wat betreft de kwaliteit

van de activiteiten. Een verbeter-

punt was de duurzaamheid van het

programma. De partnerorganisatie

(Mfesane) is nu, in samenwerking

met Woord en Daad, op zoek naar

lokale fondsen, deels met succes.

Ook de evaluatie van het waterpro-

gramma in Burkina Faso (EU) was

goed. Voornaamste kritiekpunt bij de

andereevaluatieswasdefinanciële

duurzaamheid; hier is hard aan

gewerkt via vernieuwde projectop-

zet van veel programma’s.

2.2.6. LANGETERMIjNEffEcTEN

Een selectie van langetermijn-

effecten uit evaluaties en

werkbezoeken:

• 200 boer(inn)en in Oeganda zijn

dankbaar dat partnerorganisatie

ADP ze in 2011 een spaarsysteem

heeft geleerd. Hun boodschap: Zo

komen we er zelf verder wel uit!

• 20 klinieken (10 nieuw opgestart)

in Bangladesh behandelden 80.000

patiënten, en zijn hard op weg

zelfvoorzienend te worden.

2.2.7. DoELSTELLINGEN EN

RESuLTATEN

Ondanksverminderdefinanciering

t.o.v. 2010 is toch een groot aantal

mensen bereikt met consulten en

voorlichting. Dit is met name gebeurd

in een groot gezondheidsprogramma

in het dichtbevolkte Bangladesh.

Consulten bleven achter omdat het

ziekenhuis in Bangladesh minder

presteerde dan verwacht. Landbouw:

hier zijn projecten nieuw opgestart,

vandaar dat de resultaten veel hoger

zijn dan oorspronkelijk gepland.

outPut

RESULTAAT PLANNING 2011 REALISATIE 2011

directe armoede bestrijding Aantal klinieken 40 47

Aantal medische consulten 236.448 209.365

Aantal mensen bereikt met voorlichting 423.549 532.261

Mensen getraind in voedselzekerheid/landbouw 640 2.579

Mensen geholpen met landbouwmaterialen 6.240 3.925

Mensen geholpen in noodhulp, huizenbouw, drinkwater - 57.527

maatschappijopbouw Organisaties met een gemeenschapsbenadering 12 11

beleidsbeïnvloeding Organisaties met een lobbyplan 8 5

Uitleg:• Alle getallen zijn op basis van 100% rapportage behalve noodhulp: dit loopt vaak niet synchroon.• Minder consulten, meer voorlichting: een medisch project in Bangladesh presteerde minder op consulten maar heel goed op voorlichting.• Voedselzekerheid: dit is laat ingezet vandaar dat minder materialen gebruikt zijn dan gepland. Wordt volgend jaar opgepakt.

Doelstellingen en resultaten

doelstelling geheel gehaald doelstelling gedeeltelijk gehaald doelstelling niet gehaald



Leerpunten uit 2010 en opvolging in 2011

•Meer aandacht voor ‘disaster preparedness’

Dit onderwerp is verder uit-

gewerkt als onderdeel van het

voedselzekerheidsbeleid.

•Systematische aandacht voor kwali-teitscontrole van projecten

Hier is een begin mee gemaakt bin-

nen een aantal projecten (Mfesane,

CDA, Haïti, CSS). In komende jaren

zal dit breder aangepakt worden.

•Versterking van de samenwerking binnen de ICCO Alliantie

In 2011 is W&D in zes landen

steeds nauwer gaan samenwerken

met organisaties binnen de ICCO

Alliantie. In het algemeen is er

meerwaarde in het leren van elkaar

en gezamenlijke activiteiten.

Leerpunten 2011

•NoodhulpHet managen van noodhulppro-

gramma’s door een consortium van

partnerorganisaties heeft voordelen

omdat deze programma’s zo goed

verankerd kunnen worden in de

samenleving; in Haïti leidde het

echter tot veel frustraties. We moe-

ten in deze consortia meer werken

aan onderling vertrouwen en ook

de verwachtingen beter op elkaar

afstemmen.

•VoedselzekerheidOnregelmatige regens zijn in onze

projectgebieden het grootste

probleem. Wateropvang zal meer

aandacht krijgen in deze situaties,

bijvoorbeeld middels dammen.

2.3 oNDERwIjS

Vanuit de stad Bo zijn we op weg naar het dorpje Gombahun. Aanvankelijk over een geasfalteerde weg, later wordt de weg slechter. Aangekomen in het dorp bezoeken we de school, gevestigd in een gebouw dat nog het meest lijkt op een opslagloods. 168 kinderen krijgen er onderwijs.

Een oudere man verwelkomt ons. Vol trots laat hij ‘zijn’ school zien. Mr. Foday, bijna blind, hese stem, maar bepaald niet uitgeblust. Een zeer gepassioneerd man, met hart voor de school en hart voor het dorp. Zijn gezag in het dorp is groot, hij straalt positieve invloed uit. Mr. Foday vindt het belangrijk dat het dorp schoon is. En dat is het ook. Iedereen moet naar school, ook de meisjes. Hij vertelt ons dat hij ervoor zorgt dat meisjes hun opleiding afma-ken, alvorens ze trouwen. Is een kind afwezig? Mr. Foday laat het er niet bij zitten en benadert de ouders. Sinds kort steunt Evangelical Fellowship of Sierra Leone (EFSL),

partnerorganisatie van Woord en Daad, vier scholen in de regio Pujehun, waaronder die van mr. Foday. Een gewaardeerd project in de gemeen-schap, onder leiding van enthousiaste en betrokken mensen.Cecilia Becker, onderwijscoördinator vertelt dat de regio Pujehun voor de burgeroorlog relatief welvarend was. De oorlog heeft echter veel kapotgemaakt. Misschien wel juist daarom zijn de medewerkers gemotiveerd om het land er bovenop te helpen. Kinderen vormen daarin een belangrijke schakel, weten ze. ‘I love my children to do well’, vertelt Ansumana Gamanga, docent. Aan de docenten ligt het niet. Sierra Leone heeft kansen en Sierraleoners popelen die te verwezenlijken!

2.3.1. ALGEMENE

oNTwIkkELINGEN

In het jaar 2011 stond de planning van

onderwijsprogramma’s voor de peri-

ode 2011-2015 centraal. Inhoudelijk

is samengewerkt en informatie uit-

gewisseld met MFS-Alliantiepartner

budgetLijn begroting 2011 (€) reaLisatie 2011 (€)

11.1 Kleuteronderwijs 1.130.254 1.334.311

11.2 Basisonderwijs 6.140.434 5.609.581

11.3 Voortgezet onderwijs 2.557.884 2.452.155

11.4 Hoger onderwijs 792.152 613.857

11.5 Non-formeel onderwijs 375.163 264.873

11.6 Alfabetisering 308.721 267.100

11.7 Infrastructuur/investeringen 1.298.926 862.161

11.8 Training 309.393 343.582

11.9 Capaciteitsopbouw en netwerken 251.357 74.622

11.10 Curriculumontwikkeling 138.981 138.778

11.11 Beleidsbeïnvloeding 228.847 203.429

13.532.110 12.164.449

Div. posten te verrekenen voorgaande jaren / koersverschillen 19.141

totaal onderwijs 13.532.110 12.183.590

Inkomsten uit financiële adoptie 10.104.374

Analyse:• De totale besteding voor het onderwijsprogramma is aangepast aan de inkomsten (10% minder).• 11.8-11.9 Er is meer uitgegeven voor training en minder voor algemene capaciteitsopbouw en

netwerken, zoals aangevraagd door partnerorganisaties (zie ook onder leerpunten).

Bestedingen Onderwijs in een oogopslag


Red een Kind. Ook hebben partneror-

ganisaties in Ethiopië en Zambia met

elkaar kennisgemaakt. De samen-

werking in de alliantie met Driestar

Educatief is voortgezet en verdiept.

2.3.2. oNDERwIjS

Directe armoedebestrijdingPartnerorganisaties werken aan een

verbeterde toegang voor arme fami-

lies tot kleuteronderwijs, basison-

derwijs, voortgezet onderwijs, hoger

onderwijs, non-formeel onderwijs en

alfabetiseringscursussen. In 2011

zijn in 16 landen in totaal 58.000

kinderen en jongeren en 4.400

volwassenen gesteund. Daarnaast

is gewerkt aan verbetering van de

onderwijskwaliteit. Door het werken

aan meerjarenplannen is meer

bewustzijn gekomen voor het belang

van een goede overgang naar ver-

volgonderwijs en de arbeidsmarkt.

Programma’s van partnerorganisa-

ties zijn aangepast aan de context. Er

wordt samengewerkt met scholen

die door kerken of de lokale gemeen-

schap zijn opgericht, met overheids-

scholen en ook met scholen die van

de partnerorganisatie zelf zijn.

Alle onderwijsprogramma’s hebben

–op verschillende manieren– aan-

dacht voor christelijk onderwijs.

Infrastructurele verbeteringen zijn

gerealiseerd door klaslokalen te bou-

wen in Tsjaad (BAC) en Sierra Leone

(CTF). Een bouwproject in Haïti

(P&A) is vertraagd doordat plannen

moesten worden bijgesteld met

aardbevingsbestendige richtlijnen.

Sinds 2004 is Woord en Daad

betrokken bij de bouw van Hope

University College, een nieuwe

bachelor-opleiding in Ethiopië. Een

groep ondernemers had hierbij een

belangrijke adviserende rol. Op 15

oktober2011ishetgebouwoffi-

cieel geopend door de Ethiopische

president Girma Wolde-Giorgis.

Inmiddels zijn 250 studenten

gestart met de opleidingen Business

Management, Accountancy,

Marketing en ICT. (Zie hiervoor ook

het intermezzo op pagina 18)

Door economische vooruitgang is

de onderwijssituatie verbeterd in

werkgebieden van Indiase partners.

Daarom is besloten de steun aan

onderwijsprojecten in India in tien

jaar tijd geleidelijk uit te faseren. Ook

in Zuid-Afrika zijn positieve ontwik-

kelingen en groeiende mogelijkhe-

den van de overheid en bedrijven om

te investeren in onderwijs. Samen

met deze partners is besproken hoe

afbouw van fondsen voor het onder-

wijsprogramma op een goede manier

kan worden uitgevoerd.

Er zijn twee nieuwe onderwijspro-

gramma’s begonnen bij DEDRAS

in Benin en EFSL in Sierra Leone.

DEDRAS richt zich op alfabetise-

ringsprojecten in een gebied waar

Woord en Daad ook andere projec-

tenfinanciert.EFSLwerktinderegio

Pujehun aan verbetering van onder-

wijs. In dit gebied zijn veel scholen

tijdens de burgeroorlog verwoest.

Maatschappijopbouw en capaciteitsversterkingVergeleken met voorgaande jaren is

in de keuze voor activiteiten meer

aandacht gekomen voor capaci-

teitsversterking van scholen en de

onderwijssector.

Veel partners dienden aanvragen

in voor het trainen van leraren en

schoolleiders. Een voorbeeld is

CREDO in Burkina Faso, die alle lera-

ren wil bijscholen en een kleine lera-

renopleiding voor nieuwe docenten is

begonnen. Daarnaast werd gewerkt

aan versterking van de schoolcomi-

tés en netwerken, bijvoorbeeld met

andere NGO’s in de omgeving.

Door het gebruik van scorecards voor

ouderbetrokkenheid en kwaliteit (zie

ook onder 2.3.4 evaluaties en onder-

zoek) hebben meer dan 60 scholen en

centra een concreter beeld gekregen

van onderwerpen waarop ze nog

kunnen verbeteren. Hierop zijn actie-

punten geformuleerd voor de school,

ouders en partnerorganisatie.

De organisatie CRECH (Haïti)

ontwikkelt lesboeken (o.a. aardrijks-

kunde en geschiedenis) voor haar

leden en de 400 scholen in haar

netwerk. MIMED, de organisatie

voor de verkoop van de lesboeken, is

beter gaan functioneren. Daarnaast

was CRECH actief in lerarentraining.

Uitwisseling en leren tussen de

verschillende partnerorganisaties

was onderdeel van de activiteiten

in 2011. Programma’s van part-

ners in de Filippijnen, Bangladesh,

Nicaragua, Haïti en Sierra Leone

zijn door andere partners bezocht

rond alliantievergaderingen. Tijdens

de alliantievergaderingen werden

inhoudelijke onderwijsworkshops

gehouden. Een thema dat op de

agenda stond is ‘kinderbescher-

ming’. Verschillende partners waren

hier al mee bezig en deelden hun

ervaringen.

Een ander thema dat is besproken

op de conferenties is ‘life skills’ en

eencurriculumvan‘Aflatoun’voor

socialeenfinanciëlevaardigheden.



Het project Edu4change is uitge-

voerd in samenwerking met een

projectteam van Driestar Educatief.

Negen groepen met leraren en

schooldirecteuren in Sierra Leone,

Ethiopië en Guatemala volgden een

cursus. De cursussen gaan over

omgaan met kinderen die hulp nodig

hebben, ouderbetrokkenheid, didac-

tiek en onderwijskundig leiderschap.

Na elke cursus werd het trainings-

materiaal herzien. In Sierra Leone

zijn drie trainers opgeleid. Het is de

bedoeling om een component over

taalonderwijs toe te voegen aan het

programma.


COSPE in Haïti is een consortium

van 12 netwerkorganisaties die wer-

ken aan verbeteringen in de onder-

wijssector door beleidsbeïnvloeding.

In Haïti is meer dan 80 procent van

de scholen particulier georganiseerd

zonder overheidssubsidie. COSPE

vertegenwoordigt hen richting het

Ministerie van Onderwijs. Woord en

Daad heeft een aantal activiteiten

van COSPE ondersteund. COSPE

heeft geparticipeerd in verschillende

consultaties rond de reconstructie-

plannen na de aardbeving.

Partnerorganisatie COUNT in

India startte met activiteiten

voor beleidsbeïnvloeding. Er is

een training door BBO (Bureau

Beleidsbeïnvloeding Ontwikkelings-

samenwerking) gegeven. India

heeft een wet waarin het recht

op onderwijs voor alle kinderen

is vastgelegd, maar dit wordt niet

altijd geïmplementeerd. COUNT

heeft in 2011 al gerealiseerd dat

100 kinderen toegang kregen tot

overheidsscholen.

AEAD en CREDO in Burkina Faso

participeren actief in het groei-

ende netwerk AESEB (Alliance

des Etablissements Scolaires

Evangélique du Burkina Faso). Naast

trainingen en conferenties voor

christelijk onderwijs is het hun doel

eenofficiëleovereenkomstmet

de overheid te realiseren, die op

termijn mogelijkheden biedt voor

overheidsfinanciering.

Er zijn meerdere partners die in

2011erophebbengereflecteerdof

ze met hun organisatie actief willen

worden op het gebied van beleids-

beïnvloeding.Ditvraagtspecifieke

expertise en capaciteit. In een aantal

gevallen bleek het beter om aan te

haken bij een bestaand netwerk.


Er zijn baseline studies uitgevoerd

voor de resultaten op outcome niveau.

Het is de bedoeling om deze studies

(onder meer naar toegang en kwaliteit

van onderwijs) in 2013 te herhalen

om te zien of de situatie is verbeterd.

In India is een traject ingezet om de

zorg voor kinderen in de onderwijs-

programma’s van de vier partners te

evalueren. De kinderen vormen een

kwetsbare groep, omdat ze vaak uit

moeilijke thuissituaties met extreme

armoede komen. Het is belangrijk dat

de zorg, met name in internaten, goed

is geregeld, ook met preventieve maat-

regelen om misbruik te voorkomen.

De evaluatie van het onderwijspro-

gramma in Zuid-Afrika (Mfesane)

is onder meer gebruikt om input te

geven hoe de steun van Woord en

Daad aan het programma kan wor-

den afgebouwd. Aandachtspunten

zijn het vergroten van de ouderbe-

trokkenheid en het verbeteren van

het monitoringsysteem.

In Haïti is een interviewstudie

uitgevoerd naar hoe organisaties

samenwerken op het gebied van

onderwijs. Daarvoor is gesproken

met verschillende netwerkorga-

nisaties. Door samen te werken in

koepelorganisaties en netwerken

wordt de coördinatie verbeterd en

kan meer kwaliteit worden geleverd.

Een analyse van het aanbod van

opleidingen voor docenten in

Zambia is een aanzet om te verken-

nen hoe docenten op het platteland

ondersteund kunnen worden.

Daarnaast is de informatie bruikbaar

om overheden bewust te maken van

de grote behoefte aan professionali-

sering onder deze leerkrachten.

Bevindingen in de evaluatie van het

onderwijsprogramma van Hope

Enterprises laten zien dat de scholen

van deze partnerorganisatie van

goede kwaliteit zijn. Een uitdaging is

de uitval van meisjes in (met name

hoger) onderwijs en het vasthouden

van docenten in rurale gebieden.

Als leerpunten uit een studie van het

IOB waar Woord en Daad in heeft

geparticipeerd1 (leren van NGO’s)

neemt Woord en Daad mee dat het

essentieelisomspecifiekeaandacht

te geven aan de selectie van kans-

arme doelgroepen.

1 Studie van de basic education activiteiten van zes Nederlandse NGOs (IOB, 2011)


imPaCt 20112015

Een bijdrage leveren aan armoedebestrijding en empowerment op individueel, familie- en community/regioniveau, door middel van verbeterde toegang en kwaliteit van onderwijs, met aandacht voor transformatie en verandering van mindset.

Impactstudie wordt gedaan aan het eind van 2015.

outCome 20112015

1a Gross Enrolment Ratio, Net Enrolment Ratio, Gender Parity Index per type onderwijs voor (gemarginaliseerde) groepen.

Baseline studie uitgevoerd in 2011. Vervolgstudie in 2013.

1b Alfabetiseringsratio

PLANNING 2011 REALISATIE 2011

2.1a Aantal leerlingen dat hun onderwijs heeft afgerond

Kleuteronderwijs n.v.t. 3.300

Basisonderwijs 4.650

Voortgezet onderwijs 2.900

Hoger onderwijs 430

2.1b Aantal leerlingen dat doorstroomt naar vervolgonderwijs of werk vinden

Basisonderwijs 4.500 Data niet compleet

Voortgezet onderwijs 2.000 Data niet compleet

Hoger onderwijs 500 Data niet compleet

2.2a Aantal leerlingen en deelnemers dat hun non-formeel onderwijs of alfabetiseringscursus met succes heeft afgerond.

3.200 2.260

2.2b Aantal en percentage van deelnemers van non-formeel onderwijs en alfabetiseringscur-sussen dat de geleerde kennis en vaardigheden gebruikt in hun dagelijks leven.

Zal onderdeel zijn van evaluatiestudies in de periode 2012-2015.

3 Score voor ouderbetrokkenheid/ betrokkenheid van de gemeenschap Baseline studie uitgevoerd in 2011: gemiddelde score 2.6. Vervolgstudie in 2013.

4 Score voor sociaal kapitaal Baseline studie uitgevoerd in 2011. Vervolgstudie in 2013.

5 Score voor kwaliteit van scholen/centra Baseline studie uitgevoerd in 2011: gemiddelde score 2.6. Vervolgstudie in 2013.

6 Aantal landen/regio’s met een verbeterde onderwijssector Wordt onderdeel van evaluatiestudies in minimaal 2 landen.

outPut 2011


directe armoede bestrijding

7a Jaarlijks aantal kinderen/jongeren/volwassenen dat gesteund wordt (direct)

Kleuteronderwijs 6.000 7.040

Basisonderwijs 37.000 34.250

Voortgezet onderwijs 11.000 11.350

Hoger onderwijs 2.300 2.310

Non-formeel onderwijs 3.500 3.000

Alfabetiseringscursussen 4.000 4.000

7b Jaarlijks aantal kinderen/jongeren/volwassenen dat gesteund wordt (indirect)

Basisonderwijs 5.600 5.500

Voortgezet onderwijs 0 330

maatschappij opbouw

8a Aantal getrainde personen (leerkrachten, school leiders, personeelsleden, overheidsfunctionarissen)

1.600 2.820 (2030, 430, 340, 20)

8b Aantal comités/instituties dat een geïmplementeerd capaciteitsopbouwplan heeft 170 110

8c Aantal partners dat werkt aan curriculumontwikkeling 3 3

9a Aantal partners dat participeert in relevante netwerken 26 21

9b Aantal relevante netwerken 30 50

9c Aantal partners met een duidelijk link met TVET-JBS. 18 19

beleidsbeïnvloeding 10 Aantal partners met een programma voor beleidsbeïnvloeding 8 9

Toelichting:• 81% van de data is gebaseerd op rapportages van de realisatie door 21 partners, 19% is gebaseerd op planninggegevens (5 partners).• Indicator 2.1a en 2.2a zijn deels gebaseerd op een schatting. Voor indicator 2.1b zijn de gegevens op dit moment niet voldoende betrouwbaar en compleet.

Dit zal in 2012 worden gerapporteerd.• De aantallen van indicator 2.2a blijven achter op de planning omdat er in 2011 minder speedschools zijn gesteund.• Er zijn minder kinderen in het basisonderwijs bereikt dan gepland (7a), deels omdat leerlingen zijn gesteld onder kleuteronderwijs, deel door minder besteding. • Het aantal ‘comités/instituties dat een geïmplementeerd capaciteitsopbouwplan heeft’ (8b) is lager dan gepland, terwijl partners meer personen getraind hebben

(8a). Zie ook onder de leerpunten.

Doelstellingen en resultaten




Verder is duurzaamheid van

projecten en de mogelijkheid voor

het opschalen van goede pilots van

belang. De studie liet zien dat de

geëvalueerde NGO’s erin slagen

onderwijs te bieden aan moeilijk

bereikbare groepen.


Het is motiverend in de praktijk te

zien hoe leerlingen uit het onderwijs-

programma uiteindelijk zelfstandig in

de maatschappij kunnen functioneren.

Uit een evaluatie in Ethiopië bleek dit

jaar bijvoorbeeld dat de meeste jonge-

ren in de Hope Schools doorstuderen

of een baan hebben gevonden.

In 2011 is een nieuwe beleidspe-

riode gestart waarin de bijdrage

aan langetermijneffecten meer

aandacht krijgt in de onderwijsplan-

nen van partnerorganisaties. Ook

is geïnvesteerd in het opzetten van

een datasysteem om effecten beter

zichtbaar te maken in 2015.


RESuLTATEN


• Financiële duurzaamheid van onderwijsprogramma’s vraagt meer aandacht.

Duurzaamheid was in 2011 een expli-

ciet onderdeel in de beoordelings-

procedure van projecten. Partners

zijn actiever geworden in het leggen

van contacten met andere donoren

en de overheid, maar dit blijft een

aandachtspunt voor de toekomst.

• Cursussen voor leraren in het traject met Driestar Educatief aanvullen met train-the-trainer-component.

In Sierra Leone zijn goede eerste

ervaringen opgedaan met het trai-

nen van trainers, al blijkt het traject

meer tijd te vragen dan verwacht.

• Meer inzicht in de beginsituatie van ouderbetrokkenheid op scholen.

Er is een scorecard over betrok-

kenheid van ouders en de gemeen-

schap in onderwijs gebruikt. Dit

proces heeft goede inzichten

opgeleverd voor de scholen en

partnerorganisaties.

• Samenwerking en wederzijds leren stimuleren.

Voor en tijdens de alliantievergaderin-

gen in 2011 zijn uitwisselingsbezoe-

ken georganiseerd met verschillende

partnerorganisaties. Dit leidde tot een

betere kennismaking met elkaar.

• Mogelijkheden voor harmonisatie en complementariteit met andere organisaties verder uitwerken.

In 2011 zijn nieuwe contacten

gelegd en ook de samenwerking met

Red een Kind draagt hieraan bij. Het

is een blijvend aandachtspunt voor

deze beleidsperiode.

Leerpunten 2011

• Partners leggen meer nadruk op trainingsactiviteiten dan op bredere schoolontwikkeling en capaciteits-versterking van comités: we gaan de noodzaak van een goede balans tussen de genoemde aspecten met partnerorganisaties bespreken.

• Onderwijsprogramma’s sluiten nog niet altijd voldoende aan bij de veranderende context, bijvoorbeeld groeiende criminaliteit in wijken in Latijns-Amerika en meer economi-sche mogelijkheden in India en Zuid-Afrika: in de onderwijsworkshops

tijdens de alliantievergaderingen zul-len we nader ingaan op de specifieke problematiek en kansen in bepaalde regio en hoe dit vertaald kan worden in de programma’s.

• Zeer zwakke resultaten op het gebied van taalontwikkeling en leesonderwijs in een aantal landen vragen extra aandacht als onderdeel van onder-wijskwaliteit. Dit zal worden gedaan in samenwerking met Driestar Educatief.

• Een aantal partners heeft onvoldoende capaciteit voor beleidsbeïnvloeding en kan deze ook niet makkelijk ontwikke-len. Deze partners gaan we stimuleren om aan te haken bij bestaande lobby-netwerken op het gebied van onderwijs.

2.4. BERoEPSoNDERwIjS EN -TRAINING EN ARBEIDSBEMIDDELING

In 2011 vonden Zeeland en Bangladesh elkaar rond het thema vakonderwijs: jongeren reisden heen en weer, ontmoetten elkaar en gaven daarmee een gezicht aan vakonderwijs als middel in de strijd tegen armoede: een speerpunt van Woord en Daad.

De 15 vmbo-leerlingen van het Calvijn College die in mei naar Khulna (Bangladesh) reisden, keken aanvanke-lijk hun ogen uit in het door armoede geteisterde land. Maar pas écht interes-sant werd het toen zij samen met vak-jongeren (van het door Woord en Daad gesteunde Hope Technical Institute) aan het werk gingen met hamer, lasap-paraat of pen en papier.

Wouter Hoorweg, derdejaars leerling installatie- en elektrotechniek had het prima naar z’n zin. ‘Samen opdrachten


doen is leuk. Maar ik geniet vooral van het praten en leren kennen van elkaar: ik wil graag zo veel mogelijk van de Bengalezen te weten komen.’Andersom konden de Bengalezen Nederland leren kennen, toen zij in oktober Zeeland bezochten. Een eyeopener voor David Gomes, direc-teur van de vakschool in Bangladesh. ‘Vooraf dacht ik dat Europeanen alleen maar aan zichzelf dachten, en dat familie niet belangrijk was, maar dat klopt helemaal niet’, aldus Gomes, nadat hij een weekend in een Nederlands gezin doorbracht. ‘Misschien is hier de familie nog wel belangrijker dan in Aziatische landen.’De groep uit Bangladesh had in Den Haag een ontmoeting met Tweede Kamerleden. Daarmee gaven zij de lob-byactiviteiten van Woord en Daad voor vakonderwijs een gezicht. Het verhaal van Rizwan uit Khulna maakte zichtbaar indruk op de SGP-, VVD- en PvdA-Kamerleden. ‘Een halfjaar eerder dealde ik nog drugs om aan geld te komen. Dankzij deze opleiding kan ik straks eerlijk de kost verdienen.’

2.4.1. ALGEMENE

oNTwIkkELINGEN

In dit eerste jaar van de nieuwe

Woord en Daad-beleidsperiode was

er veel aandacht voor het ontwik-

kelen van (meerjaren)plannen met

partnerorganisaties. Het uitvoeren

van de kwaliteitsscan leidde bij alle

partners tot een actieplan. Verder

werd gewerkt aan netwerkopbouw

in het Zuiden. Rondom beleidsont-

wikkeling werd samengewerkt met

REK. Via Leprazending werd een

onderwijsproject in India gesteund.

2.4.2. BERoEPSoNDERwIjS

EN –TRAINING EN

ARBEIDSBEMIDDELING

6014 studenten ontvingen training

bij 19 partnerorganisaties. Er kwam

meer aandacht voor korte trainingen

voor volwassenen. 3843 personen

ontvingen hulp bij het vinden van

een baan of het opzetten van een

bedrijf. Om de onderwijskwaliteit te

verhogen, werden 611 trainingen

voor docenten uitgevoerd. Verder

werd bij nagenoeg alle projecten de

kwaliteitsscan gedaan: een scoring van

een aantal kwaliteitsaspecten, waaruit

een actieplan volgt. Dit bleek erg suc-

cesvol, omdat het partners een bruik-

baar instrument in handen geeft om

aan kwaliteit te werken. De uitkomst

wordt door de partners geïntegreerd

in hun beleidsontwikkeling.

NetwerkenPartners vinden netwerken steeds

belangrijker. Er wordt meer

geparticipeerd binnen lokale TVET-

gerelateerde netwerken. Binnen

allianties werden waardevolle con-

tacten gelegd. Zo adviseerde AMG

Filippijnen collega-organisatie CSS in

Bangladesh rondom relevantie van

de vakopleiding. AMG Filippijnen

organiseerde ook een uitwisselings-

conferentie voor tien organisaties.

Bijna alle opleidingen hebben inmid-

dels een vereniging van oud-leerlin-

gen. Dit levert een netwerk op voor

stageplaatsen en banen.

Woord en Daad stimuleert samen-

werking tussen Nederlandse

experts en vakonderwijsprojecten.

Nederlandse docenten reisden naar

Burkina Faso en Bangladesh voor

een docententraining. Docenten

van Hoornbeeck College Rotterdam

ronden het BEST (Business and

Entrepreneurial Skills Training)

curriculum af met Hope. In hetzelfde

kader was er ook een leerlingenreis

naar Ethiopië. Een uitwisselingstraject

tussen leerlingen van AMG Filippijnen

en Hoornbeeck College Amersfoort

richt zich op Engels onderwijs.

BeleidDit jaar oriënteerden WD en de part-

ners zich op rural skills: vak training

op het platteland. Enkele reizen naar

Zambia leverden veel inzichten op.

budgetLijn begroting 2011 (€) goedgekeurd 2011 (€)

12.0 Inkomsten uit financiële adoptie 0 298.342

12.1 Beroepsonderwijs en –training (TVET) 1.647.322 1.815.948

12.2 Arbeidsbemiddeling (JBS) 456.808 316.964

12.3 Infrastructuur 353.189 312.138

12.4 Training 144.880 135.532

12.5 Capaciteitsopbouw en netwerken 162.070 80.589

12.6 Beleidsbeïnvloeding 97.829 79.547

3.727.097 2.740.718

Div. posten te verrekenen eerdere jaren / koersverschillen

- -46.049

totaal tVet jbs 3.727.097 2.694.669

Analyse• De realisatie van JBS is 30% lager dan begroot. Dit komt deels door kortingen in de geplande budget-

ten. Daarnaast bleken de JBS-activiteiten goedkoper dan verwacht.• De budgetlijn ‘Other capacity building + networking’ is ruim 50% lager dan begroot. Partners hebben

wel groeiende aandacht voor netwerken, maar het is belangrijk dat dit nog verder wordt uitgebouwd. De kosten voor netwerken zijn soms ook moeilijk te traceren, en vallen lager uit dan verwacht.

• De budgetlijn ‘Beleidsbeïnvloeding’ is 19% lager dan begroot. Er zijn nog weinig goede advocacy-initiatieven, die gerelateerd zijn aan TVET.

Bestedingen Beroepsonderwijs en –training en arbeidsbemiddeling in een oogopslag



Ook rondom business skills waren

er ontwikkelingen. Meer partners

integreerden basisvaardigheden

voor bedrijfsontwikkeling in hun

vakonderwijs. De uitrol van het

BEST curriculum naar MKC-RDA,

EFSL en CTF werd voorbereid. Bij

Hope en AMG Filippijnen werden

plannen ontwikkeld voor business

incubation. Leerlingen starten

daarbij een bedrijfje op in een veilige

omgeving en worden begeleid naar

zelfstandigheid.

Nieuwe ontwikkelingen• In Haïti werd tweemaal een pilot

uitgevoerd met korte vaktrainingen

in het kader van de wederopbouw.

• De vakopleiding van NTI werd

overgenomen door Mfesane,

waarbij wordt toegewerkt naar

overheidsfinanciering.

• AEAD en CREDO brengen JBS

onder in een afzonderlijke unit,

zodat andere doelgroepen gemak-

kelijker worden bereikt.

• GCPDO startte met vaktraining;

MKC-RDA startte met rurale

training.

• Bij INDEF werd gestart met

afstandsonderwijs.

• Bij COUNT werd een jongensinter-

naat gebouwd met behulp van een

Nederlands bouwteam.

• Een digitaal leerlingvolgsysteem

voor vakscholen werd ontwikkeld

en uitgerold.


Veel partners ontwikkelen plan-

nen voor beleidsbeïnvloeding. De

meeste projecten moeten nog

daadwerkelijk starten. CREDO

organiseerde een forum waarin

lobbythema’s in kaart gebracht

werden. AMG Filippijnen startte

een anticorruptieproject in

samenwerking met een bestaande

organisatie; een seminar over dit

thema werd druk bezocht. CDA en

INDEF hebben goede contacten

met de overheid en participeren in

commissies voor curriculumontwik-

keling. TLMI en INDEF werken met

Community Based Organizations:

belangenbehartiging door groepen

uit de bevolking bij de lokale over-

heid. In India gaat het om parti-

cipatie van leprapatiënten in het

reguliere onderwijs. Alle partners

werken met de Fair Labour Score

Card, een instrument om eerlijke

arbeid bespreekbaar te maken.

2.4.4. EVALuATIES EN

oNDERZoEk

Evaluaties werden afgerond bij CSS,

Mfesane en Hope Enterprises.

• De evaluatie bij CSS was positief

over de projectopzet. Wel werden

kritische opmerkingen gemaakt bij

de relevantie van de training. Een

hiervoor ontwikkeld actieplan liet

in de loop van het jaar al verbete-

ring zien.

• De evaluatie bij Mfesane was kri-

tisch. Voor één van de opleidingen,

gericht op gehandicapten, is weinig

expertise. Hiervoor wordt een

andere donor gezocht. De andere

opleiding wordt momenteel meer

marktgericht gemaakt.

• De evaluatie bij Hope Enterprises

was positief. Aanbevelingen

werden overgenomen om een

agrarische training te starten en

het eigen inkomen te verhogen.


49% van de afgestudeerden heeft

binnen zes maanden een eigen inko-

men, waardoor in het levensonder-

houd kan worden voorzien, vaak ook

nog van de familie. Om meer inzicht

te krijgen in langetermijneffecten

van vakonderwijs, is een impacton-

derzoek opgestart met enkele part-

nerorganisaties, waarbij studenten

over langere tijd worden gevolgd.

Dit onderzoek wordt begeleid door

het AIID (Amsterdam Institute for

International Development).


RESuLTATEN


• Vakgenoten in het Zuiden met elkaar in contact brengen is effectief

Tijdens alliantievergaderingen wer-

den ervaringen uitgewisseld en advi-

seerden partners elkaar. Daarnaast

werd een TVET-conferentie georga-

niseerd bij AMG Filippijnen.

• De Quality Quick Scan geeft inzicht in kwaliteit van opleiding; actieplan is belangrijk

Bij nagenoeg alle projecten werd de

kwaliteitsscan inmiddels uitgevoerd.

Alle partners schreven een actieplan,

wat geïntegreerd werd in meerjaren-

plan en jaarplan.

• Door partners te betrekken bij het formuleren van indicatoren worden ze gemotiveerd

De indicatoren voor de nieuwe

beleidsperiode 2011-2015 zijn in

gebruik bij alle partners.

• Langdurige uitwisselingstrajecten zijn vruchtbaar

De bestaande uitwisselingstrajec-

ten zijn voortgezet en uitgebreid.

Daarnaast werd in Nederland een

leer bijeenkomst georganiseerd met

alle betrokkenen bij een dergelijk

traject.


Leerpunten 2011

• Concreet beschrijven van doelstel-lingen voor beleidsbeïnvloeding is moeilijk voor partners. Partners die hier geen visie en/of capaciteit voor hebben, zullen we in overweging geven om beleidsbeïnvloeding over te dragen aan gespecialiseerde organisaties.

• Partners zijn primair gefocust op het bieden van onderwijs en minder op netwerken met relevante stakehol-ders. In onze contacten met partners zullen we expliciet aandacht vragen voor netwerken.

• Bedrijven aanspreken op eerlijke arbeid is lastig, omdat partners de bedrijven ook nodig hebben voor

stages en banen. Deze problematiek en mogelijke oplossingen daarvoor zal besproken worden tijdens werkbe-zoeken en alliantievergaderingen.

• Het genereren van eigen inkom-sten heeft te weinig prioriteit voor partners. Partners zullen hierop aangesproken worden, o.a. op basis van de verzamelde informatie over het percentage eigen inkomsten.

imPaCt 20112015

Een bijdrage leveren aan armoedebestrijding door vaktraining en arbeidsbemiddeling, die leidt tot een hoger inkomen en een betere positie in de arbeidsmarkt.

Impactstudie wordt gedaan aan het eind van 2015.

outCome 20112015


1 Percentage gediplomeerden dat werkt onder eerlijke arbeidsomstandigheden

46% 68%

2a Gediplomeerden die een baan vinden 2.000 1.430

2b Gediplomeerden die een eigen bedrijf starten 700 1.101

2c Gediplomeerden die studie vervolgen op hoger niveau 200 909

3 Social Capital Score Baseline studie uitgevoerd in 2011. Vervolgstudie in 2013.

4 Partnerorganisaties met vereniging van oud-studenten 16 14

5a Kwaliteitsscore vakonderwijs 2 2,6

5b Kwaliteitsscore arbeidsbemiddeling 2 2,2

6a Percentage projectinkomen vakonderwijs 8% 11,8%

6b Percentage projectinkomen arbeidsbemiddeling 4% 7,5%

outPut 2011


Directe armoedebestrijding 7a Studenten die vaktraining ontvangen 5.000 6.014

7b Studenten die vaktraining succesvol afronden 3.700 5.233

8 Cliënten Job and Business Services 3.600 3.843

Maatschappijopbouw 9 Trainingen voor personeel 240 611

10a Partnerorganisaties die participeren in relevante netwerken 15 19

10b Aantal relevante netwerken 40 61

Beleidsbeïnvloeding 11 Aantal partners met een programma voor beleidsbeïnvloeding, gerelateerd aan vakonderwijs

11 13

Toelichting:Verklaring afwijking doelstellingen TVET-JBSHet aantal gediplomeerden dat een baan vindt is lager dan gepland. Dit is meestal een gevolg van beperkte werkgelegenheid. Meer studenten beginnen daarom aan een eigen bedrijf of vervolgen hun studie, waardoor deze waarden hoger zijn. Het aantal partnerorganisaties met een vereniging van oud-studenten is iets lager dan gepland. Enkele organisaties werken momenteel aan de opzet van een dergelijke vereniging. Deze cijfers zijn voor 95% gebaseerd op rapportage. De overige 5% is gebaseerd op een partnerovereenkomst.

2.4.5. Doelstellingen en resultaten




2.5 AGRIBuSINESS EN ENTERPRISE DEVELoPMENT

Uitdagen. Dat doen partnerorganisaties hun doelgroep(en), elkaar en Woord en Daad. Corstiaan van Aalsburg, Woord en Daad-medewerker AED2, ondervond dit toen hij samen met Mario Pérez, directeur van partnerorganisatie PAC, een bezoek bracht aan een kredietklant, ondernemer Narcizo, in de binnenlan-den van Nicaragua. Corstiaan: ‘Behalve de financiën op orde hebben, daagt PAC ondernemer Narcizo uit verder te gaan dan alleen tussenhandelaar te zijn. Hoe denkt de ondernemer bijvoorbeeld over technische assistentie? Zoals fermenta-tie van cacao (bewerken door te laten gisten) zodat de cacao exportkwaliteit krijgt en hij een hogere prijs kan vragen. Narcizo kan de boeren bij elkaar roepen zodat een PAC-medewerker

hun de training kan geven. Dit wordt afgesproken.’

Op de terugweg daagt Mario Corstiaan uit: ‘Jullie strategie om waardeketens van bijvoorbeeld koffie of cacao te ontwik-kelen, gaat hier wel scheef. Narcizo koopt alles van de boeren, niet alleen cacao en koffie, maar ook maïs en gemeste varkens.’ Beide heren zijn het erover eens dat er alleen landbouwontwikkeling in Kaisiwas zal zijn als er voor boer en handelaar een win-winsituatie is. ‘De uiteindelijke prijs die wordt betaald voor een product moet omhoog en daarom is het bereiken van exportkwaliteit belangrijk. Dat doe je met de focus op waardeketens’, zegt Corstiaan. ‘Ja, maar omdat de boeren hier de komende jaren nog zeker allemaal een veld maïs zullen telen, kunnen we ook waarde toevoegen als de boeren van hetzelfde akkertje

straks 20 zakken oogsten in plaats van de huidige tien’, antwoordt Mario…

PAC en Woord en Daad hebben dezelfde missie: bijdragen aan een duurzame ver-andering in levens. Wat de beste aanpak is? Daarover gaan partners met elkaar en met Woord en Daad in dialoog.

2.5.1. ALGEMENE

oNTwIkkELINGEN

De 5021 unieke klanten, onder wie

veel kleine (boeren)ondernemers,

hebbenin2011geprofiteerdvan

bedrijfsdiensten die dankzij Woord

enDaad-financieringzijnmogelijk

gemaakt.

2011 was ook het eerste jaar waarin

–nauw verbonden aan bedrijfs-

ontwikkeling– ook het programma

Agribusiness Development gestart is.

budget 2011 (€) reaLisatie 2011 (€) oVer/onderbesteding (€)

ED AD ED AD AED ED AD AED ED AD AED

13.1 14.1 132.790 75.278 208.068 195.006 146.654 341.660 62.216 71.376 133.592

13.2.1-3 14.2.1-3 2.144.799 425.741 2.570.540 553.157 740.715 1.293.872 -1.591.642 314.974 -1.276.668

Terugbet.leningen - - - -589.261 -500.000 -1.089.261 -589.261 -500.000 -1.089.261

13.3 14.3 20.845 - 20.845 -40.426 - -40.426 -61.271 - -61.271

13.4 14.4 153.981 117.575 271.556 50.422 80.381 130.803 -103.559 -37.194 -140.753

13.5 14.5 127.172 231.091 358.263 37.157 28.504 65.661 -90.015 -202.587 -292.602

13.6 14.6 98.549 81.094 179.643 20.348 36.107 56.455 -78.201 -44.987 -123.188

13.7 14.7 21.440 28.345 49.785 - 417 417 -21.440 -27.928 -49.368

Div. posten te verrekenen eerdere jaren / koersverschillen 44.306

2.699.576 959.124 3.658.700 226.403 532.778 803.487 2.473.173 426.346 2.899.519

13.10 255.708,00

totaal realisatie aed 1.059.195

ToelichtingAlgemeen: in de loop van 2011 is een bedrag van € 600.000 op on hold gezet vanwege achterblijvende inkomsten.

13.1 / 14.1: Vanwege start van het AD programma en enkele doorlopende contracten.13.2/14.2:Cumulatiefnettosaldozonderterugbetalingenispositief,brutobestedingenlagennetbovenbegrotingengeeftbestedingaandoelstellingaan.Aflossingvan

(kortlopende) leningen en een inhouding vanuit een revolving fonds hebben bijgedragen aan het saldo.13.3/14.3:Eerderafgegevengarantieszijnvooreendeelvrijgevallenvanwegeaflossingen,ditresulteertinnegatievebesteding.13.4 / 14.4: Organisatie uitgaven (13.1/14.1) zijn hoger en directe BDS kosten lager uitgevallen.13.5 / 14.5: Veel aandacht in selectiefase op ketenontwikkelingspartners. Nog weinig contracten gerealiseerd13.6 / 14.6: Minder aanvragen en voordeliger aanbod13.7 / 14.7: Vanwege afwezigheid lobby coördinator in 2011 zal lobby in 2012 starten.

Bestedingen AED in een oogopslag

2 AED: Agribusiness and Enterprise Development, afdeling Woord en Daad


Woord en Daad heeft zich georiën-

teerd op geschikte samenwerkings-

organisaties in de landen waar we

het programma uitvoeren. Beheer

en management van het uitstaande

leningenportfolio en fondsen vroe-

gen aandacht, om ook in 2011 zo

veel mogelijk rendement te halen uit

herbesteding van gelden.

Binnen de regionale allianties is er

vooral aan bijgedragen om binnen de

Theory of Change in samenwerking

met gespecialiseerde organisaties

duurzame economische ontwikke-

ling te bevorderen door verbetering

vantoegangtotfinancierings-en

bedrijfsadviesdiensten.

2.5.2. AED oNTwIkkELINGEN EN

AcTIVITEITEN

In Benin is een contract gesloten

met Eminence Consulting gericht

op groei van MKB door middel van

versterking van o.a. managementca-

paciteit, business planning, toegang

totlokalefinancieringenproductie-

ondersteuning. Bestaande partner

DEDRAS richt zich op het adviseren

van boerenondernemers en boeren-

groepen om marktkansen voor deze

producenten te vergroten.

Met First Consult in Ethiopië is begin

2011 overeenstemming bereikt over

de gezamenlijke opzet van Agrivest

Ltd. Een investeringsbedrijf dat zich

zal richten op investeringen in de

vleesproductieketen in Ethiopië.

Medio 2012 verwachten we de eer-

stefinancieringtekunnendoen.

Een uniek initiatief voor Woord en

Daad betreft de samenwerking met

drie ondernemers in de Oeganda

Investment Company als aandeel-

houder. De bv UIC is eigenaar van

een landbouwmechanisatiebedrijf in

Noord-Oost Oeganda. Doelstelling

is om met deze diensten bij te dragen

aan grotere productiecapaciteit en

–kwaliteit, waardoor er meer handel

ontstaat en toegevoegde waarde in

het gebied gerealiseerd wordt. Er

zijn plannen om in 2012 te werken

aan een boerenbedrijf, dat een

gecombineerde functie krijgt van

productie/bulking en trainingfacili-

teiten voor boeren in het gebied.

Binnen Burkina Faso zijn opnieuw

duidelijke resultaten bereikt door

samenwerking met private bedrijven

in de cashewsector. Tijdelijke werk-

kapitaalfinancieringdroegeraan

bij dat honderden boeren in staat

zijn gesteld om gewasproductie te

verbeteren en daarmee waarde toe

te voegen aan aan de lokale gemeen-

schap. Vermeldenswaard is verder

de inzet van een Rabobankdirecteur

in het bestuur van partner ACFIME,

een microkredietorganisatie in

Burkina waarmee we samen werken.

In Zambia is in 2011 weinig nieuwe

financieringafgegeven.Belangrijkste

redenen daarvoor zijn:

• Partner Zambia Works heeft een

verkennendemissiemetfinanciële

expertise gehad die in 2012 een ver-

volg krijgt. Doelstelling is realisatie

van een sterk strategisch business-

plan. Het huidige portfolio presteert

naar tevredenheid, maar verbetering

van de kredietprocessen is nodig bij

verdere groei van de organisatie.

• Tijdens dezelfde missie zijn

aan partner ZATAC een aantal

aanvullende eisen gesteld t.a.v. de

processen voor het verstrekken

vanMKB-financiering.

In Nicaragua heeft partner PAC

eveneens een expertmissie gehad.

Tijdens deze inspirerende missie, is

training gegeven aan PAC-personeel.

Op directieniveau zijn strategische

sessies gehouden als basis voor

de verdieping van het conceptplan

voor het nieuwe bedrijf waar PAC

alle kredietactiviteiten onder gaat

brengen. De misère in de veeteelt

heeft ervoor gezorgd dat de kre-

dietportefeuille in kwaliteit gedaald

is. Agribusinessactiviteiten, in het

bijzonderkoffie,zijndaarentegenmet

succes uitgebreid.

De samenwerking met World Relief

in Haïti is verder ontwikkeld. DANRE,

de entiteit waarvan World Relief

en Woord en Daad samen eigenaar

zijn, heeft in 2011 een businessplan

opgesteldomfinanciëleenadvies-

producten te ontwikkelen, gericht op

dekoffie-enpluimveeketen.

CDA-Forjar in Colombia heeft gedu-

rende dit jaar een duidelijke verbe-

teringsslag gemaakt. Inkomsten uit

de kredietportefeuille zijn aanzienlijk

verbeterd en de kwaliteit ervan is

toegenomen.

In Bangladesh is partner CSS

opnieuw succesvol geweest in

het uitzetten van kredieten onder

doorgegroeide microkredietbedrij-

ven.VoorfinancieringvanhetMKB

is vooral geïnvesteerd in het vinden

van een nieuwe partnerorganisatie.

De resultaten daarvan zullen in

2012 zichtbaar worden,

2.5.3. HuIZENPRoGRAMMA

Naast de programma’s AD en ED,

is het team eveneens verantwoor-

delijk voor het beheer van een low

cost huizenprogramma. Met een

portefeuille van bijna 1 miljoen euro



en inmiddels ruim 1600 gerealiseerde huizen in Bangladesh

een programma dat de moeite waard is.

In de afgelopen jaren werd het programma onder de vlag

van het microkredietprogramma van CSS in Bangladesh

uitgevoerd. Helaas is het voldoende kredietwaardige

deel van de klantenkring van CSS te klein om dit aantal te

vergroten. Daarbij komt dat aangescherpte wetgeving voor

kredietverstrekkers het voor CSS onmogelijk maakt om haar

microkredietstructuur hiervoor te blijven gebruiken. Dat

dwong ons op zoek te gaan naar een nieuwe samenwerking

om het huizenprogramma verder te kunnen ontwikkelen. De

opgedane ervaring bij CSS inclusief een positieve evaluatie

die in 2011 gedaan is t.a.v. de inhoud van het programma. zijn

daarbij zeker van toegevoegde waarde.

Inmiddels is een MOU getekend met Green Housing Energy

Ltd. (GHEL). Doelstelling is om begin 2012 met deze jonge

onderneming, een dienstverlener met een groot distribu-

tienetwerk in ruraal Bangladesh, te komen tot een overeen-

komst om het huizenprogramma sterk te laten groeien. GHEL

heeft samen met Europese technici een kwalitatief goed en

modernhuisontwikkelddatvooreenlageprijsinclusieffinan-

ciering wordt aangeboden. Verschillende afmetingen, maar

allemaal voorzien van goede sanitaire voorzieningen, en in de

meeste gevallen ook van een systeem voor zonne-energie.


Vanuit het AED-team is regelmatig meegewerkt aan

inhoudelijke onderbouwing van beleidsbeïnvloeding (AVET

onderwijsagenda, ondersteuning lokale MKB-ontwikkeling)

in Brussel en Den Haag. Inzet op beleidsbeïnvloeding in het

Zuiden heeft in 2011 nauwelijks aandacht gekregen vanwege

afwezigheid van een lobbycoördinator Zuiden. Met enkele

partners is gesproken over de mogelijkheden en in 2012

krijgt dat handen en voeten.


In 2011 is een evaluatie gedaan bij partnerorganisatie

PAC om iets te kunnen zeggen over de sociale impact door

middel van kredietverstrekking in de keten. Daarnaast is er

kennisonderzoek afgerond bij PAC (zie ook 2.6.5.) om inzicht

te krijgen in de ontwikkeling die deze organisatie heeft

doorgemaakt in de afgelopen vijftien jaar. Vanuit een volledig

gesubsidieerde, missionair gerelateerde ngo is PAC ontwik-

keld tot een professionele, dienstverlenende organisatie

die samenwerkt met producenten, verwerkende bedrijven

en (internationale) handelaren. Hierdoor is ze operationeel

vrijwel zelfvoorzienend geworden. De impact van het werk

van PAC op armoede wordt heel concreet door zichtbaar te

maken dat in de ketens waarin PAC werkt 60-75 procent van

de exportwaarde terugkomt op het producentenniveau.

2.5.6 LANGETERMIjNEffEcTEN

Van output naar outcome

In 2.5.6. staat een overzicht van de behaalde resultaten in

2011. Dit zijn de zogenaamde outputresultaten die relatief

eenvoudig te tellen zijn. Met de geleverde diensten door

middel van AD- en ED-interventies beogen we een positieve

invloed te hebben op het inkomen en de bedrijfsvoering van

de (boeren)ondernemers, via het meten van vastgestelde

kpi’s (kritieke prestatie-indicatoren) in de periode 2011-

2015 in meerdere gebieden door studies.

Belangrijke outcome resultaten zijn gericht op:

• Aantal gecreëerde arbeidsplaatsen als gevolg van

financiëleoftechnischeinterventies(waarmogelijkal

gekwantificeerd)

• Verbeterde rentabiliteit van producerende en verwerkende

(boeren)bedrijven.

•Verbeteringvanfinanciëlezelfredzaamheidvandelokale

aanbiedersvanfinanciëleentechnischediensten.Alleen

dan is er sprake van duurzaam aanbod van diensten zonder

tussenkomst van donoren.

Capaciteitsopbouw zoals geconcretiseerd in 2.5.7. is een

interventie die zich helemaal richt op langetermijneffecten.

2.5.7. DoELSTELLINGEN EN RESuLTATEN

In de praktijk blijkt dat sturen op output indicatoren per jaar

maar beperkt mogelijk is, juist vanwege het langetermijn-

resultaat dat we nastreven. Deels wordt dat veroorzaakt

doordat we in diverse landen met nieuwe trajecten bezig

zijn, waarbij de interventiestrategie nog in ontwikkeling is. In

die trajecten ligt meer nadruk op het behalen van resultaten

binnen de beleidstermijn dan op korte termijn kwantitatieve

resultaten op jaarbasis. E.e.a. gaat in de praktijk vaak met

sprongen en zal geregeld ook boven de gestelde targets

uitkomen aan het einde van de termijn.

capaciteitsopbouwHet verbeteren van de dienstverlening van partners heeft

meer aandacht gehad. Expertmissies zijn uitgevoerd door

zowel leden van het Business Platform, medewerkers van

betrokken Rabobanken en externe experts. De tabel geeft

aan waar en op welk thema expertise is geleverd.

Partner/Land onderwerPherkomst exPerts

CTF – Sierra Leone Haalbaarheidsonderzoek oprichten commerciële agri dienstverlener

Extern (Dienst Landbouw Voorlichting)

UIC - Oeganda Haalbaarheidsonderzoek oprichten en uitbreiden van com-mercieel agri dienstverlener

Extern

ZATAC - Zambia Kwaliteitsverbetering zuivelproductie

Business Platform

ZW/ZATAC - Zambia Bedrijfsplanning kredietpartners Zambia

Rabobank

ACFIME - Burkina Advies bedrijfsplanning en bestuur

Rabobank

PAC - Nicaragua Due dilligence en sterkte zwakte analyse

Extern

PAC - Nicaragua Training kredietverstrekking en presentatie jaarrekening

Rabobank


Belangrijkste leerpunten uit 2010 en opvolging in 2011

• Expertise-inzet vanuit Nederlandse ondernemers die sterk aanbodgedreven is, is lastig vorm te geven vanwege de zake-lijke financieringsrelatie in het Zuiden. Daarom zal samen met het Business Platform van Woord en Daad gekeken worden naar het nog beter op maat aanbieden van expertise aan Zuidelijke businesspartners, waardoor vraag gecreëerd wordt.

Per lening- of subsidieaanvraag is geëvalueerd op welke

manier er aanvullende technische of managementcapaciteit

geleverd kan worden. Dit heeft geresulteerd in aanzien-

lijk meer expertmissies, zoals te zien is in de paragraaf

capaciteitsopbouw.

• Het is niet zinvol een partnerorganisatie sterk te stimuleren aan-vullende diensten aan te bieden ten aanzien van bedrijvigheid op elk niveau (micro tot MKB) indien dit niet past bij de corebusiness van deze organisatie. Een algemene MFI kan wel een programma uitvoeren voor SME (Small & Medium Enterprise), maar interna-liseert de aanpak vaak nauwelijks, wat een groot afbreukrisico is. Daarom zal de afdeling Bedrijfsontwikkeling uitsluitend diensten aanbieden die in lijn zijn met de kernactiviteiten van de partner.

Met drie partnerorganisaties zijn de aangeboden producten

gedurende dit jaar veranderd in lijn met de algemene strate-

gie van die bedrijven. In een aantal gevallen heeft dit geleid

totnieuwerelatiesmetaanbiedersvanspecifieke(financiële)

producten.

Leerpunten 2011

• Onderbesteding van Woord en Daad-gelden voor AED is al meerdere jaren voorgekomen; een van de redenen hiervoor is de versnippering van aandacht over een groot aantal landen.

In 2012 zullen we ons, samen met Incluvest BV, gaan focussen

op een beperkter aantal landen en specialistische partners zodat

daar een substantiële hoeveelheid tijd en geld geïnvesteerd

kan worden, waardoor de beschikbare gelden op verantwoorde

manier kunnen worden ingezet en verbinding met andere stake-

holders aantrekkelijk wordt.

• Meer en meer krijgen de partnerschappen op het terrein van economische ontwikkeling het karakter van co-investeringen waarbij inzet van AED gevraagd wordt in ontwikkeling van de programma’s. In de toekomst zullen we onze kennis en ervaring inzetten op nieuwe manieren via het nieuwe bedrijf Incluvest BV:

- Als participatie in een project samen met andere Noordelijke en Zuidelijke actoren

- Als product aangeboden vanuit een leveranciersrol (consultancy)

indiCatorad PLanned

ad rePorted

3 Aantal banen1 1281 149 -

8 Aantal leningen verstrekt aan (boeren)bedrijven2

945 521

9a Aantal trainingen/ondersteuning aan ondernemers/boeren3

945 828

10 Aantal gefaciliteerde ketenverbindingen 416 396

11 Aantal netwerken waarin betrokken 6 2

12a Aantal partners betrokken bij lobbytrajecten

6 -

1 De indicator banen is een gevolg van andere interventies zoals het aanbieden van een lening en technische ondersteuning. Meten van het aantalbanenkandaardoorjuistbijfinancieringaanboerenbedrijvenpasenige tijd nadat de directe dienst verstrekt is. Om die reden zijn voor 2013 en 2015 studies ingepland om het daadwerkelijke aantal vast te stellen. Het aantal banen dat hier gepresenteerd is, is het aantal dat in een contract is opgenomen.

2 Uitblijven van uitbreiding en/of consolidering van AD in Zambia en Filippijnen.

3Doorverbindingvanfinancieringaandecashewketenwashetmogelijkom bij te dragen aan de opkoop van de oogst gekoppeld aan onder-steuning van boerengroepen om productie in de toekomst verder te verbeteren.

4 De networking en lobby-activiteiten hebben in 2011 weinig aandacht gekregen vanwege afwezigheid van de lobby medewerker. In 2012 krijgt lobby meer aandacht.

indiCatored PLanned

ed rePorted

3 Aantal banen11 1982 1976 -

8 Aantal leningen verstrekt aan bedrijven2

3253 1629

9a Aantal trainingen/ondersteuning aan ondernemers

2119 2037

10 Aantal gefaciliteerde ketenverbindingen 1226 1266

11 Aantal netwerken waarin betrokken3 15 4

12a Aantal partners betrokken bij lobbytrajecten

7 1 -

1 Het aantal gegenereerde banen betreft voornamelijk banen in MKB. Door het achterblijven van leningaanvragen van de microkrediet partners, komt het aantal gegenereerde banen lager uit. Zie ook punt 1 bij de toelichting van de tabel Agribusiness Development 2011.

2 De partners in Nicaragua en Zambia hebben veel minder bedrijven geassisteerd dan geprojecteerd. Dit werd gedeeltelijk veroorzaakt door de slechte economische klimaat waardoor minder klanten een lening aanvroegen.

3 Deelnemen in relevante netwerken wordt eens in de twee jaar vast-gelegd middels een enquête en tijdens werkbezoeken.

Agribusiness Development 2011

Enterprise Development 2011




• Het rekenen van rente voor leningen betekent dat de kapitaalkosten van de partners omhoog gaan, waar-door sommige partners afzien van gebruik van Woord en Daad diensten. Hierdoor komen de doelstellingen t.a.v. ontwikkelingsimpact van AED onder druk te staan, aangezien die gebaseerd zijn op het bestaande partnernetwerk.

Woord en Daad zal in het beleid voor

het bedrijf Incluvest B.V. uitwerken

hoe zij wil bijdragen aan een goede

balans tussen het bereiken van

ontwikkelingsimpact en het zorgen

vooreengezondefinanciëlebasis

voor de dienstverlenende bedrijven

in het Zuiden.

• Financiering en technische assistentie voor productie-activiteiten is niet voldoende voor de ontwikkeling van MKB. Ontwikkeling van adequate managementcapaciteit is evenzeer noodzakelijk voor succes

Woord en Daad zal via partner

Incluvest BV niet alleen kunnen

financieren,maarookparticiperen.

In combinatie met het inzetten van

expertmissies gericht op manage-

mentthema’s ontstaan hierdoor

extra mogelijkheden voor verster-

king van het bedrijfsmanagement.

• Een financieel duurzaam, efficiënt en effectief programma opzet-ten voor het aanbieden van ‘low cost housing’ vraagt focus en specifieke capaciteit binnen een partnerorganisatie.

Woord en Daad zal in 2012 alleen

huizenprogramma’sfinancieren

wanneer er perspectief is op een

distributiemodel dat resulteert in

zelfvoorziening van het programma

binnen 5 jaar.

2.6 wERkEN IN REGIoNALE ALLIANTIES

Het partnernetwerk van Woord en Daad is geclusterd in Regionale Allianties (zie meer hierover in intermezzo op pagina 46). Een nieuwe manier van werken voor zowel Woord en Daad als de partnerorganisaties. Het werken in allianties heeft in 2011 geresulteerd in een goede dynamiek in de relaties tussen partners onderling en met Woord en Daad. Hieronder wordt per alliantie beschreven hoe dit proces is verlopen.

wARA – west Africa Regional Alliance:Binnen de regionale alliantie in West-

Afrika werkt Woord en Daad in vier

landen met in totaal zeven partneror-

ganisaties. In 2011 zijn de directeu-

ren en programmamedewerkers twee

keer bij elkaar gekomen tijdens regi-

onale conferenties in Benin en Sierra

Leone. Elke conferentie had een

onderdeel van uitwisseling van erva-

ringen tussen partnerorganisaties op

programmaniveau. Deze uitwisseling-

bezoeken leidden tot discussies over

(on)mogelijkheden van integratie van

regio aLLiantie Land Leden Van de aLLiantie nietLeden Van de aLLiantie

WARA Benin DEDRAS

Burkina faso AEAD, CREDO, ACFIME

Sierra Leone CTF, EFSL

Tsjaad BAC

GHARA Ethiopia HOPE, MKCRDA, EKHC

KUSRA* Oeganda KIDEP, ADP

CLARA Nicaragua INDEF, PAC

Colombia CDA

Guatemala AMG Guatemala AGUDESA, Oikocredit Guatemala

Haïti

SARA Zuid-Afrika MFESANE

Zambia EFSL, GCPDO

ARA Bangladesh CSS

India Word and Deed India, IREF, AMG India, COUNT

Sri Lanka INL

Filippijnen CCT, AMG Filippijnen

Thailand AMG Thailand

*KUSRA alliantie nog in oprichting

In alle Regionale Allianties is getraind in ‘Free Actor Network’ (FAN). De insteek van deze training was om alliantieleden (Woord en Daad en partnerorganisaties) het belang en de mogelijkheden van proactief participeren in netwerkverbanden voor te houden. Tijdens deze training stond o.m. centraal: het ontwikkelen van een samenwerkingsverband, herkennen van randvoorwaarden en vervolgstappen in samenwerking, relaties tussen verschillende actoren in de samenwerking, inhoud en strategie van samenwerking.


programma’s en samenwerking met

andere actoren. De Theory of Change

(ToC) werd hierdoor herkenbaar en

duidelijk praktisch gemaakt.

Er werd ook een evaluatie gedaan

door twee WARA-leden over voort-

gang van de organisatie en (capaci-

teits)ontwikkeling van BAC in Tsjaad

als lid van de alliantie. Aangezien de

voortgang nog onvoldoende was,

gaf WARA er de voorkeur aan om

BAC nog niet als lid van de alliantie

te accepteren. BAC werd geadvi-

seerd zich de komende twee jaar te

concentreren op ontwikkeling van de

eigen organisatie (m.n. op gebied van

financieelmanagement,administra-

tie, beleid en HRM). Daarna kan BAC

weer een aanvraag indienen voor

lidmaatschap van WARA. Partner

CTF (in Sierra Leone) werd toegela-

ten tot lid van WARA, aangezien men

goede vooruitgang had geboekt met

organisatieontwikkeling.

wARA highlight 2011:• Eigen organisatie-evaluatie van

BAC door twee WARA-leden over

voortgang capaciteitsontwikkeling

van BAC en mogelijkheid lid te

worden van WARA.

• Toelating van CTF als lid van

WARA.

• BAC krijgt van WARA twee jaar de

tijd haar organisatiecapaciteiten te

versterken, voordat een aanvraag

voor lidmaatschap in behandeling

genomen kan worden.

GHARA – Greater Horn of Africa Regional Alliance (inclusief oeganda)De GHARA-alliantie bestaat uit vier

partnerorganisaties in Ethiopië en

Woord en Daad. In 2011 zijn er twee

partnerconferenties in Ethiopië

georganiseerd. De directeuren en

programmamedewerkers van alle

partnerorganisaties participeerden

hierin. In Ethiopië is er een nauwe

samenwerking tussen Woord en Daad

en REK en de wederzijdse partners.

De samenwerking tussen Woord en

Daad en REK-partnerorganisaties in

Ethiopië mondde uit in vier uitwis-

selingsbezoeken, gesprekken over

de vorm en inhoud van de samen-

werking en het opstellen van een

conceptovereenkomst voor de con-

cretisering van deze samenwerking.

Deze wordt het komende jaar verder

afgerond. Intussen bereiden Woord

en Daad en Red een Kind zich aan

de Nederlandse kant voor op deze

samenwerking door een gezamenlijk

alliantieteam samen te stellen ten

dienste van de Ethiopische partners.

Woord en Daad heeft met haar part-

nerorganisaties een drietal work-

shops in Ethiopië gehouden over

eenreflectieophet5competencies

model van organisatie-evaluatie.

Na diverse bezoeken en gesprek-

ken heeft Woord en Daad besloten

samen met een nieuwe partnerorga-

nisatie EKHC, een rehabilitatiepro-

gramma uit te voeren de komende

jaren. Dit is noodzakelijk n.a.v. de

grote droogte die m.n. Zuid-Ethiopië

in zijn greep heeft. In Oeganda is

een laatste bezoek gebracht aan

KDDS ter afsluiting van de partner-

relatie. Daarnaast zijn verschillende

bezoeken gebracht en een analyse

van de organisatorische capaciteit

(OCA) gedaan bij de twee nieuwe

partnerorganisaties (KIDEP

en ADP) in Oeganda. Tijdens deze

bezoeken is ook aandacht besteed

aan training op PMEL en aan de

inrichting van de samenwerking met

Woord en Daad.

GHARA highlight 2011:• In Ethiopië hebben de zes partners

veel energie geïnvesteerd in het

uitwisselen van ervaringen en het

bezoeken van elkaars programma’s.

Deze samenwerking en uitwisse-

ling geeft veel positieve energie bij

de partners.

• In Oeganda zijn partnerrelaties

aangegaan met KIDEP (Karamoja

Integrated Development

Programme) en ADP en in Ethiopië

met EKHC (Ethiopian Kale Heywet

Church).

cLARA - caribbean and Latin America Regional AllianceDe CLARA-alliantie bestaat uit een

achttal leden: CDA (Colombia),

AMG (Guatemala), INDEF en PAC

(Nicaragua), CRECH, P&A en AMG

(Haïti) en Woord en Daad (NL).

2011waseenofficieelstartjaar,

waarin het netwerk langzaam vorm

kreeg. Het was een zoektocht naar

verschillen en overeenkomsten

rondom organisatieopbouw en

alliantieopbouw. Het was vooral

een jaar van (opnieuw) vertrouwen

verdiepen; persoonlijk en profes-

sioneel. Dit heeft vooral plaatsge-

vonden tijdens de twee alliantie-

vergaderingen waarin partners een

week lang met elkaar opgetrokken

hebben. Tijdens deze vergaderingen

is ook aandacht gegeven aan een

aantal activiteiten gericht op het

opbouwen van wederzijds vertrou-

wen, zoals met elkaar kijken naar

vereenvoudigde Myers-Briggs typo-

logieën (wat voor soort persoon



ben ik/zijn wij als groep), om van

daaruit na te denken over het effect

voor alliantieopbouw en onderling

vertrouwen. Eyeopener is dat voor

de één structuur belangrijk is, voor

de ander vrijheid en dit heeft effect

op onderlinge relaties.

Alliantieleden bezochten de

programma’s van partners in

Nicaragua en later in het jaar op

Haïti. Realiteit en context van het

werk van de partnerorganisaties

ter plaatse gaan daardoor meer

leven. Hierdoor werd het mogelijk

niet alleen te praten over ‘papieren’

plannen/programma’s, maar zagen

alliantieleden de realiteit waarin

een ander alliantielid zijn/haar

werk doet. Kennis van die context

kweekt ook weer wederzijds begrip

over mogelijkheden en uitdagingen

van programma’s. Gevolg is verder

onderling vertrouwen en een geza-

menlijke wil om de alliantie zodanig

op te bouwen dat het de verschil-

lende leden op de juiste manier kan

dienen. In 2011 is ook gewerkt aan

structuur van de alliantie in de vorm

van een MoU en heeft de stuur-

groep tweemaandelijks overleg via

Skype.

cLARA highlight 2011:• Tweedaagse trustbuildingactivitei-

ten;vanuitpersoonlijkereflectieen

relaties naar onderlinge organisa-

tie relaties.

• Uitgebreide CEO-groepsbezoeken

van programma’s in Nicaragua

en Haïti; samen elkaars werke-

lijkheid en context bezoeken en

begrijpen, om betere onderlinge

bruggen te kunnen bouwen in

alliantievorming.

SARA – Southern Africa Regional AllianceBinnen de regionale alliantie in

Southern Afrika werkt Woord en

Daad in Zuid-Afrika met een en in

Zambia met twee partnerorganisa-

ties. In 2011 zijn de directeuren en

programmamedewerkers twee keer

bij elkaar gekomen tijdens regionale

conferenties in Zambia. Opvallend is

de synergie tussen de twee landen en

culturen en ook op programmaniveau.

In de voorjaarsvergadering lag de

focus in de programma- en PMEL-

groepen vooral op strategische

meerjarenplannen en uitwisseling van

(leer)ervaringen. De uitwisselings-

bezoeken droegen bij tot verdieping.

Door elkaar wederzijds te bevragen

en te adviseren werd de Theory of

Change (ToC) praktisch gemaakt en

vond een kwaliteitsslag plaats.

De directeuren van de partneror-

ganisaties overlegden samen met

Woord en Daad over de structuur,

missie en visie van de alliantie.

Daarnaast hadden de directeuren

een ontmoeting met de leden van de

coördinatiegroep van het Business

Platform die op dat moment Zambia

bezochten. Hieruit is o.a. een pilot

dorpsontwikkelingsproject in

Chongwe (Zambia) ontstaan.

In de najaarsvergadering

participeerde ook de REK-

partnerorganisatie RCZ (Reformed

Church in Zambia) en werden

gezamenlijk vergaderingen en

plannen werkelijkheid. Tijdens de

FAN-training werden gezamenlijke

initiatieven binnen de alliantie gefor-

muleerd en verwerkt in de 2012-jaar-

planning, Bij GCPDO vond een

audit plaats, waaruit een actieplan is

geformuleerd dat in 2012 geïmple-

menteerd zal worden. Belangrijk

onderdeel daarvan is dat andere

alliantieleden betrokken worden bij

de uitvoering van het actieplan.

SARA highlight 2011:• Goede samenwerking tussen

Woord en Daad en REK-partners

resulteerde in de ontwikkeling van

de eerste gezamenlijke initiatieven

in Zambia.

• Door de aanstelling van een pro-

grammamedewerker bij Woord en

Daad voor SARA maakte TVET/JBS

een verdiepingslag.

ARA – Asia Regional Alliance In Azië zijn drie partnerorganisaties in

twee landen lid van de regionale allian-

tie. De partnerorganisaties in India, Sri

Lanka en Thailand zijn nog niet gekwa-

lificeerdvoorlidmaatschap.AMG

Thailand onderging een tweede OCA

(Organizational Capacity Assessment)

waarin duidelijk vooruitgang te meten

was. De andere partnerorganisaties

in de regio zullen in 2012 ook een

tweede OCA ondergaan.

Woord en Daad heeft besloten de

partnerrelatie met LOH (Ladder of

Hope) in Sri Lanka te stoppen van-

wege organisatorische problemen.

Woord en Daad zal zich blijvend

op Sri Lanka richten en in 2012

wordt gezocht naar een nieuwe

partnerorganisatie.

Tijdens een conferentie in Nederland

met de partnerorganisaties uit India

is gesproken over de toekomst

van de samenwerking. Daarbij is

afgesprokendatdefinanciëlesupport

van Woord en Daad aan India in de

komende tien jaar geleidelijk aan


wordt uitgefaseerd. Er zal ter plaatse

een regiocoördinator worden aange-

steld om dit proces te begeleiden.

In 2011 zijn de directeuren en

programmamedewerkers twee keer

bij elkaar geweest voor regionale

conferenties in Bangladesh en de

Filippijnen. De onderlinge uitwis-

seling van ervaring en expertise

op gebied van PMEL en TVET/

JBS-programma’s hebben geleid tot

zichtbare kwaliteitsverbetering.

De voorjaarsconferentie in

Bangladesh stond vooral in het teken

van strategische meerjarenplannen.

Ook was er aandacht voor program-

mathema’s in samenwerking met

andere actoren en PMEL. In de

programmagroep basisvoorzienin-

gen participeerden ook de ICCO-

Prismaleden. De najaarsconferentie

had een meer thematische insteek.

Dedirecteurenreflecteerdenopde

missie, visie en structuur van de alli-

antie en hoe de samenwerking met

de andere partnerorganisaties in de

regio versterkt kan worden.

In september werd door de twee

partnerorganisaties in de Filippijnen

de pilot 5C-model workshop met

veel enthousiasme ontvangen. Beide

organisaties kozen ervoor dit model

verder te gebruiken bij het ontwik-

kelen van hun capaciteitsplannen.

In 2012 zal het ook in Bangladesh

worden geïntroduceerd.

ARA highlights 2011:• De goede samenwerking tussen de

partners in de Filippijnen geeft posi-

tieve energie. Er werd een gezamen-

lijke subsidieaanvraag geschreven.

• Word and Deed India kreeg een

nieuwe CEO, die tijdens een

bezoek aan Nederland in novem-

ber liet zien gedegen plannen te

hebben voor de toekomst van zijn

organisatie. Uitgangspunt daarbij is

dat de organisatie op termijn zon-

derfinanciëlesupportvanWoord

en Daad kan voortbestaan.

• AMG Filippijnen participeerde in

de tweede OCA en bij de capaci-

teitsopbouw van AMG Thailand.

Het werken in alliantieverband

kreeg hierin concreet gestalte,

waarbij de ene partnerorganisatie

zich actief inzette voor de ontwik-

keling van een andere Zuidelijke

partnerorganisatie.

Leerpunten uit allianties in 2011:

• Partners stellen meestal 1-jarige capaciteitsopbouw plannen op. Deze bestaan vaak uit kortlopende trainin-gen en dragen slechts op ad hoc wijze bij aan versterking van de organisatie. Woord en Daad gaat met partners beter samenwerken om organisatie-ontwikkeling onderdeel te laten zijn van de meerjaren strategie van een organisatie om zodoende meer effectiever bij te kunnen dragen aan versterking van de organisatiecapaci-teit en - beleid op armoedebestrijding.

• Nu alle partners een strategisch meerja-renplan hebben is hun programmafocus voor de komende jaren duidelijk, wat een belangrijke voorwaarde is voor het identifi ceren van potentiële donoren. In 2012 zal versterkt worden ingezet op het identifi ceren van calls van instituti-onele donoren die kansen bieden voor specifi eke allianties en partners.

• Ronde-tafeloverleggen tussen partners en donoren, kunnen duidelijk bijdragen aan verbeterde

kennisuitwisseling en afstemming tussendonoren en partnerorganisa-ties. Woord en Daad wil daarom in 2012 meer aandacht geven aan het organiseren van zulk overleg.

• W&D en partners zijn sinds 2010 pro-actief bezig om netwerken beter vorm te geven. Dit is een langdurig proces. Het opbouwen van vertrou-wen in samenwerking tussen partners kan geen kortlopende of éénmalige activiteit zijn en heeft aandacht en tijd nodig. In 2012 zal hieraan verder worden gewerkt door o.m. gezamen-lijke projectbezoeken, trainingen, uitwisselingen en afsluiten van MoU op alliantie niveau.

Gezamenlijke initiatieven voor allianties in 2012

• Afronden van strategische

samenwerkingsovereenkomst op

alliantieniveau (alle allianties).

• Opstellen van een meerjarig

capaciteitsversterkingsprogramma

per partnerorganisatie dat aansluit

bij het strategisch plan van de

organisatie (alle allianties).

•Ontwikkelenvanfinancieringsaan-

vragen bij institutionele donoren

voor o.a. SPN, onderwijs en voed-

selzekerheid, gezondheidszorg

en ‘disaster preparedness’ (alle

allianties).

• Intensievere begeleiding van part-

ners in India, Sri Lanka en Thailand

(ARA).

• Intensiveren van samenwerking

tussen REK en Woord en Daad en

elkaars programma’s/organisaties

beter leren kennen (SARA en

GHARA).

• Ontwikkelen van gezamenlijke

website met inhoud voor externen,

en interne kennisdeling (CLARA).



• Tweedaagse workshops met alli-

antieleden om na te denken over

meerjarige capaciteitsplannen n.a.v.

het 5C-model (CLARA).

2.7 cAPAcITEITSoPBouw

Een belangrijk deel van het capaciteits-opbouwprogramma van WD is gericht op het versterken van de regionale allianties, hun leden (partnerorganisa-ties) en de alliantieteams van Woord en Daad. Al deze activiteiten komen samen in het programma Strengthening Partner Network (SPN). De W&D regi-onale coördinatoren zijn verantwoor-delijk voor uitvoer van activiteiten op regionaal niveau en adviseren partners bij capaciteitopbouw op organisatie-niveau. In overleg met de regionale allianties was er zowel een budget voor gezamenlijke activiteiten als voor training/uitwisseling bij de partners.

Regio’sDe alliantievergaderingen werden

gebruikt om de regionale allian-

ties verder vorm te geven. Er zijn

functionerende stuurgroepen,

bestaande uit CEO’s van partners,

en programmawerkgroepen, waarin

programmacoördinatoren met

elkaar samenwerken. Details van de

ontwikkelingen in de verschillende

allianties worden in 2.1.6 beschre-

ven. Training richtte zich op het

vorm kunnen geven aan opzetten en

ondersteunen van netwerken. Het

bij elkaar op bezoek kunnen gaan

(‘peer-review’), creëerde een basis

om daar in 2012 systematischer

mee om te gaan. Hoe kijk je naar

elkaars organisaties en programma’s,

hoe geef je elkaar gericht feedback,

zodat deze ook verbeterpunten

oplevert voor organisaties. Hoewel

er binnen de regionale allianties

aanzetten werden gegeven en

ideeën uitgewisseld voor elementen

van een gezamenlijk strategisch plan,

werkplan en fondsenwervingsacti-

viteiten, is hier in 2012 nog een hele

slag op te maken. In programma- en

PMEL-werkgroepen is gewerkt aan

training van staf, uitwisseling van

conceptplannen, ondersteuning bij

verdere ontwikkeling van plannen,

en verdieping van inhoudelijke zaken

(bv. onderwijs, TVET, PMEL).

PartnersNaar aanleiding van de organisatie-

analyses (OCA) bij alle partners van

Woord en Daad in 2009 en 2010

hebben alle partners actielijsten

opgesteld om aan een aantal verbe-

teringen te werken. Een groot aantal

partners maakten in 2011 gebruik

van het SPN-budget voor organi-

satieontwikkeling. Van 15 partners

(van de 24) kon een aanvraag wor-

dengefinancierd.Erzijnrichtlijnen

opgesteld welk type activiteiten

vanuit het SPN-budget kunnen

worden betaald. Een aantal orga-

nisaties hoopt in 2012 hun plan af

te ronden. Met de afronding van de

meeste strategische meerjarenplan-

nen op programmaniveau kunnen

organisaties in 2012 er ook gericht

naar kijken welke capaciteit binnen

hun organisatie verder ontwikkeld

kan worden. Dit, in het licht van plan-

nen en ambities voor de komende

jaren. De partnervoorstellen laten

een variatie aan activiteiten zien:

staftraining (leiderschap, manage-

ment, institutionele fondsenwerving,

beleidsbeïnvloeding, communicatie,

HRM, administratie, PMEL, Engels

als tweede taal), participatie in

nationale conferenties, publicaties,

uitwisselings- en leerbezoeken van

één partner bij een andere partner/

expertise organisatie, gerichte

ondersteuning bij strategische

planning/verbetering van adminis-

tratieve procedures. Omdat in de

overheidssubsidie MFS2 het z.g.

5C-model(fivecapabilitiesmodel)

centraal staat in het kijken naar en

beoordelen van organisatiecapaci-

teit, is met ondersteuning van PSO

bij een aantal partners (Colombia,

Filippijnen, Ethiopië) geëxperimen-

teerd met deze benadering. In 2012

wordt bezien hoe dit verder gebruikt

wordt bij andere partners en hoe

deze benadering zich verhoudt tot al

eerder toegepaste organisatieana-

lyse (OCA). In het 5C-model staan

de vijf kernvaardigheden van een

organisatie centraal: besluitvaar-

digheid en daadkracht, resultaten

kunnen behalen, relaties aan kunnen

gaan, zich kunnen aanpassen en

vernieuwen en samenhang aan

kunnen brengen in het geheel van

activiteiten.

Alliantieteams, programmaniveau Nederland (zie ook Intermezzo “woord en Daad Donor en partner” op pagina 46)Om de W&D alliantieteams, een

interdisciplinaire groep van pro-

grammamedewerkers onder leiding

van de regiocoördinator, meer ken-

nis te laten maken met netwerkbena-

deringen, is er training gegeven door

MDF in z.g. Free Actor Network-

benadering. Deze benadering is

ontstaan na praktijkonderzoek van

tientallen netwerken in de land-

bouwsector. De regiocoördinatoren

kregen een verdiepingscursus om

zelf de intro en training in deze bena-

dering op regionaal alliantieniveau

te kunnen geven. Hierbij kregen ze

coachende ondersteuning vanuit


MDF. In september 2011 zijn op een

reflectie-enleerdagdeervaringen

in de diverse regio’s teruggekoppeld

en aanbevelingen gegeven voor

trainingen in het najaar. Deze trai-

ningen vormden een eerste aanzet

om concreet begeleiding te kunnen

geven aan samenwerkingsverbanden

waarin partners samenwerken met

andere maatschappelijke organisa-

ties, overheid en bedrijfsleven.

De SPN-coördinator van Woord en

Daad participeerde in een leer-

traject van PSO (een Nederlandse

vereniging voor capaciteitsopbouw),

waarin gekeken wordt hoe (verschil-

lende methoden van) organisatie-

analyses daadwerkelijk bijdragen aan

het versterken van de capaciteit van

organisaties. Hoe meer organisaties

zelf nut en noodzaak daarvan zien

en duidelijk kunnen maken waar ver-

beteringen nodig zijn, hoe groter de

kans dat die ook worden uitgevoerd.

In dit traject wisselen verschillende

Nederlandse organisaties ervarin-

gen uit, en wordt er geleerd samen

met partners in het Zuiden.

2.8 BELEIDSBEïNVLoEDING

Tijdens de conferenties van de regionale allianties is beleidsbeïnvloeding steeds aan de orde geweest. Partners stelden zich de vraag: Wat willen wij in ons land bereiken? Hoe kan beleidsbeïnvloeding onze armoedebestrijding het best ondersteunen? Tegelijkertijd moeten we eind 2011 erkennen dat de voortgang van beleidsbeïnvloeding binnen de pro-gramma’s in het Zuiden achterblijft bij de oorspronkelijke planning. Om die reden heeft Woord en Daad besloten hier in 2012 een sterke duw aan te geven door actief nieuwe partners te gaan zoeken.

Regionale ontwikkeling beleids-beïnvloeding 2011In Azië (ARA) stond de rol van het

gezin in ontwikkelingslanden cen-

traal. Gezondheidszorg voor moeder

en kind bij CSS Bangladesh (via het

Nederlandse BOOM-netwerk).

CCT (Center for Community

Transformation) en AMG in de

Filippijnen zetten zich samen met

hun overheid in tegen corruptie en

kindersmokkel.

In Caribisch en Latijns-Amerika

(CLARA) stond 2011 in het teken

vanreflectieenvoorbereiding.In

Haïti hebben de partners P&A, AMG

en CRECH zich bezonnen op een

gezamenlijk beleidsbeïnvloedings-

plan voor onderwijs op lokaal niveau.

Bovendien heeft COSPE meege-

werkt aan de reconstructieplannen

voor particuliere scholen die nog

steeds de gevolgen ondervinden van

de aardbeving in 2010. INDEF in

Nicaragua stimuleerde dit jaar lokale

mensen om hen later bij beleidsbeïn-

vloeding op lokaal niveau te kunnen

betrekken. Daarbij heeft INDEF

onderzocht hoe beleidsbeïnvloeding

in hun onderwijsprogramma’s op

lokaal niveau past.

Binnen de West-Afrikaanse

alliantie (WARA) wierp DEDRAS’

lobby voor voedselzekerheid (via

platform PBSA) zijn vruchten af.

Het maatschappelijk middenveld en

deoverheidzijnspecifiekbetrok-

ken. De overheid heeft met PBSA

(la Plateforme Béninoise pour la

Sécurité Alimentaire)

vastgesteld welke veranderingen

zij al vanaf 2012 kan doorvoeren.

Hiervoor zijn plannen opgesteld.

Samen met Social-Watch Benin heeft

PBSA vier televisiedebatten en een

publicatie namens het maatschappe-

lijk middenveld opgezet. Het traject

is gebaseerd op grondig onderzoek

naar cijfers en oorzaken van honger

in Benin. Het project loopt door tot

in 2012.

In de Hoorn van Afrika (GHARA) ligt

beleidsbeïnvloeding gevoelig. Met

de partners in Ethiopië is besproken

hoe hun programma’s voor directe

armoedebestrijding door gezagsdra-

gers kunnen worden gesteund. Door

middel van gesprekken met de lokale

overheid kan draagkracht en begrip

worden gekweekt.

In de alliantie voor Zuidelijk Afrika

(SARA) was EFZ in Zambia actief

op nationaal niveau voor eerlijke

presidentsverkiezingen, behoud

van natuurlijke hulpbronnen en

tegen geweld tegenover vrouwen.

De verkiezingen zijn goed verlopen.

GCPDO was actief op lokaal niveau.

2.9 RESuLTAATMANAGEMENT EN LEREN

Woord en Daad en partners houden graag bij wat de voortgang is van de verschillende programma’s en hoe zaken veranderen in de omgeving (de context) waarbinnen de programma’s uitgevoerd worden. Sommige zaken zijn relatief goed in kaart te brengen, bijvoorbeeld het aantal kinderen dat scholing ontvangt of het aantal hectares beteeld volgens milieuvriendelijke methoden. Andere zaken vragen meer inspanning: het meten van de algehele toegang van kinderen tot onderwijs in soms afgelegen gebieden – waardoor er geen of sterk verouderde data beschikbaar zijn; het inzicht krijgen in de armoedeniveaus van de huishou-dens in ons werkgebied of het in kaart



brengen van andere organisaties of initia-tieven die ook bijdragen aan ontwikkeling in de gebieden waar we werken.

Om die reden heeft Woord en Daad in 2011 een aantal experts ingeschakeld. Samen met onze partners in het Zuiden hebben zij in 16 landen in totaal meer dan 11.000 huishoudens geïnterviewd en meer dan 30 groepsbijeenkomsten gehad.3 Dat leverde verrassende infor-matie op die partners helpt bij het kiezen van de juiste activiteiten. Eén van onze partnerorganisaties: ‘Eerder zei Woord en Daad: Geef ons het aantal kinderen door, dan is hier het geld. Nu nemen de kwaliteitseisen toe. (…) Maar die onder-zoeken geven ons zelf ook inzicht. Nooit geweten dat er in ons werkgebied wel 20 andere burgerinitiatieven of andere organisaties actief zijn. Een deel kenden we al. De andere? Daar gaan we vanaf nu zeker mee samenwerken!’

2.9.1. ALGEMENE

oNTwIkkELINGEN

In de eerste helft 2011 namen de

nulmetingen (baseline studies) veel

van tijd en capaciteit. De tweede

helft stond in het teken van evalua-

ties en onderzoek. Voor de nulmetin-

gen is de methodologie ontwikkeld

en zijn in 16 landen veldstudies

uitgevoerd. De uitkomsten zijn

gerapporteerd aan de vijf allianties

en het ministerie. Evaluaties en

onderzoeken zijn uitgevoerd samen

met partners. Woord en Daad neemt

deel in de Stichting Gezamenlijke

Evaluaties.

Met partners is gewerkt aan het

(verder) ontwikkelen van hun PMEL-

systeem. Bij 13 partners werd in de

tweede helft van 2011 een bezoek

gebrachtwaarbijpartnerspecifieke

systemen beoordeeld zijn vanuit

de vernieuwde PMEL-eisen van het

gezamenlijk met partners en allian-

ties ontwikkelde beleid.

De genoemde activiteiten val-

len onder de Woord en Daad-

partnerrol. De Woord en Daad-

donorrol heeft een plaats in de

afdeling in de vorm van de coördi-

natie van audits en de ontwikke-

ling van bijbehorend beleid. Meer

daarover in hoofdstuk 3.

Woord en Daad heeft in 2011

meegedongen naar een prijs voor

een Briljante Mislukking in de

Ontwikkelings samenwerking. Dit

initiatief, dat we ook steunden met

eenfinanciëlebijdrage,wilopenheid,

lerend vermogen en innovatiekracht

bevorderen. Onze inzending betrof

Poverty Share Investment (PSI). PSI

is in 2007 vanuit Woord en Daad

opgericht met als doel te investeren

in ondernemingen in het Zuiden, als

aanvulling op het kredietprogramma

voor MKB-ontwikkeling. PSI was niet

succesvol maar heeft ons veel waar-

devolle lessen opgeleverd die gebruikt

zijn bij het opzetten van het nieuwe

investeringsinstrument Incluvest bv.

In 2011 is een brede klanttevre-

denheidsenquête uitgevoerd bij

partners. Partners werden hierin

o.a. ook expliciet gevraagd naar hun

ervaringen met de nieuwe werkwijze

van Woord en Daad waarin partner-

en donorrol zijn onderscheiden. De

uitkomsten komen op verschillende

plaatsen in dit jaarverslag aan de

orde.

2.9.2. oNTwIkkELING VAN

SySTEMEN VooR PLANNING,

MoNIToRING, EVALuATIE EN

LEREN

In de aanloop naar de samenwer-

king in allianties voor de periode

2011-2015 zijn er strengere

PMEL-criteria vastgesteld. Met

deze strengere criteria geldt dat

voor (een deel) van de partners de

eigen PMEL-systemen onvoldoende

aansluiten bij de alliantiesystemen.

Opbouw van partner- en alliantie-

systemen was het belangrijkste doel

voor 2011.

• PMEL Strengthening Visits (PSVs)

zijn uitgevoerd, waarbij systema-

tisch de verschillende onderdelen

van het PMEL-systeem worden

beoordeeld en een actieplan wordt

geformuleerd. De bezoeken zijn

ervaren als een effectieve vorm van

capaciteitsopbouw. In 2011 werden

13 van de 27 partners bezocht.

nr. budgetLijn PLanning 2011 (€) reaLisatie 2011 (€)

18.1 PMEL-systeem 41.667 7.177

18.2 PMEL - OD issues 11.667 -

18.3 Monitoring 176.689 116.319

18.4 Evaluaties – partner- & alliantieniveau 152.000 66.970

18.5 Evaluaties - mondiaal niveau 32.667 108.559

18.6 Evaluaties - Noordelijke activiteiten 20.000 -

18.7 Onderzoek – partner- & alliantieniveau 76.667 57.752

18.8 Onderzoek - mondiaal niveau 76.667 32.000

18.9 Onderzoek - Noordelijke activiteiten 30.000 46.571

18.10 Kennismanagement - 11.773

18.11 PMA-activiteiten 106.000 44

18.12 Consultancy - -

18.13 Open ruimte 5.000 -3.037

729.024 444.128

Div. posten te verrekenen eerdere jaren / koersverschillen 116.221

totaal PmeL / Pma 729.024 560.349

Bestedingen Resultaatmanagement en Leren in een oogopslag

3 Zogenoemde Nulmetingen (Baseline studies)


• Documentatie van alliantiesystemen is gestart met de

eerste versie van een PMEL Manual. Dit document geeft

partners toegang tot beleid, methoden en instrumenten die

gebruikt worden in het PMEL-systeem van de alliantie.

Leerpunten uit 2011

• Partners weten vaak niet goed hoe ze PMEL-eisen concreet kunnen vertalen. Door voor de huidige eisen (meer) concrete voorbeelden van methoden en instrumenten te verzamelen en deze te delen op alliantiebijeenkomsten willen we partners ondersteunen.

• De combinatie partner- en donorrol versterkt de kwaliteit van programmamanagement; het is wel zaak dat beide rollen goed op elkaar zijn afgestemd om mogelijke inefficiënties te voorko-men. Voor PMEL en PMA willen we nagaan hoe de verschillende analyse-instrumenten optimaal op elkaar worden afgestemd.

2.9.3. MoNIToRING

Nulmetingen leggen de beginsituatie van projecten vast. Als

ijkpunt voor verdere monitoring en evaluatie. In 2011 zijn

deze metingen systematisch uitgevoerd bij alle programma’s

van partners. Voor een aantal indicatoren is informatie

vanuit de administratie van partners verzameld. Voor ande-

ren zijn veldstudies uitgevoerd, door externe consultants.

Samen met onze partners in het Zuiden hebben zij in 16

landen in totaal meer dan 11.000 huishoudens geïnterviewd

en meer dan 30 groepsbijeenkomsten gehad. Dat leverde

verrassende informatie op die partners helpt bij het kiezen

van de juiste activiteiten. De methodologie en instrumenten

zijn met partners samen ontwikkeld. Uniforme rapportages

zijn gewenst om partners in staat te stellen voortgang in

hun programma’s te kunnen vergelijken met de situatie bij

collega-partners.

Leerpunt uit 2011*

• Tijdens het ontwikkelproces van de rapportageformats is er onvoldoende aandacht geweest voor het ontwikkelen en behouden van betrokkenheid en eigenaarschap van partners en collega’s. In de toekomst willen we meer aandacht geven aan (de wijze van) samenwerking, ook als er sprake is van tijdsdruk.

2.9.4. EVALuATIE

Woord en Daad’s evaluatiestructuur is zichtbaar in onder-

staandefiguur.

doeLsteLLing resuLtaat

Eind 2011 is er een complete PMEL Manual beschikbaar in conceptvorm

Is beschikbaar (een groeidocument)

Eind 2011 zijn alle partners met een Onderwijs- of Vakonderwijs-programma bezocht voor PMEL Strengthening Visit

Eind 2011 zijn 13 partners bezocht (48% van de relevante partners)

Alle partners ontvangen PMEL-training op basis van een behoeftepeiling

Alle partners ontvingen training en coaching voor meest urgente onderwerpen



Er worden nulmetingen uitgevoerd die voldoen aan de MFS2-eisen

Documentonderzoek en veldstudies in 16 landen. Het rapport kreeg goedkeuring van het ministerie

Voor het Onderwijs-, het Vakonderwijs- en het Bedrijfs-ontwikkelingsprogramma worden rapportageformats ontwikkeld

Voor het Onderwijs- en het Vak-onderwijsprogramma zijn vaste formats en voor Bedrijfsontwik-keling is een monitoring manual ontwikkeld

Klanttevredenheidsonderzoek onder partners en collega’s over het werk van de alliantie- en donorteams

Is uitgevoerd onder partners: de mening van collega’s is in beeld gebracht d.m.v. een intern medewerkerstevredenheidson-derzoek

Inventarisatie van de status van de verschillende samenwerkingsovereenkomsten

Is uitgevoerd


* In jaarverslag 2010 zijn geen leerpunten voor Monitoring opgenomen; daarom wordt de opvolging in 2011 niet beschreven.

Programma eVaLuatie

aLLerLei soorten ProjeCteVaLuaties

informeLe kennis

reguLiere monitoring



De evaluaties in de middenlaag zijn gericht op het functione-

ren van programma’s en projecten in het Zuiden: vakscholen,

microkredietprojecten, klinieken etc. Wat betreft dit type

evaluaties zijn de resultaten voor 2011 als volgt4:

Voor 15 van de 27 geplande activiteiten is de doelstelling

volledig behaald. Voor een deel betreft dit afronding van

eerder uitgevoerde evaluaties, zoals bijvoorbeeld de in 2010

uitgevoerde evaluatie van het waterprogramma van CREDO

in Burkina Faso. Voor een deel zijn dit evaluaties die gestart,

uitgevoerd en afgerond zijn in 2011, zoals de evaluatie over

het sociale effect van het microkredietprogramma van PAC

in Nicaragua.

Voor tien evaluaties is de doelstelling gedeeltelijk behaald: de

evaluatie is uitgevoerd maar wacht nog op een opvolging (5) of

is nog in uitvoering (5). Voor zeven evaluaties is de doelstelling

niet behaald, vanwege ontwikkelingen als managementwisse-

lingen, zoals bijvoorbeeld voor INDEF Nicaragua, of vanwege

de uitvoer van een onverwacht audit (3/7).

De top van de piramide bestaat uit partneroverstijgende

programma-evaluaties. De hierbij geplande evaluatie van

Woord en Daad’s Beleids beïnvloedingsprogramma is niet

uitgevoerd, omdat er prioriteit is gegeven aan de basis van de

piramide: reguliere monitoring (par. 2.9.3).

Leerpunt uit 2010 en opvolging in 2011

• Versnelling van evaluatieproces met intensievere afstemming en correcte afronding is gewenst om zo het leereffect van evaluaties te vergroten.

Dit heeft aandacht gekregen door het expliciet als doelstelling

te formuleren. We constateren dat de doelstelling niet geheel

is gehaald waarmee dit een aandachtspunt blijft.

Leerpunten uit 2011

• Terugkoppeling van evaluatieresultaten naar de doelgroep door onze partners is onderdeel van de Woord en Daad criteria voor evaluatiecoördinatie, maar de praktijk kan verbeteren. In 2012 worden partners expliciet herinnerd aan dit criterium en worden concrete voorbeelden gedeeld.

2.9.5. LEREN

Zoals gepland werd onderzoek gedaan, gerelateerd

aan de volgende drie Woord en Daad-programma’s:

Onderwijs, Vakonderwijs en Bedrijfsontwikkeling. Het

Basisvoorzieningenprogramma werkt voor wat betreft

onderzoek samen met de ICCO-alliantie. Verder werd ook

onderzoek gedaan naar enkele programmaoverstijgende

onderwerpen als instrumentarium voor organisatieanalyse

en factoren die van belang zijn voor een effectieve implemen-

tatie van nieuwe PMEL-systemen door partners.

Voor Onderwijs en Bedrijfsontwikkeling was er een al lopend

kennisprogramma met als kennispartners resp. Driestar

Educatief en ISS. Het kennisprogramma Onderwijs is

gecombineerd met een capaciteitsopbouw van partners. Dat

laatste onderdeel bleek in 2011 alle energie te vragen zodat

het geplande onderzoek niet kon worden uitgevoerd en werd

doorgeschoven naar 2012. Het kennisprogramma met het ISS

leverde een waardevol rapport op van de casestudie naar het


Versnelde uitvoer van evaluaties van programma’s of projecten van partners met inachtneming van een intensievere afstemming met programma collega’s

40% van de geplande evaluatieacti-viteiten is volledig uitgevoerd en het proces afgerond

20% is uitgevoerd en is in de fase van het formuleren van een respons door Woord en Daad en partner

20% is eind 2011 nog in uitvoering

20% schuift door naar het nieuwe jaar


4 Een gedetailleerde lijst is beschikbaar op www.woordendaad.nl/jaarverslag.


werk van partner PAC in Nicaragua,

terwijl de tweede casestudie, in

Burkina Faso, werd gestart.

In 2011 werd besloten om onderzoek

zo veel mogelijk samen te brengen

in een geïntegreerde Leeragenda.

Tevens zijn de interne samenwer-

kingsprocessen m.b.t. de Leeragenda

verhelderd: coördinatie en budgetbe-

heer berusten bij R&L, de uitvoering

primair bij de verschillende program-

magroepen, die ondersteuning kun-

nen inroepen van R&L.

Het is al langer de wens alle activi-

teiten die Woord en Daad ontplooit

met betrekking tot leren, innoveren,

kennisvergaring en kennisdeling,

bijeen te brengen in een samen-

hangend kennismanagement- en

innovatiebeleid. De ontwikkeling van

zo’n beleid was gepland voor 2011

maar helaas ontbrak de tijd om dit te

doen zodat het werd opgenomen in

het jaarplan voor 2012.

2.9.4.1 Doelstellingen

Leerpunt uit 2010 en opvolging in 2011

• Het merendeel van de partners heeft kennisontwikkeling en onderzoek niet expliciet opgenomen in het takenpak-ket van specifieke medewerkers

Dit onderwerp is opgenomen in het

instrument dat we hebben ontwik-

keld voor de PMEL Strengthening

Visits, zodat dit tijdens deze bezoe-

ken expliciet de aandacht krijgt wat

leidt tot bewustwording en indien

relevant, opname in het actieplan.

• Als partners op ons verzoek een PMEL-coördinator aanstellen bete-kent dit nog niet dat deze persoon

over de juiste capaciteiten en het gewenste mandaat beschikt

Tijdens partnerbijeenkomsten en tij-

dens de PMEL Strengthening Visits

is gericht aan capaciteitsversterking

van de PMEL-coördinatoren gedaan

en is gesproken over hun mandaat.

Inmiddels hebben de meesten een

adequaat mandaat binnen hun orga-

nisatie en zien we ze groeien qua

capaciteit en rolopvatting.

Leerpunten uit 2011

• Het belang van leren en een lerende houding zien veel mensen wel in, maar om dat dan ook in de praktijk handen en voeten te geven blijkt vaak lastig. Om onszelf maar ook onze partners hierin te ondersteunen willen we in 2012 investeren in het ontwik-kelen van een kennismanagement- en innovatiebeleid.


Partnercapaciteit: ontwikkeling instrument dat organisatorische capaciteit van partners in kaart brengt

Binnen het Thematisch Leerprogramma Organizational Capacity van PSO werd op basis van het 5C-model gewerkt aan een nieuw instrument. Studie ligt op schema, afronding midden 2012

Partnercapaciteit: welke factoren dragen bij aan de juist aansluiting tussen de PMEL-systemen van allianties en de eigen PMEL-systemen van partners?

Binnen het Thematisch Leerprogramma PMEL van PSO werd een studie gedaan naar de factoren die van belang zijn bij de implementatie van nieuwe PMEL-systemen bij/door partners. Studie ligt op schema, afronding midden 2012

Partnercapaciteit: ontwikkeling methodologie voor het doen van contextana-lyses als input voor strategische landenbeleidsplannen

Niet uitgevoerd door tijdsgebrek

Kennisprogramma Onderwijs i.s.m. Driestar Educatief: onderzoeksactiviteiten starten in Burkina Faso, Ethiopië en Sierra Leone

Niet uitgevoerd

Onderwijs: onderzoek naar: of en hoe risico’s op verwaarlozing en misbruik binnen onderwijsproject in India geminimaliseerd zijn

Ligt op schema, afronding midden 2012

Kennisprogramma Bedrijfsontwikkeling i.s.m. ISS: de studie bij partner PAC Nicaragua afronden en een tweede casestudie selecteren

De evaluatie over het sociale effect van microkrediet bij PAC is afgerond, nieuwe evaluatie (ook input voor dit onderzoek) loopt bij ACFIME Burkina Faso

Vakonderwijs: Plannen uitwerken voor een kennisprogramma naar onderne-mersvaardigheden i.s.m. partners

Er zijn deels plannen ontwikkeld voor een studie met controlegroepen en er is een potentiële kennispartner geïdentificeerd

Bewustwording: studie naar geef- en leefgedrag onder achterban Studie is afgerond en tijdens een seminar gepresenteerd voor de doelgroep en betrokken organisaties

Algemeen: ontwikkeling van een kennismanagementbeleid binnen Woord en Daad en allianties

Niet uitgevoerd, opgenomen in jaarplan 2012

Algemeen: vervolgen PADEV impact evaluatiestudie. Onderzoek is vervolgd in 2011. De interesse voor deze participatieve methodologie gaf aanleiding tot het starten van nieuw onderzoek, i.s.m. het Afrika Studiecentrum naar het al dan niet bereiken van de allerarmsten (in Bangladesh, Ethiopië en Benin)


EVALuATIES woordendaad.nl/jaarverslag


Naast de partners in de regio staan, meedenken

over de toekomst van de programma’s in het land en

de regio waar de partners werkzaam zijn en zoeken

naar mogelijke samenwerkingsverbanden. Zaken

die bij woord en Daad hoog in het vaandel staan

en we als gelijkwaardigen willen uitvoeren! Toen

in 2009 samen met de partners gesproken werd

over het vormen van allianties was de hoogleraar

alliantievorming aan de Vu, prof. Ard-Pieter de

Man, aanwezig. Hij bevroeg woord en Daad en haar

partners op kritische wijze. De grote vraag die in de

discussies steeds weer boven kwam drijven was:

‘Hoe kun je gelijkwaardig met je partner omgaan

terwijl je ook de zak met geld hebt?’ Een relevante

vraag die om een serieus antwoord vraagt.

Mede door deze conferentie besloot Woord en Daad om, na overleg met haar partners, in haar structuur een tweedeling te maken tussen W&D Donor en W&D Partner. W&D Partner bestaat uit medewerkers die met de inhoud van het werk bezig zijn en met de partners kijken hoe het werk inhoudelijk vorm kan krijgen binnen de eigen context en hoe de kwaliteit en effectiviteit van het werk kan verbeteren. Zij houden zich niet met toeken-ning van fondsen bezig. W&D Donor bestaat uit medewerkers die zich bezighou-den met financiën en fondsenwerving en hierdoor ook goed weten wat er bij donoren leeft en welke eisen gevers stellen aan programma’s. Zij worden verantwoordelijk voor de fondsenwerving. Door deze scheiding in rollen aan te geven zullen de collega’s van W&D Partner zich meer in partners kunnen inleven en ook richting hun collega’s van de donorrol deze zaken benadrukken. Aan de andere kant zal de donorrol juist de belangen van backdonoren kunnen benadrukken. Een spannende stap die in 2011 een feit werd. Hoe kijken de partner, de regiocoördinator en de donorcoördinator hierop terug?

Aan het woord zijn mevrouw Baba Nomvuyo, directeur partnerorganisatie MFESANE Zuid-Afrika en voorzitter van SARA, Sander Verduijn, regiocoördinator CLARA, Hans Schipaanboord, PMA-medewerker en donorcoör-dinator SARA.

Hoe kijk je terug op 2011, het werken met de nieuwe structuur?Sander geeft aan dat werken in de nieuwe structuur een gedragsverandering van iedereen vraagt. Dat kost tijd en moet je tijd geven. Als regiocoördinator ervaart hij de rolscheiding als positief. ’Ik sta dichter bij de partner en kan me erin inleven hoe het voelt om wel of geen fondsen te krijgen.’ Hans onderschrijft deze positieve ervaring: ‘We hebben gewerkt met een reflectieve houding en extern deskundig advies gekregen gedurende het proces. Dat gaf veel inzichten. Het werken met een dubbele matrixstructuur was een boeiende ontdekkingsreis. Mevrouw Nomvuyo is wat terughoudender: ‘Ik ben nog aan het ontdekken hoe rollen precies werken en ik denk dat we ook in de alliantie nog eens goed moeten bekijken wat de partnerrol inhoudt.

Is deze manier van werken winst?Nomvuyo ziet in het werken in allianties het voordeel dat ze andere partners beter leert kennen. ‘We denken met de alliantieleden na over een betere samenwerking in de toekomst. Dat betekent wel dat er nog veel moet gebeu-ren en mensen dit belang ook in moeten zien. Vooral als het gaat over de vraag: hoe rechtvaardigen we de tijd en het geld die we aan de alliantie besteden?’ Winst? Ja! , zegt Hans. ‘Medewerkers van de partner-rol zijn van nature dichter betrokken bij het werk van de partners. Collega’s van de donorrol veel minder en daardoor zijn ze ook objectiever in het beoordelen van programma’s.’ Sander vult aan: ‘Eens, je maakt gebruik van elkaars krachten. Voorbeeld: Ik heb geen financiën gestudeerd dus het is prettig dat die verantwoordelijk-heid ligt bij een lid van het donorteam. Ik kijk naar de inhoudelijke aspecten en naar de contexten waar de part-ner in werkt. Daar heb ik ook voor gestudeerd.’

Woord en Daad: Donor en Partner

Auteur: Rina Molenaar

Zonder wrijving geen glans


INTERMEZZO

Woord en Daad kent vijf regionale allianties: Asian Regional Alliance (ARA), Southern Africa Regional Alliance, (SARA), Caribbean Latin America Regional Alliance (CLARA), West Africa Regional Alliance (WARA) en Greater Horn of Africa Regional Alliance (GHARA). Elke alliantie wordt gevormd door de partnerorgani-saties van Woord en Daad, samen met Woord en Daad. De regiocoördinatoren van Woord en Daad vertegenwoordigen de raad van bestuur in de allianties. Dat doen ze vanuit wat Woord en Daad de partnerrol noemt.

PartnerroLVanuit Woord en Daad wordt aan elke alliantie een team gekoppeld dat gecoördineerd wordt door een regiocoördinator. Dit team bestaat uit: medewerker Onderwijs, Basisvoorzienin-gen, Vakonderwijs en Arbeidsbemiddeling, Bedrijfsontwikkeling, Planning Monitoring Evaluatie en Leren en een regiocoördinator. Dit team vergadert een à twee keer in het jaar met de alliantie in de regio.

donorroLAan elke regionale alliantie is een donorteam gekoppeld. Een donorcoördinator coördineert het donorteam dat bestaat uit een: medewer-ker Finance, Communicatie en Fondsenwer-ving, Institutionele Fondsen, Projectadminis-tratie en Planning Monitoring en Auditing. De donorteams adviseren de managers Finance, Projectadministratie & Control en Communi-catie en Fondsen rond toekenning van fondsen en monitoren de programma’s door audits en rapportages.

Een organisatie en toch scheiding van rollen? Geeft dat geen wrijving?‘In opstartfase wel’, zegt Sander, ‘dat is logisch en ook gezond. Er vinden verschuivingen plaats en je moet zoe-ken naar je plaats hierin. Maar je merkt dat na een poosje met elkaar werken er wederzijds begrip komt. Voor wrijvingen heb je olie nodig om het weer soepel te laten verlopen. Begrip en complementariteit zijn de elementen die voor goede olie zorgen in dit proces.’Hans: ‘De rolscheiding heeft ook gezorgd om zelfkritisch te zijn en naar je eigen beoordelingen te kijken. Als wij negatief advies uitbrachten richting partner en onze collega van de partnerrol is dat natuurlijk niet leuk. Maar door hun kritische blik moesten wij ook kijken naar onze eigen beoordelingen en dit kwam de kwaliteit van het werk ten goede. De budgetbeperkingen die je daarin hebt spelen dan ook uiteraard een rol. Maar hoe dan ook: zonder wrijving geen glans!’

Mevrouw Nomvuyo: wat kunnen we verbeteren in het komende jaar?Het klinkt goed om in een alliantie te werken maar het betekent wel dat we ook onze uitdagingen daarin heb-ben. Elkaar goed leren kennen, met duidelijke plannen komen en vervolgens het actieplan van de alliantie in je eigen organisatie implementeren en een natuurlijke plek geven. Dat is denk ik het belangrijkste punt voor 2012. Meer interviewuitspraken vindt u op: woordendaad.nl/jaarverslag.


HET WERK IN HET NOORDEN

3.1 HET wERkEN IN HET NooRDEN

AlgemeenVoor Woord en Daad is in de relaties met de

achterban verbinden het sleutelwoord. In leef- en

geefgedrag. Met mensen wereldwijd. In dit hoofd-

stuk leest u hoe we vanuit het werk in het Noorden

op diverse wijze naar deze verbindingen zoeken.

Van ondernemer naar een basisschoolleerling in het

Zuiden en van een kennisinstituut tot een diaconie

van een kerk. Denk bijvoorbeeld aan het uitwisse-

lingstraject met Calvijn College locatie Kerkpolder

Krabbendijke en Bangladesh. Maar ook met Calvijn

College Goes en Driestar Educatief is gekeken hoe

samenwerking een plek kan krijgen en leerlingen

en studenten als ‘agents of change’ ingezet kunnen

worden in de globaliserende wereld.

Het eerste deel van het hoofdstuk is vooral gericht

op leefgedrag. Namelijk de programma’s Lobby en

Bewustwording. Het tweede deel van het hoofdstuk

is gericht op geefgedrag: de fondsenwerving en de

communicatie daaromheen.

In 2011 is er veel aandacht besteed aan het trans-

parant maken van gegevens voor de betrokkenen

bij Woord en Daad. In het najaar is de website van

doeLgroeP doeLsteLLing 2011 (€) reaLisatie 2011 (€) reaLisatie 2010 (€) VersChiL (€)

Particulieren totaal 14.850.000 16.406.741 19.760.928 -3.354.187

Projecten 4.650.000 4.934.539 4.678.319 256.220

Adoptie 9.700.000 9.610.987 9.713.988 -103.001

Noodhulp 500.000 1.861.215 5.368.621 -3.507.406

Bedrijven 3.575.000 2.097.758 2.725.368 -627.610

Institutionele fondsen 13.907.280 12.534.233 13.045.963 -511.730

Vermogensfondsen 4.100.000 976.406 1.320.647 -344.241

Rentebaten en baten uit beleggingen 100.000 220.647 183.691 36.956

36.532.280 32.235.785 37.036.597 4.800.812

doeLgroeP aantaL

Particuliere gevers 56.000

Jongeren 14.500

Studenten Ad hoc contacten.*

Business Platformleden 89

RegioOndernemers 9

Bedrijven 2912

Vermogensfondsen 22

Lokale vrijwilligers 721


Omvang

Inkomsten per doelgroep


HET WERK IN HET NOORDEN

3.1 HET wERkEN IN HET NooRDEN

AlgemeenVoor Woord en Daad is in de relaties met de

achterban verbinden het sleutelwoord. In leef- en

geefgedrag. Met mensen wereldwijd. In dit hoofd-

stuk leest u hoe we vanuit het werk in het Noorden

op diverse wijze naar deze verbindingen zoeken.

Van ondernemer naar een basisschoolleerling in het

Zuiden en van een kennisinstituut tot een diaconie

van een kerk. Denk bijvoorbeeld aan het uitwisse-

lingstraject met Calvijn College locatie Kerkpolder

Krabbendijke en Bangladesh. Maar ook met Calvijn

College Goes en Driestar Educatief is gekeken hoe

samenwerking een plek kan krijgen en leerlingen

en studenten als ‘agents of change’ ingezet kunnen

worden in de globaliserende wereld.

Het eerste deel van het hoofdstuk is vooral gericht

op leefgedrag. Namelijk de programma’s Lobby en

Bewustwording. Het tweede deel van het hoofdstuk

is gericht op geefgedrag: de fondsenwerving en de

communicatie daaromheen.

In 2011 is er veel aandacht besteed aan het trans-

parant maken van gegevens voor de betrokkenen

bij Woord en Daad. In het najaar is de website van

Woord en Daad vernieuwd met meer aandacht voor

de projecten en vooral ook de resultaten hiervan.

De meevallers en de tegenvallers. Op de site, maar

ook in de bladen zijn succes- en falende projecten

expliciet benoemd en is aangegeven wat er van

geleerd werd. Er kwamen hierop veel positieve

reacties van lezers van onze magazines die deze

vorm van transparantie erg op prijs stellen. Ondanks

de economische crisis stegen de inkomsten vanuit

de particulierenachterban.

Met de Wees Eerlijk campagne hebben we duur-

zaamheid als centraal thema. Hierover leest u meer

in paragraaf 3.3. Ook in de fondsenwerving kijken

we naar dit aspect door bijvoorbeeld het versturen

van digitale mailings.

3.1.1. HET wERk IN HET NooRDEN IN EEN

ooGoPSLAG

In onderstaande tabellen ziet u in een oogopslag de

diverse doelgroepen van Woord en Daad. Door op

maat te communiceren worden mooie successen

behaald. Soms ook tegenvallers. Beide zaken wil

Woord en Daad benoemen en ervan leren. Doordat

Woord en Daad niet afhankelijk is van één gever is

er een risicospreiding wat een goede zaak is voor

een gezonde bedrijfsvoering.

doeLgroeP doeLsteLLing 2011 (€) reaLisatie 2011 (€) reaLisatie 2010 (€) VersChiL (€)

Particulieren totaal 14.850.000 16.406.741 19.760.928 -3.354.187

Projecten 4.650.000 4.934.539 4.678.319 256.220

Adoptie 9.700.000 9.610.987 9.713.988 -103.001

Noodhulp 500.000 1.861.215 5.368.621 -3.507.406

Bedrijven 3.575.000 2.097.758 2.725.368 -627.610

Institutionele fondsen 13.907.280 12.534.233 13.045.963 -511.730

Vermogensfondsen 4.100.000 976.406 1.320.647 -344.241

Rentebaten en baten uit beleggingen 100.000 220.647 183.691 36.956

36.532.280 32.235.785 37.036.597 4.800.812

doeLgroeP aantaL

Particuliere gevers 56.000

Jongeren 14.500

Studenten Ad hoc contacten.*

Business Platformleden 89

RegioOndernemers 9

Bedrijven 2912

Vermogensfondsen 22

Lokale vrijwilligers 721


Omvang

Inkomsten per doelgroep

* beleid op bereiken van studenten zou ontwikkeld worden in 2011 maar is door de Wees Eerlijk campagne doorgeschoven naar 2012.


3 HET WERK IN HET NOORDEN

Communicatie

Giften via mailings

Kosten van lobbyprojecten

magazine doeLgroeP x Per jaar bereik 2010 bereik 2011 stijging

Werelddelen Particulieren 4 69.639 69.854 215

Grenzeloos Jongeren 4 12.007 13.356 1.349

Verrekijker Schoolkinderen 1 81.363 85.250 3.887

Bouwplaten Kleuters 1 13.962 15.750 1.788

Intercom Comitéleden 1 752 721 -31

E-letter jongeren Jongeren 10 875 923 48

Indeed E-letter Indeed-jongeren 10 151 163 12

Daadkracht Ondernemers 2 3.380 3.431 51

Daadkracht Nieuwsmail Ondernemers 11 358 353 -5

E-letter Vermogensfondsen Vermogensfondsen 3 200 144 -56

onderwerP maiLing aantaL Verzonden Per Post aantaL Verzonden Per emaiL inkomsten (€)

Give a Gift 11.010 7.348 23.968

Schoolkids 1.909 0 288.775

Decembermailing 2.471 141 38.876

Noodhulp Sri Lanka* 311 0 27.230

Noodhulp Sierra Leone 715 0 21.497

ProjeCtnr. ProjeCt begroot (€) gereaLiseerd (€)

32.91.001 Lobby Colombia platform 4.000 3.154

91.91.004 Open ruimte beleidsbeïnvloeding

10.000 17

91.91.008 Lobby duurzame ketenontwikkeling

10.000 96

91.91.022 Lobby vakonderwijs, werkge-legenheid, ondernemerschap

10.000 0

91.91.026 Lobby Coordination Europe-Haiti

6.500 479

Bijdrage aan EU-CORD ten behoeve van Europese lobby

11.250 11.250

Uitgaven aan het Colombia platform vielen lager uit dan begroot, vanwege een geringer beroep vanuit het platform op de consultant van BBO. De begrote uitgaven voor de lobby rond ketenontwikkeling en rond vakonderwijs/ondernemerschap werden niet gedaan, omdat afgezien werd van het organiseren van miniseminars voor beleidsmakers. Wat de lobby voor Haïti betreft, Woord en Daad heeft per 1 januari 2011 de coördinatie en administratie van het Europese platform op zich genomen en draagt derhalve in natura bij aan het platform, in plaats van door een fi nanciële bijdrage.

* in samenwerking met ZOA en Red een Kind.


Ontwikkeling fondsenwerving per product

Activiteiten

Evenementen en bewustwordingreizen

Website 2011

ProduCt doeLsteLLing 2011 reaLisatie 2011 reaLisatie 2010

PARTICULIEREN

Indeed Groei 250 28 20

Nieuwe adopties Groei 750 -821* 176

Sharekids Groei 50 23 26

Aanmeldingen PartnerPlan Groei 500 319 -148

BEDRIJVEN

Leden Business Platform 110 91 86

Business Partners 11 7 10

Aantal CompanyKids 1195 1075 1045

RegioOndernemers 9 9 7

aCtiViteit doeLgroeP aCtiViteiten 2010 aCtiViteiten 2011 VersChiL

Presentaties Basisschoolleerlingen 118 117 -1

Presentaties Jongeren 73 75 2

Presentaties Volwassenen 27 40 13

Uitlenen leskisten Basisschoolleerlingen 38 53 15

Verkoop leskisten Basisschoolleerlingen 0 0

Zangavonden Particulieren 90 80 -10

Fiets-boot-wandeltochten etc. Particulieren 23 31 8

Verkopingen Particulieren 18 25 7

eVenementen en reizen doeLgroeP thema bereikte doeLgroeP

Comitédag Comitéleden Afrika, op je gezondheid! 220

Beurs Wegwijs Particulieren en jongeren Werven adopties en onderhouden contacten

6.500

Platformoverleg Leden Business Platform en RegioOndernemers

90

Ondernemersreis Ondernemers Burkina Faso 8

Relatiereis Ondernemers en particulieren Vermogensfondsen

Opening Hope University College 20

Vakuitwisseling Nederland naar Bangladesh Vmbo-jongeren/vakjongeren ‘Vakonderwijs werkt’2.750

Vakuitwisseling Bangladesh naar Nederland Vmbo-jongeren/vakjongeren ‘Vakonderwijs werkt’

Views totaaL aantaL Views Per dag

Algemeen www.woordendaad.nl 1.703.895 4.668

Comité www.comites.woordendaad.nl 9.752 27

www.woordendaadindebuurt.nl* 7.216 20

Jongeren www.woordendaadjongeren.nl 16.077 44

Kids www.woordendaadkids.nl 10.513 29

Bedrijven www.woordendaadbedrijven.nl 12.404 34

RegioOndernemers www.regioondernemers.nl 1.368 4

Vermogensfondsen www.woordendaadvermogens.nl 2.307 6

Samen voor Haïti** www.samenvoorhaiti.nl 4.028 11

* www.woordendaadindebuurt.nl is per 01/11/2011 geïntegreerd in de algemene site** www.samenvoorhaiti.nl is online vanaf 13/01/2010, net na de ramp in Haïti

* Waarvan 623 Canada afmeldingen.



Publicaties in de media

Klachten

Signalen

Complimenten

Social media

reaLisatie 2010 doeLsteLLing 2011 reaLisatie 2011

Landelijke en regionale media (exclusief comitépublicaties)

340 305 279

Lokale media (comitépublicaties) 875 900 810

Bijdrage aan (niet-)christelijke bladen 56 60 68

Radio en tv 24 15 10

totale mediaaandacht 1.295 1.167

aantaL kLaChten 2011 2010 2009

Ontvangen 6 10 4

Naar tevredenheid afgehandeld 6 10 3

Niet naar tevredenheid afgehandeld 0 0 1

kLaChten ingedeeLd Per tyPe 2011 2010 2009

Communicatie 2 0 3

Identiteit en geloofsbeleving 0 0 0

Werkwijze Woord en Daad en/of partners 4 4 1

Salarissen 0 6 0

totaal 6 10 4

aantaL signaLen 2011 2010 2009

Ontvangen 42 38 16

signaLen ingedeeLd Per tyPe 2011 2010 2009

Communicatie 6 0 1



Salarissen 33 38 10

totaal 42 38 16

aantaL ComPLimenten 2011 2010 2009

Ontvangen 5 4 2

ComPLimenten ingedeeLd Per tyPe 2011 2010 2009

Communicatie 1 0 0



totaal 5 4 2

soCiaL media VoLgers beriChten gereageerd oP beriChten

Facebook 144 45 89

Twitter 394 462 607


3.2 BELEIDSBEïNVLoEDING

SuBTHEMA 1: - VAkoNDERwIjS,

wERkGELEGENHEID EN

oNDERNEMERScHAP

Algemene doelstelling: De

Nederlandse regering en de EU

worden gestimuleerd meer en

beter te investeren in toegang tot

vakonderwijs voor gemarginali-

seerde en werkloze jongeren en

volwassen, alsook in training van

ondernemersvaardigheden.

SuBTHEMA 2 – oNTwIkkELING

VAN wAARDEkETENS

Algemene doelstelling: Woord en

Daad vergroot het bewustzijn van

beleidsmakers voor onderbelichte

aspecten van private sector-

ontwikkeling (link tussen rurale

ontwikkeling en beroepsonderwijs;

betrokkenheid van private sector

bij duurzame landbouw; toegang tot

krediet voor MKB, niet alleen voor

handel maar ook voor productie

en investeringen, niet alleen voor

stabiele maar ook voor innovatieve

productieketens en nichemarkten).

SuBTHEMA 3 – GENDER EN GEZIN

Algemene doelstelling: toegeno-

men bewustzijn bij overheid en

maatschappelijke organisaties dat

ondersteuning en versterking van

gezinsstructuren cruciaal is voor

duurzame ontwikkeling.

doeLsteLLing resuLtaat gereaLiseerd

Toegenomen bewustzijn) bij Nederlandse en Europarlementariërs van het belang van vakonderwijs, en het verbinden daarvan met werk en MKB-ontwikkeling.

In de Tweede Kamer is de aandacht en inzet voor beroepsonderwijs en MKB-ontwik-keling duidelijk toegenomen, mede dankzij onze lobby. Richting het Europees Parlement is niet gelobbyd op deze thema’s.

Toegenomen beleidsontwikkeling op dit thema door MBZ en EC.

Genoemde thema’s maken onderdeel uit van het nieuwe beleid. Wat betreft beroeps-onderwijs is dat mede a.g.v. onze lobby in Nederland en op EU-niveau via EU-CORD.

Verbeterde beleidsuitvoering door MBZ en EC.

Omdat het voor een belangrijk deel nieuw beleid betreft, of omdat rapportages en evaluaties hierover ontbreken, is hier weinig over te zeggen.


MBZ vergroot de inspanningen voor meer toegang tot mesofinanciering en BDS-diensten voor kleiner MKB

De huidige regering investeert fors meer in mesofinanciering en capaciteitsversterking van het MKB. Woord en Daad heeft beperkte invloed gehad op de beleidswijziging

MBZ en de Tweede Kamer willen meer financiële instrumenten voor nichemarkten met hogere risico´s en voor producenten van goederen in nichemarkten

Dit is gerealiseerd met de introductie van het Fonds Opkomende Markten-OS, een nieuw MKB-fonds voor investeringen met hogere risico’s. Woord en Daad heeft geen directe invloed gehad op de introductie van dit fonds

MBZ streeft volledige betrokkenheid na van producenten (hoofdzakelijk boeren) in het beleid voor private sectorontwikkeling

Op papier en in debatten is dit inmiddels gemeengoed, mede n.a.v. pleidooien van ons en gelijkgezinde organisaties. Uitwerking in de praktijk wordt kritisch gevolgd door Woord en Daad

MBZ erkent het belang van een sterkere focus op agribusinessontwikkeling in het algemeen, en meer specifiek op investeringen en private dienstverlening, dan vooral op capaciteitsver-sterking voor boeren en boerengroepen

Dit is terug te zien in het nieuwe beleid voor private sectorontwikkeling, waarin sterke nadruk ligt op beschikbaarheid financiële instrumenten en op verbetering van het ondernemersklimaat


Eind 2011 heeft Woord en Daad een sterke kennisbasis tot haar beschikking, (die bestaat uit relevant wetenschappelijk onderzoek over specifieke) gezinsvraagstukken in ontwikke-lingslanden (bijv. Veranderingen in gezinsstruc-turen, gezinswaarden en hiv-preventie etc.), wat gebruikt zal worden voor lobbydoeleinden

Op 15 september heeft de nieuwe stichting Family Facts zich met haar website gepresenteerd aan het publiek. Vergroting van de bekendheid van Family Facts en het ontwikkelen van goede thematische dossiers zal vooral in 2012 plaatsvinden.

SuBTHEMA 4 – EffEcTIVITEIT EN

DuuRZAAMHEID

Algemene doelstelling: Woord en

Daad heeft meer inzicht gekregen in

de mate waarin en de aard van scepsis

onder Bijbelgetrouwe christenen over

de effectiviteit van ontwikkelingshulp

en gebruikt dit inzicht voor gerichte

lobby- en bewustwordingsactiviteiten

om deze scepsis het hoofd te bieden.


In 2011 wordt een onderzoek gedaan naar dit onderwerp, dat zowel een kwalitatief als een kwantitatief karakter zal hebben

In samenwerking met elf andere organisaties heeft Woord en Daad door TNS NIPO een onderzoek laten uitvoeren naar leef- en geefgedrag onder Bijbelgetrouwe christenen. Het thema scepsis is daarin meegenomen. Resultaten zijn gepubliceerd op 24 november 2011, waaruit een actieplan voortvloeit




coLoMBIA PLATfoRM: LoBBy

VooR oNTHEEMDEN

Algemene doelstelling: De

Nederlandse inspanningen voor

humanitaire hulp aan ontheemden in

Colombia worden geconsolideerd en

waar mogelijk versterkt.

cooRDINATIoN EuRoPE-

HAITI: LoBBy VooR

VoEDSELZEkERHEID EN

VooRBEREIDING oP RAMPEN

Algemene doelstelling: De EU ver-

sterkt haar steun aan voedselzeker-

heid en vermindering van kwets-

baarheid voor rampen (DRR) in Haïti.

Nederland speelt een actieve rol

binnen de EU om dat te realiseren.

ALGEMENE LoBByAcTIVITEITEN

VooR PRISMA EN PARToS

Algemene doelstelling: Prisma en

Partos zetten een krachtige lobby

voor ontwikkelingssamenwerking

voort, met actieve ondersteuning

van Woord en Daad (op aanvraag).


Nederland zet zijn bilaterale OS-relatie met Colombia voort

Niet behaald: Nederland heeft, ondanks sterke lobby vanuit het Colombia platform, besloten de bilaterale ontwikkelingsrelatie te beëindigen. Woord en Daad stapt per 1 janu-ari 2012 uit het Colombia platform, omdat de lobbyprioriteiten van het platform niet meer aansluiten bij onze eigen prioriteiten.

Het MBZ-budget voor hulp aan Colombiaanse ontheemden blijft tenminste gelijk. Ontheem-den vormen een belangrijk thema in de politieke dialoog tussen Nederland en Colombia

Ontheemden zijn geen belangrijk eigenstan-dig thema in de politieke dialoog. Wel is er aandacht voor in de dialoog over onder meer restitutie van land


De Coordination Europe-Haiti draagt bij aan sterkere EU-inspanningen voor voedselze-kerheid en Disaster Risk Reduction (DRR) in Haïti, o.a. in de uitvoering van het EU-landenbeleidsdocument over Haïti.

Lobby van het platform heeft eraan bijgedra-gen dat het EP zich sterk maakt voor voed-selzekerheid en DRR in Haïti. De Commissie erkent de relevantie van ons standpunt, maar heeft haar beleid nog niet aangepast in die richting. (Gelet op de nieuwste EU-beleids-trends is de kans daarop wel reëel en heeft doorgaan met de lobby zin.)


Woord en Daad draagt bij aan de Prisma-lobby op het gebied van hiv/aids en SRGR en kwetsbare groepen (kinderen, mensen met een handicap)

De politiek adviseur van Woord en Daad heeft in 2011 permanent input gegeven en meegedacht bij lobbyactiviteiten van Prisma. Succes was de parlementaire aanvaarding van een SGP-amendement voor uitstapprogramma´s voor sekswerkers in ontwikkelingslanden.

Woord en Daad draagt bij aan de Partos-lobby over zaken als beleidscoherentie, zui-verheid van het OS-budget, een goede balans tussen bestedingen via de multilaterale, bilaterale en maatschappelijke kanalen.

Gedurende het hele jaar is actief geparti-cipeerd in de lobby van Partos. Successen waren onder meer: aanvaarding Eerste Kamer-motie over MFS2/3 en Tweede Kamer-motie over handhaving 0,7% BNP voor ontwikkelingssamenwerking.

LoBBy HooRN VAN AfRIkA doeLsteLLing resuLtaat gereaLiseerd

Bevorderen dat Nederland bijdraagt aan het vinden van duurzame oplossingen voor instabiliteit en voedselonzekerheid in de Hoorn van Afrika

Samen met ZOA met succes aandacht gevraagd voor de noodzaak van een struc-turele oplossing bij ministerie en Tweede Kamer. Regering zet nu sterk in op politieke oplossing conflict in Somalië als belangrijke oorzaak van de hongersnood.



LEERPuNTEN

Leerpunt in 2010 en opvolging in 2011

• Tot op heden heeft Woord en Daad vooral gebruik gemaakt van lob-byactiviteiten (gesprekken, brieven etc.) om politici te beïnvloeden. Andere organisaties laten zien dat ook andere middelen ingezet kunnen worden, bij-voorbeeld acties vanuit de achterban of bepaalde groepen in de samen-leving.Door binnen de organisatie beleidsbeïnvloeding en bewustwording meer met elkaar te verbinden, willen we vanaf 2011 de slagkracht van de lobbyactiviteiten vergroten.

In 2011 is de eerste activiteit geor-

ganiseerd, waarin lobby en bewust-

wording werden gecombineerd: het

bezoek van de Bengaalse vakstu-

denten aan de Tweede Kamer, waar

zij het belang van beroepsonderwijs

hebben behartigd. Deze activiteit is

goed verlopen en is aanleiding om in

de komende jaren meer gezamenlijke

activiteiten te organiseren.

Leerpunt 2011

• In 2011 is begonnen met regelmatige verslaglegging van lobbyactiviteiten naar een brede groep collega’s. Dit heeft bijgedragen aan meer zichtbaar-heid van, draagvlak voor en betrok-kenheid bij het lobbywerk. In 2012 zal deze lijn voortgezet en de verslagleg-ging verder verbeterd worden.

3.3 BEwuSTwoRDING

wees Eerlijk campagneWoord en Daad is al jaren samen

met haar partners actief in het

verbinden van jongeren uit de

achterban met leeftijdsgenoten in

het Zuiden en vice versa. In 2011

heeft Woord en Daad dit verder

verdiept door de ontwikkeling van

de nieuwe Wees Eerlijk campagne.

Deze campagne, die Woord en

Daad en ZOA tot 2013 samen

gaan houden, is gericht op vmbo-

scholieren met als doel hen aan te

zetten tot een eerlijke en duurzame

levensstijl. Dit programma met als

centrale thema duurzaamheid omvat

onder meer reizen naar ontwik-

kelingslanden en voorlichting over

duurzaamheid in het Noorden.

Begin januari 2011 kwam het

verheugende bericht binnen dat

een aanvraag voor de Wees Eerlijk

campagne van Woord en Daad (i.s.m.

ZOA) voor een SBOS-subsidie was

goedgekeurd. SBOS staat voor de

Subsidiefaciliteit voor Burgerschap

en Ontwikkelingssamenwerking, een

programma van het ministerie van

Buitenlandse Zaken gericht op het

vergroten van mondiaal burger-

schap. De plotselinge ruimte voor

dit programma heeft tot gevolg

dat een aantal plannen van de unit

Bewustwording voor 2011 niet of

anders dan gepland zijn ingevuld.

Zie voor meer informatie over deze

campagne www.weeseerlijk.nl.

onderzoek Trouw geven, eerlijk levenOntwikkelingssamenwerking is

geen vanzelfsprekendheid meer, ook

niet onder christenen. Bovendien

ontstaan er in een globaliserende

wereld steeds meer mogelijkheden

om, niet alleen in ‘geven’ maar ook in

‘leven’ (bijvoorbeeld: consumeren)

bij te dragen aan een eerlijker en

rechtvaardiger wereld. Om inzicht

te krijgen in deze ontwikkelingen

heeft Woord en Daad het initiatief

genomen tot een grootschalig

onderzoek naar het geef- en leefge-

drag van Bijbelgetrouwe christenen.

Dit onderzoek is uitgevoerd door

TNS NIPO en werd mede gesteund

door elf andere maatschappelijke

organisaties. Op 24 november vond

in Utrecht een goedbezocht sym-

posium plaats, waar de uitkomsten

door verscheidene deskundigen

werden besproken. Meer informatie:

www.woordendaad.nl/jaarverslag.

Vakuitwisseling BangladeshVakonderwijs (beroepsonderwijs) is

in de visie van Woord en Daad een

belangrijke weg voor arme mensen

om daadwerkelijk uit de armoede

te geraken. Door een samenwer-

king van de unit Bewustwording

en de politiek adviseur van Woord

en Daad is dit in 2011 voor zowel

de achterban als voor politiek Den

Haag duidelijk geworden: een

vakuitwisseling tussen het Calvijn

College en het Hope Technical

Institute in Bangladesh vond plaats.

Vakjongeren uit beide landen heb-

ben hier én daar hun overeenkom-

sten en verschillen op het gebied van

vakonderwijs, cultuur en geloof ont-

dekt. Bovendien zijn de vakjongeren

uit Bangladesh in Den Haag op een

ontwapenende manier in gesprek

gegaan met Tweede Kamerleden.


RESuLTATEN

Leerpunten uit jaarverslag 2010 en opvolging in 2011.

• Het publiek is niet altijd op de hoogte van de activiteiten die Woord en Daad op het gebied van beleidsbeïn-vloeding onderneemt. Een duidelijker mobilisatie van de achterban, ter

TRouw GEVEN, EERLIjk LEVENwoordendaad.nl/jaarverslag



ondersteuning van politieke lobbyactiviteiten, kan de betrokken-heid vergroten.

Door beleidsbeïnvloeding en bewustwording in 2011 sterk

aan elkaar te koppelen, met name rond het uitwisselings-

traject Nederland-Bangladesh en het daaraan gekoppelde

lobbytraject, en door daarbij ook nadrukkelijk in eigen en

externe media de publiciteit te zoeken, is er in 2011 meer

bekendheid gekomen voor de politieke lobby-activiteiten van

Woord en Daad.

Leerpunten 2011

• Uit het gehouden onderzoek ‘Trouw geven, eerlijk leven’ blijkt dat kerken een belangrijk rol vervullen bij opinievorming van de achter-ban. In 2012 zullen we kijken hoe we met predikanten en kerken meer kunnen samenwerken.

3.4 DoNoRRoL

Op pagina 142 staat beschreven hoe de partner- en donorrol

werken. De donorrol speelt zich vooral af in de Nederlandse

organisatie. Donorteams geven elk vanuit hun eigen vak-

gebied (Finance, Fondsenwerving, Planning, Monitoring en

Auditing (PMA), Projectadministratie) een advies over (meer)

jaarplannen aan de twee managers die verantwoordelijk zijn

voor de uitvoering van de donorrol.

De rol van PMA werd in 2011 ontwikkeld. Het doel is binnen

deze functie vanuit Woord en Daad Donor verantwoording

af te kunnen leggen aan backdonoren, regioallianties en

partnerorganisaties. Hiervoor waren een aantal actiedoelen

opgesteld:

doeLsteLLingen resuLtaten gereaLiseerd

Een uitwisseling tussen vakleerlingen in Zeeland en Bangladesh vindt plaats. Doel: uitwisseling, bewustwording en lobby.

15 leerlingen vanuit Zeeland reisden in mei naar Bangladesh. In oktober bezochten 12 leerlingen uit Bangladesh Nederland. Ontmoetingen vonden plaats met Tweede Kamer en ministerie.

Een publiciteitscampagne over ‘eerlijk consumeren’ wordt gelanceerd in de achterban van Woord en Daad

Door de toewijzing van SBOS-subsidie, is in februari gekozen voor een campagne over eerlijk consumeren, specifiek gericht op vmbo-scholieren. Dit is de Wees Eerlijk campagne.

Een digitale nieuwsdienst wordt opgezet met nieuws over duurzaamheid, barmhartigheid en gerechtigheid om achterban bewust te maken van ontwikkelingen op dit gebied

Dit is onderdeel van de sociale media-activiteiten die in 2011 zijn opgezet, waarbij Woord en Daad als ‘organisatie’ maar ook diverse medewerkers via sociale media actief zijn.

De website www.woordendaadjongeren.nl wordt vernieuwd en een nieuwe huisstijl wordt ontwikkeld voor Woord en Daad-jongeren.

Samen met het kwartaalblad Grenzeloos en de fondsenwervende producten gericht op jongeren, wordt ook de website herzien: in één nieuwe stijl. Oplevering: maart 2012.

Beleidsplan over, en invoering van social media-initiatieven van Woord en Daad.

Na vaststelling beleidsplan heeft Woord en Daad 360 volgers op Twitter, 146 op Facebook en 885 op Hyves.

Een database wordt ontwikkeld met relevante videofragmenten, te gebruiken bij voorlichtingen voor jongeren.

Deze database is opgezet en groeiende. Een twintigtal videofragmenten is inmiddels beschikbaar.

Twee Young Ambassadors-reizen vinden plaats. Eén reis i.s.m. Calvijn College vond plaats met 5 leerlingen naar India. Een andere reis moest vanwege ziekte van een docent worden doorgeschoven naar 2012.

In samenwerking met World Servants wordt een bewustwor-dingsinitiatief opgezet voor een bouwreis van World Servants naar een Woord en Daad-partner

Voor en tijdens de reis vond een bewustwordingstraject plaats. Bovendien ontvingen alle 33 deelnemers een bewustwordingstoolkit na afloop.

Het laatste boek van WWKidz wordt gepubliceerd en een bezin-ningsproces over de toekomst van WWKidz vindt plaats

Het boek Schokkende Aarde verscheen in januari. Het bijbehorende lespakket is inmiddels 94 keer verkocht. Een plan wordt opgesteld over de toekomst van WWKidz.

Just Care krijgt een nieuwe structuur ZOA en Woord en Daad hebben gezamenlijk het initiatief overgenomen van Just Care. Driestar Educatief is de leverancier van Just Care op onderwijsgebied.

De lessen van Just Care worden herzien en breder ingezet in het onderwijs

Met ingang van september 2011 wordt het Just Care-materiaal kosteloos ter beschikking gesteld. De lessen maken bovendien deel uit van de Wees Eerlijk campagne.

Er worden initiatieven ondernomen om studenten als doelgroep nauwer bij Woord en Daad te betrekken

In verband met het (plotselinge) opstarten van de Wees Eerlijk campagne, is ervoor gekozen deze doelstelling naar 2012 te verplaatsen.



In het operationeel jaarplan 2011

waren voor PMA de volgende activi-

teiten gepland:

Er is een aantal audits uitgevoerd

overspecifiekebestedingenofhet

managementniveau van organi-

saties. De eindrapportages zijn

door de raad van bestuur goed-

gekeurd, alsmede het plan van

aanpak voor de follow-up. Er is een

opzet gemaakt hoe de geplande

PMEL audits zoals beschreven in

hoofdstuk 2 worden vormgegeven.

Daarnaast is er een meerjaren-

planning (2012-2015) voor de

diverse typen audits gemaakt.

Hieruit komt naar voren dat het

uitvoeren van een audit regu-

lier werk is. Financiële audits en

organisatie-audits worden door

een lokale consultant uitgevoerd,

definancieeladoptieauditsdoor

collega’s van de unit Financiële

Adoptie en audit rond Planning

Monitoring Evaluatie en Leren door

de PMA-medewerker.

De PMA-medewerker participeert in

alle donorteams, zodat bevindingen

vanuit PMA meegenomen worden bij

het beoordelen van projectaanvragen

en in de toekenning van fondsen.

In 2011 is er een bezoek gebracht

aan de vijf najaars-alliantiemeetings

door donorrepresentaties. Dit is

voor zowel de partnerorganisaties

als de donormedewerkers als erg

nuttig ervaren.

3.5 coMMuNIcATIE EN foNDSENwERVING

Christenen geven bovengemiddeld hoog. Dit blijkt uit het onderzoek dat Woord en Daad met een aantal andere christelijke organisaties in november 2011 heeft laten uitvoeren. Als we kijken naar de groeiende inkomsten vanuit de particu-lierenachterban kunnen we dat beves-tigen. Ondanks de economische crisis stegen de inkomsten bij deze doelgroep. Bij Bedrijven en Vermogensfondsen was de economische crisis wel voelbaar. Institutionele Fondsen bleven achter op de begroting door o.a. de kortingen vanuit de overheid. We zien echter bij alle doelgroepen dat er een hoge mate van betrokkenheid is.

3.5.1. coMMuNIcATIE

EN foNDSENwERVING

PARTIcuLIEREN

AlgemeenWoord en Daad is voor haar inkom-

sten voor een groot deel afhankelijk

van de particuliere achterban. In

oktober ontmoetten we duizenden

donateurs tijdens beurs Wegwijs in

Utrecht. Een mooie gelegenheid om

feedback te krijgen en door te praten

over het werk van Woord en Daad

en onze wijze van communiceren.

Via onze website, magazines, folders,

projectvoorstellen en -rapportages

informeren we over de voortgang

van het werk en de fondsenwer-

vende activiteiten en producten.

comitésDankzij de 83 comités, bestaande uit

721 lokale vrijwilligers, is Woord en

Daad in het land rijkelijk vertegen-

woordigd. Dat koesteren we. De jaar-

lijkse comitédag werd traditiegetrouw

gehouden in september in Nijkerk,

en stond in het teken van het nieuwe

jaarthema: Afrika, op je gezondheid!

Een speciale dag voor vrijwilliger en

comitécoördinator Henk de Pater,

omdat hij door de Koningin benoemd

werd tot Ridder in de Orde van

Oranje-Nassau. Burgemeester Gert-

Jan Kats van de gemeente Zuidplas

speldde de versierselen op.

AdoptieViafinanciëleadoptiekregen

1291 kinderen een sponsor vanuit

Nederland. Het aantal afmeldin-

gen was dit jaar helaas erg hoog

met een totaal van 2112. Van dit

aantal zijn er 623 die van Woord

en Daad Nederland zijn overge-

gaan naar Word and Deed Canada.

Hiermee komt het aantal op 1489

aCtiedoeLen status

Ontwikkelen van een PMA manual Met inbreng van betrokkenen is een accountability manual opgesteld, wat beschrijft welk type audits we hanteren, en hoe deze worden uitgevoerd. Dit manual is op 31-05-2011 goedge-keurd door de raad van bestuur.

Ontwikkelen van een format voor PMA audits

Deze formats zijn betrokken in het genoemde accountability manual; er zijn formats/schema’s opgezet voor financiële, PMEL, organisatiebrede, specifieke en sponsoring audits

Beoordeling jaarlijkse resultatenrap-portage allianties

Volgens planning worden deze jaarlijks door de PMEL-mede-werker opgesteld. Dat is in 2011 niet gerealiseerd, waardoor logischerwijs beoordeling hiervan door PMA en donorteam niet heeft plaatsgevonden

Uitvoeren audits Er zijn een aantal financiële en organisatiebrede audits uitge-voerd (India, Zambia en Oeganda). De PMEL Strengthening Visits zijn gestart per ultimo september, PMEL audits worden minimaal een ½ jaar daarna uitgevoerd, waardoor er in 2011 geen PMEL audits zijn uitgevoerd. In 2011 zijn geen sponsoring audits uitgevoerd.



afmeldingen vanuit Nederland. Een

grootgedeeltegafhunfinanciële

situatie aan als reden voor de

stopzetting. Daarmee komen we op

een totaal van 33.524 gesponsorde

kinderen.

Omdat we waarde hechten een (nog)

sterkere binding tussen sponsors en

sponsorkinderen, zijn we een vernieu-

wingstraject gestart van Financiële

Adoptie. Zo zullen we nadrukkelijker

oog hebben voor verschillende

doelgroepen, zoals jongeren, starters,

gezinnen en ouderen.

uitfasering IndiaIn februari besloten we op (lange)

termijn (tien jaar) de projecten in

India uit te faseren onder andere

vanwege de economische groei van

het land en de lokale fondsenwer-

vingmogelijkheden. Veel sponsors

hebben een hechte band met India.

Daarom hebben we hen vroegtijds

geïnformeerd over deze ontwik-

keling. In april verstuurden we een

informatieve mailing aan alle 8.369

sponsors en donateurs in India.

Structurele giftenIn2011ontvingenwijviafinanciële

adoptie, PartnerPlan, sharekids,

Indeed en Schoolkids structurele

financiëlebijdragen.ViaGiveagiftis

dit jaar meer binnengekomen voor

Gift of love en Schoolgift met een

totaalbedrag van € 215.725.

Een groeiende groep van 319 dona-

teurs steunt PartnerPlan. Vanuit dit

fonds worden basisvoorzieningen en

onderwijsprojectenvanfinanciële

steun voorzien. Jongeren dragen

individueel of door acties op scholen

structureel bij via sharekids en

Indeed.

Momenteel zijn er 916 kinderen die

via scholen gesteund worden. Er

kwamen in 2011 twee nieuwe scho-

len bij die met Schoolkids werken.

NoodhulpMaart 2011 start EFSL, partnerorga-

nisatie van Woord en Daad, met een

noodhulpactie in Gondama en Belebu,

Sierra Leone. Deze twee dorpen zijn

grotendeels platgebrand en vanuit de

donateurs ontvingen wij een bijdrage

voor de wederopbouw. Halverwege

2011 kwamen de berichten binnen

over de grote nood in Oostelijk Afrika.

Doordroogteenconflictenzijn

tienduizenden mensen op de vlucht

geslagen. Vanuit de achterban was de

steun groot met een totale inkomsten

van ruim € 2,5 miljoen. Zie paragraaf

2.2 voor meer informatie.

jaarthema en (thema)projectenIn 2011 werkten we verder met het

jaarthema: ‘Landbouw, verbouw

je toekomst!’ Vanaf september

zijn we overgegaan op het nieuwe

jaarthema: Afrika, op je gezondheid!

Hiervoor is € 68.389 binnenge-

komen. Daarnaast zijn er scholen,

kerken en particulieren die een

specifieke(thema)projecthebben

gefinancierdnaastallegiftenvoor

‘waar meest nodig’.

3.5.2. coMMuNIcATIE EN

foNDSENwERVING BEDRIjVEN

AlgemeenNiet alleen kijken naar wat we doen

maar ook wat we bereiken met ons

werk en welke impact dit heeft voor

de doelgroep. Resultaat en impact

stonden dit jaar centraal in de

communicatie richting Bedrijven en

kregen op diverse wijze een plaats in

de communicatie. In een bijeenkomst

met de Business Partners stond

centraal hoe Woord en Daad omgaat

met evalueren en leren. Daarnaast

werd er in het voorjaarsnummer

van Daadkracht en op het Business

Platform aandacht aan besteed.

De directeur van de vakschool

Filippijnen vertelde hoe zijn falend

vakonderwijsproject een succes

werd. Ondernemers reageerden na

aflooppositiefopdebijeenkomst.

Betrokken ondernemers werden

maandelijks via Daadkracht-

nieuwsmail op de hoogte gehouden

van (bedrijfs)ontwikkelingen hier

en in het Zuiden. De coördinatie-

groep, onderdeel van het Business

Platform, vergaderde in 2011

vier keer over resultaten, ontwik-

kelingen en plannen voor het

Business Platform. Besturen van

RegioOndernemers en de coördi-

natiegroep kwamen in mei bij elkaar

om van gedachten te wisselen over

hoe beide, RegioOndernemers en

Business Platform, elkaar kunnen

versterken.

Business PlatformVanaf 2011 wordt een andere

manier van tellen gehanteerd voor

de leden van het Business Platform.

Voorgaande jaren werden ook

de leden meegeteld die nog geen

besluit over verlengen of stoppen

hadden genomen. Vanaf dit jaar

tellen we alleen de leden met een

lopend contract. Op 1 januari waren

er 86 leden, op 31 december telt

het platform 90 leden. Hiermee

is een lichte groei gerealiseerd.

Binnen het Business Platform zijn

verschillende teams actief; met

een groei van twee teams zijn er nu

totaal vijf groepen.

Leden van een Business Platform-

team reisden in maart naar Burkina


Faso. Met hun team sponsoren zij

vakonderwijs in dit land. Doel van

hun reis was inzicht krijgen in de

aansluiting van de huidige vakoplei-

dingen op het bedrijfsleven in rurale

gebieden.

De coördinatiegroep van het

Business Platform reisde in mei

af naar Zambia. De ondernemers

bezochten verschillende projec-

ten die door unit Bedrijven en het

Business Platform worden gesteund.

In oktober vertrok een groep van

tien ondernemers voor tien dagen

Burkina Faso. Daar zagen zij met

eigen ogen het werk van partners

CREDO en AEAD in de stad en op

het platteland. In oktober reisden

betrokken ondernemers, onder

wie RegioOndernemers Duin- en

Bollenstreek, naar Ethiopië om daar

deofficiëleopeningvanhetHope

University College in Addis Abeba bij

te wonen.

RegioondernemersEr is een groei gerealiseerd van

zeven naar negen lokale groepen

RegioOndernemers. Zuid-Hollandse

Eilanden en Twente hebben een

eigen RegioOndernemersgroep

gekregen. Totaal zijn ongeveer 400

bedrijven lid van RegioOndernemers

en daarmee een belangrijke doel-

groep. Totaal haalden deze groepen

€ 273.932 binnen.

De negen groepen

RegioOndernemers organiseerden

verschillende netwerkactiviteiten

en grote veilingen. Dit resulteerde

in prachtige bedragen bestemd voor

hun project. De RegioOndernemers-

besturen en Woord en Daad

kwamen in mei bij elkaar en wis-

selden ervaringen en ideeën uit. In

2011 ontvingen de RO-besturen

twee maal een nieuwsmail met van

elke RO een update. Dit werd zeer

gewaardeerd.

In 2011 is er veel aandacht besteed

aan relatiebeheer. Met name de con-

tacten met de RegioOndernemers,

Business Partners en de Business

Platformleden hebben de aandacht

gekregen die ze verdienen. Via

diverse producten werd er een

inkomstenbedrag van € 2,1 miljoen

bijeengebracht, wat het meest

haalbare bleek. In 2010 kwam er

veel binnen voor noodhulp Haïti.

Maar ook de economische tegen-

wind zorgde er mede voor dat de

begrote groei naar € 3,6 miljoen niet

gehaald is.

Business PartnersIn 2011 waren er zes Business

Partners, dit zijn er vier minder

dan in 2010. De Business Partners

committeren zich aan Woord en

Daad voor drie jaar en een minimaal

jaarbedrag van € 35.000. Een

eigen project, overgang naar de

unit Vermogensfondsen en minder

financiëleruimte,zijnredenenvoor

het beëindigen van de relatie. Er is

een nieuwe partner bijgekomen. Een

andere partner kon door omstandig-

heden nog geen passend project met

bijbehorende overeenkomst worden

aangeboden. Deze partner wil graag

per 2012 weer deelnemen.

financiële Adoptie (companykids)In 2011 zijn 1728 kinderen door

bedrijven gesponsord. Via het

speciale adoptieprogramma

CompanyKids, waarbij een bedrijf

vijf kinderen sponsort, hebben 1075

kindereneenfinancieelonderdak

gevonden. Hiermee is een groei van

25 kinderen gerealiseerd.

overige inkomstenEr zijn in 2011 bijna 2300 kerstpak-

ketten verkocht om extra inkomsten

te genereren, dit bracht ruim € 8000

op. De sponsorbutton op de home-

page van Woord en Daad werd door

15bedrijvengefinancierd.Eenaan-

tal bedrijven vierden een feestelijke

gebeurtenis waarbij de opbrengst

aan Woord en Daad gedoneerd

werd. Ten opzichte van 2010 zijn de

overige inkomsten met € 400.000

achtergebleven op de begroting.

Door middel van een analyse wordt

gekeken hoe we hier in 2012 meer

aandacht aan kunnen besteden.

3.5.3. coMMuNIcATIE

EN foNDSENwERVING

INSTITuTIoNELE foNDSEN

In 2011 is door de unit Institutionele

Fondsen een nieuwe strategie

uitgewerkt voor institutionele fond-

senwerving, waarbij de nadruk veel

meer is komen te liggen op de rol van

de partnerorganisaties van Woord

en Daad. De focus in deze nieuwe

strategie ligt op de regionale allian-

ties, om op regionaal niveau fondsen

te werven. Dat sluit aan op trends

die zichtbaar zijn bij grote institu-

tionele donoren, waarbij meer en

meer subsidies op regionaal niveau

beschikbaar zijn. Hierbij aansluitend

heeft de unit dit jaar al een aantal

partnerorganisaties geadviseerd bij

aanvragen die deze organisaties zelf

indienden. In 2012 zal deze nieuwe

strategie een verdere praktische

uitwerking krijgen.

De unit Institutionele Fondsen-

werving heeft in 2011 qua inkomen

in 2011 de doelstelling niet

gehaald. Dit is grotendeels toe

te schrijven aan de onverwachte

korting op de meerjarige MFS2-

subsidie die Woord en Daad van de



Nederlandse overheid ontvangt.

Wel zijn diverse nieuwe subsidies

toegekend, onder andere voor

bewustwordingsprogramma’s

in Nederland. Hiervoor kregen

we bijvoorbeeld van SBOS, de

Subsidiefaciliteit voor Burgerschap

en Ontwikkelingssamenwerking, een

subsidie. Ook met Prisma en PSO

zijn nieuwe contracten gesloten.

Een mooi resultaat is ook dat EO

Metterdaad aandacht zal besteden

aan het werk van onze partner CSS

in Bangladesh. Hiervoor zijn in 2011

opnames gemaakt. In 2012 worden

deze uitgezonden.

Met Driestar Educatief is in 2011

een start gemaakt met het samen-

werken op het gebied van institutio-

nele fondsenwerving.

Op het gebied van noodhulp zijn ook

in 2011 nog inkomsten ontvangen

voor de noodhulpprojecten in Haïti.

Daarnaast is ruimhartig en spontaan

gedoneerd door kerkelijke dono-

ren voor de noodhulpactie voor

Oost-Afrika.

3.5.4. coMMuNIcATIE

EN foNDSENwERVING

VERMoGENSfoNDSEN

communicatieDe ingezette koers van 2010 is

voor het segment Familie- en

Vermogensfondsen in 2011 gecon-

tinueerd. Dat betekent concreet:

geen brede marketingcampagnes,

wel ‘netwerken’ en investeren in

persoonlijke relaties. De com-

municatiemiddelen zijn vooral op

maat gemaakt en ingestoken op de

persoonlijke benadering die bij deze

doelgroep past.

Zo worden projectvoorstellen en

projectrapportages opgebouwd vol-

gens een standaardformat, maar wel

steeds met toevoeging van klantspe-

cifiekeeisenenwensen.Daarnaast

wordt ook actief meegewerkt aan de

redactie van een nieuwsbrief voor

een tweetal belangrijke relaties. De

nieuwsbrief van Woord en Daad

Vermogensfondsen is in 2011

drie keer verstuurd naar ruim 200

gerichte relaties. Woord en Daad

heeft in 2011 geparticipeerd in

een viertal zogenaamde ronde-

tafelbijeenkomsten die werden

georganiseerd door drie verschil-

lende vermogensbanken. Doel van

deze sessies was uitwisseling van

kennis en expertise en waar mogelijk

verbindingen leggen. Voorts is nog

vermeldenswaard dat Woord en

Daad in september 2011 een eerste

succesvolle try-out heeft gedaan met

het organiseren van een bijeenkomst

voor zowel Business Partners als

Vermogensfondsen met als thema:

‘Impact – wat is het resultaat?’.

fondsenwerving2011 was een moeilijk jaar voor veel

Vermogensfondsen. Tegenvallende

rendementen en een onzeker econo-

misch klimaat hebben veel fondsen

parten gespeeld. Deze vertalen

zich door bij grote donoren richting

Woord en Daad: minder spontani-

teit, langere besluitvormingstrajec-

ten, doorschuiven van donaties en

meestal ook afnemende donaties.

Naast de geschetste externe facto-

ren waren er ook enkele interne oor-

zaken –zoals het later beschikbaar

komen van goedgekeurde projecten

en het werken binnen de nieuwe

organisatiestructuur– waardoor de

unit Vermogensfondsen haar doel-

stelling voor 2011 niet heeft kunnen

realiseren en er helaas sprake is van

een forse terugval in inkomsten

Wel zijn er resultaten geboekt op

langere termijn. Met een aantal

grotere relaties zijn inmiddels 5-jaars

contracten overeengekomen die een

stabiele basis geven voor de komende

jaren. Daarnaast hebben enkele grote

donoren hun donatie doorgeschoven

en is er geen sprake van ‘lost cases’.

De verwachte doorbraak met drie

jaar (gestart in 2009) lijkt –gegeven

de economische situatie– niet langer

haalbaar. Intern kijken we hoe we bin-

nen vijf jaar resultaten kunnen beha-

len. De ingezette koers qua marktbe-

nadering met de focus op partnership

slaat goed aan bij nieuwe relaties.

Met onder andere de Rabobank

Foundation, Wereldfoundation,

Turing Foundation, Stichting De

Pagter Fonds, Dr. Hofsteestichting

zijn duurzame relaties ontwik-

keld, waarin we elkaar op basis van

expertise niet alleen waarderen maar

ook ‘scherp’ houden. ‘Vermogen in

ontwikkeling’ dus.

Behalve in bestaande relaties

is er in 2011 ook weer veel tijd

geïnvesteerd in het aanboren van

nieuwe strategische contacten via

bestaande of nieuwe netwerken

zoals vermogensbanken. Het zijn

trajecten die veel tijd kosten, maar

waar we op middellange termijn veel

van verwachten.

Vergelijken we de inkomsten

Vermogensfondsen van 2010 met

2011, dan is er sprake van een

afname van € 344.241, ofwel een

afname van 26 procent.

3.5.5 coMMuNIcATIE MEDIA

In 2011 is de werkgroep strate-

gische communicatie opgericht.

Deze werkgroep, bestaande uit de

manager Communicatie en Fondsen,

de perscoördinator, de lobbyist, het


hoofd Bewustwording en de com-

municatiemedewerker van Woord

en Daad, inventariseert elk kwartaal

welke onderwerpen geschikt zijn

voor de media en andere communi-

catiekanalen en hoe deze onderwer-

pen op elkaar afgestemd kunnen

worden. In totaal is Woord en Daad

1167 keer in de media genoemd

(zie in een oogopslag). Bijna 300

publicaties hiervan zijn verschenen

in de landelijke en regionale media

en bevatten inhoudelijke bijdragen

van Woord en Daad. Ruim 800

publicaties, over de activiteiten

van de comités, zijn verschenen in

de lokale media. Hiernaast werden

sociale media regelmatig ingezet om

aandacht te vragen voor nieuwsfei-

ten rondom het werk van Woord en

Daad en haar partners.

Via de vernieuwde website van

Woord en Daad, die in november

2011 gelanceerd werd, is eenvoudig

informatie te vinden over noodhulp

en andere projecten. Er is op de site

ook veel aandacht voor de resultaten

van het werk in het Zuiden. Voor

de media is een apart onderdeel

ingericht met persberichten, opinie-

artikelen en verschenen artikelen

in de media: www.woordendaad.nl/

woord-en-daad/actueel/pers.

ARTIkELEN IN DE MEDIAwoordendaad.nl/woord-en-daad/actueel/pers



3.5.6 DoELSTELLINGEN EN RESuLTATEN

doeLsteLLingen resuLtaten gereaLiseerd

Via units bijdragen aan het beeld van Woord en Daad als een profes-sionele organisatie die met bezieling werkt vanuit Bijbels perspectief, waarbij aandacht is voor de mee- en tegenvallers.

Via de vernieuwde website en de magazines werd er bijgedragen aan dit beeld. Gedurende het jaar hebben de succes- en faalprojecten een plaats gekregen in diverse communicatieuitingen.

Units creëren meer betrokkenheid van de achterban op programma’s, door rekening te houden met diverse subdoelgroepen en de fondsen-wervende producten gedifferentieerd onder de aandacht te brengen.

De nieuwe website informeert uitgebreid over het projectenaanbod en de resultaten van de projecten en laat de diverse producten zien. Binnen de units zijn door op maat gemaakte communicatie de doelgroepen benaderd met de diverse producten. Voor Financiële Adoptie startte een vernieu-wingstraject met aandacht voor subdoelgroepen.

In alle rapportagevoorstellen wordt het perspectief van Woord en Daad toegelicht

In alle voorstellen wordt het perspectief toegelicht.

Donoren in het Noorden worden door Woord en Daad op betekenis-volle manier verbonden met armen in het Zuiden

Bij de units Bedrijven en Vermogensfondsen is het in verschillende gevallen gebeurd. Grotere donoren hebben een bezoek gebracht aan programma’s en contracten afgesloten om zich voor een langere tijd aan een programma te verbinden.

In 2011 zet de unit Institutionele Fondsen zich in om verbindingen tussen donoren en projecten en/of programma’s van partnerorgani-saties in het Zuiden te continueren of nieuwe verbindingen tot stand te brengen

Er zijn diverse nieuwe verbindingen gecreëerd, door nieuwe subsidies van bestaande en nieuwe donoren. Bestaande verbindingen zijn onderhouden door contacten met/tussen donoren en partners.

Woord en Daad informeert (institutionele) donoren tijdig over de goede en minder goede performance van haar partner en programma’s op een heldere en transparante wijze

Donoren zijn meestal tijdig geïnformeerd over de performance van part-ners en programma’s van Woord en Daad. Wel hebben diverse donoren aangegeven dat de inhoud van rapportages verbeterd kan worden.

Online fondsenwerving krijgt een vaste plaats in fondsenwerving De online fondsenwerving heeft een duidelijke plaats op de vernieuwde site gekregen. Via Ideal is er een betrouwbare manier van geven mogelijk.

De particuliereninkomsten groeien met 5% Er was sprake van een groei hoewel de aantallen voor financiële adopties terugliepen

De inkomsten via bedrijven halen € 3.575.000 binnen De inkomsten bleven achter en haalden € 2.097.758 binnen. Dit had o.a. te maken met de financiële crisis

De inkomsten van vermogensfondsen halen totaal € 4,1 miljoen binnen.

De financiële crisis veroorzaakte slechte resultaten op de beleggingsmarkt. Dit is één van de belangrijkste oorzaken van de tegenvallende inkomsten van unit Vermogensfondsen.

Geïntegreerd mediabeleid voeren zodat er kwalitatief inhoudelijke publicaties, opinieartikelen en interviews aangeboden kunnen worden over het werk van Woord en Daad en haar partners

Er is een werkgroep strategische communicatie samengesteld. Hierdoor is meer geïntegreerde communicatie ontstaan. Dit resulteerde in 36 persbe-richten wat 279 publicaties in landelijke en regionale media opleverde. De totale media-aandacht, inclusief comitépublicaties en RTV-uitzendingen bestaat uit 1167 publicaties.

Naast christelijke media ook op seculiere media richten met o.a. opinieartikelen

Met name de christelijke media berichten over Woord en Daad. Incidenteel wordt er een opinieartikel gepubliceerd in kranten zoals Trouw of Volks-krant. Het vakblad Vice Versa en andere vakbladen plaatsen wel vaker Woord en Daad-artikelen en interviews.

Inzetten van sociale media bij nieuwsfeiten over Woord en Daad Er is met grote regelmaat sociale media zoals Twitter en Facebook ingezet om melding te maken van nieuwsfeiten. Dit wordt in 2012 voortgezet.



Leerpunten uit jaarverslag 2010 en opvolging in 2011

• Vernieuwingsslag adoptiecommuni-catie met aandacht voor meer online communicatieMet een deskundige is er gekeken

naar het adoptiecommunicatiebe-

leid en dit beleid is aangepast.

• Nieuwe vormen van vrijwilligerswerk een plaats geven.

Binnen de comités wordt er gekeken

naar diverse mogelijkheden om

vrijwilliger te worden. Er is niet

een beleid vanuit de organisatie op

gevoerd. Dit punt heeft niet veel

aandacht gekregen. Mede doordat

comités hier wat minder het belang

van in zagen.

• Lifestories succes- en faalprojecten moeten meer aandacht krijgen.

In de magazines en nieuwsbrieven is

er richting de diverse doelgroepen

ruimschoots aandacht aan gegeven.

• Meer aandacht geven aan betrokken-heid van ondernemers op het werk in het Zuiden.

Tussen unit bedrijven en de afdeling

projecten en programma’s hebben er

gesprekken plaatsgevonden.

• Communiceren over mate en wijze van kostenbeheersing naar aanleiding van vragen rond directiesalaris.

In het blad Werelddelen is er

aandacht besteed aan de kosten-

structuur van Woord en Daad. In

alle stakeholdergroepen is het op de

agenda van vergaderingen geweest.

• Trainingen aanbieden om partneror-ganisaties succesvol fondsen binnen te laten halen.

In 2011 zijn via het samenwer-

kingsverband EU-CORD trainingen

verzorgd voor 2 [check CO] partner-

organisaties van Woord en Daad in

Rwanda en Peru

• Verbetering van software voor fondsenwerving.

Met het nieuwe ICT systeem zijn

alle fondsenwervingswensen

meegenomen.

• Bedrijven en jongeren geven aan dat een bredere groep voor fondsenwer-ving kan aangeschreven worden.

Via jongerencomité en de unit bedrij-

ven wordt er op lokaal niveau een

bredere groep aangesproken.

• Uitbrengen van programmavoorstellen beter afstemmen met de doelgroep.

Door de opzet van de nieuwe

structuur ging dit in 2011 moei-

zaam en kwamen voorstellen laat

bij de fondsenwervers. Eind 2011

waren alle voorstellen voor 2012 al

goedgekeurd dus is het punt recht

getrokken.

• Woord en Daad wil in de perscommu-nicatie en via de website de situatie van de armen in ontwikkelingslanden centraal stellen.

Hierisspecifiekaandachtaan

besteed.

Leerpunten 2011

• Er is behoefte aan vernieuwing van rapportages. Begin 2012 gaat Woord en Daad daarom de rapportages vernieuwen, standaardiseren.

• Uit gesprekken met diverse donoren bleek dat rapportages niet goed genoeg aansluiten bij hun wensen. Vooral de beschrijving van concrete resultaten liet te wensen over. Begin 2012 gaan we daarom de rapportages vernieu-wen, standaardiseren met ruimte voor op maat wensen van de donor.

• Financiering in ketens is lastig doordat veel schakels met elkaar samenhangen en er moeilijk een 1 op 1 koppeling te maken is met product donor.

In de marketing van het AED pro-

gramma worden bepaalde gebieden

en/ofproductengedefinieerdzodat

er voldoende mogelijkheden zijn om

fondsen te werven en richting het

Zuiden er voldoende ruimte is om

het verantwoord te besteden.

LEERPuNTEN EN oPVoLGINGwoordendaad.nl/jaarverslag


Duurzaamheid is een begrip dat steeds vaker

wordt gebruikt. ook binnen woord en Daad.

Niet omdat deze term nu toevallig in de mode

is, maar omdat woord en Daad als christelijke

organisatie een eigen verhaal heeft bij

duurzaamheid. ‘Het lijkt mij volstrekt duidelijk

dat ons welvaartsniveau en onze levensstijl niet

duurzaam zijn.’

Dr. ir. Roel A. Jongeneel is docent landbouweconomie en internationale handel aan de Universiteit Wageningen en lid van de raad van toezicht van Woord en Daad. Zowel in zijn baan als in zijn vrijwilligerswerk komt hij geregeld in aanraking met duurzaamheid, in het arme Zuiden én hier in het rijke Noorden. ‘Duurzaamheid is in het Zuiden minstens zo belangrijk als hier’, zegt Jongeneel. ‘Armoede kan ertoe leiden dat mensen roofbouw op de schepping plegen in de strijd om te overleven. Neem uitputting van de bodem: door erosie (afslijting) gaan jaarlijks duizenden hectares goede land-bouwgrond verloren; dat raakt de voedselproductie van morgen. Ook als het gaat om het milieu zie je in ontwikke-lingslanden soms schrijnende wantoestanden, die letterlijk tot ziekten of dood leiden. Bijvoorbeeld bestrijdingsmid-delen spuiten op gewassen vanuit een vliegtuigje, terwijl de koffi ebonenplukkers intussen gewoon bezig zijn.’Volgens Jongeneel komt er vanuit het Zuiden heel duide-lijk een boodschap naar ‘ons’ toe, de ‘grote veroorzakers’ in het Noorden, ‘omdat de gevolgen van klimaatveran-dering vooral ontwikkelingslanden treffen’. Jongeneel wil daarom heel nadrukkelijk aandacht vragen voor een levensstijl die de problemen in de wereld niet groter maakt. ‘Het is mijns inziens volstrekt duidelijk dat ons welvaartsniveau en onze levensstijl niet duurzaam, niet houdbaar zijn. Als we wat wij doen, kopiëren naar de rest van de wereld, dan zou de aarde ongeveer twee keer te klein zijn. Maar God heeft één aarde gemaakt en Hij zei dat dat goed (dus ook genoeg!) was. Wat willen wij dan?’Jongeneel ziet duurzaam leven als een gedeelde verant-woordelijkheid van consumenten, producenten en over-heden. ‘Doe verschillende dingen tegelijkertijd’, zegt hij.

Bewustwording en mentaliteitsverandering horen daar zeker bij, evenals regels en standaarden. Ook al bouwen wij hier op aarde geen paradijs, we hebben de plicht tot duurzaam handelen. Omdat duurzaamheid onderdeel is van Gods goede geboden.’Hij verwijst daarbij naar de oudtestamentische wetten, waarin onder meer het sabbatsjaar werd ingesteld: een jaar waarin alle eigendommen in het land weer eerlijk werden verdeeld. ‘Laat het niet nodig zijn dat anderen ons dat vertellen. Het geeft meteen ook aan dat het hier uiteindelijk gaat om het wel of niet dienen van de Heere God.’

cHRISTENEN BoVEN GEMIDDELD BEZIG MET DuuRZAME LEEfSTIjLChristenen kopen vaker duurzame of eerlijke produc-ten dan niet-christenen en geven meer geld aan goede doelen. Dat blijkt uit het onderzoek ‘Trouw geven, eerlijk leven’ dat TNS NIPO in 2011 uitvoerde onder Bijbelgetrouwe christenen, in opdracht van Stichting Woord en Daad en elf andere maatschappelijke organisaties.Een van de doelen van het onderzoek was in kaart brengen in hoeverre christenen én niet-christenen in hun leefgedrag (bijvoorbeeld: het kopen van duurzame pro-ducten of het gebruiken van groene stroom) bijdragen aan een eerlijker en rechtvaardiger wereld. Als het daar om gaat scoren christenen uit vrijwel alle kerken hoger dan de gemiddelde Nederlander, van wie 49 procent aan-geeft regelmatig (wekelijks of maandelijks) duurzame of eerlijke producten te kopen. Uit het onderzoek blijkt dat het maatschappelijk gedrag van christenen per kerkver-band evenwel aanzienlijk uiteenloopt.Hoewel al een behoorlijk deel van de Bijbelgetrouwe christenen actief bezig is met een bewuste leefstijl, valt er op dit vlak nog een wereld te winnen: veel christenen zijn nog niet overtuigd van het belang van duurzame consumptie. Ontwikkelingsorganisaties, maar ook maat-schappelijke en kerkelijke leiders, kunnen een belangrijke en positieve rol spelen om daarin verandering te brengen, zo blijkt uit het onderzoek.Zie woordendaad.nl/jaarverslag voor het gehele onderzoek.

Duurzaam leven

Eén aarde is genoeg

Auteur: Aldwin Geluk


INTERMEZZO

Donaties aan goede doelen, uitgave per maand

NL PKN GB HHK GG GKV CGK NGK CE B OE

Gemiddelde €16 €32 €62 €44 €56 €74 €53 €79 €97 €70 €82

Als ik eerlijke/duurzame producten koop, draag ik bij aan een betere wereld


Eens 53% 65% 62% 44% 64% 66% 57% 70% 66% 66% 62%

Oneens 9% 9% 9% 23% 7% 7% 13% 4% 8% 9% 9%

Hoe vaak koopt u duurzame/eerlijke producten? % wekelijks


15-34 jaar 3% 8% 24% 22% 20% 25% 24% 25% 21% 24% 23%

35-54 jaar 12% 25% 29% 19% 10% 16% 22% 35% 33% 28% 32%

55+ jaar 17% 31% 23% 13% 38% 37% 27% 47% 40% 17% 28%

NL controlegroep ‘Gemiddelde Nederlander’PKN Protestantse Kerk Nederland,

exclusief de Gereformeerde BondGB Gereformeerde BondHHK Hersteld Hervormde KerkGG Gereformeerde GemeentenGKV Gereformeerde Kerken VrijgemaaktCGK Christelijke Gereformeerde KerkenNGK Nederlands Gereformeerde KerkenCE Charismatisch Evangelisch,

inclusief PinkstergemeenteB BaptistischOE Overig Evangelisch

Bron: TNS NIPO, 2011

B BaptistischOE Overig Evangelisch

Bron: TNS NIPO, 2011Oneens 4% 8%


INTERNE ORGANISATIE

4.1 oNTwIkkELINGEN IN DE oRGANISATIE

4.1.1 ALGEMEEN

In 2011 startte een nieuwe beleidsperiode, is de

organisatie vernieuwd en heeft Woord en Daad

de implementatie van het ICT-traject opgepakt.

Dat was veel en vroeg veel van het personeel en

het bewaken van processen én mensen door het

management. We wisten dat er een zwaar jaar

aan zat te komen en waren daarop voorbereid.

Waar we echter niet op voorbereid waren was het

onverwachte overlijden van een jonge collega. Een

ingrijpende gebeurtenis voor de hele organisatie.

Zowel in professioneel als persoonlijk opzicht was

het dan ook een jaar waarin veel op onze medewer-

kers af kwam. Als organisatie was het voortdurend

zoeken naar de juiste balans tussen ondersteuning

bieden aan medewerkers en stimuleren om nieuwe

verantwoordelijkheden op te pakken.

4.1.2. oRGANISATIEVERNIEuwING

In 2011 werkte Woord en Daad voor het eerst met

de nieuwe organisatiestructuur die in het laatste

kwartaal van 2010 is uitgewerkt en getest. De orga-

nisatievernieuwing sloot aan op het nieuwe beleid

voor 2011-2015. In dit nieuwe beleid worden de

rollen die Woord en Daad speelt van donor, partner,

leverancier en verbinder duidelijker dan voorheen

gedefinieerdenonderscheiden.

De donorrol, die de werving en toekenning van

middelen en fondsen omvat, wordt ingevuld door de

afdeling Communicatie en Fondsen, en de afdeling

Finance, Projectadministratie en Control, in samen-

werking met de afdeling Resultaatmanagement en

Leren. Vanuit deze afdelingen werd het donor-

beleid in 2011 verder geconcretiseerd, zoals het

ontwikkelen van donorcriteria en beleid ten aanzien

van Planning, Monitoring & Audits. Voor het eerst

functioneerden de donorteams, die verantwoorde-

lijk zijn voor de implementatie van dit donorbeleid.

De donorteams, die verbonden zijn aan regio’s,

doorstonden de eerste vuurproef met succes. Dat

was mede te danken aan een gerichte training door


INTERNE ORGANISATIE

4.1 oNTwIkkELINGEN IN DE oRGANISATIE

4.1.1 ALGEMEEN

In 2011 startte een nieuwe beleidsperiode, is de

organisatie vernieuwd en heeft Woord en Daad

de implementatie van het ICT-traject opgepakt.

Dat was veel en vroeg veel van het personeel en

het bewaken van processen én mensen door het

management. We wisten dat er een zwaar jaar

aan zat te komen en waren daarop voorbereid.

Waar we echter niet op voorbereid waren was het

onverwachte overlijden van een jonge collega. Een

ingrijpende gebeurtenis voor de hele organisatie.

Zowel in professioneel als persoonlijk opzicht was

het dan ook een jaar waarin veel op onze medewer-

kers af kwam. Als organisatie was het voortdurend

zoeken naar de juiste balans tussen ondersteuning

bieden aan medewerkers en stimuleren om nieuwe

verantwoordelijkheden op te pakken.

4.1.2. oRGANISATIEVERNIEuwING

In 2011 werkte Woord en Daad voor het eerst met

de nieuwe organisatiestructuur die in het laatste

kwartaal van 2010 is uitgewerkt en getest. De orga-

nisatievernieuwing sloot aan op het nieuwe beleid

voor 2011-2015. In dit nieuwe beleid worden de

rollen die Woord en Daad speelt van donor, partner,

leverancier en verbinder duidelijker dan voorheen

gedefinieerdenonderscheiden.

De donorrol, die de werving en toekenning van

middelen en fondsen omvat, wordt ingevuld door de

afdeling Communicatie en Fondsen, en de afdeling

Finance, Projectadministratie en Control, in samen-

werking met de afdeling Resultaatmanagement en

Leren. Vanuit deze afdelingen werd het donor-

beleid in 2011 verder geconcretiseerd, zoals het

ontwikkelen van donorcriteria en beleid ten aanzien

van Planning, Monitoring & Audits. Voor het eerst

functioneerden de donorteams, die verantwoorde-

lijk zijn voor de implementatie van dit donorbeleid.

De donorteams, die verbonden zijn aan regio’s,

doorstonden de eerste vuurproef met succes. Dat

was mede te danken aan een gerichte training door

MDF (Management for Development Foundation)

op hun rol binnen de nieuwe structuur.

Binnen het kader van het nieuwe donorbeleid

beoordeelden zij de strategische meerjarenplan-

nen van Zuidelijke partners voor 2011-2015, en de

eerste ronde jaarplannen 2012. Eind 2011 was 94

procent van de jaarplannen beoordeeld en goed-

gekeurd.Hetzosnelrondkrijgenvandedefinitieve

goedkeuring van jaarplannen is een mijlpaal in de

geschiedenis van Woord en Daad. Het is mede

te danken aan het snel oppakken van de nieuwe

kansen door de partners, de alliantieteams en de

donorteams.

De partnerrol wordt ingevuld door de alliantie-

teams, die per regio een team vormen vanuit de

afdelingen Partners en Programma’s, Agribusiness

Enterprise Development en Resultaatmanagement

en Leren. Hun taak is om vanuit vakinhoudelijke

expertise support te bieden aan de regionale

allianties in vijf Zuidelijke regio’s. De alliantieteams

functioneerden al langer dan de donorteams, maar

moesten in 2011 wel voor het eerst de uitdaging

aangaan om een goed onderbouwd advies uit te

brengen aan de donorteams, zonder een beslissing

tekunnennemenoverdefinanciën.Gaandeweg

groeiden de teams in hun rol.

Een belangrijke verbindende schakel tussen de

donoren alliantieteams werd gevormd door de

nieuwe unit Projectadministratie, die de beide

teams administratief ondersteunt bij aanvragen,

rapportages en contracten. Door de inzet van deze

unit krijgen de alliantieteams meer ruimte om zich

op de vakinhoud te richten, en de donorteams om

zich met fondsenwerving bezig te houden.

De invoering van de nieuwe werkwijze is een

intensief traject geweest. Een aantal belangrijke

hobbels werden genomen. Voor de alliantieteams

was het wennen om geen grip meer te hebben op

definanciëletoekenningenvanprogramma’swaar

ze vakinhoudelijk nauw bij betrokken zijn. Voor de

donorteams was het soms zoeken naar de wijze

waarop zij programma’s vanuit donorperspectief


4 INTERNE ORGANISATIE

beoordelen. Het communiceren naar

alliantieteams en partners in het

Zuiden was nieuw voor de donorte-

ams en verliep niet altijd vlekkeloos.

Een eerste tussenevaluatie, die in

zomer 2011 werd uitgevoerd door

organisatieadviesbureau Obelon,

benadrukte dat de verschillende rol-

len binnen de organisatie niet te veel

uit elkaar mogen groeien. Ze hebben

weliswaar een eigen verantwoor-

delijkheid, maar dienen hetzelfde

belang. Vanuit het management en

RvB is hier scherp op gestuurd.

Winstpunten van het werken

volgens de nieuwe structuur waren

eind 2011 al duidelijk zichtbaar. De

kwaliteit van programmavoorstellen

vanuit Zuidelijke partners is duidelijk

toegenomen. Donorteams zien dat

ze beter tegemoet kunnen komen

aan wensen van donoren en ervaren

daarmee meer eigenaarschap. Ten

slotte is de snelheid en tijdigheid

van reactie richting partners in het

Zuiden sterk verbeterd. Eind 2012

zal de organisatievernieuwing breed

geëvalueerd worden.

De winst zal naar verwachting

verder vergroot worden met de

invoering van de nieuwe ICT-

infrastructuur die de komende jaren

in combinatie met de organisatiever-

nieuwingeenbelangrijkeefficiëntie-

slag zal geven.

De implementatie van de nieuwe

ICT-architectuur is in 2010 gestart.

Deze stap was ook nodig vanwege

technologische veranderingen

en een veranderende informatie-

behoefte. Begin 2011 is gekozen

voor het systeem Pluriform.

Softwareleverancier Matthat, die

gespecialiseerd is in de Goede

Doelen Branche, kreeg de opdracht.

Matthat en de ICT-projectgroep

hebben veel werk verzet om de

implementatie voor te bereiden. Er

moest nog de nodige nieuwe func-

tionaliteit ontwikkeld worden, het

Pluriformsysteem moest ingericht

worden op de Woord en Daad-

processen en de gegevens vanuit het

huidigesysteemWDOfficemoesten

omgezet naar Pluriform. Daarnaast

zijn koppelingen met de vernieuwde

website in voorbereiding.

Een deel van het Pluriformsysteem is

in 2011 al in gebruik genomen. Begin

2012 zal helemaal op Pluriform

overgestapt worden.

In 2012 zal het systeem verder

uitgerold worden naar de regio-

allianties, waarin Woord en Daad

functioneert. Die stap is cruciaal om

het databasebeheer te vereenvou-

digen, het dubbel invoeren van data

te vermijden en zo kostenbesparing

te realiseren. Tevens stelt het regio-

allianties in staat om aanvragen bij

andere donoren in te dienen en kan

het ook, ondersteund door het sys-

teem, aan de verantwoordingseisen

van die donoren voldoen.

Het traject staat onder leiding van

een stuurgroep. Daarin zijn RvB,

het management en de externe

projectleiding (Piet Verolme)

vertegenwoordigd.

4.1.3. PERSoNEEL

Op personeelsgebied was 2011 voor

Woord en Daad een veelbewogen

jaar. Op 5 juli overleed onze collega

Johan Groothedde, hoofd Finance

en Control, op 25-jarige leeftijd.

Johan laat voor zijn vrouw Marjolein

en zijn dochtertje Jenthe een lege

plek achter. Rond het overlijden

hebben we sterk ervaren dat we er

voor elkaar mochten zijn en kracht

mochten vinden in Hem, Die ons ook

kracht en sterkte heeft gegeven. We

kijken dankbaar terug op de profes-

sionele ondersteuning door een

Sociaal Psychiatrisch medewerker

van van Eleos/Optiment.

Op 1 november overleed Kees, de

echtgenoot van onze collega Rita

Uittenbogaard, oud 63 jaar.

Het personeelsbestand is ten

opzichte van 2010 gegroeid met 9,9

fte (68 medewerkers) naar 69,33

fte (80 medewerkers). Deze groei

is met name het gevolg van het

ICT-traject en de samenwerking met

Driestar Educatief op het gebied

van Institutionele Fondsen. Verder

staat er tijdelijk een medewerker op

de payroll die vanaf 2012 ingezet

zal worden voor het investerings-

bedrijf dat vanuit Woord en Daad

functioneert.

Verschillende medewerkers partici-

peren in een ICT-projectgroep. Een

aantal (deel)taken van deze mede-

werkers worden door verschillende

medewerkers, in tijdelijke dienst (ca.

2fte), overgenomen. De verwachting

is dan ook dat als gevolg van deze

gegevens het aantal medewerkers in

2012 zal dalen naar 75.

In-/door-/uitstroomPer 31 december 2011 werken er

80 medewerkers bij Woord en Daad,

die 69,33 fulltime equivalenten (fte)

vervullen.

In 2011 zijn er 16 (14,56 fte) nieuwe

medewerkers bij Woord en Daad in

dienst gekomen. Eén medewerker

heeft ons tijdelijk, kortdurend onder-

steund en is niet in bovenstaande

telling opgenomen. Drie medewer-

kers (2,78 fte) hebben Woord en

Daad in de loop van 2011 verlaten.

Eén medewerker is gestopt na

haar zwangerschapsverlof, één


heeft gekozen voor een beter bij haar passende baan in het

onderwijs en van één medewerker is eenzijdig het contract

beëindigd i.v.m. onvoldoende functioneren.

Enkele cijfersopbouw naar geslacht en leeftijd

ZiekteverzuimHet ziekteverzuimpercentage kwam in 2011 uit op 4,72%.

Een behoorlijke stijging, maar vergelijkbaar met het landelijk

gemiddelde. In 2010 was het percentage van Woord en Daad

3,42 procent. De stijging van het ziekteverzuim is incidenteel

van aard. Het gaat om een lang ziekteverzuim van een mede-

werker die onder de Wajong valt. Een andere medewerker

heeft een operatie ondergaan, met een bijpassend relatief

lange hersteltijd.

Verder is ook in het ziekteverzuim merkbaar dat het overlij-

den van Johan Groothedde met name in de afdeling Finance,

Projectadministratie & Control, waar hij werkte, diep inge-

grepen heeft.

Twee medewerkers waren om andere redenen langdurig ziek.

Eén daarvan is in de loop van 2011 weer volledig hersteld, de

andere medewerker is uit dienst gegaan.

Niet alleen het aantal ziektedagen, maar ook het aantal mel-

dingen was in 2011 hoger dan in 2010. Dit is voor het grootste

deel te verklaren door een ‘griepgolf’ begin van het jaar.

Per 31 december 2011 was er nog één langdurig zieke

medewerker, die naar verwachting op 1 februari 2012 weer

volledig het werk zal hervatten.

Als de ziekteverzuimcijfers gecorrigeerd worden met de

meer incidentele verzuimcijfers dan komt het percentage uit

rond 3,7 procent. Dat past in de langjarige trend.

PersoneelsbeleidIn de visie van Woord en Daad is het belangrijk dat mensen en

processen op elkaar betrokken zijn. Mensen die binnen proces-

sen met elkaar te maken hebben, worden dan ook gestimu-

leerd met elkaar te werken en met elkaar te overleggen.

Vanuit haar missie vraagt Woord en Daad van haar medewer-

kers betrokkenheid, professionaliteit en een gezonde dosis

inzet. Daartegenover staat dat Woord en Daad vanuit haar

karakter én vanuit goed werkgeverschap zich ook verplicht

voelt een goed en verantwoordelijk personeelsbeleid te voeren.

Dat uit zich in goede en evenwichtige primaire en secundaire

arbeidsvoorwaarden, goede arbeidsomstandigheden en

arbeidsverhoudingen. Persoonlijke benadering speelt daarbij

een grote rol.

HRM-ontwikkelingen 2011Arbeidsvoorwaarden/werving en selectieDe voorstellen die in 2010 zijn gedaan hebben geresulteerd

in een complete update van de arbeidsvoorwaardenregeling

in 2011.

organisatievernieuwingIn het kader van de organisatievernieuwing zijn alle functies

per 1 januari 2011 opnieuw beschreven. Daarbij is rekening

gehouden met de verschillende verantwoordelijkheden en

rollen als gevolg van het werken in allianties en netwerken.

Daarnaast is een functiewaarderingsronde gehouden.

De organisatievernieuwing heeft duidelijk gemaakt dat er

rond alliantie- en donorteams, maar ook voor individuele

werknemers opleidingsbehoeften ontstaan. Begin 2011 is

daarvoor een opleidingsplan opgesteld en in de loop van het

jaar uitgevoerd. Het plan is grotendeels gerelateerd aan de

training van de donoren alliantieteams en het werken in een

matrixorganisatie.

Gedurende het jaar gingen de teams en afdelingen door de

trainingenbeterenefficiënterwerken.

gesLaCht aantaL (2011)

PerCentageaantaL (2010)

PerCentage

Mannen 41 51% 36 53%

Vrouwen 39 49% 32 47%

Totaal 80 100% 68 100%

Leeftijd aantaL (2011) aantaL (2010)

tot 25 11 9

25 tot en met 29 jaar 17 11





60 tot met 64 jaar 1 0

65 jaar en ouder 0 0

Totaal 80 68

Geslacht

Leeftijd

De gemiddelde leeftijd van de Woord en Daad-medewerker is 34,74 (2009: 35,31).Dat betekent dat Woord en Daad gelet op de leeftijdsopbouw van haar personeel een relatief jonge organisatie is en blijft.



VeiligheidsbeleidHet veiligheidsbeleid bij reizen is vrijwel geheel opnieuw

beschreven. Alle medewerkers die regelmatig reizen hebben

een veiligheidstraining gevolgd. Deze training wordt standaard

aangeboden aan nieuwe medewerkers en periodiek herhaald.

ArboIn 2011 is de arbodienst geëvalueerd en is gekeken naar

alternatieven. Vanuit prijs/kwaliteitsoverwegingen is Woord

en Daad overgestapt naar Perspectief.

Conform de wettelijke bepalingen is er een Risico-

Inventarisatie en Evaluatie (RIE) uitgevoerd. Die pakte goed

uit. Er zijn adviezen gegeven om de arbeidsomstandigheden

verder te optimaliseren. De uitwerking hiervan is opgenomen

in een Plan van Aanpak.

Medewerkerstevredenheids onderzoek (MTo)Eind 2011 heeft de RMU een medewerkerstevredenheidson-

derzoek uitgevoerd. De uitkomsten van het onderzoek waren

positief en inspirerend.

De medewerkers zijn tevreden (gemiddeld cijfer rond de 8),

gedreven, gemotiveerd, verantwoordelijk en bereid om te

leren. De sfeer wordt goed tot uitstekend genoemd. De RMU

constateert, vanuit de genoemde context, dat er uitdagin-

gen liggen ten aanzien van het voeren van creatief beleid,

aangaande persoonlijke ontwikkeling van medewerkers en

binding aan de organisatie en het werk, en op gezonde wijze

ook afstand kunnen nemen van het werk. Deze uitdagingen

worden in 2012 opgepakt.

BeloningsbeleidWoord en Daad volgt voor de primaire arbeidsvoorwaar-

den het beloningssysteem van de rijksoverheid (BBRA). De

functies worden via het BBRA-functiewaarderingssysteem

FUWASYS gewaardeerd en vallen tussen schaal 2 en schaal

16. Woord en Daad heeft een werkweek van 36 uur. Naast

de reguliere vakantietoeslag kent Woord en Daad ook een

eindejaarsuitkering van 8,33 procent, conform het percen-

tage van eindejaarsuitkering in de BBRA.

Woord en Daad volgt de pensioenvoorziening voor Zorg en

Welzijn, uitgevoerd door de PGGM. Een derde van de premie

wordt op het salaris van de werknemer ingehouden. Dit is in

overeenstemming met de premieverhouding zoals de over-

heid hanteert.

De verhouding tussen de totale inkomsten en het

aantal fte’s is een indicator in hoeverre een organisa-

tieefficiëntwerktendematewaarinmedewerkers

verantwoordelijkheid dragen. Voor Woord en Daad levert

dit in 2011 het volgende beeld op:

Beloning raad van bestuurZie paragraaf 5.2.1 voor de nadere details over de beloning

van de RvB.

4.1.4. INTERNE coMMuNIcATIE

Uit het medewerkerstevredenheidsonderzoek, dat in het

najaar van 2011 via een enquête onder de medewerkers

werd uitgevoerd, kwam naar voren dat er voldoende gecom-

municeerd werd via de gebruikelijke communicatiekanalen.

Naast de huidige werkzaamheden werd ook ruimschoots

over de organisatievernieuwing gecommuniceerd. Diverse

medewerkers gaven hierbij aan dat de mate van aandacht

hiervoor na verloop van tijd weer verminderd kon worden.

Naast de twee reguliere personeelsbijeenkomsten zijn er

rond de zomer drie extra personeelsbijeenkomsten geweest

vanwege het overlijden van onze collega Johan Groothedde.

De open en transparante communicatie werd door medewer-

kers gewaardeerd.

Tijdens lunchlezingen die elk kwartaal plaatsvonden en een

aantal bezinningsbijeenkomsten werd het werk in het Zuiden

met elkaar op interactieve wijze besproken, om zo de mede-

werkers te betrekken bij het werk van Woord en Daad daar.

Voor de medewerkers die een jaar of korter in dienst waren,

is er een speciale introductiebijeenkomst geweest, waarbij

de corporate identity en het ontstaan en de ontwikkeling van

Woord en Daad toegelicht is. Ook was er gedurende het jaar

aandacht voor het ICT-project Link-IT. Naast updates in de

maandelijkse nieuwsbrief is er een barometer ontwikkeld

waarmee de status van dit project tijdens de weekopening

toegelicht kon worden.

Aantal fte’s per 31/12/2011 69,33

Totale inkomsten in 2011 € 32.235.785

Verhouding inkomsten/fte € 464.962

totaLe PersoneeLskosten woord en daad

Bruto jaarsalarissen, sociale lasten € 3.179.964

Pensioenlasten € 328.968

Overige personeelskosten € 156.510

Reiskosten € 108.048

totale werkgeverslasten € 3.773.490


4.1.5. oNDERNEMINGSRAAD

In 2011 heeft de ondernemingsraad negen or-vergaderingen

en zes bijeenkomsten met de RvB (OV) gehouden. De

belangrijkste thema’s die aan de orde kwamen, zijn: invoering

van de werkkostenregeling, diversiteits- en integriteitsbeleid,

compensatie van reisuren, kwesties rond de invoering van

de nieuwe organisatiestructuur, het Medewerkerstevreden-

heidsonderzoek en de RIE.

Tijdens personeelsbijeenkomsten en via e-mail zijn collega’s

geïnformeerd over de adviezen van de or en kregen zij de

notulen van de or- en OV-vergaderingen. Zes keer werd

spreekuur gehouden, voorafgaand aan or-vergaderingen,

zodat vragen, suggesties e.d. daaruit direct meegenomen

konden worden.

In 2011 is de samenstelling van de or gewijzigd. John

Lindhout stopte wegens drukke werkzaamheden. Omdat zich

geen kandidaten meldden, zijn de verkiezingen uitgesteld

tot november. Jan-Frans de Bruijn werd, omdat hij de enige

kandidaat was, automatisch herkozen voor de zetel van de

afdeling Communicatie en Fondsen. In de vacature voor de

vrije zetel is Willemijn ten Brinke gekozen. De nieuwe termijn

van Jan-Frans en de eerste termijn van Willemijn gaan op 1

januari 2012 in. In december maakte Maryse Tanis bekend

dat zij in verband met een nieuwe betrekking Woord en Daad

per 1 februari 2012 verlaat. In januari 2012 wordt besloten

over de invulling van deze vacature.

4.1.6. MILIEu

Woord en Daad maakt een aantal bewuste keuzes op het

gebied van het milieu. In 2011 is gestart met een campagne

om onze C0²-uitstoot te gaan verminderen. Begin 2012

hopen we de C0²-uitstoot in kaart te hebben gebracht en

vervolgens te gaan verminderen. Deze stap ligt in lijn met de

‘Wees Eerlijk’ campagne (zie paragraaf 3.3).

Verder is de vergoedingsregeling woon-werkverkeer

beperkt, maakt Woord en Daad gebruik van gerecycled

papier, is er strikte papieren afvalscheiding en gebruik van

energiezuinige apparatuur.

Daarnaast heeft Woord en Daad een modern geoutilleerd

kantoor met goede isolatie waarbij een klimaatcontrolesys-

teem de luchtverversing reguleert.

Door verdergaande automatisering wordt steeds minder

papier gebruikt. Medewerkers worden op verschillende

manieren uitgedaagd kostenbewust te zijn op het gebruik van

elektriciteit, licht, papier e.d.

Voor Woord en Daad is een goede monitoring van program-

ma’s belangrijk. Reizen per vliegtuig is daarbij onontbeerlijk.

Daarom kiest Woord en Daad nadrukkelijk voor langere

reizen, waarbij tegelijk meerdere partners worden bezocht.

De komende jaren zal Woord en Daad het aantal reizen gaan

verminderen door inzet ICT en opzet helpdesk, zodat fysieke

aanwezigheid minder nodig wordt.

In haar programma’s toetst Woord en Daad projecten en pro-

gramma’sopduurzaamheid(financieelenmilieutechnisch)

of wordt op stimulerende wijze met partners nagedacht over

bijvoorbeeld de inzet van duurzame energie.

4.2 EffEcTIVITEIT RISIcoMANAGEMENT IN 2011

Zoals beschreven in bijlage 5 heeft Woord en Daad een uitgebreid risicomanagementbeleid. In 2011 is gebleken dat de getroffen maat-regelen adequaat zijn met betrekking tot onderstaande risico’s. Over de effectiviteit van dit management is dit jaar het volgende te melden.

Risico’s in de werkomgevingIn 2011 speelden met name risico’s rond een goede beste-

ding van fondsen in het werkgebied Haïti na de aardbeving.

Door nauwe samenwerking met partners en andere actoren

en de inzet van een expat in Haïti konden de fondsen besteed

worden in lijn met de toezeggingen aan donoren. Wel is er

sprake van vertraging. Die is geaccepteerd om de kwaliteit

van de bestedingen te garanderen.

Risico’s op organisatieniveauIn 2011 is een partnerrelatie (met Ladders of Hope in Sri

Lanka) gestopt. Een risicoanalyse gaf aan dat voortzetting

van de relatie i.v.m. het beheer van contracten niet langer

verantwoord was. Dat had te maken met verstrengeling van

belangen binnen de top van de organisatie. Die hadden geen

invloed op de besteding van de fondsen, maar wel op de

voortzetting van de relatie.

Risico’s in de groeistrategieDoor de vorming van allianties en de sterke groei in kwaliteit

en capaciteit door de vernieuwde organisatiestructuur, is dit

risico in 2011 beheersbaar gebleken. De vernieuwde struc-

tuur heeft hier sterk aan bijgedragen.

koersrisico’sIn 2011 is voor het eerst met een nieuwe vorm van beheer

van koersrisico’s gewerkt. Dat was nodig omdat koersen



sterkerlijkentegaanfluctuerenen

Woord en Daad binnen een contract

garant staat voor de koersrisico’s.

Het gevormde koersrisicofonds

bleek een adequate buffer om in

2011defluctuatiesoptevangen.

Er is geen aanleiding om het beleid

verder aan te scherpen.

Evenwicht en verbinding tussen uitgaven en inkomsten; reservesIn 2011 is de systematiek rond

beheersing van de relatie tussen uit-

gaven en inkomsten weer met succes

toegepast. Dat betekent dat ook in

2011 deze wijze van risicobeheer-

sing effectief is gebleken.

De reserves konden daardoor op

het niveau van 7,5 procent worden

gehandhaafd en werden niet

aangesproken.

Beleggingsbeleid en vermogensbeheerDoordat aanvaarde projecten

meestal in termijnen betaald

worden en het opstarten van

nieuwe projecten tijd vergt, zijn

er tijdelijke liquiditeiten aanwezig.

Deze worden risicoloos belegd op

spaarrekeningen met een goede

rente zonder opnamebeperkingen.

Woord en Daad heeft geen beleg-

gingen in aandelen of effecten.

crisismanagementEr was sprake van een situatie in

2011 waarin het crisisplan gebruikt

is. Het bleek zeer goed te functio-

neren. Op een klein onderdeel is op

basis van de ervaringen een aanpas-

sing gemaakt.

4.3 kwALITEIT IN 2011

De kwaliteit die Woord en Daad

levert, wordt geborgd door het

voldoen aan de eisen van ISO

9001:2008. In 2011 zijn hier ook

weer de gebruikelijke werkzaamhe-

den voor verricht.

• Er zijn vijf interne audits uitge-

voerd. Afwijkingen en verbe-

terpunten zijn geregistreerd en

opgevolgd;

• De externe heraudit van KIWA is

met goed resultaat doorlopen;

• Het Handboek voor de Organisatie

is up-to-date gehouden;

• Door verschillende afdelingen zijn

klanttevredenheidsonderzoeken

uitgevoerd;

• De klachten, signalen en compli-

menten zijn geregistreerd; zie

hiervoor het overzicht in H3;

• Leveranciersbeoordelingen zijn

uitgevoerd;

• De jaarlijkse Management Review

is uitgevoerd;

• Er is geparticipeerd in de

kwaliteitsgroep van Prisma.

4.4 coDES/cERTIfIcERING IN 2011

Woord en Daad:

• onderschrijft de Code of Conduct

van het Internationale Rode Kruis,

een internationale gedragscode

voor hulporganisaties;

• volgt in noodhulp en wederopbouw

de Sphere Standards;

• volgt de Code Goed Bestuur voor

Goede Doelen. De daarin bepleite

scheiding van toezicht en uitvoe-

ring wordt binnen Woord en Daad

toegepast. Dat geldt ook voor de

richtlijnen rond salariëring;

• werkt in fondsenwerving met de

Gedragscode van de VFI;

• bezit het CBF-keurmerk

(zie paragraaf 4.1);

•isISO-gecertificeerd

(zie paragraaf 4.1);

• werkt volgens COSO

(zie paragraaf 4.1).

jaargemiddeLd saLdo

(€)oPbrengst

(€)in

ProCentenbenChmark

(euribor dagrente)

2011 6.222.324 101.220 1,63% 0,90%

2010 6.301.256 94.704 1,96% 0,50%

2009 4.804.950 104.897 2,18% 0,80%

Rendement beleggingen


CijferskLAP DEZE PAGINA’S oPEN VooR EEN

VISuALISATIE VAN DE kERNcIjfERS

Financiële adoptie

Met fi nanciële adoptie krijgt een kind kans op een toekomst!

35.000

30.000

25.000

20.000

15.000

10.000

5.000

0

34.350 33.524

2010 2011

EEN NIEuwE ToEkoMST VooR

33.524 KINDEREN

IN 2011:

2010 2011

Toelichting: De daling van het aantal fi nanciële adopties in 2011 komt door de verzelfstandiging van het programma van onze partner in Canada.

DALING VAN

2.4 %

woordendaad.nl/adoptie

of scan de QR code

Aan

tal k

ind

eren


Partners en Programma’s

Woord en Daad verbindt mensen over de hele wereld in hun strijd tegen armoede, vanuit Bijbels perspectief.

We werken daarbij samen met partnerorganisaties in Afrika,

Azië en Centraal- en Zuid-Amerika, de achterban in Nederland,

maatschappelijke instellingen, overheden en bedrijven en andere

sectoren. Samen met hen wil Woord en Daad een bijdrage leveren

aan duurzame verandering in Nederland en wereldwijd.

In Zuid- en midden Amerika werd 8.102.163,- euro

besteed aan ontwikkeling van projecten.

In Afrika werd 5.802.922,- euro besteed aan ontwikkeling van projecten.

In Azië werd 5.959.088,- euro

besteed aan ontwikkeling van

projecten.

42%

28%

30%

3500

3000

2500

2000

1500

1000

500

0

Zuid- en middenAmerika

Afrika Azië

€ x

10

00

Bes

ted

ing

pro

gram

ma’

s 2

01

1

24

87

- c

olo

mb

ia

17

79

- G

uat

emal

a

29

73

- H

aïti

24

20

- B

urk

ina

fas

o

12

93

- E

thio

pië

46

7 -

Ben

in

39

9 -

Sier

ra L

eon

e

50

0 -

Som

alila

nd

31

6 -

Tsja

ad

45

2 -

oeg

and

a

26

3 -

Zam

bia

71

7 -

Zu

id-A

frik

a

12

00

- B

angl

ades

h

72

1 -

72

1 -

fili

pp

ijnen

fili

pp

ijnen

60

0 -

60

0 -

Pak

ista

nP

akis

tan

17

4 -

17

4 -

Sri L

anka

Sri L

anka

17

5 -

17

5 -

Th

aila

nd

Th

aila

nd

31

83

- In

dia

43

- H

on

du

ras

Ho

nd

ura

sH

on

du

ras

72

4 -

72

4 -

Nic

arag

ua

Nic

arag

ua

Landen waar Woord en Daad werkt


16.406.797

3.231.599 2.097.758

Inkomsten 2011De inkomsten voor 2011 zijn Є 32.235.785,-

Kijk voor meer informatie opwoordendaad.nl/ondernemers

Kijk voor meer informatie opwoordendaad.nl/donateurs

Kijk voor meer informatie opwoordendaad.nl/vermogensfondsen

*Dit is inclusief het subsidiebedrag van Red een Kind (1,8 miljoen euro) dat met Woord en Daad gezamenlijk is aangevraagd bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken. ** Woord en Daad houdt de beleidslijn dat maximaal 30% van de inkomsten afkomstig is van subsidies.

51%

1%

subsidies oVerheden**

Vermogensfondsen

interestPartiCuLieren

inkomsten derden*(o.a. kerkelijke en diaconale organisaties)

bedrijVen

9.302.579

976.406

220.647

3%% 6%

29%


27.055.564 1.171.337 1.160.7301.001.537

31.348.572=

STRUCTURELEProgramma’s

ADVIES ENonderzoek

959.404KOSTENBEHEER ENadministratie

WERVING

batenVOORLICHTING EN bewustwording

Bestedingen 2011De bestedingen voor 2011 zijn Є 31.348.572,-

Dit is besteed aan de structurele programma’s, advies en onderzoek, voorlichting

en bewustwording, werving baten en kosten beheer en administratie.

KostenpercentagesgereaLiseerd 2011

86,3%

3,7% 3,7%3,3%

3%

* Kosten beheer en administratie delen door de totale inkomsten

** Kosten eigen fondsenwerving delen door de totale baten eingen fondsenwerving

eigen fondsenwerving**

overheadkosten

4,75%

6,58%

2,98%

beheer enadministratie*


Investeren in tijd, inspanning, middelen en vertrouwen

woord en Daad (w&D) en kind (REk) werken nu ruim twee jaar (formeel) samen, in allianties. welke ontwikkeling en verschillen zien jullie? Cees Oosterhuis (regiocoördinator Afrika, Woord en Daad): In 2011 hebben we voor het eerst een gezamenlijke conferentie gehad in Ethiopië. We volgden gezamenlijk een MDF-training en hebben deze ook weer ‘uitgerold’ bij de partners in Ethiopië. De gezamenlijkheid is in 2011 echt versterkt. Het is als een proces. Je begint ergens en je ‘bent’ vervolgens aan het samenwerken. Ik zie steeds meer gezamenlijke activiteiten. Trainingen, conferenties, uitwisseling. Er is veel meer openheid gecreëerd op het niveau van de partners.

Assegid Gedamu (regiovertegenwoordiger Ethiopië, Red een Kind): De alliantie is op het moment goed bezig. Er is goede uitwisseling, we bezoeken elkaars projecten en geven elkaar feedback. Voor de samenwerking was hier geen sprake van. Het is noodzakelijk voor W&D en REK dat ze elkaar aanvullen en sterker maken. Dit zal waar-schijnlijk dubbel werk en inspanning schelen.

welke meerwaarde heeft het?Cees: Als W&D en REK goed samenwerken in Nederland, heeft dat effect op de uitwisseling en samenwerking van de W&D- en REK-partners in Ethiopië. Toen we op zoek waren naar een geschikte noodhulppartner in Ethiopië, heb ik daarover contact gehad met REK en Assegid in Ethiopië. In principe is de samenwerking in Nederland een middel om te komen tot versterking van armoedebe-strijding en versterking van de maatschappij in Ethiopië.

Assegid: Samenwerkende organisaties in de alliantie wisselen ervaring, informatie en vaardigheden uit. Ten aanzien van PMEL vullen de verschillende organisaties elkaar aan; dat bespaart werk. Daarnaast maakt de samenwerking op termijn ook programmatische en organisatorische samenwerking mogelijk. Met het oog op (institutionele) fondsenwerving is het immers belangrijk om als organisaties op sterkte te zijn, competent te zijn.

Zie je ook schaduwzijden? of: zijn er nadelen verbonden aan de samenwerking?Cees: Je merkt vaak in de onderlinge verhoudingen dat wij als W&D voorzichtig moeten zijn niet te individualistisch

en te zelfstandig te opereren. We moeten oppassen als grootste organisatie, en als penvoerder in de MFS-aanvraag, niet altijd te domineren. W&D moet ook in dit opzicht de samenwerking blijven zoeken.

Assegid: Mits er sprake is van wederzijds vertrouwen en samenwerking, zal de alliantie vooral positieve resultaten opleveren. Dit is echter geen gegeven, het vraagt veel investering in de samenwerking. Communicatie is erg belangrijk, niet alleen tussen W&D en REK, maar ook tussen partners in het Zuiden. Zien W&D en REK de regionale organisaties nog steeds op dezelfde manier? Is de rolverdeling duidelijk en komt die goed over? Als deze zaken niet goed gaan, kan dit leiden tot misverstanden en verwarring.

Hoe kijken jullie nu, twee jaar later, terug op de samenwerking tot nu toe? wat leerden de organisaties van elkaar?Leo Visser (directeur Red een Kind): Het is erg belangrijk dat de aandacht voor de ontwikkeling van en kansen voor kinderen en jongeren wordt verbonden met de economi-sche ontwikkeling van de samenleving. Daarom zetten we allebei in op beroepstraining en maken we ook allebei een beweging naar fl exibele vaktrainingen in agrarische samenlevingen. Woord en Daad heeft daarbij veel ervaring in het tot stand brengen van landbouwgerichte waarde-ketens. Red een Kind heeft ervaring met het van onderop organiseren van gezinnen en gemeenschappen. Een goede aansluiting tussen die twee is erg belangrijk. Daarin leren we van elkaar en kunnen we elkaar versterken.

Jan Lock (directeur Woord en Daad): Wat mij betreft is er nog niet uitgekomen wat er uit zou kunnen komen. Dat heeft te maken met een andere manier van kijken. Maar dat leer je pas als je beelden uitwisselt. Leerpunt van de afgelopen twee jaar is dat samenwerken ver-trouwen over en weer vraagt, en tijd om elkaar te leren begrijpen. Dat heeft langer geduurd dan we hadden verwacht. Nu wordt het tijd om echt kilometers te gaan maken! Een aantal belangrijke eerste stappen zijn daarvoor gezet in 2011, onder andere het werken via hetzelfde ICT-programma en het vormen van gezamen-lijke programmateams. De vruchten daarvan gaan we in 2011 plukken.

Samenwerken is investeren

Auteur: Kees Vreeken


INTERMEZZO

Welke speerpunten wilt u formuleren voor de samenwer-king tussen W&D en REK in de komende jaren?Visser: Het heeft prioriteit dat de partnerorganisaties als effectieve geïntegreerde netwerken gaan functioneren. Bijvoorbeeld in het gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen voor het behalen van programmaresultaten. Maar ook door van elkaar te leren, samen op te trekken en gezamenlijk te linken met de andere partijen. Ook tussen de organisaties in Nederland zal de samenwerking wor-den uitgebreid en verdiept, bijvoorbeeld op ICT-gebied.

Lock: We moeten nog meer investeren in het denken en handelen vanuit een gemeenschappelijk begrepen gedachtegoed en beleid. Dat is het belangrijkste. Het tweede is dat we in de regio’s waar we samen werken ook daadwerkelijk gaan samenwerken. Teams van REK en W&D vormen een team voor de betreffende regio en zijn zonder onderscheid en aanzien des persoons? de nu nog gescheiden optrekkende W&D- en REK-partners tot een hand en een voet. Het derde is dat we aan het eind van deze beleidsperiode een krachtig gemeenschappelijk programma rond onderwijs en vakonderwijs/arbeidsbe-middeling hebben dat staat als een huis en echt verschil maakt met andere programma’s.

kan de oS-sector leren van de wijze van samenwerking? Hoe, wat, waarom? Visser: Samenwerken betekent investeren in tijd, inspan-ning en middelen. Het vereist commitment. Daarom moe-ten voor succesvolle en intensieve samenwerking meer dan oppervlakkige of opportunistische redenen zijn. Nauwe samenwerking op waarden en inhoud gebaseerd, geeft energie en is duurzaam! Dat komt ten goede aan de mensen in het Zuiden, kinderen en jongeren inbegrepen.

Lock: Begin vanuit gemeenschappelijke waarden. Want je weet dat het in de samenwerking een keer vast kan lopen. Dan moet je tegen elkaar kunnen zeggen: wat heb-ben we gezamenlijk en waarom doen en willen we dit? En van daaruit bekijk je je verschil van inzicht en mening. Ook al dit niet altijd aangenaam, dit creëert ruimte en openheid. Je houdt elkaar zo wel vast en een crisis kan de samenwerking versterken. Houd met elkaar scherp oog op je doelen en spreek elkaar daar voortdurend op aan. Daag elkaar uit. Dat doen wij ook!

Welke speerpunten wilt u formuleren voor de samenwer-king tussen W&D en REK in de komende jaren?Visser: Het heeft prioriteit dat de partnerorganisaties als effectieve geïntegreerde netwerken gaan functioneren. Bijvoorbeeld in het gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen voor het behalen van programmaresultaten. Maar ook door van elkaar te leren, samen op te trekken en gezamenlijk te linken met de andere partijen. Ook tussen de organisaties in Nederland zal de samenwerking wor-den uitgebreid en verdiept, bijvoorbeeld op ICT-gebied.

Lock: We moeten nog meer investeren in het denken en handelen vanuit een gemeenschappelijk begrepen gedachtegoed en beleid. Dat is het belangrijkste. Het tweede is dat we in de regio’s waar we samen werken ook daadwerkelijk gaan samenwerken. Teams van REK en W&D vormen een team voor de betreffende regio en zijn zonder onderscheid en aanzien des persoons? de nu nog gescheiden optrekkende W&D- en REK-partners tot een hand en een voet. Het derde is dat we aan het eind van deze beleidsperiode een krachtig gemeenschappelijk programma rond onderwijs en vakonderwijs/arbeidsbe-middeling hebben dat staat als een huis en echt verschil maakt met andere programma’s.

kan de oS-sector leren van de wijze van samenwerking? Hoe, wat, waarom? Visser: Samenwerken betekent investeren in tijd, inspan-ning en middelen. Het vereist commitment. Daarom moe-ten voor succesvolle en intensieve samenwerking meer dan oppervlakkige of opportunistische redenen zijn. Nauwe samenwerking op waarden en inhoud gebaseerd, geeft energie en is duurzaam! Dat komt ten goede aan de mensen in het Zuiden, kinderen en jongeren inbegrepen.

Lock: Begin vanuit gemeenschappelijke waarden. Want je weet dat het in de samenwerking een keer vast kan lopen. Dan moet je tegen elkaar kunnen zeggen: wat heb-ben we gezamenlijk en waarom doen en willen we dit? En van daaruit bekijk je je verschil van inzicht en mening. Ook al dit niet altijd aangenaam, dit creëert ruimte en openheid. Je houdt elkaar zo wel vast en een crisis kan de samenwerking versterken. Houd met elkaar scherp oog op je doelen en spreek elkaar daar voortdurend op aan. Daag elkaar uit. Dat doen wij ook!


BESTUREN EN TOEZICHT HOUDEN

5.1 INLEIDING

De Raad van Toezicht van woord en Daad heeft een belangrijke toezichthoudende rol wat betreft de invulling van de missie en visie van de organisatie.

STATuTAIRE NAAM EN ALGEMEEN

Stichting Reformatorische Hulpaktie Woord en

Daad, bij verkorting Stichting Woord en Daad,

is gevestigd te Gorinchem. De RvB vult haar

functioneren in op basis van de cyclus beleid–

operationeel jaarplan-implementatie en evaluatie

(zie verder bestuurlijk functioneren, paragraaf

(5.2.2). Vanuit bestuurlijk oogpunt is de scheiding

tussen toezicht en bestuur conform de Code

Wijffels doorgevoerd.

neVenfunCties risiCoanaLyse

Bestuurslid Stichting Gezamenlijke Evaluaties Partos. (onbezoldigd) Geen risico’s, nevenfunctie past bij functie Woord en Daad

Gedelegeerd bestuurder van de Vereniging Prisma, christelijke organisaties in ontwikkelings-samenwerking, gevestigd te Houten (zie ook Adicisim bv). (bezoldigd) (tot en met 31 december 2011). Vanaf 1 januari 2012 bestuurslid. (onbezoldigd)

Deze nevenfunctie ligt in het verlengde van de bestuurders-functie bij Woord en Daad. Risico voor belangenverstrenge-ling is opgelost door besluitvorming rond Prisma volledig bij lid van raad van bestuur te leggen.

Lid van het bestuur van Co-Prisma (vanaf november 2011) Mandaat ligt in verlengde van Prisma. (onbezoldigd)

Deze nevenfunctie ligt in het verlengde van de bestuurdersrol bij Woord en Daad. Geen sprake van risico voor Woord en Daad.

Directeur Adicisim bv (deeltijd) (bezoldigd) Adicisim bv levert management en bestuurlijk advies. De uitvoerende en bezoldigde activiteiten bij Prisma zijn in ver-band met aansprakelijkheid onder deze bv ondergebracht.

Gemeenteraadslid van Gemeente Giessenlanden. (bezoldigd) Geen verband met Woord en Daad, geen risico.

Lid RvT voor masteropleiding en kenniscentrum Besturen van Maatschappelijke organisaties aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. (onbezoldigd)

Passend bij functie Woord en Daad, geen risico.


Lid bestuur Partos, Nederlandse branchevereniging voor internationale samen-werking Amsterdam. (onbezoldigd)

Geen risico’s, nevenfunctie past bij functie Woord en Daad.

Member Administrative Council EU-Cord, Europese vereniging voor christelijke organisaties op terrein van internationale samenwerking. (onbezoldigd)


Lid steunfractie gemeenteraad Culemborg. (onbezoldigd) Geen verband met Woord en Daad, geen risico.

Voorzitter raad van bestuur: ir. Jan Lock

Lid raad van bestuur: drs. Dicky Nieuwenhuis


BESTUREN EN TOEZICHT HOUDEN

5.1 INLEIDING

De Raad van Toezicht van woord en Daad heeft een belangrijke toezichthoudende rol wat betreft de invulling van de missie en visie van de organisatie.

STATuTAIRE NAAM EN ALGEMEEN

Stichting Reformatorische Hulpaktie Woord en

Daad, bij verkorting Stichting Woord en Daad,

is gevestigd te Gorinchem. De RvB vult haar

functioneren in op basis van de cyclus beleid–

operationeel jaarplan-implementatie en evaluatie

(zie verder bestuurlijk functioneren, paragraaf

(5.2.2). Vanuit bestuurlijk oogpunt is de scheiding

tussen toezicht en bestuur conform de Code

Wijffels doorgevoerd.

5.2 BESTuuRLIjkE VERANTwooRDING

De raad van bestuur (RvB) bestaat uit ir. Jan Lock

(voorzitter RvB) en drs. Dicky Nieuwenhuis (lid

RvB). Statutair heeft de raad van bestuur beleids-

matig de verantwoordelijkheid voor de organisatie.

Het door de RvB vastgestelde beleid legt hij ter

goedkeuring aan de raad van toezicht (RvT) voor.

Daarnaast geeft de RvB leiding aan de uitvoerende

organisatie van Woord en Daad en valt het manage-

mentteam onder het voorzitterschap van de RvB.

De RvB is in 2011 geëvalueerd door het manage-

mentteam en door diverse stakeholders (partners,

klankbordgroep comités, coördinatiegroep Business

Platform en Vermogensfondsen). De resultaten van

deze evaluaties zijn meegenomen door de RvT in

zijn beoordeling van de RvB (zie pagina 85).

De RvB heeft verschillende nevenfuncties:


Bestuurslid Stichting Gezamenlijke Evaluaties Partos. (onbezoldigd) Geen risico’s, nevenfunctie past bij functie Woord en Daad

Gedelegeerd bestuurder van de Vereniging Prisma, christelijke organisaties in ontwikkelings-samenwerking, gevestigd te Houten (zie ook Adicisim bv). (bezoldigd) (tot en met 31 december 2011). Vanaf 1 januari 2012 bestuurslid. (onbezoldigd)

Deze nevenfunctie ligt in het verlengde van de bestuurders-functie bij Woord en Daad. Risico voor belangenverstrenge-ling is opgelost door besluitvorming rond Prisma volledig bij lid van raad van bestuur te leggen.

Lid van het bestuur van Co-Prisma (vanaf november 2011) Mandaat ligt in verlengde van Prisma. (onbezoldigd)

Deze nevenfunctie ligt in het verlengde van de bestuurdersrol bij Woord en Daad. Geen sprake van risico voor Woord en Daad.

Directeur Adicisim bv (deeltijd) (bezoldigd) Adicisim bv levert management en bestuurlijk advies. De uitvoerende en bezoldigde activiteiten bij Prisma zijn in ver-band met aansprakelijkheid onder deze bv ondergebracht.

Gemeenteraadslid van Gemeente Giessenlanden. (bezoldigd) Geen verband met Woord en Daad, geen risico.

Lid RvT voor masteropleiding en kenniscentrum Besturen van Maatschappelijke organisaties aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. (onbezoldigd)

Passend bij functie Woord en Daad, geen risico.


Lid bestuur Partos, Nederlandse branchevereniging voor internationale samen-werking Amsterdam. (onbezoldigd)


Member Administrative Council EU-Cord, Europese vereniging voor christelijke organisaties op terrein van internationale samenwerking. (onbezoldigd)


Lid steunfractie gemeenteraad Culemborg. (onbezoldigd) Geen verband met Woord en Daad, geen risico.

Voorzitter raad van bestuur: ir. Jan Lock

Lid raad van bestuur: drs. Dicky Nieuwenhuis


5 BESTUREN EN TOEZICHT HOUDEN

RAAD VAN ToEZIcHT

De RvT keurt het door de raad van

bestuur vastgestelde beleid goed.

Tevens is het zijn verantwoordelijk-

heid om het functioneren van de

raad van bestuur te beoordelen.

De RvT bestaat uit acht leden (zie

voor samenstelling en rooster

van aftreden bijlage 1) met ds. C.

(Coen) Westerink als voorzitter.

Piet Nobel RA trad toe als nieuw

lid van de raad van toezicht. De

RvT wordt samengesteld op basis

van een goede mix van inhoudelijke

en bestuurlijke competenties. De

leden van de raad van toezicht heb-

ben zitting gedurende een periode

van vier jaar en kunnen tweemaal

worden herbenoemd. Per 31

december 2011 was de samenstel-

ling als volgt:

Bij elk aandachtsgebied is vanuit de

professie van het lid van de RvT dui-

delijk dat hij of zij waarde toevoegt

voor het aandachtsgebied en Woord

en Daad. Nevenfuncties van RvT-

leden zijn te vinden in bijlage 2.

De RvT vergaderde in 2011 zeven

keer in aanwezigheid van de RvB.

Tijdens de vergadering in maart

2011 keurde zij de jaarrekening

goed. Goedkeuring van het jaarplan

vond plaats in oktober 2011. In die

vergadering vond ook de evaluatie

van de RvB plaats. De accountant

was aanwezig in de maartvergade-

ring, waarin jaarverslag en jaarreke-

ning passeerden.

In december 2011 keurde de RvT

de oprichting van een investerings-

maatschappij Incluvest BV goed.

Incluvest dat onder de al bestaande

stichting Poverty Share Investment

(PSI) zal gaan vallen, gaat zich richten

op inclusief investeren: investeren

met oog voor mensen, en met name

armen (zie verder 5.4.)

In juni werd tijdens een symposium,

met prof. dr. Ton Dietz als spreker,

met grote waardering afscheid geno-

men van drie oudgedienden uit de

RvT: Jan Plaisier (RA), mr. drs. Dirk

Vergunst en dr. Roelof Bisschop.

jaarlijkse evaluatie raad van toezichtBegin 2011 is het functioneren van

twee leden van de RvT, Marja van de

Lagemaat en Gerben Nooteboom,

geëvalueerd aan de hand van een

peer review. De evaluatie was

positief. Zij zijn herkozen. Eind 2011

waren er geen aftredende leden van

de RvT en werden er dus geen peer

reviews gehouden.

Het functioneren van de volledige

RvT is in 2011 extern geëvalueerd

door de Galangroep. Deze evalu-

atie vormde tevens de inbreng voor

een training die de Galangroep

heeft verzorgd, gericht op effec-

tieve samenwerking tussen RvB

en RvT. De training richtte zich op

een heldere verdeling van taken,

rollen, verantwoordelijkheden en

bevoegdheden.

financiële auditcommissieDefinanciëleauditcommissie(voor

samenstelling zie bijlage 1) adviseert

deRvTinzakefinanciëlevoorstellen

van de RvB en geeft haar opinie over

definanciëlehandelwijzevandeRvB

en de verslaglegging hierover. De

auditcommissie vergaderde in 2011

drie keer; eenmaal over jaarrekening

2010, een keer over de begroting

2012 en een keer over de voorstel-

len van de RvB met het oog op de

Lid raad Van toeziCht beroeP aandaChtsgebied binnen woord en daad

Ds. Coen Westerink Predikant Voorzitter. Aandachtsgebied identiteit van de organisatie

Jenny Achterstraat-Floor Ondernemer Secretaris

Piet Nobel, RA Registeraccountant Begroting, budget inclusief financiële en fiscale zaken, personeel en organisatie

Drs. Marja C. van de Lagemaat M.A.

Docente Frans/decaan vwo; onderwijskundige

Onderwijs

Dr. ir. Roel A. Jongeneel Universitair docent landbouweconomie en inter nationale handel

Arbeid en Inkomen (microkrediet, vak-training, Job & Business Centres) i.c.m. het Business Platform

Dr. Pieter Honkoop MDL-arts; ervaring in tropische geneeskunde

Basisvoorzieningen en humanitaire hulpverlening

Dr. ir. Gerben Nooteboom Onderzoeker en universi-tair docent antropologie en ontwikkelingsstudies

Advies en Onderzoek, evaluatie en beleidsbeïnvloeding

Ing. Kees van Burg Directeur kapitaal-investeringen Dow Chemical

Arbeid en Inkomen (microkrediet, vak-training, Job & Business Centres) i.c.m. het Business Platform; Investeringsmogelijk-heden, Businessplannen


oprichting van PSI/Incluvest. In alle

gevallen adviseerde zij de RvT de

voorstellen van de RvB over te nemen.

Accountant en benoeming accountantOm haar toezichthoudende taak

goed uit te kunnen oefenen laat de

RvT de RvB en de onder de RvB

functionerende organisatie extern

en onafhankelijk controleren op

zowelhetfinanciëledoenenlaten

als de procesmatige gang van zaken.

Daartoe benoemt zij een accountant.

In 2011 was Roza bv uit Veenendaal

de accountant van Woord en Daad

(benoeming in 2010). De accountant

neemt zowel deel aan de vergaderin-

gen van de auditcommissie als aan de

vergadering waarin de jaarrekening

passeert.

Beoordeling van de raad van bestuur door de raad van toezichtIn de decembervergadering beoor-

deelde de RvT op basis van resulta-

tenrapportage (via het maandelijkse

koersrapport en jaarverslag), extern

VFI (Vereniging Fondsenwervende

Instellingen) benchmarkonderzoek

en rapportage van de belangheb-

benden, het functioneren van de

RvB. De beoordeling was positief.

Bijzondere aandacht vroeg de

implementatie van de vernieuwde

structuur, het managen van

het parallelle proces van ICT-

implementatie en het managen van

werkdruk. Zie verder ook de SWOT

in hoofdstuk 1.

5.2.1. BELoNING EN SALARIS VAN

DE RAAD VAN BESTuuR

De RvT heeft het bezoldigingsbe-

leid, de hoogte van de directiebe-

loning en de hoogte van andere

bezoldigingscomponenten vastge-

steld. Het beleid wordt periodiek

geactualiseerd. Bij de bepaling van

het bezoldigingsbeleid en de vaststel-

ling van de beloning blijft Woord en

Daad ruim binnen de Adviesregeling

Beloning Goede Doelen van de VFI

en de code Wijffels. De RvB van

Woord en Daad heeft binnen het sys-

teem geen eigen salarispositie. Ook

de functies binnen de RvB worden via

FUWASYS beoordeeld.

Voor 2011 viel de functie van

voorzitter van de RvB in schaal 16,

trede 10, het salaris van het lid van

de RvB viel in schaal 14, trede 5.

Vanuit de VFI-systematiek heeft de

positie van directie bij Woord en

Daad een weging van 485 punten

(de zogenaamde BSD, Basis Score

voor Directiefuncties). Bij een

tweehoofdige directie geldt hierbij

voor de voorzitter van de RvB een

percentage van 87 procent, voor het

lid van de RvB geldt een percentage

van 80 procent. Dit betekent dat

bij de positie van de voorzitter van

de RvB een weging hoort van 422

punten, voor het lid van de RvB

een weging van 388 punten. Bij die

functiezwaarte en het part-time

percentage van de heer Lock en

mevrouw Nieuwenhuis horen voor

2011 maximumsalarissen, respectie-

velijk van € 104.225 en € 87.339 (zie

bijlage 6 van de Jaarrekening). Het

niveau van de brutojaarsalarissen

van leden van de RvB lagen daar in

2011 onder. Woord en Daad kiest

daarvoor omdat ze ervan overtuigd

is dat bij de aard van het werk van

de organisatie bescheidenheid in

beloning past. De voor de toetsing

aan VFI-maxima relevante werke-

lijke jaarsalarissen van de directie

bedroegen in 2011 € 100.158,00

(VFI-norm: € 104.225) voor de

heer J. Lock en € 65.159,00 (VFI-

norm bij parttime percentage 89

procent: € 87.339) voor mevrouw D.

Nieuwenhuis.

De RvT heeft in goed overleg met

de RvB besloten het dienstverband

van de voorzitter van de RvB vanaf

1 januari 2011 terug te brengen

naar 33 uur per week. Die ruimte

gebruikt de voorzitter van de RvB

voor zijn nevenfuncties. Omdat in

2011 het lid van de RvB vier maan-

den met zwangerschapsverlof was, is

het dienstverband van de voorzitter

van de RvB vanaf augustus 2011

weer verhoogd tot 36 uur per week.

In 2012 zal de urenbezetting weer

opnieuw bekeken worden.

5.2.2. BESTuuRLIjk

fuNcTIoNEREN

organisatie en code wijffels De organisatie staat onder leiding

van de RvB. De verhouding tussen

de RvT en de RvB is geregeld con-

form de Code Wijffels.

De werkorganisatie is opgesplitst in

vijf afdelingen. Drie van de vijf afde-

lingen kennen een assistent-mana-

ger. De opbouw per 31/12/2011

was als volgt:

afdeLing onder Leiding Van PLaatsVerVanger

Finance, Projectadministratie en Control Drs. Arnold van Willigen Geurt Versteeg, MBA

Communicatie en Fondsen Rina Molenaar Wim Hasselman (tot 1-6-2011) en ir. Eric Versteegt

Partners en Programma’s Ir. Leen Stok (tot 1/6/2011)

Edwin Visser (vanaf 1/6/2011) Ellen van den Hil, MPHC

Agribusiness & Enterprise Development Ing. Maarten van Middelkoop n.v.t.

Resultaatmanagement en Leren Dr. Wim Blok n.v.t.



De managers van de afdelingen

vormen met elkaar het management-

team, Dit team wordt voorgezeten

door de voorzitter van de RvB (en bij

diens afwezigheid door het lid van

de RvB). Het managementteam advi-

seert de RvB over besluitvorming.

Afwijking van het advies wordt via de

notulen van het managementteam

vastgelegd. De RvT neemt kennis

van deze notulen.

In de uitvoering heeft de RvB

verantwoordelijkheden en

bevoegdheden gedelegeerd aan de

afdelingsmanagers. De procedu-

res hiervoor zijn vastgelegd in het

organisatiehandboek. Via interne

controle wordt naleving van de pro-

cedures door de afdeling Finance,

Projectadministratie en Control

gerapporteerd aan de RvB.

Tussen de afdelingen en de RvB zijn

zeven staffuncties:

• directiesecretariaat,

Tosca van Breda

• humanresourcesmanagement,

Herman Hendriks

• kwaliteitsmanagement,

Harmke van Ooijen

• interne en perscommunicatie,

Wilma van der Meij

• beleidsbeïnvloeding,

Evert-Jan Brouwer

• beleidsontwikkeling,

Leen Stok (per 1/6/2011)

• ICT, Gert-Jan van den Berg

onkostenvergoedingenDe RvB vervult een bezoldigde

functie.

De leden van de RvT krijgen alleen

een kostenvergoeding. In de praktijk

betreft dat een vergoeding voor de

verreden kilometers en vergoeding

voor porti en telefoonkosten. De

vergoeding bedraagt per gereden

kilometer € 0,28.

NevenfunctiesDe nevenfuncties van de leden van

de RvB en RvT worden genoemd in

paragraaf 5.1 en bijlage 2. Vóór het

aangaan van nevenfuncties worden

deze getoetst aan de statuten van

Woord en Daad. Er zal geen goed-

keuring plaatsvinden als er risico

bestaat op belangenverstrengeling

of afhankelijkheid.

Evalueren en lerenEvalueren en leren is structureel ver-

ankerd binnen de beleidscyclus van

Woord en Daad. Meer informatie

hierover in hoofdstuk 2.

jaarverslagHet jaarverslag geeft een goed

beeld van het werk van Woord

en Daad. Het gaat in op zowel het

werk in Afrika, Azië en Zuid- en

Midden-Amerika als op het werk

in Nederland en Europa. Woord

en Daad beschikte in 2011 over

voldoende middelen om haar werk

voor het grootste deel volgens de

voorgenomen plannen en langs de

strategische lijnen uit te voeren.

Woord en Daad stelt budgetten

vast in lokale valuta. Met het oog op

de koersontwikkelingen in 2010 is

een nieuw koersbeleid vastgesteld

en werkt Woord en Daad met een

koersrisicofonds. De nieuwe werk-

wijze voldeed goed.

Aan de inkomstenkant was er sprake

van een opvallende groei bij parti-

culieren. Aan de bedrijvenkant en

de kant van de vermogensfondsen

vielen de inkomsten tegen. De aan

deze bronnen van inkomsten gerela-

teerde uitgaven werden beperkt. De

inkomsten uit noodhulp waren zeer

aanzienlijk. Alles bij elkaar vielen

de inkomsten € 4.000.000 lager uit

dan begroot en circa € 5.000.000

lager dan in 2010 (Haïti-effect van

€ 7.500.000) maar ca. € 3.000.000

hoger dan in 2009.

jaarrekeningVoorgedetailleerdefinanciëlegege-

vens verwijzen we naar de jaarreke-

ning met toelichting.

In het operationeel jaarplan voor

2011 is een begroting onderbouwd

van € 36.500.000. Een deel daarvan

(€ 4.400.000) zat in de categorie

niet goed te voorspellen inkomsten.

De uiteindelijke inkomsten komen

uit op € 32.200.000. Met name

in het laatste kwartaal van 2011

bleven de inkomsten uit bedrijven

en vermogensfondsen sterk achter.

De inkomsten van particulieren en

institutionele fondsen vielen hoger

uit dan begroot.

Door de koppeling van uitgaven aan

inkomsten was er sprake van een

goed evenwicht tussen baten en las-

ten. De vaste programmakosten, de

kosten beheer en administratie en de

kosten eigen fondsenwerving bleven

binnen de vastgestelde normen.

Begroting 2012, meerjarenbegro-ting en beleidsvoornemensNa de jaarrekening is de begroting

over het jaar 2012 en de meer-

jarenbegroting opgenomen. De

beleidsvoornemens zijn vastgelegd

in hoofdstuk 6 van dit jaarverslag.


40

35

30

25

20

15

10

5

0

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

2010

69,3fte

32,24miljoen

22,94

19,8

Totale inkomsten

Vermeerderd metextra inkomsten derden.

Reguliere inkomsten

6,58%Kosten*

x m

iljo

en

8,4%

9,4% 9,4%

7,8% 7,9%

8 fte

10 fte

20 fte

23,3 fte

7,7%

11,01%

9,18%

10,1%

subsidie

noodhulp

Vermeerderd met subsidies overheden.

* Met ingang van 2011 wordt voor berekening van het kostenpercentage een nieuwe systematiek toegepast. In de vergelijking met eerdere jaren dient hier rekening mee te worden gehouden. Voor verdere toelichting wordt verwezen naar bijlage 4 van de jaarrekening (pagina 122) en bijlage 5 van het jaarverslag (pagina 143).

GRAfIEk INkoMSTEN 1973 T/M 2011

Gerealiseerd en begroot



overige beleidsuitgangspunten, van belang voor bestuurlijke ver-antwoordelijkheid en functioneren

• VermogenHet vermogen van de stichting is

opgesplitst conform de regels van

het CBF in reserves.

• ReservesWoord en Daad streeft naar een

evenwicht tussen inkomsten en

uitgaven. De opbouw van het opera-

tioneel jaarplan is daarop afgestemd:

tegenover bestedingen dienen via

fondsenwerving inkomsten te staan.

Dekoppelingtussenspecifieke

inkomstenenspecifiekeuitgavenis

zo beter geborgd.

• FondsenDe bestemmingsfondsen zet Woord

en Daad overeenkomstig de bestem-

ming in bij de uitvoering van de

projecten. Indien er bij projecten in

aanvang nog te weinig fondsen binnen

zijn, wordt per balansdatum het tekort

aangevuld vanuit het algemeen fonds.

Indien alsnog via fondsenwerving dek-

king voor het project gevonden wordt,

wordt dit bedrag teruggeboekt naar

het algemeen fonds.

Tot de bestemmingsfondsen beho-

ren ook de adoptiefondsen.

• BeleggingsbeleidDoordat aanvaarde projecten

meestal in termijnen betaald wor-

den en het opstarten van nieuwe

projecten tijd vergt, zijn er tijdelijke

liquiditeiten aanwezig. Deze worden

risicoloos belegd (zie verder para-

graaf 4.3, risicomanagement).

• Procesbeheersing en risicobeheersingStichting Woord en Daad streeft

transparantie na bij de uitvoering

van de werkzaamheden. De toeken-

ning van de fondsen, besteding van

fondsen, bewaking van projecten

programma-uitvoering en rappor-

tage vonden in 2011 plaats volgens

de kaders, procedures en processen,

zoals vastgesteld door de stichting.

Zie voor een beknopte beschrijving

van deze kaders, procedures en

processen bijlage 5. Vanuit de RvT

wordt vanuit gegevens toezicht

gehouden. In dezelfde bijlage is de

werkwijze rond risicobeheersing

opgenomen.

In een afzonderlijke verklaring geeft

de accountant een oordeel over de

beheersing van deze processen. Het

doel van deze beschrijving is het

afleggenvanverantwoordingover

de wijze waarop Woord en Daad

de haar toevertrouwde middelen

beheert en besteedt. Daarnaast

borgt Woord en Daad haar proces-

sen via het ISO 9001–2000. Dit

certificaatverkreegWoordenDaad

in2002.Hetcertificaatwerdin

2009 verlengd.

• De normpercentages voor overheadIn 2011 is Woord en Daad, als

gevolg van de vernieuwde orga-

nisatiestructuur, met een nieuwe

kostennorm van beheer van admi-

nistratie gaan werken. De norm is

nu gesteld op 3,1%. de norm voor de

kosten eigen fondsenwerving was

6%, gerealiseerd is 4,75% in 2011.

Voor een verdere toelichting op

deze normpercentages en de gere-

aliseerde cijfers zie bijlage 4 van de

jaarrekening.

• De normpercentages voor vaste programmaonderdelen binnen de doelstelling

Daarnaast stuurt Woord en Daad

op verdeling tussen programma’s

en vaste programma-uitgaven

zoals uitgaven voor inhoudelijke

ondersteuning (partnerrol), uitgaven

voor monitoring en evaluatie (PMEL)

en uitgaven voor het programma

bewustwording. Voor 2011 waren

voor deze programma-uitgaven/

uitgaven aan de doelstelling, de

volgende normen verbonden.

In 2011 werd een doelbestedings-

ratio behaald van 90,67 procent.

Dat is met de kosten voor beheer

en administratie en de kosten eigen

fondsenwerving meer dan 100

procent. Dat komt doordat fondsen

die in 2010 geworven zijn in 2011

zijn besteed (met name Haïti


VOORUITBLIK

6.1 DE DyNAMIEk IN oNZE wERkoMGEVING

Drie jaar geleden besprak woord en Daad met haar internationale partnernetwerk belangrijke trends in haar omgeving. Het snel verdwijnende onderscheid tussen het ‘rijke Noorden’ en ‘arme Zuiden’ bijvoorbeeld. Dat onderscheid verdwijnt door toegang tot kennis, herverdeling van economische machtsblokken en verschuiving in leiderschap. Armoede is verder steeds moeilijker te binden aan specifieke landen, wel aan regio’s.

Aan de ene kant zijn er toenemende technologische

mogelijkheden om middelen, producten en informa-

tie toegankelijk te maken voor armen. De toegang

tot informatie verkleint de kenniskloof.

Aan de andere kant is er wel een toenemende

druk op natuurlijke hulpbronnen, Dat sluit vooral

de zwakke landen en regio’s uit en gaat daardoor

gepaard met politieke instabiliteit. Die politieke

instabiliteit leidt vooral voor achterblijvende regio’s

tot (politieke) verwaarlozing en daardoor kunnen

rampen als droogte zich makkelijk tot hongersnood

ontwikkelen. Het nieuws van elke dag laat de voor-

beelden zien. In 2011 was Oost-Afrika er (weer) een

schrijnend voorbeeld van.

Voor de komende jaren betekent dit dat armoedebe-

strijding –zowel noodhulp als de langeretermijnhulp

en economische ontwikkeling– keihard nodig blijven

Tegelijkertijd zullen organisaties, instellingen en

bedrijven uit het Zuiden zélf zich steeds actiever

inzetten voor de armen in hun omgeving, met eigen

financiëlemiddelen.Westerseontwikkelingsorgani-

saties (NGO’s) zullen niet verdwijnen, maar steeds

meer een partner worden naast hun collega’s in het

Zuiden. Daarnaast zullen ze steeds sterker de rol

gaan spelen van makelaar en verbinder. Het op een


VOORUITBLIK

6.1 DE DyNAMIEk IN oNZE wERkoMGEVING

Drie jaar geleden besprak woord en Daad met haar internationale partnernetwerk belangrijke trends in haar omgeving. Het snel verdwijnende onderscheid tussen het ‘rijke Noorden’ en ‘arme Zuiden’ bijvoorbeeld. Dat onderscheid verdwijnt door toegang tot kennis, herverdeling van economische machtsblokken en verschuiving in leiderschap. Armoede is verder steeds moeilijker te binden aan specifieke landen, wel aan regio’s.

Aan de ene kant zijn er toenemende technologische

mogelijkheden om middelen, producten en informa-

tie toegankelijk te maken voor armen. De toegang

tot informatie verkleint de kenniskloof.

Aan de andere kant is er wel een toenemende

druk op natuurlijke hulpbronnen, Dat sluit vooral

de zwakke landen en regio’s uit en gaat daardoor

gepaard met politieke instabiliteit. Die politieke

instabiliteit leidt vooral voor achterblijvende regio’s

tot (politieke) verwaarlozing en daardoor kunnen

rampen als droogte zich makkelijk tot hongersnood

ontwikkelen. Het nieuws van elke dag laat de voor-

beelden zien. In 2011 was Oost-Afrika er (weer) een

schrijnend voorbeeld van.

Voor de komende jaren betekent dit dat armoedebe-

strijding –zowel noodhulp als de langeretermijnhulp

en economische ontwikkeling– keihard nodig blijven

Tegelijkertijd zullen organisaties, instellingen en

bedrijven uit het Zuiden zélf zich steeds actiever

inzetten voor de armen in hun omgeving, met eigen

financiëlemiddelen.Westerseontwikkelingsorgani-

saties (NGO’s) zullen niet verdwijnen, maar steeds

meer een partner worden naast hun collega’s in het

Zuiden. Daarnaast zullen ze steeds sterker de rol

gaan spelen van makelaar en verbinder. Het op een

creatieve manier bij elkaar brengen van expertise

vanuit het bedrijfsleven, kennisinstellingen, overheid

en NGO’s wordt cruciaal in de strijd tegen armoede.

Inmiddels heeft staatssecretaris Knapen de discus-

sie geopend over de rol en toegevoegde waarde

van NGO’s in ontwikkelingssamenwerking. Een

belangrijke discussie waarin terecht kritische

vragen worden gesteld bij het bestaansrecht van

veel organisaties die zonder duidelijk mandaat van

een achterban of stakeholders hun werk doen.

Dat past bij de overtuiging die Woord en Daad

altijd vastgehouden heeft. Sinds 1973 weet ze zich

verbonden met de achterban en weet ze ook dat

continue investeren in wederzijds vertrouwen de

basis voor haar bestaan is. Woord en Daad weet

daarom uit ervaring dat maatschappelijke organisa-

tiesalleenkunnenflorerenentoegevoegdewaarde

kunnen hebben als ze echt geworteld zijn in de

samenleving en in een eigen achterban. Niet alleen

in Nederland. Ook in het Zuiden, in een partner-

netwerk waarmee diezelfde achterban zich vanuit

Bijbelse en christelijke waarden verbonden weet.

En omgekeerd weet dat partnernetwerk zich op

diezelfde basis weer verbonden met die achter-

ban. Dus in die zin beschouwt Woord en Daad de

huidige ontwikkelingen als erkenning voor de lijn

die altijd gevolgd en vastgehouden is. Woord en

Daad is ervan overtuigd dat zowel andere NGO’s

als de overheid kunnen leren van de lessen die ze

in de 39 jaar geleerd heeft. Lessen die Woord en

Daad graag deelt. Samengevat: weet wie je bent en

waar je vandaan komt, trek je lijn naar de toekomst

vanuit waar je staat, deel met anderen waar je naar

toe zou moeten en ga de weg naar de toekomst

samen met anderen. En kijk per stap welke volgende

stap je samen zet. In dit hoofdstuk wordt daar per

onderdeel inzicht in gegeven.


6 VOORUITBLIK

6.2 ToEkoMST: wERk IN HET ZuIDEN

Samenwerken in allianties en andersoortige netwerken zal in de komende jaren voort-gezet worden, waarbij naast directe armoedebestrijding er steeds grotere aandacht zal zijn voor maatschappijopbouw en beleidsbeïnvloeding.

6.2.1. REGIoNALE ALLIANTIES

Gedurende het jaar 2011 is goede

vooruitgang geboekt in de vorming

van regionale allianties. De interac-

tie tussen de leden van de allianties

zorgde voor een zinvolle dynamiek

waarbij het delen van kennis en

ervaringen een belangrijke plek

innam.

In de voorliggende tijd zal veel aan-

dacht gegeven worden aan de strate-

gische positionering van de allianties.

Partners zullen uitwisseling van

kennis en ervaring gaan omzetten

in het ontwerpen en implemente-

ren van gezamenlijke initiatieven.

Daarbij zullen ze zich niet beperken

tot samenwerking met organisaties

binnen de alliantie alleen, maar actief

participeren in een netwerkomge-

ving, waarbij samenwerkingsver-

banden met andere organisaties

een belangrijke rol vervullen. Een

belangrijk doel daarbij is om vanuit

de thema’s onderwijs, vakonderwijs,

basisvoorzieningen en bedrijfsont-

wikkeling de vertaling te maken naar

de context van die thema’s. Door

nauw samen te werken in alliantie-

verband worden integrale verbin-

dingen gelegd tussen die thema’s

onderling en de context waarin ze

staan. Op die manier krijgt de ‘theory

of change’, waarin een integrale

benadering van ontwikkeling cen-

traal staat, concreet gestalte.

In 2011 is een beleidsplan ontwik-

keld om de samenwerking tussen

Woord en Daad- en Red een Kind

(REK)-partners binnen de allianties

verder te intensiveren. De bedoeling

is dat partners van beide organisa-

ties dezelfde rol en status binnen de

allianties krijgen, waarbij Woord en

Daad en REK als een gemeenschap-

pelijke organisatie hun plek binnen

de alliantie innemen. Dit zal de

positie van de alliantie versterken en

onder meer mogelijkheden bieden

voorfinancieringdoorinstitutionele

donoren. Door deze positionering

zullen de partnerorganisaties binnen

dealliantieskunnenprofiterenvan

elkaars expertise en netwerken.

Daarbij zullen ze minder afhankelijk

wordenvanfinancieringdoorWoord

en Daad (en REK) alleen, en beter in

staat zijn als zelfstandige entiteiten

te opereren.

6.2.2. PRoGRAMMA’S

Voor alle programma’s geldt dat

integratie tussen de diverse pro-

gramma’s een belangrijk speerpunt

is voor de toekomst. Zo is een goede

integratie tussen onderwijs, vak-

onderwijs en het bedrijfsleven een

belangrijke voorwaarde om duur-

zame ontwikkeling te realiseren. De

samenwerking in alliantieverband,

waarin de diverse programma’s zijn

vertegenwoordigd, zal hieraan een

belangrijke bijdrage leveren.

Vanuit de unit Basisvoorzieningen

zal in de komende jaren sterke aan-

dacht zijn voor beleidsontwikkeling

op gebied van voedselzekerheid, ten

eerste op het snijvlak van traditi-

onele landbouw en economische

ontwikkeling. Ook het voorbereid

zijn op rampen (‘disaster prepared-

ness’) verdient veel aandacht, om

daardoor bevolkingsgroepen weer-

baarder te maken tegen mogelijke

rampen en de impact daarvan zo

veel mogelijk te beperken. In 2011

bleek dat binnen de thema’s de unit

Basisvoorzieningen relatief nog een

zwakke schakel is. De kwaliteit van

het werk moet en kan beter. Dat

vraagt in 2012 extra aandacht.

Voor de gezondheidsprogramma’s is

duurzaamheid en kwaliteit een belang-

rijk speerpunt voor de komende jaren,

waarbij het uitgangspunt is dat klinie-

ken in toenemende zin zelfvoorzie-

nend worden en overheden in plaats

van NGO’s hun verantwoordelijkheid

nemeninfinancieringenmanagement

van de klinieken.

Op internationaal en nationaal niveau

ishetdraagvlakendefinanciering

voor onderwijs als thema bin-

nen ontwikkelingssamenwerking

afgenomen. Voor Woord en Daad

en partners blijft onderwijs een

essentieel element in de aanpak van

armoedebestrijding en maatschappij-

opbouw. Het is echter wel van belang

om de kwaliteit en relevantie van

onderwijs voldoende te waarborgen

en sociale en economische ontwikke-

ling te verbinden. Daarbij is blijvende

aandacht nodig voor de betrokken-

heid van ouders en gemeenschappen

bij het onderwijs van hun kinderen.

Ook is het essentieel om in de samen-

werking met partners aandacht

te geven aan de bescherming van

kinderen, waarbij het committeren

aan gedragscodes gericht op de

bescherming van kinderen van groot

belang is. Verder is het belangrijk

om onderwijs en vakonderwijs in


het bedrijfsleven te integreren. Die

verbinding kan beter.

Het is verheugend dat TVET-JBS

partners in het Zuiden in toenemende

mate het belang van netwerken

erkennen. Partners binnen alliantie-

verband worden steeds belangrijker

voor elkaar in het meedenken over en

beoordelen van elkaars programma’s.

Benchmarking met andere lokale

TVET-JBS aanbieders zal sterk wor-

den gestimuleerd. Daaruit ontstaat

een natuurlijke vorm van netwerken.

Dezelfde ontwikkeling wordt in

Nederland gezien. Meer organi-

saties die zich bezig houden met

TVET-JBS wisselen ervaringen en

tools uit. Op het gebied van lobby en

advocacy wordt binnen EU-CORD

samengewerkt.

Nu het nieuwe beleid op de rails

staat is er ruimte voor leren en

innoveren. Binnen TVET-JBS zijn

twee leertrajecten ingezet. Een leer-

traject over business skills, waarbij

kennispartners in Nederland zullen

worden ingezet. De ervaring uit het

BEST project in Ethiopië is hierbij

een uitgangspunt. Verder is er een

leertraject over rural skills, waarin

nauw wordt samengewerkt met

Red een Kind. Een pilot in Zambia

krijgt in het komende jaar gestalte.

De aandacht voor rurale (met name

landbouw) vaardigheden vraagt

eenflexibelebenadering,waarbij

mobiele training waarschijnlijk een

veelgebruikte aanpak gaat worden.

Hierbij wordt de doelgroep opge-

zocht met gerichte training die past

bij de behoeften in de markt. Deze

vorm van training is drempelverla-

gend en maakt optimaal gebruik van

de mogelijkheden die de doelgroep

beschikbaar heeft.

Agribusiness Enterprise

Development / Incluvest hebben

de politieke wind redelijk in de rug

ten aanzien van het onderstrepen

van het belang van lokale private

sectorontwikkeling als motor in de

economische ontwikkeling. Vanuit

PSI, de investeringsstichting die een

aantal jaren geleden door Woord en

Daad is opgezet, wordt daar op inge-

speeld (zie verder paragraaf 5.4).


Beleidsbeïnvloeding stelt in 2012

concrete initiatieven op nationaal

niveau centraal. Meer partners

zullen samenwerken met lokale

lobbygroepen. Met hun brede

ervaring en netwerken hebben zij de

middelen om onze partners effectief

te ondersteunen. Onze partners

nodigen zo overheden en andere

gezagsdragers uit samen te werken

aan duurzame verandering voor de

allerarmsten. In een apart project

voor de rechten van kinderen in

Guatemala zal Woord en Daad een

nieuwe methode toetsen om de

resultaten van beleidsbeïnvloeding

in kaart te brengen. Daarnaast zul-

len in alle allianties de thematische

agenda’s voor beleidsbeïnvloeding

worden afgerond, waardoor beleids-

beïnvloeding versterkend werkt op

de armoedebestrijdingprogramma’s.

6.2.4. oNDERZoEk EN EVALuATIE

Woord en Daad gaat met de stevige

inzet op investeringen in Planning,

Monitoring, Evaluatie en Leren

(PMEL) ook in 2012 verder. In de

eerste helft worden de resterende

partners bezocht voor een PMEL

Strengthening Visit zodat halver-

wege het jaar alle partners een

PMEL-actieplan hebben. De uitkom-

sten geven ook inzicht in de behoefte

aan training van partners, die zal

worden gebruikt om een training

‘advanced PMEL’ te ontwikkelen.

Uitbreidingen en verbeteringen van

het PMEL-systeem worden gedocu-

menteerd in het PMEL-Handboek

waarvan in 2012 de tweede versie

zal worden geproduceerd.

Naast het genereren van relevante

en betrouwbare monitoring- en eva-

luatiegegevens is het ook van belang

dat die gegevens optimaal worden

gebruikt, voor het (beter) mana-

gen van de projecten en voor het

optimaal informeren van relevante

stakeholders. Beide aspecten zullen

in 2012 veel aandacht krijgen.

Woord en Daad geeft al heel wat

jaren stevig aandacht aan evaluatie

en onderzoek, overtuigd van het nut

hiervan voor een goede en steeds

betere uitvoering van de pro-

gramma’s. Een nieuwe trend is dat

er ook een aantal pilots uitgevoerd

gaan worden met nieuwe evalua-

tiemethoden, waaronder Outcome

Mapping,MostSignificantChange

and Randomized Controlled Trials.

Belangrijk is het door Woord en

Daadgefinancierdeonderzoeknaar

het bereiken van de allerarmsten,

een groep die in de praktijk vaak nog

nauwelijks wordt bereikt, ondanks

alle pogingen daartoe.

Zoals in het jaarverslag is aangegeven

participeert Woord en Daad in het

PADEV-onderzoek, dat bekijkt hoe

armen zelf de effecten van ontwikke-

ling beoordelen. Uit dat onderzoek

komt dat de verschoppelingen onder

de allerarmsten vaak buiten beeld

blijven. Daarom wil Woord en Daad

in 2012 een vervolgonderzoek

financierendathetprobleeminkaart


6 VOORUITBLIK

brengt en aanzetten geeft om te

bezien hoe deze groep wel betrokken

kan worden. Daarnaast start in 2012

een traject over het leren voor de

toekomst, waarbij Woord en Daad wil

kijken hoe ze nu het best kan investe-

ren om D.V. 2020 klaar te zijn voor de

ontwikkelingen die eraan komen.

6.3 ToEkoMST wERk IN HET NooRDEN

In de snel veranderende wereld is het bij een beleidsplan van vijf jaar ook belangrijk elk jaar opnieuw ons te realiseren welke nieuwe zaken er zich in het werk voor-doen. ook het afgelopen jaar is er weer veel geleerd en hebben de werkervaringen nieuwe inzichten en ideeën opgeleverd voor de toekomst.

6.3.1. BELEIDSBEïNVLoEDING EN

BEwuSTwoRDING

De komende jaren gaat Woord

en Daad in het kader van beleids-

beïnvloeding voortvarend verder

met het lobbywerk in Den Haag en

Brussel. Woord en Daad blijft zich

inzetten voor goed (vak)onderwijs,

voor ondernemerschap en voor het

opzetten en versterken van duur-

zame productieketens. Bedoeling is

om meer en meer gebruik te kunnen

maken van resultaten en geleerde

lessen uit de eigen programma’s. Er

is bij de politiek een grote behoefte

aan goed onderbouwde adviezen,

die laten zien wat écht effectief is.

In toenemende mate wordt daarbij

ook samengewerkt met de unit

Bewustwording van Woord en Daad.

De bewustwordingscampagne Wees

Eerlijk zal tot 2013 verder uitgerold

worden. In 2012 gaan de activiteiten

op scholen draaien. Daaruit zullen de

nodige lessen geleerd en toegepast

worden. Woord en Daad heeft

ervaring met bewustwording onder

jongeren. Het is echter wenselijk ook

meer ervaring onder volwassenen

op te doen. De doelgroep studenten

heeft in 2011 geen aandacht gehad.

Wel zijn er enkele leuke contacten

geweest met diverse groepen. Deze

contacten worden de komende tijd

verder uitgebreid en krijgen een

vaste plaats in het jongerenbeleid.

Last but not least kan er bij de unit

Bewustwording gewerkt worden

aan een cultuur (die verder binnen

Woord en Daad een plaats kan

krijgen) van scherp helder en eerlijk

debatteren over aangelegen onder-

werpen die het werk van Woord en

Daad raken.

6.3.1. coMMuNIcATIE

EN foNDSENwERVING

PARTIcuLIEREN

Financiële adoptie is blijvend een

belangrijk middel om de achterban

aan het werk van Woord en Daad

te verbinden. De komende jaren

hebben de vernieuwingen in com-

municatie richting sponsoren van

adoptiekinderen de aandacht. Er zal

gekeken worden welke groeiende

mogelijkheden er zijn binnen het

ICT-systeem en de link naar de web-

site. Hierbij kijken we hoe informa-

tievoorziening richting de donateur

scherper kan en frequenter, op

effectieve wijze. Daarbij streven

we naar een optimaal persoonlijke

benadering. De magazines van

Woord en Daad kunnen onder een

bredere doelgroep bekendheid krij-

gen. Komende jaren kijken we naar

mogelijkheden hiervoor. Samen met

de unit Bewustwording willen we

bezien hoe we de achterban actief

kunnen inschakelen om mensen op

leefgedrag aan te spreken of hun er

bewust van te maken.

6.3.2. coMMuNIcATIE EN

foNDSENwERVING BEDRIjVEN

Relatiebeheer is in tijden van crisis

een belangrijke zaak bij onderne-

mers. Daarbij is het belangrijk dat

ondernemers gelijkgestemden

vinden die voor dezelfde dilemma’s

staan en wellicht een gezamenlijk

project kunnen steunen. Daarom

zal expertise van Nederlandse

ondernemers in ontwikkelingslanden

ingezet worden waar nodig en nuttig

voor de lokale partnerorganisatie. Bij

RegioOndernemers en het Business

Platform zal blijvend gestreefd wor-

den naar een groei. Rond de commu-

nicatie zullen inzichten in resultaten

en de persoonlijke verhalen een

blijvende rol spelen. De lay-out van

het magazine Daadkracht wordt in

2012 vernieuwd. Samen met de unit

Communicatie en Fondsenwerving

Particulieren vragen we via Groot

Nieuws Radio aandacht voor inhou-

delijke thema’s die Woord en Daad

aangaan. Reclamespotjes zullen

proactief mensen oproepen zich aan

te sluiten bij Woord en Daad.

6.3.3. coMMuNIcATIE

EN foNDSENwERVING

INSTITuTIoNELE DoNoREN

Subsidieland verandert. Steeds meer

komt de nadruk te liggen op het werk

in het Zuiden en met name hoe er

samengewerkt wordt met partners

in het veld. Woord en Daad heeft

regionale allianties die in 2011 een

enquête hebben ingevuld over hun

ervaringen met fondsenwerving. In

2012 zal de nieuwe strategie uitge-

werkt worden. Binnen de allianties


wordt een persoon verantwoordelijk

voor institutionele fondsenwerving.

Deze strategie zal in twee allianties

opgezet worden. De leerpunten van

dit traject worden meegenomen

als dit ook bij andere allianties een

plaats krijgt. EU en USAID zullen de

twee donoren zijn waar partners en

Woord en Daad stevig op in gaan

zetten. Het relatiebeheer van de

unit Institutionele Fondsen wordt

de komende jaren verbeterd door

een proactieve en daadkrachtige

benadering en kwalitatief goede

rapportages op maat aan te bieden.

Twee junior medewerkers zijn ook

inzetbaar voor Driestar Educatief.

Samenwerking op dat vlak zal verder

voortgezet worden.

6.3.4. coMMuNIcATIE

EN foNDSENwERVING

VERMoGENSfoNDSEN

Samenwerken en netwerken zijn de

sleutelwoorden voor de komende

jaren. In samenwerking met de

unit Bedrijven zal gekeken worden

op welke fronten een en ander

uitgebreid kan worden en waar de

units elkaar kunnen versterken.

Met multidisciplinaire ontwikkel-

teams krijgt de samenwerking met

partners en donoren een concreet

gezicht. Woord en Daad Incluvest

(zie 5.4) wordt in 2012 een feit.

Dit attractieve investeringsvehicle

wordt bij grote donoren actief

gepromoot. In samenwerking met

de unit Institutionele Fondsen

worden de mogelijkheden van

US-fondsenwerving nader onder-

zocht en waar mogelijk contacten

gelegd. Om betrokkenheid van

donoren te vergroten zullen er

weblogs gemaakt worden, zodat

ontwikkelingen binnen programma’s

beter gevolgd kunnen worden.

6.3.5. MEDIA

In 2012 zal de mediacommunicatie

blijvend aansluiten op de andere

communicatievormen, zodat geïn-

tegreerde communicatie bevorderd

wordt. De focus zal gericht blijven op

bestaande christelijke media. Vooral

verhalen van mensen uit het Zuiden

zullen onder de aandacht gebracht

worden. Hiernaast zullen ook de

seculiere media meer benaderd wor-

den. De sociale media zullen inten-

siever aangewend worden, om ook

journalisten via media als Twitter en

Facebook te bereiken. De website

sluit hierop aan. Het aanwenden van

diverse mediakanalen zal passen bij

de corporate identity van Woord en

Daad. Gedurende het jaar zullen de

banden met de bestaande media-

contacten aangehaald worden, door

hetafleggenvanbezoekenaande

redacties. Ook worden er nieuwe

contacten gelegd met christelijke

en seculiere media. Dit alles moet

resulteren in een goede samenwer-

king met de pers en Woord en Daad,

waaruit kwalitatief goede publicaties

voortkomen.

6.4 ToEkoMST oRGANISATIE, BESTuuR EN kwALITEIT

Het komende jaar verwacht Woord

en Daad de eerste vruchten te

plukken van de organisatievernieu-

wing die in 2011 is doorgevoerd.

Concreet zal dit betekenen dat

de vakkennis binnen de diverse

programma’s en fondsenwervende

units verdiept zal zijn, de alliantie- en

donorteams betere kwaliteit leveren

richting de Zuidelijke partners en

donoren,enerefficiëntergewerkt

wordt. Dit laatste zal met name gefa-

ciliteerd worden door de invoering

van het nieuwe ICT-systeem in

de loop van 2012. In 2012 zal het

nieuwe ICT-systeem geïntroduceerd

worden bij partners in het Zuiden.

In Nederland wordt een helpdesk

opgezet, die hierbij online onder-

steuning zal bieden. De doelstellin-

gen voor de organisatievernieuwing

die zowel op kwaliteit (effectiviteit)

enkwantiteit(efficiëntie)zijngefor-

muleerd, zullen eind 2012 geëvalu-

eerd worden.

De kwaliteit van de samenwerking

tussen raad van toezicht en raad

van bestuur zal het komend jaar

opnieuw aandacht krijgen in de vorm

van een training, samen met het

managementteam.

Al een aantal jaar werkt vanuit

Woord en Daad met de Stichting

Poverty Share Investment (PSI).

Vanaf2012wordenallefinancie-

ringsmodaliteiten vanuit de Woord

en Daad-programma’s Agribusiness

Development en Enterprise

Development die het karakter van een

investering of lening hebben, onder

PSI worden ondergebracht. De raad

van toezicht van PSI bestaat voor twee

leden uit leden die ook lid zijn van de

raad van toezicht van Woord en Daad.

De overige drie komen van buiten

Woord en Daad. De voorzitter van de

raad van bestuur van Woord en Daad

is benoemd tot bestuurder van PSI.

Onder PSI functioneert vanaf februari

2012 een investeringsmaatschappij,

Incluvest bv. Tot statutair directeur

van Incluvest is voor een periode van

een jaar Ruben Verzijl benoemd. PSI

en Incluvest richten zich op inclusief

investeren: investeren met impact op

mensen en met name armen. Bij de

investeringenenfinancieringenwordt

gestuurdopfinancieelensociaal


6 VOORUITBLIK

rendement, in die volgorde, de basis voor duurzame impact.

Inzetvanflankerend,risicobeperkendbeleidvooruitvoe-

rings- en bedrijfscapaciteit is hierbij cruciaal. Het bijzondere

aan de werkmaatschappij Incluvest is de slimme combinatie

vanverschillendefinancieringsmodaliteitenenflankerende

interventies. Deze worden in een pakket aangeboden aan de

klant en tegelijk scherp gescheiden in de verantwoording van

de modaliteiten in het administratieve systeem. Vanuit Woord

en Daad zal in de samenwerking met investeerders en andere

externefinanciersvooralingezetwordenophetbetrekkenvan

grotere private bedrijven die in staat zijn om schaalgrootte te

realiseren én het begrip inclusief concreet te maken, ofwel de

impact van bedrijfsontwikkeling voor armen zichtbaar te maken.

Dat laatste vertaalt zich onder andere in de mate waarin kleine

ondernemers (inclusief ondernemende boeren) daadwerkelijk

toegangkrijgentotfinancieringenkennis,maarookinhet

percentage van de omzet binnen ketens, dat weer terugkomt in

de gemeenschap waar het product vandaan komt.

6.5 ToEkoMST fINANcE, PRojEcTADMINISTRATIE EN coNTRoL

Vanaf 2012 zal de adoptieadministratie als aparte unit onder

de manager FP&C gaan vallen. Tevens is gekeken naar een

sterkere verbinding tussen het fondsenwervende en adminis-

trerende aspect van adoptie. De unit Projectadministratie zal

in 2012 verantwoordelijk worden voor de fondscoördinatie

enzalhierbijdoorspecifiekesoftwarewordenondersteund.

De verwerking van aanvragen en toekenningen zal verder

worden geoptimaliseerd, de jaarplannen voor 2012 waren

eind 2011 en begin 2012 binnen twee maanden beoor-

deeld en afgehandeld via contracten. Dit is een grote stap

voorwaarts ten opzichte van voorgaande jaren en dit proces

wordtin2012nogefficiënteringericht.Naarverwachtingzal

de nieuwe software voor de afdeling aanmerkelijke voordelen

metzichmeebrengen,nietalleeninefficiëntie,maarookin

digitaliseringvanbestanden,autorisatiesviaworkflowsen

het gemakkelijker genereren van managementinformatie. De

afdeling FP&C zal vanaf 2012 ook administratieve dienstver-

lening leveren aan de nieuwe entiteit PSI en Incluvest bv.


FINANCIëLE VERANTWOORDING

7.1 jAARREkENING 2011

BALANS PER 31 DEcEMBER 2011

2011 2010

aCtiVa € €

immateriële vaste activa (1)Activering website/softwareontwikkeling

1.054.455 0

materiële vaste activa (2)In het kader van bedrijfsvoering

214.988 170.425

financiële vaste activa (3)Leningen/deelnemingen in het kader van de doelstelling

869.033 976.412

Voorraden (4)Goederenvoorraad in kader van bedrijfsvoering

92.939 82.590

Vorderingen (5) 3.812.076 5.110.761

Liquide middelen (6) 6.785.710 10.259.471

totaal activa 12.829.201 16.599.659

PassiVa € €

RESERVES EN FONDSEN

reserves (7) 1.783.885 1.957.476

Stichtingskapitaal 272 272

Continuïteitsreserve 2.261.431 2.386.406

Algemene reserve 0 0

Reserve kosten regio-allianties 66.730 0

Negatieve adoptiereserves -533.844 0

Negatieve koersreserve adoptie -10.703 -429.202

Negatieve koersreserve overige projecten 0 0

fondsen (8) 5.967.381 4.906.576

Bestemmingsfondsen noodhulp 4.469.101 4.045.433

Overige bestemmingsfondsen 921.737 341.245

Garantiefonds bedrijfsontwikkeling 570.479 519.898

Positieve adoptiefondsen 6.064 0

Voorzieningen (9) 122.071 153.389

schulden op lange termijn (10) 629.868 842.993

schulden op korte termijn (11) 4.325.997 8.739.225

Projecten en programma's 2.163.313 3.151.718

Vooruitontvangen adoptiegelden 780.291 805.446

Overige schulden en nog te betalen kosten 1.239.493 986.281

Vooruitonvangen MFS-2 subsidie 142.900 3.795.780

totaal passiva 12.829.201 16.599.659


FINANCIëLE VERANTWOORDING

7.1 jAARREkENING 2011

BALANS PER 31 DEcEMBER 2011

2011 2010

aCtiVa € €

immateriële vaste activa (1)Activering website/softwareontwikkeling

1.054.455 0

materiële vaste activa (2)In het kader van bedrijfsvoering

214.988 170.425

financiële vaste activa (3)Leningen/deelnemingen in het kader van de doelstelling

869.033 976.412

Voorraden (4)Goederenvoorraad in kader van bedrijfsvoering

92.939 82.590

Vorderingen (5) 3.812.076 5.110.761

Liquide middelen (6) 6.785.710 10.259.471

totaal activa 12.829.201 16.599.659

PassiVa € €

RESERVES EN FONDSEN

reserves (7) 1.783.885 1.957.476

Stichtingskapitaal 272 272

Continuïteitsreserve 2.261.431 2.386.406

Algemene reserve 0 0

Reserve kosten regio-allianties 66.730 0

Negatieve adoptiereserves -533.844 0

Negatieve koersreserve adoptie -10.703 -429.202

Negatieve koersreserve overige projecten 0 0

fondsen (8) 5.967.381 4.906.576

Bestemmingsfondsen noodhulp 4.469.101 4.045.433

Overige bestemmingsfondsen 921.737 341.245

Garantiefonds bedrijfsontwikkeling 570.479 519.898

Positieve adoptiefondsen 6.064 0

Voorzieningen (9) 122.071 153.389

schulden op lange termijn (10) 629.868 842.993

schulden op korte termijn (11) 4.325.997 8.739.225

Projecten en programma's 2.163.313 3.151.718


Overige schulden en nog te betalen kosten 1.239.493 986.281

Vooruitonvangen MFS-2 subsidie 142.900 3.795.780

totaal passiva 12.829.201 16.599.659


7 FINANCIëLE VERANTWOORDING

staat Van baten en Lasten LoPend boekjaar begroot boekjaar Voorafgaand boekjaar

BATEN € € €

- collecten 257.383 0 306.070

- kinderadopties 10.104.374 0 10.198.730

- overige giften 8.039.754 0 12.011.558

- nalatenschappen 1.043.969 0 1.251.067

- brutowinst verkopen artikelen 35.481 0 39.518

totaal baten uit eigen fondsenwerving (12) 19.480.960 22.525.000 23.806.943

aandeel in acties derden (13) 3.231.599 2.497.231 2.914.656

subsidies overheden en anderen (14) 9.302.579 11.410.049 10.131.308

rentebaten en baten uit beleggingen (15) 220.647 100.000 183.691

som baten*: 32.235.785 36.532.280 37.036.597

LASTEN

structurele programma's (16) 24.589.104 30.470.909 27.609.641

noodhulp (17)verstrekte steun via organisaties/instanties ter plaatse

2.466.460 729.300 3.611.759

Lobby en bewustwording (18) 1.001.537 1.036.822 1.321.048

PmeL/Pma (19) 1.171.337 1.255.217 544.528

werving baten: (20)

Kosten eigen fondsenwerving 921.332 1.092.340 990.610

Kosten acties derden 37.554 27.615 23.063

Kosten subsidies overheden en anderen 198.249 195.090 125.789

Kosten verkoop goederen 3.595 3.675 3.065

Kosten van beleggingen 0 0 0

kosten beheer & administratie (21) 959.404 986.350 772.619

som lasten 31.348.572 35.797.318 35.002.122

saLdo Van baten en Lasten *** 887.214 734.962 2.034.474

TOEVOEGING/ONTTREKKING AAN:

-Continuïteitsreserve -124.975 0 -57.544

-Algemene reserve 0 74.467 708.528

-Reserve evaluaties 0 0 -142.759

-Reserve bestedingen regio-allianties 66.730 0

-Negatieve adoptiereserves -533.844 0 264.684

-Reserve koersverschillen adoptie 418.499 0 -429.202

-Reserve koersverschillen overige projecten 0 240.495 0

-Positieve adoptiefondsen 6.064 420.000 -810.999

-Garantiefonds 50.581 0 -60.329

-Bestemmingsfondsen noodhulp**** 423.668 0 3.591.498

-Overige bestemmingsfondsen 580.492 0 -1.029.404

887.214 734.962 2.034.474

* waarvan baten noodhulp in 2011 € 3.134.965 (2010: €7.781.623)** waarvan € 3.988.341 via REK, dit bedrag is tevens in de inkomsten verwerkt*** zie bijlage 8 voor een analyse van het saldo van baten en lasten ten opzichte van de begroting**** zie ook bestemmingsfondsen noodhulp (8), het bestemmingsfonds noodhulp Haiti is met een bedrag van € 427.271 afgebouwd in

2011 en noodhulp Pakistan met € 667.279. Het bestemmingsfonds voor noodhulp Oost-Afrika is met € 1.568.587 opgebouwd en zal in 2012-2014 besteed gaan worden. Per saldo is er dus een toename van de bestemmingsfondsen noodhulp.


kasstroomoVerziCht 2011 2010

KASSTROOM UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN € €

Resultaat 887.214 2.034.474

Aanpassingen betreffende:

Afschrijvingen immateriële vaste activa (1) 2.767 0

Afschrijvingen materiële vaste activa (2) 93.488 67.612

Mutaties in vorderingen (5) 1.298.684 -1.604.491

Muaties in voorraden (4) -10.349 8.900

Mutaties in verplichtingen programma's langlopend (10) -213.125 -59.035

Mutaties in verplichtingen programma's kortlopend (11) -988.406 273.598

Mutaties in vooruitontvangen adoptiegelden (11) -25.155 47.801

Mutaties in overige schulden en nog te betalen kosten (11) -3.399.668 4.114.930

kastroom uit operationele activiteiten (a) 2.354.550 4.883.788

KASSTROOM UIT INVESTERINGSACTIVITEITEN € €

Investeringen in immateriele vaste activa (1) -1.057.222 0

Investeringen materiële vaste activa (2) -138.050 -94.081

kastroom uit investeringsactiviteiten (b) 1.195.272 94.081

KASSTROOM UIT FINANCIERINGSACTIVITEITEN € €

Koersverschil en aflossing leningen kantoorgebouwen partners (3) 131.879 -11.518

Verstrekte garanties (9) -31.318 60.328

Mutaties in deelnemingen -24.500 397

Kasstroom uit financieringsactiviteiten (C) 76.061 49.207

mutatie liquide middelen (a + b + C) 3.473.761 4.838.914

Liquide middelen per 1 januari 10.259.469 5.420.555

Liquide middelen per 31 december 6.785.708 10.259.469

mutatie liquide middelen 3.473.761 4.838.914

Toelichting:• In 2011 is verder gegaan met het ontwikkelen van nieuwe software voor Woord en Daad en de

regionale allianties. Doordat deze kosten zijn geactiveerd is de post immateriële vaste activa fors

toegenomen (zie ook (1)).

• De overige vorderingen zijn fors afgenomen, onder andere door een lager bedrag aan voorschot-

ten projectkosten en een lager bedrag aan nog te ontvangen subsidies, acties derden, bedrijven en

vermogensfondsen.

• De liquide middelen zijn sterk afgenomen ten opzichte van 2010, wat komt doordat eind 2010 de

eerste termijn van de MFS-2 subsidie is ontvangen, die betrekking heeft op 2011. Daarnaast zitten er

in het saldo per einde 2010 veel inkomsten voor noodhulp in Haïti en Pakistan, waarvan een deel van de

besteding in 2011 heeft plaatsgevonden.

• De overige schulden zijn fors afgenomen, wat met name wordt veroorzaakt doordat eind 2010 de

eerste termijn van de MFS-2 subsidie is ontvangen, die betrekking heeft op 2011. Daarnaast zijn de

verplichtingen met betrekking tot projecten en programma’s lager dan voorgaand jaar.



ALGEMENE ToELIcHTING

De jaarrekening is opgemaakt volgens de Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen.

wAARDERINGSGRoNDSLAGEN

Balans: Activa: Materiële vaste activa; opgenomen tegen aanschafwaarde verminderd met afschrijvingen op

basisvanverwachtelevensduurtegenvastpercentagevandeaanschaffingswaarde.

Goederenvoorraad: Tegen inkoopwaarde met een voorziening voor incourant.

Overige activa: Tegen nominale waarde, zonodig verminderd met voorziening voor oninbaarheid.

Geldmiddelen en verplichtingen: Tegen nominale waarde, voor zover in vreemde valuta tegen de koers per 31-12.

Overige passiva: Tegen nominale waarde.

Baten en lasten: Ontvangsten en uitgaven: De ontvangsten en uitgaven worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben.

Voor de giften die niet bestemd zijn voor adoptie en waarvoor geen overeenkomst is afgesloten

is dat het moment waarop de giften ontvangen worden.

Alle baten en lasten worden verantwoord in de staat van baten en lasten.

Baten uit nalatenschappen: De baten uit nalatenschappen worden meegenomen voorzover die bekend worden tot het

moment van het opmaken van de jaarrekening, mits deze voldoende betrouwbaar zijn vast te

stellen en ook betrekking hebben op het boekjaar.

Projectverplichtingen: De projectverplichtingen worden geheel ten laste gebracht van het jaar waarin het besluit tot

toekenning schriftelijk aan de partners in meegedeeld.

Bij de doorlopende projecten en adoptieprojecten wordt het matchingsprincipe toegepast. De

kosten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben.

Bijgrotebestemdeprojectfinancieringen,diecontractueelzijnvastgelegdwordeninkomsten

toegerekend voor zover de bestedingen op dat project zijn gerealiseerd.

Besluiten ten aanzien van projecten die na het boekjaar worden genomen leiden niet tot project-

verplichtingen in desbetreffend boekjaar.

Gemengde kosten: Organisatiekosten die zowel betrekking hebben op fondsenwerving als op voorlichting en

bewustwording worden naar verhouding verdeeld.

Salariskosten worden toegerekend op basis van tijdsbesteding.

Koersverschillen: Koersverschillen met betrekking tot aangegane verplichtingen worden voor zover nog niet

gerealiseerd verrekend met het fonds. Gerealiseerde koersverschillen worden onttrokken/toe-

gevoegd aan de koersreserve adoptie voor de adoptieprojecten en voor de koersreserve overige

projecten voor de overige projecten. Gedurende het jaar wordt voor de koersreserve adoptie €

0,50 per kind per maand gedoteerd aan de koersreserve adoptie en 0,5% van de bestedingen aan

de koersreserve overige projecten. Koersverschillen van liquide middelen worden toegerekend

aan het beleggingsresultaat.


BELEGGINGSBELEID

De tijdelijk overtollige liquide middelen worden belegd bij betrouwbare banken. Dat betekent in de praktijk spaartegoeden met

een goede rente, deposito’s of bij een langere horizon in obligaties die aangehouden worden tot het einde van de looptijd. In 2011

zijn de overtollige liquide middelen belegd bij de Rabobank. Woord en Daad geeft invulling aan de VFI Handreiking Verantwoord

Vermogensbeheer Fondsenwervende Instellingen. Het beleid van de Rabobank sluit aan op de punten genoemd in deze Handreiking.

Zie verder het jaarverslag.

NIET IN DE BALANS oPGENoMEN VERPLIcHTINGEN

HuurcontractHet huurcontract voor het kantoorpand loopt tot 31 december 2014. De jaarhuur is gemiddeld € 159.904 per jaar.

AdoptieprojectenAan de partners zijn in 2011 de een aantal bedragen voor de adoptieprojecten toegezegd voor 2012. Het gaat in totaal om een bedrag

van € 615.618

Doorlopende projecten:Eind 2011 was er voor doorlopende projecten in totaal voor € 880.336 toegezegd aan partners voor het jaar 2012.

Verlofuren Woord en Daad kent de mogelijkheid om bij een fulltime dienstverband 15 dagen (108 uur) mee te nemen naar het volgende jaar (bij

parttime contracten naar rato). Per einde van het jaar bedroeg het totale verlofsaldo in geld € 95.542, inclusief sociale lasten. De erva-

ring leert dat bij uitdiensttreding de uren vaak opgemaakt worden in tijd en niet als geld worden uitbetaald. Tevens zijn de verlofsaldi

sterk teruggebracht ten opzichte van vorige jaren.



ToELIcHTING oP DE BALANS

( bedragen x € 1,--)

(1) IMMATERIËLE VASTE AcTIVA

Per 31 december lopend jaar 1.054.455

Per 31 december vorig jaar 0

website software

2011 2010 2011 2010

Boekwaarde 1-1 0 0 0 0

Investering 54.755 0 1.002.467 0

Afschrijving -2.767 0 0 0

Boekwaarde 31-12 51.988 0 1.002.467 0

In 2011 is de website ingrijpend vernieuwd, deze kosten worden in een periode van 5 jaar afgeschreven.

Ook is in 2011 verder gegaan met het ontwikkelen nieuwe software voor Woord en Daad en de regionale allianties. Deze kosten worden

geactiveerd en bestaan voor € 815.332 uit externe kosten (waarvan € 584.200 voor licenties/softwareontwikkeling en € 231.132 voor

projectmanagement) en voor € 187.135 uit interne personeelskosten van personeel dat is ingezet op dit traject. De geactiveerde kosten

zullen over een periode van 10 jaar worden afgeschreven, voor de helft ten laste van de organisatiekosten en voor de andere helft ten

laste van bestedingen aan allianties.

(2) MATERIËLE VASTE AcTIVA

Per 31 december lopend jaar 214.988

Per 31 december vorig jaar 170.425

inVentaris auto

2011 2010 2011 2010

Boekwaarde 1-1 161.792 143.956 8.634 0

Investering 93.293 84.119 44.757 9.962

Afschrijving -82.885 -66.284 -10.603 -1.328

Boekwaarde 31-12 172.200 161.791 42.788 8.634

Door personeelsuitbreiding is er geïnvesteerd in meubilair en zijn de hard- en software verder uitgebreid. De afschrijving van hard- en

software is 33,3%, investeringen in het kantoorgebouw 10% en van de overige inventaris 20% van de aanschafwaarde.

Voor een fondsenwervers die veel onderweg zijn is uit kostenoogpunt drie auto’s aangeschaft in 2011. Het gaat om een Peugeot 107 en

twee maal een VW Polo Bluemotion. De auto’s worden per jaar afgeschreven met 20% van de aanschafwaarde.


(3) fINANcIËLE VASTE AcTIVA



Leningen partners kantoorpandenErzijninhetverledenvierleningenvoordefinancieringvankantoorpandenvanpartnersgegeven.Dezeleningenzijnvolledigals

vorderingopgenomen,waarbijWoordeenDaadeenhypotheciarrechtopdebetreffendekantoorpandenheeft.Deaflossingstermijn

bedraagt bij drie leningen 10 jaar en bij één lening 12,5 jaar in maandelijks gelijke delen.

2011 2010

Saldo per 1-1 867.569 964.894

Uitgeleend in boekjaar 0 0

Koersverschil einde boekjaar 3.387 11.354

Afgelost in boekjaar -108.055 -108.679

Saldo per 31-12 762.901 867.569

Lening partner gezondheidszorgprogrammaInhetboekjaar2010iseenleningaanéénpartnerverstrektmetbetrekkingtotdefinancieringvangezondheidszorginColombia,die

volledig als vordering is opgenomen. Vanuit het garantiefonds is hiervoor 25% voorzien, aangezien het een bedrijfsmatig opgezet gezond-

heidsprogrammabetreft.Deaflossingstermijnvandezeleningis5jaarinmaandelijksgelijkedelen.

2011 2010

Saldo per 1-1 108.843

Uitgeleend in boekjaar 0 136.054

Koersverschil einde boekjaar 0 0

Afgelost in boekjaar -27.211 -27.211

Saldo per 31-12 81.632 108.843

overige leningen partnersDaarnaast bedraagt per ultimo 2011 de stand van de projectuitgaven in de vorm van een lening € 2.155.880 (2010 € 2.115.666).

Hiertegenover staat een voorziening voor hetzelfde bedrag. In 2012 wordt bekeken welke leningen overgedragen zullen worden naar

PSI/Incluvest.

DeelnemingenIn 2011 is Woord en Daad in het kader van de doelstelling aandeelhouder geworden van Oeganda Investment Corporation B.V. Het

betreft een Nederlandse BV die een loonwerkersbedrijf in Oeganda heeft opgezet. Het totale aandelenkapitaal bedraagt € 98.000,

Woord en Daad is voor 25% aandeelhouder, dus voor € 24.500.



(4) GoEDERENVooRRAAD



goederenVoorraad Per 31 deCember 2011 2010

In magazijn in Gorinchem tegen inkoopprijs 5.677 6.099

Voorziening voor incourant 1.419 1.784

4.258 4.315

Voorraden bij comités tegen gefactureerde inkoopprijs 48.732 44.965

Voorraad postzegels comité Gorinchem 39.949 33.311

totaal voorraad 92.939 82.590

(5) VoRDERINGEN


Per 31 december vorig jaar 5.110.762

Per 31 deCember nog te ontVangen 2011 2010

Adoptiegelden (waarvan € 0 ouder dan 1 jaar in 2011) 156.102 168.126

Intrest 68.636 68.235

Waarborgsommen 3.602 3.602

Voorschotten projectkosten 299.906 635.732

Nog te vorderen projectsaldi bij partners 774.369 507.051

Nog te ontvangen legaten en erfenissen 864.931 779.657

Nog te ontvangen subsidies en acties derden 905.608 1.479.600

Te verrekenen met Act Positive consortium 0 2.152

Rekening-courant met Word and Deed Canada 0 5.184

Vooruitbetaalde kosten 14.292 208.509

Bedrijven/vermogensfondsen 463.464 1.056.356

Overige vorderingen 261.166 196.558

totaal 3.812.076 5.110.762

Onder de voorschotten projectkosten is een voorschot opgenomen van € 90.000 aan CDA Colombia.


(6) LIQuIDE MIDDELEN



Liquide middeLen Per 31 deCember 2011 2010

Kasgelden (incl. vreemde valuta) 3.713 987

Banktegoeden (incl.spaarrekeningen) 6.376.785 9.799.121

Comités (kas, bank-, girotegoeden) 395.238 449.389

totaal 6.775.736 10.249.497

De vreemde valuta wordt berekend tegen de koers per 31-12 van het jaar.

ParticipatiesIn 2009 heeft Woord en Daad in het kader van de doelstelling voor € 10.000 aan participaties aangeschaft in het Oikocredit Nederland

Fonds. De waarde van deze participaties per ultimo 2011 bedraagt € 9.974. In 2011 heeft Woord en Daad geen dividend ontvangen

(zie ook 14).

2011 2010

Participaties Oikocredit 9.974 9.974

RESERVES EN foNDSEN

(7) RESERVES



reserVes stand 11 2011 mutaties stand 3112 2011

Stichtingskapitaal 272 0 272

Continuïteitsreserve 2.386.406 -124.975 2.261.431

Algemene reserve 0 0 0

Negatieve adoptiereserves 0 -533.844 -533.844

Reserve bestedingen regio-allianties 0 66.730 66.730

Reserve koersverschillen adoptie -429.202 418.499 -10.703

Reserve overige koersverschillen 0 0 0

totaal reserves 1.957.476 173.590 1.783.885



Stichtingskapitaal:Betreft het ingelegde kapitaal van € 272 bij oprichting in

1973.

continuïteitsreserve:De continuïteitsreserve heeft als doel om bij een eventuele

terugloop van de inkomsten een opvang te hebben voor de

doorloop van organisatiekosten.

Woord en Daad kent een norm van 7,5% van de geraamde

inkomsten van het volgende jaar (2012: € 34.140.749). In

deze inkomsten is echter ook een bedrag verantwoord van

€ 3.988.341 wat betrekking heeft op de organisatie Red een

Kind. Derhalve wordt dit bedrag, voor de berekening van

de continuïteitsreserve van de totale inkomsten afgehaald

waardoor deze uitkomen op € 30.152.408. Op basis van

de 7,5%-norm wordt de reservering derhalve berekend op

€ 2.261.431. Op basis van de CBF richtlijn mag de reserve

voor maximaal 1,5 maal de kosten van de werkorganisatie zijn

(voor Woord en Daad maximaal € 7.056.696). Het saldo van

de conintuïteitsreserve ligt dus ruimschoots binnen de door

CBF maximaal toegestane norm. Op basis van de hoogte van

de organisatiekosten is de norm van 7,5% voldoende om een

doorloop van organisatiekosten van ruim een half jaar op te

kunnen vangen. Daarnaast is de hoogte van de continuiteits-

reserve ruim voldoende voor de projectbetalingen in een

maand. Daarbij dient wel te worden opgemerkt dat ook in

bestemmingsfondsen liquiditeiten vastliggen en dat vaak van

grote subsidieverstrekkers voorschotten worden ontvangen

voorafgaand aan de betaling aan de partner. In de praktijk

blijkt dat de hoogte van de continuiteitsreserve afdoende is

voordeomvangenrisicoprofielvandeorganisatie.

Algemene reserve:Het saldo van de algemene reserve is nihil. Hiermee voldoet

de algemene reserve aan de norm van het bestuur van tussen

0% en 7,5% van de inkomsten.De algemene reserve dient

ter dekking van projectuitgaven van projecten waarvoor

nietvoldoendespecifiekegiftenontvangenzijn.Aangezien

de koersreserve adoptie en de koersreserve overige

projecten negatief waren is het resterende saldo van de

algemene reserve (€ 233.534) toegevoegd aan de reserve

koersverschillen adoptie (voor € 101.544) en de reserve

koersverschillen overige projecten (voor € 131.990). In

tegenstelling tot de continuiteitsreserve (die bedoeld is voor

opvang van de organisatiekosten bij teruglopende inkomsten)

is de algemene reserve bedoeld voor bestedingen aan de

doelstelling.

Reserve PMEL/PMAIn 2011 is er 5% van de projectbestedingen gedoteerd aan

de PMEL/PMA reserve. De reserve is ingezet voor de kosten

PMEL/PMA, zie hiervoor ook het model lastenverdeling

(bijlage 3).

Reserve bestedingen regio-alliantiesVan de projectbestedingen is in 2011 1% gedoteerd aan de

reserve bestedingen regio-allianties. Dit betreft vergader-

en reiskosten van de allianties en kennisuitwisseling tussen

partnerorganisaties binnen de allianties.

Negatieve adoptiereserves diverse organisaties:Per 31 december van het verslagjaar waren 17 adoptiefond-

sen negatief als gevolg van tegenvallende adoptieinkomsten

in relatie tot de adoptiebestedingen. Het verschil bestaat uit

kindertallen die niet gedekt konden worden vanuit fondsen-

werving (zie ook bijlage 2).

Reserve koersverschillen adoptieIn 2010 was sprake van een fors koersverlies, na inzet van

positieve adoptiefondsen resteerde een negatieve koersre-

servevooradoptieprojecten.In2011isdooreenheffingopde

adoptieinkomsten dit verschil ingelopen, de komende jaren zal

naar verwachting een positieve adoptiereserve gevormd kun-

nen worden ter afdekking van eventuele koersrisico’s.

Negatieve bestemmingsreservesVoor projecten waarvan de besteding in het boekjaar is

genomen (maar waarvoor in het boekjaar onvoldoende

inkomsten waren), maar waarvoor wel een toezegging is van

eenspecifiekedonor(maarnietvoldoendehardineencon-

tract vast gelegd om als inkomst mee te nemen) worden deze

projectennietmetalgemeengeldvoorgefinancieerdmaar

onder negatieve bestemmingsreserves verantwoord. In 2011

was dit voor geen enkel project het geval.


(8) foNDSEN



bestemmingsfondsen stand 11 2011 mutaties stand 3112 2011

Positieve adoptiefondsen 0 6.064 6.064

Garantiefonds 519.898 50.581 570.479

Bestemmingsfondsen noodhulp 4.045.433 423.668 4.469.101

Overige bestemmingsfondsen 341.245 580.492 921.737

totaal bestemmingsfondsen 4.906.576 1.060.804 5.967.381

Adoptiefondsen:Per partner wordt een fonds aangehouden waarin de ontvangen adoptiegelden gestort worden en waaruit de

projectbetalingen gedaan worden. Voor een overzicht van de adoptiefondsen zie bijlage 2.

Garantiefonds bedrijfsontwikkeling:Dit fonds is bestemd voor opvang van de risico’s van in de toekomst uit te geven leningen voor opstart van

MKBbedrijven.In2011ispersaldo€50.581vrijgevallenalsgevolgvanhethetaflossenvanleningenwaar

Woord en Daad garant voor staat. In het boekjaar stond Woord en Daad tevens garant voor een lening van

€ 500.000, die voor het einde van het boekjaar weer terugbetaald was.

Bestemmingsfondsen noodhulp/overige bestemmingsfondsen:Giftenmeteenspecifiekebestemmingwordengebruiktvoordebetalingvandeprojectkosten.Voorzoverde

gelden nog niet besteed zijn worden zij in een bestemmingsfonds gestort. Ook giften waarvan het kapitaal in

stand moet blijven en alleen de opbrengsten besteed mogen worden voor de hulpverlening worden in een fonds

opgenomen. In de bestemmingsfondsen liggen ook liquiditeiten vast om de projectbetalingen steeds

tijdig te kunnen verrichten.

Per 31 december van het boekjaar zijn de volgende bestemmingsfondsen aanwezig:

naam fonds Proj.nr. bedrag afwikkeLing

Noodhulp Azië 18.97.009 35.466 Besteding in 2012

Noodhulp Birma 19.97.001 2.004 Besteding in 2012

Noodhulp overstromingen Thailand 19.97.002 5.360 Besteding in 2012

Noodhulp aardbeving Haiti 21.97.007/26.79.002/26.97.001 2.717.780 Besteding in 2012-2013

Noodhulp orkaan Guatemala 62.97.005 5.238 Besteding in 2012

Noodhulp droogte Oost-Afrika 81.97.008 1.568.588 Besteding in 2012-2014

Wijsfonds noodhulp kleine projecten 90.90.103 4.675 Besteding in 2012

Noodhulp overstromingen Pakistan 90.97.002 126.245 Besteding in 2012-2013

Thema Noodhulp 93.60.080 3.745 Besteding in 2012

totaal bestemmingsfondsen noodhulp 4.469.101



naam fonds Proj.nr. bedrag afwikkeLing

Kinderfonds G.C. Woudenberg 91.90.099 22.233 alleen rente te besteden

Kinderfonds Nelleke Regina 91.90.100 45.378 alleen rente te besteden

Cluster onderwijs Burkina Faso 00.99.001 20.360 Besteding in 2012

Cluster gezondheid Burkina Faso 00.99.002 81.024 Besteding in 2012

Cluster onderwijs India 00.99.008 40.656 Besteding in 2012

Cluster onderwijs Tsjaad 00.99.013 5.250 Besteding in 2012

Cluster onderwijs Guatemala 00.99.014 14.831 Besteding in 2012

Cluster gezondheidszorg Guatemala 00.99.015 33.304 Besteding in 2012

Onderwijs/studiebeurzen COUNT India 10.73.008 5.285 Besteding in 2012

Revolving fund SMED Bangladesh 16.79.107 265.571 Besteding in 2012

Fondsenwerving leningen Bangladesh 16.79.999 10.000 Besteding in 2012

Onderwijs Filippijnen 18.73.006 23.258 Besteding in 2012

Onderwijs Benin 68.73.002 58.980 Besteding in 2012

Karamoja Investment Company Oeganda 69.44.002 14.941 Besteding in 2012

Voedselzekerheid Oeganda 69.80.002 3.237 Besteding in 2012

Speed school programma Burkina Faso 76.73.017 8.169 Besteding in 2012

Onderwijs Ethiopie 81.73.010 97.189 Besteding in 2012

Beroepsonderwijs Sierra Leone 88.73.020 17.883 Besteding in 2012

Landbouwprogramma Makomp Sierra Leone 88.79.001 45.756 Besteding in 2012

Wijsfonds 90.90.102 45.262 Besteding in 2012

Fonds Rabo Foundation 90.90.104 29.687 Besteding in 2012

Speciale giften 96.10.001 5.230 Besteding in 2012

Just Care 99.99.108 23.196 Besteding in 2012

Overige bestemmingsfondsen < € 2.500 diverse 5.058 Besteding in 2012

totaal overige bestemmingsfondsen 921.737

(9) VooRZIENINGEN



GarantstellingenIn 2011 heeft Woord en Daad zich garant stelt voor een lening via Oikocredit. De lening is uitgegeven in de Filippijnen. Deze lening

heeft een waarden van 1.500.000 PHP (€ 26.476). Woord en Daad staat voor deze lening 30% garant, het voorziene bedrag is € 6.626.

In 2010 heeft Woord en Daad zich garant gesteld voor een tweetal leningen via Oikocredit. Deze leningen hebben een huidige waarde

van USD 66.000 (€ 50.922) en een bedrag van PHP 1.638.889 (€ 28.927). De leningen zijn uitgegeven in Guatemala en de Filippijnen.

Van de bedragen is een voorziening getroffen van 25%, het voorziene bedrag is € 19.998 . Ook is er in 2010 een voorziening van 25%

getroffen via het garantiefonds voor de uitgegeven lening in Colombia. Deze lening heeft een huidige waarde van € 108.843, het voor-

ziene bedrag is € 27.211 . Woord en Daad heeft zich in 2009 voor een zestal leningen in de Filippijnen garant gesteld. Woord en Daad

staat voor 25 tot 50% garant voor deze leningen. Totaal gaat het om een huidige waarde van PHP 15.446.216, dat is € 272.634. Het

voorziene bedrag is € 68.235. Al deze leningen zijn verstrekt door Oikocredit.


(9) ScHuLDEN oP LANGE TERMIjN



In2007isdooreendonoreenleningverstrektvan€235.000voordefinancieringvandebouwvaneenconferentiecentrum(zieook

(2)). Deze lening o/g heeft een looptijd van 12,5 jaar en wordt in halfjaarlijkse gelijke termijnen afgelost. Over het opgenomen bedrag is

vanaf december 2010 een rente verschuldigd van 5%. Het resterende gedeelte van deze schuld langer dan 5 jaar bedraagt € 103.400.

In2008isdoortweedonoreneenleningverstrektvanieder€117.794voordefinancieringvandebouwvaneenconferentiecen-

trum (zie ook (2)). Deze leningen o/g hebben een looptijd van 12,5 jaar en worden in halfjaarlijkse gelijke termijnen afgelost. Over

het opgenomen bedrag is een rente verschuldigd van 2,5%. Het resterende gedeelte van deze leningen langer dan 5 jaar bedraagt €

103.658,72.

In2009isdooreendonoreenleningverstrektvan€10.000voordefinancieringvanzijntoekomstigeadoptieverplichtingen.Deze

lening o/g heeft een looptijd van 5 jaar.

In2009isdoortweedonoreneenleningverstrektvanrespectievelijk€50.000en€47.500voordefinancieringvandebouwvaneen

conferentiecentrum (zie ook (2)). Deze lening o/g heeft een looptijd van 11,5 jaar en wordt in halfjaarlijkse gelijke termijnen afgelost.

Over het opgenomen bedrag van beide leningen is een rente verschuldigd van 2,5%. Het resterende gedeelte van deze leningen langer

dan 5 jaar bedraagt € 38.154.

In2009heefteendonortweerentelozeleningenverstrektvoordefinancieringvanhetmicrokredietprogrammainBangladesh.De

ene lening van € 200.000 heeft een looptijd van 2 jaar, de andere lening van € 100.000 3 jaar.

In2009isdooreendonoreenrentelozeleningverstrektvan€105.000voordefinancieringvandetoekomstigeverplichtingenvanuit

de business partner overeenkomst. Deze lening o/g heeft een looptijd van 3 jaar.

In2010isdooreendonoreenrentelozeleningverstrektvan€136.155voordefinancieringvanhetgezondheidsprogrammain

Colombia. Deze lening o/g heeft een looptijd van 5 jaar en wordt aan het einde van de looptijd volledig afgelost.

In2010isdooreendonoreenrentelozeleningverstrektvan€150.000voordefinancieringvandetoekomstige

verplichtingen vanuit de business partner overeenkomst. Deze lening o/g heeft een looptijd van 5 jaar.

(10) ScHuLDEN oP koRTE TERMIjN



VerPLiChtingen Per 31 deCember 2011 2010

Projectverplichtingen kortlopend 2.163.313 3.151.718


PSO, o.a. nog te betalen kosten uitgezondenen 208.250 88.132

Belastingdienst, salarissen, sociale lasten en pensioenpremies 2.705 10.332

Reservering vakantiegeld 136.926 135.282

Geleende gelden o/g (zie ook (9)) 431.925 313.125

Vooruitontvangen MFS-2 subsidie voor volgende boekjaar 142.900 3.795.780

Vooruitontvangen subsidies/aandeel acties derden 72.187 0

Vooruitontvangen EU-subsidie Bangladesh 0 127.515

Te verrekenen met Act Positive-consortium 0 79.767

Rekening-courant COEH 9.610 0

Diverse schulden en nog te betalen kosten 377.890 232.129

totaal schulden op korte termijn 4.325.997 8.739.225



Projectverplichtingen kortlopend:De projecten waarvoor een verplichting openstaat per 31 december zijn:

2011

Noodhulp aardbeving P&A Haiti 21.97.007 292.955

Onderwijsprogramma Colombia 32.73.005 248.000

Bouw Hope College Ethiopië 81.82.006 197.965

Noodhulp droogte Afrika via ZOA 81.97.008 100.000

Noodhulp droogte Afrika via Medair 81.97.010 200.000

Noodhulp overstroming Pakistan 90.97.002 497.107

Overige projecten < € 100.000 diverse 627.286

totaal 2.163.313

ToELIcHTING oP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN

( bedragen x € 1,--)

BATEN

(12) BATEN uIT EIGEN foNDSENwERVING

Werkelijk lopend jaar 19.480.960

Begroot lopend jaar 22.525.000

Baten vorig jaar 23.806.943

ontVangen in het VersLagjaar totaaL 2011 totaaL 2010

PARTICULIEREN

Collecten 257.383 306.070

Adoptiegelden 9.610.987 9.713.988*

Nalatenschappen 1.043.969 1.251.067

Overige giften 5.458.977 8.450.285

Bruto-winst omzet goederenverkoop 35.481 39.518

16.406.797 19.760.928

BEDRIJVEN

Ledenbijdrage Business Platform 426.709 456.000

Adoptiegelden 493.387 484.742

Overige giften 1.177.662 1.784.626

2.097.758 2.725.368

VERMOGENSFONDSEN

Diverse giften 976.406* 1.320.647

totaal baten eigen fondsenwerving 19.480.960 23.806.943

* waaronder in 2011 € 60.000 van Turing Foundation (2010 € 25.000)

In totaal werden 341.418 giften ontvangen (2010: 348.445 giften)


resuLtaat VerkoPen artikeLen 2011 2010

Omzet goederenverkoop 59.671 65.640

Inkoopwaarde verkoop 24.189 26.122

brutowinst 35.481 39.518

Vracht en portikosten 0 0

Kosten eigen organisatie 3.595 3.065

nettowinst 31.887 36.453

Deze omzet goederenverkoop is exclusief de omzet van verkoop van postzegels. De nettowinst van de postzegels van € 10.865 (omzet

€ 222.187) wordt grotendeels gerealiseerd door de comités en is verantwoordt onder overige inkomsten particulieren.

(13) AANDEEL IN AcTIES DERDEN




in het boekjaar werd ontVangen Van 2011 2010

Eigen bijdrage Red een Kind voor MFS-2 subsidie 1.800.589 0

ZOA eigen bijdrage Wees Eerlijke campagne 52.563 0

Dep.Bijzondere Noden Ger.Gemeente (noodhulp) 0 188.750

Diaconale commissie Hersteld Hervormde Kerk (noodhulp) 282.029 650.485

EO Metterdaad (€ 260.472 noodhulp) 376.121 377.460

RD/Draagt elkanders lasten (noodhulp) 0 38.000

Diaconaal bureau CGK (noodhulp) 0 215.000

Happy Gift (Happietaria) 64.989 59.570

WD Canada (noodhulp) 142.940 6.673

Eigen Bijdrage Act Positive consortium 0 204.666

Red een Kind (noodhulp) 0 9.342

Tearfund Belgium/Switzerland 50.000 50.000

Edukans 44.963 140.879

Lakarmissionen (noodhulp) 105.126 61.190

Gereformeerde Gemeenten in Nederland (noodhulp) 175.000 225.000

Stichting Casa Rescate (noodhulp) 0 40.000

Gereformeerde Zendingsbond (noodhulp) 0 9.529

Stichting Ontwikkelingswerk KOOK 5.010 0

Stromme Foundation (noodhulp) 75.000 0

totaal 3.174.330 2.276.543

Woord en Daad was penvoerder voor wat betreft de MFS I -subsidie (2006-2010) van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. In deze

subsidie participeerden ook de Noordelijke samenwerkingspartners Tear, Dorcas, Oikonomos en Leprazending. Deze organisaties

maakten hun eigen bijdrage in de projecten over aan Woord en Daad en Woord en Daad besteedde deze inclusief de MFS-subsidie aan

de projecten van deze organisaties.



NaafloopvandesubsidieperiodevanMFSIwerdin2011desamenwerkingmetLeprazendinggedeeltelijkvoortgezet,zijhetdat

Leprazending vanuit eigen middelen bijdroeg aan een gezamenlijk project van Woord en Daad en Leprazending via TLMI, waarvan de

besteding via Woord en Daad liep.

in het boekjaar werd ontVangen Van: 2011 2010

Tear 0 350.913

Dorcas 0 99.330

Oikonomos 0 104.135

Leprazending 57.269 83.735

totaal 57.269 638.113

* 2010 is inclusief adopties via WD Canada voor een totaalbedrag van € 177.613. In 2011 is dit verzelfstandigd en worden de inkomsten van adoptie van WD Canada niet meer meegenomen. De adoptieinkomsten 2010 exclusief WD Canada bedragen € 9.536.375.

(14) SuBSIDIES oVERHEDEN EN ANDEREN




in het boekjaar werd ontVangen Van 2011 2010

Prisma/ICCO 1.949.909 4.423.868

Bijdrage Woord en Daad publieksgelden 847.577 2.153.040

netto ontvangen projectbijdragen 1.102.332 2.270.828

Kostenvergoeding 67.087 104.216

Totaal ontvangen Prisma/ICCO 1.169.419 2.375.044

Prisma correctie MFS I -1.247 0

MFS-2 subsidie Ministerie Buitenlandse Zaken Woord en Daad deel 4.546.424 5.037.000

MFS-2 subsidie Ministerie Buitenlandse Zaken Red een Kind deel 2.187.752 0

TMF subsidie via Red een Kind 0 549.786

Europese Unie 584.057 918.362

USAID 189.711 455.682

PSO bijdrage capaciteitsopbouw 291.641 434.422

Provincie Zeeland (noodhulp) 0 120.000

Gemeente Urk (noodhulp) 0 10.000

Gemeente Houten (noodhulp) 0 5.714

Gemeente Nederlek (noodhulp) 0 5.634

Gemeente Zutphen 2.474 0

Overheidssubsidies via comités/regio ondernemers 175.000 149.490

Oxfam Novib ivm Wees Eerlijk-campagne 34.479 0

Stichting SBOS ivm Wees Eerlijk campagne 130.564 0

Overheidssubsidies overig 0 70.173

Aqua4All correctie voorgaande jaren -7.695 0

totaal ontvangen 9.302.579 10.131.308


(15) RENTEBATEN EN BATEN uIT BELEGGINGEN

Werkelijk lopend jaar 220.647

Begroot lopend jaar 100.000

Baten vorig jaar 183.691

2011 2010

Ontvangen rente in het boekjaar over liquiditeiten 101.220 94.704

Ontvangen rente over leningen partnerorganisaties 125.338 60.320

Dividend participatie Oikocredit 0 0

Koersverschil -5.911 28.667

totaal resultaat beleggingen 220.647 183.691

Op basis van een gemiddeld saldo van € 6.222.324 (per eerste en twintigste van de maand) is de rente op liquiditeiten 1,63% (2010: 1,96

%). Gezien de rentestructuur in 2011 en de liquiditeitspositie ten opzichte van de totale bestedingen is belegd in direct opneembare

spaarrekeningen. Als benchmark is de Euribor-dagrente gehanteerd. De Euribor-maandrente was in 2011 gemiddeld 0,9 % (2010: 0,5%).

Het resultaat beleggingen is hoger dan de benchmark, als gevolg van een langjarige relatie met de huisbankier (Rabobank).

LASTEN

(16) STRucTuRELE PRoGRAMMA’S



Lasten vorig jaar 27.609.641

zie bijLage 1 en 2. bijLage 1 is inCLusief noodhuLP 2011 2010

Kosten structurele hulpverlening 23.280.386 26.413.848

Bestedingen partnerrol in Nederland 1.308.718 1.195.793

totaal 24.589.104 27.609.641

Als lasten in het betreffende boekjaar worden de betalingen ten laste van de fondsen en de aangegane verplichtingen (reserveringen)

verantwoord. Zie ook bijlage 6

(17) NooDHuLP


Begroot lopend jaar 729.300


uitgegeVen Voor noodhuLP 2011 2010

Diverse noodhulpprojecten 2.466.460 3.611.759

totaal 2.466.460 3.611.759

Zie ook bijlage 1,3 en 6. Bijlage 1 is inclusief noodhulp.



(18) LoBBy/BEwuSTwoRDING




totaLe bestedingen: 2011 2010

Directe bestedingen lobby en bewustwording (zie 20) 146.528 152.627

Lobby EU-CORD 11.006 0

Lobby consultancy 9.649 0

Act Positive (HIV/Aids-bewustwordingscampagne onder jongeren) 0 682.223

Vakuitwisseling/Young Ambassadors 56.778 0

Happietaria/WW Kidz 13.855 0

Campagne Wees Eerlijk (duurzaamheidscampagne onder jongeren) 217.606 0

Overige projecten bewustwording 28.019 0

Overige bestedingen via eigen organisatie (bijlage 3) 518.096 486.198

totaal 1.001.537 1.321.048

Zie de toelichting bij de kosten fondsenwerving.

(19) PMEL/PMA



Lasten vorig jaar 544.528

2011 2010

Bestedingen PMEL 449.314 174.730

Bestedingen PMA 111.035 0

Overige bestedingen PMEL/PMA via eigen organisatie (bijlage 3) 610.988 369.798

1.171.337 544.528

(20) wERVING BATEN

De directe kosten fondsenwerving en voorlichting en bewustwording bestaan deels uit gemengde kosten:

Hiervoor zijn verdeelsleutels opgesteld om een juiste toerekening te kunnen maken.


direCte PubLiCiteitskostenrekening

2011begroting

2011rekening

2010% fondsen

werVing% VoorLiChting en

bewustwording

Werelddelen (oplage 77.000) 143.568 144.425 134.424 75% 25%

Grenzeloos (oplage 20.000) 37.534 40.874 29.495 0% 100%

Schoolmagazine (oplage 85.000) 20.372 20.890 14.807 0% 100%

Daadkracht (oplage 3.600) 15.744 16.065 16.782 50% 50%

Jaarverslagen/corporate brochure 51.050 51.630 31.422 50% 50%

Kosten businessplatform 1.505 30.848 15.113 50% 50%

Kosten Comites 46.802 55.847 26.298 100% 0%

Jongerenbeleid 3.219 0 27.531 0% 100%

Advertenties 48.694 102.000 117.507 100% 0%

Kosten Happietaria 0 0 8.000 0% 100%

Mailingen 17.069 34.000 65.512 100% 0%

Kosten website 17.388 13.000 11.223 75% 25%

Werven adopties 43.561 70.866 9.512 100% 0%

Diverse kosten fondsenwerving 88.926 77.580 99.484 100% 0%

Diverse kosten voorlichting en bewustwording 0 0 3.449 0% 100%

Kosten communicatie 5.676 0 0 100% 0%

Kosten vermogensfondsen 3.331 11.555 1.273 0% 100%

totale kosten 544.439 669.580 611.832

De kosten zijn per saldo € 544.439 (2010: € 611.832) en worden als volgt verdeeld:

rekening 2011 begroting 2011 rekening 2010

Directe kosten fondsenwerving 397.910 511.803 459.207

Directe kosten voorlichting en bewustwording 146.528 157.777 152.625

Voor de overige organisatiekosten zie staat lastenverdeling (bijlage 3).

(20) koSTEN BEHEER EN ADMINISTRATIE

rekening 2011 begroting 2011 rekening 2010

Totaal personeelskosten (zie bijlage 3) 780.451 825.086 642.303

Totaal overige organisatiekosten (zie bijlage 3) 178.953 161.264 130.317

959.404 986.350 772.619

opgesteld en vastgesteld door: goedgekeurd door:

Ir. J. Lock Ds. C. Westerink

voorzitter Raad van Bestuur voorzitter Raad van Toezichtnamens de Raad van Bestuur namens de Raad van Toezicht

te Gorinchem in de vergadering van 05-03-2012 te Gorinchem in de vergadering van 15-03-2012



BIjLAGE 1 : MuTATIES RESERVES EN foNDSEN

naar LandenreserVe/fonds

Per 010111ontVangsten

2011bestedingen/oVe

rige mutaties 2011oVerboeking

2011reserVe/fonds

Per 311211

AZIë € € € € €

India 5.285 1.321.454 3.479.854 2.064.912 -88.203

Bangladesh 0 1.293.554 1.319.545 295.862 269.871

Sri Lanka 0 142.867 195.783 49.440 -3.476

Filippijnen 0 511.584 799.558 323.280 35.306

Thailand 0 169.609 192.185 14.205 -8.371

Pakistan 0 0 545.750 545.750 0

Overige landen 932 1.072 1 0 2.003

Regio-allianties 0 0 -354.462 -299.669 54.793

totaal azië 6.217 3.440.140 6.178.214 2.993.780 261.923

AFRIKA € € € € €

Zuid-Afrika 0 199.373 835.396 636.023 0

Burkina Faso 30.046 1.475.735 2.680.848 1.100.451 -74.616

Botswana 0 0 0 0 0

Zambia 0 128.582 317.633 189.051 0

Oeganda 0 187 431.501 449.490 18.176

Ethiopië 98.312 946.694 1.415.499 425.048 54.555

Sierra Leone 0 219.101 453.165 292.243 58.179

Tsjaad 0 221.220 355.922 134.702 0

Benin 0 0 24.069 24.069 0

Diversen 43.654 200.887 622.149 436.588 58.980

Regio-allianties 0 1.516 -107.156 -110.866 -2.194

totaal afrika 172.012 3.393.295 7.029.026 3.576.799 113.080

MIDDEN- EN ZUID-AMERIKA € € € € €

Haïti 3.167.621 2.141.595 3.299.684 666.834 2.676.366

Colombia 0 1.170.984 2.738.509 1.503.403 -64.122

Guatemala/Honduras 9.309 1.579.183 2.184.102 530.953 -64.657

Nicaragua 0 56.161 800.025 743.864 0

Regio-allianties 0 0 318.585 332.713 14.128

totaal midden en zuidamerika 3.176.930 4.947.923 9.340.905 3.777.767 2.561.715

DIVERSEN € € € € €

Garantiefonds Oikocredit 519.898 0 0 50.581 570.479

Inkomsten MFS 0 6.401.832 0 -6.401.832 0

Inkomsten PSO 0 288.060 0 -288.060 0

Inkomsten MFS Red een Kind 0 1.800.589 3.988.341 2.187.752 0

Act Positive 0 0 0 0 0

Wijsfonds 146.701 14.025 0 -110.789 49.937

Reserve koersverschillen adoptie -429.202 0 -18.445 400.054 -10.703

Algemene reserves (besteding op organisatiekosten) 0 2.283.110 934.206 -1.348.904 0

Overige reserves en fondsen 884.818 7.658.128 1.762.666 -4.837.148 1.943.132

Continuïteitsreserve 2.386.406 0 124.975 0 2.261.431

Stichtingskapitaal 272 0 0 0 272

totaal diversen 3.508.892 18.445.744 6.791.743 10.348.346 4.814.547

totaaL reserVes en fondsen 6.864.052 30.227.102 29.339.888 0 7.751.266

rentebaten en baten uit beleggingen 220.647

kostendekking voor organisatiekosten 1.788.036

organisatiekosten gedekt uit intrest/kostendekking 2.008.683

totaal baten en lasten conform staat van baten en lasten 32.235.785 31.348.571

In deze bijlage zijn de ontvangsten de gelden die beschikbaar zijn voor de projecten (dus na aftrek kosten overhead).


BIjLAGE 2: VERGELIjkING ADoPTIEBuDGETTEN (cuMuLATIEf)

Jaar: t/m 2011

saLd

o f

on

ds

P

er 1

1

on

tV

an

ge

n

inh

ou

din

g o

rg

an

isa

tie

k

ost

en (6

,5%

)

ink

om

sten

(n

ett

o)

bes

ted

ing

kw

aLi

tei

t e

n

on

tw

ikk

eLi

ng

do

tat

ie k

oe

rsr

ese

rV

e

on

tt

rek

kin

g k

oe

rsr

e

ser

Ve

(ko

er

sVe

rsC

hiL

)

on

ger

eaLi

see

rd

k

oer

sVer

sCh

iL

saLd

o f

on

ds

Per

31

12

ORGANISATIE € € € € € € € € € €

IREF India - 327.375 21.310 306.065 285.183 25.875 6.900 4.617 -1.140 -15.370

Count India - 280.616 18.287 262.329 240.854 21.766 5.820 3.586 -1.024 -8.673

AMG-India - 1.513.575 98.602 1.414.973 1.329.484 120.375 32.100 18.716 -9.102 -76.600

Word & Deed-India - 621.805 40.021 581.784 593.824 50.003 13.926 -8.932 0 -67.037

HBI India - 15.375 1.002 14.373 15.864 1.434 383 201 -117 -3.392

CSS Bangladesh - 391.575 25.612 365.963 335.744 29.813 7.950 -1.844 0 -5.700

I.N. NETWORK - 121.258 7.887 113.371 104.651 5.908 2.580 3.709 0 -3.477

AMG-Philippines - 544.975 35.444 509.531 499.543 42.750 11.400 -20.743 0 -23.419

AMG-Thailand - 138.325 8.991 129.334 125.243 11.655 3.108 5.293 0 -15.965

AMG Guatemala - 1.585.216 103.211 1.482.005 1.396.931 119.791 33.420 6.709 1.111 -75.957

AMG Honduras - 56.352 3.528 52.824 43.982 1.590 1.050 118 20 6.064

Credo Burkina Faso - 1.089.950 70.808 1.019.142 989.100 88.313 23.550 0 0 -81.821

Hope Enterprises - 679.125 44.351 634.774 619.105 54.338 14.490 -10.525 0 -42.634

Parole et Action - 1.536.865 100.140 1.436.725 1.329.292 98.663 31.926 11.600 0 -34.756

CDA Colombia - 914.250 60.376 853.874 865.456 63.564 19.871 -30.895 0 -64.122

AMG Haiti - 113.825 7.441 106.384 100.658 9.068 2.418 898 0 -6.658

Cotton Tree Foundation - 33.000 2.150 30.850 28.991 5.288 1.410 619 0 -5.458

AEAD - 2.520 225 60 0 0 -2.805

totaal 0 9.963.462 649.161 9.314.301 8.906.425 750.419 212.362,00 16.873 10.252 527.780

Onder de reserves is de positieve reserve van AMG Honduras (€ 6.064) verantwoord, de overige fondsen die alle negatief zijn (€ -533.844), zijn onder fondsen verantwoord in de balans.



BIjLAGE 3: MoDEL LASTENVERDELING

DOELSTELLING WERVING BATENBEHEER & ADMINIS-

TRATIE

PartnerroL

PmeL/Pma L&a/areigen fondsenwerVing

aCties derden

subsidiesVerkooP goederen

totaaL boekjaar

begroot boekjaar

rekening 2010

€ € € € € € € € € € €

Onderwijs 12.183.590 12.183.590 13.532.109 12.959.538

TVET / JBS 2.694.669 2.694.669 3.727.097 4.692.140

Basisvoorzieningen 2.662.627 2.662.627 2.706.247 5.644.073

PMEL/PMA 0 560.349 560.349 729.022 174.730

ED/AD 1.059.195 1.059.195 3.658.698 2.414.621

SPN/Overige projecten 483.620 483.620 659.663 703.475

Noodhulp 2.466.460 2.466.460 729.300 3.611.759

Regio-allianties 208.344 208.344 250.000 0

Red een Kind 3.988.341 3.988.341 4.713.530 0

L&A/AR 336.913 336.913 366.040 0

Act Positive 0 0 0 682.223

subtotaal projectbestedingen 25.746.846 560.349 336.913 0 0 0 0 0 26.644.108 31.071.706 30.882.558

Salarissen en sociale lasten 1.011.945 468.878 387.934 393.146 29.810 160.862 2.739 724.651 3.179.964 3.155.711 2.680.961

Pensioenlasten 101.752 50.384 38.964 37.851 3.018 17.319 250 79.431 328.968 322.978 279.408

Overige personeelskosten 51.178 22.359 18.719 19.395 1.405 7.633 129 35.692 156.510 120.732 140.704

Reis- en verblijfkosten 31.921 15.304 15.374 15.836 1.218 6.822 127 21.445 108.048 105.822 102.479

subtotaal personeelskosten 1.196.796 556.925 460.991 466.228 35.451 192.636 3.245 861.219 3.773.490 3.705.243 3.203.552

Bijdrage door derden -10.000 -10.000 -10.500 101.313

Geactiveerde personeels-kosten Pluriform

-63.569 -23.965 -9.860 -19.035 -2.649 -20.245 -87 -47.725 -187.135 -249.060 0

Personeelskosten in projectbestedingen

-32.178 -14.909 -12.336 -12.501 -948 -5.115 -87 -23.043 -101.117 0 278.791

totaal personeelskosten 1.101.049 518.051 438.795 434.692 31.854 167.276 3.071 780.451 3.475.238 3.445.683 2.823.448

Publiciteit & communicatie 146.528 397.910 544.439 669.580 611.822

Huisvestingskosten 74.401 32.506 27.213 28.197 2.042 11.096 188 51.889 227.531 214.250 204.610

Kantoorkosten (excl. Afschrijving)

34.078 14.889 12.465 12.915 935 5.083 86 23.767 104.218 152.500 270.121

Kosten RvT/vergaderingen organisatie

5.309 2.319 1.942 2.012 146 792 13 23.633 36.166 7.750 13.334

Kosten monitoring en evaluatie

0 2.207 0 0 0 0 0 14.190 16.397 25.000 62.687

Overige algemene kosten 66.778 29.175 24.425 25.308 1.833 9.960 169 46.572 204.220 62.250 67.258

Afschrijving en rente 27.103 11.841 13.256 20.298 744 4.042 68 18.902 96.255 148.600 66.284

subtotaal organisatiekosten 1.308.718 610.988 664.624 921.332 37.554 198.249 3.595 959.404 4.704.464 4.725.613 4.119.564

totaaL 27.055.564 1.171.337 1.001.537 921.332 37.554 198.249 3.595 959.404 31.348.572 35.797.319 35.002.121


Verdeelsleutels:De verdeling van de personeelskosten over de kostendragers vindt plaats op basis van de gemiddelde tijdsbesteding.

Bij het toerekenen van de personeelskosten is het advies van VFI gevolgd. Dit houdt in dat de Raad van Bestuur volledig onder Beheer

&Administratie valt, en de managers van de afdeling voor 20%. De afdeling Finance & Control en algemene staffuncties vallen volledig

onder Beheer & Administratie, HRM en ICT wordt toegerekend naar rato van het aantal FTE per kostendrager. De indirecte kosten

wordenverdeeldopbasisvandeverdelingvandepersoneelskostenbehalvemonitoringenevaluatie.Definanciëlewerkbezoekenworden

half om half verdeeld over A&O en beheer en administratie.

De werkbezoeken van de Raad van Bestuur en Raad van Toezicht worden volledig toegerekend aan beheer en administratie.

toeLiChting uitVoeringskosten totaaL boekjaar (€) begroot boekjaar (€) Vorig boekjaar (€)

HUISVESTINGSKOSTEN

Huur 156.748 156.750 153.588

Servicekosten (incl. energie) 51.442 38.000 35.700

Onderhoud/schoonmaakkosten 19.341 19.500 15.318

Bijdrage derden huisvesting 0 0 0

totaal huisvestingskosten 227.531 214.250 204.606

KANTOORKOSTEN

Kantoorbenodigdheden en drukwerk 82.134 69.500 73.578

Afschrijving inventaris 0 0 66.284

Porti algemeen 24.826 19.000 20.997

Communicatie 18.063 19.500 20.314

Overige kantoorkosten 27.389 44.500 35.589

Ontwikkeling WD Office / kosten ICT-traject 0 0 150.915

Bijdragen derden ontwikkeling WD Office 0 0 -31.272

Bijdragen derden in kantoorkosten -48.194 0 0

totaal kantoorkosten € 104.218 152.500 336.405

WoordenDaadheeftsamenmetTearenRedeenKindeeneigensoftwarepakket(WDOffice)ontwikkeld.TearenRedeenKind

dragen bij in de kosten hiervan. In 2010 is gestart met een fase van onderzoek naar een nieuw ERP-systeem. In 2011 is begonnen met

de ontwikkeling hiervan en zijn de kosten voor het nieuwe systeem geactiveerd. Het oude softwarepakket is nog wel gebruikt in 2011

maar hier zijn nauwelijks kosten meer voor gemaakt.

kosten raad Van toeziCht en diVerse Vergaderingen organisatie (€)

Reiskosten 1.823 1.500 1.029

Werkbezoeken 5.331 0 0

Porti/telefoon/representatie 0 250 0

Overige kosten 29.012 6.000 12.303

totaal kosten bestuur / afd. e.d. € 36.166 7.750 13.332

kosten monitoring en eVaLuatie (€)

Reguliere werkbezoeken 11.983 10.000 34.775

Financiële werkbezoeken 4.414 15.000 7.731

Werkbezoeken ED 0 0 20.182

totaal overige algemene kosten € 16.397 25.000 62.688

oVerige aLgemene kosten (€)

Externe controle 13.090 13.000 13.500

Advies-/notariskosten 13.361 4.500 11.057

Administratieve dienstverlening 133.908 8.500 0

Samenwerkingsverbanden (Prisma/EU-Cord/Partos) 35.612 28.750 42.697

Overige algemene kosten 8.249 7.500 0

totaal overige algemene kosten € 204.220 62.250 67.254



BIjLAGE 4: BEREkENING DIVERSE NoRMPERcENTAGES EN RATIo’S

*1000 Euro

rekening 2011 (€)

begroting 2011 (€)

rekening 2010 (€)

Baten eigen fondsenwerving (incl. goederen): 19.481 22.525 23.807

Overige baten: 12.755 14.007 13.230

totaal inkomsten woord en daad 32.236 36.532 37.037

Voor diverse kosten, zie model toelichting lastenverdeling.

Cbfnorm max. 25% (eigen norm kosten eigen fondsenwerVing max. 6% ten oPziChte Van baten eigen fondsenwerVing)

rekening 2011 (€)


rekening 2010 (€)

Kosten eigen fondsenwerving (incl. verkoop goederen) 925 1.096 994

Baten eigen fondsenwerving 19.481 22.525 23.807

Percentage kosten eigen fondsenwerving (volgens Cbfcriteria) 4,75% 4,87% 4,17%

eigen norm kosten beheer & administratie (max. 3,1% Van totaLe inkomsten)

rekening 2011 (€)

begroting2011 (€)

rekening 2010 (€)

Kosten Beheer & Administratie 959 986 773

Totale inkomsten 32.236 36.532 37.037

Percentage kosten beheer & administratie 2,98% 2,70% 2,09%

In 2011 is Woord en Daad als gevolg van de vernieuwde organisatiestructuur gaan werken met nieuwe kostennormen en ratio’s.

Hiermee kan zowel op de overheadkosten, maar ook op de bestedingen aan de doelstellingen worden gestuurd. Gezien de compleet

andere werkwijze vanaf 2011 in donoren partnerrol is een vergelijkend cijfer voor 2010 moeilijk te geven. Het gemiddelde overhead-

percentage van 2008-2010 lag op 9,92% (norm max. 10%).

eigen norm oVerhead (kosten fondsenwerVing en beheer en administratie max. 7,5% Van totaLe inkomsten

rekening 2011 (€)


Organisatiekosten (zie model lastenverdeling) 2.120 2.305

Totale inkomsten 32.236 36.532

Percentage overhead 6,58% 6,31%

diVerse bestedingsratio’srekening

2011 (€)begroting

2011 (€)

Bestedingen PMEL/PMA t.o.v. totale projectbestedingen (excl. REK) 5,08% 5,02%

Bestedingen partnerrol t.o.v. totale projectbestedingen (excl. REK) 5,67% 4,89%

Bestedingen directe alliantiekosten t.o.v. totale projectbestedingen (excl. REK) 0,90% 1,00%

bestedingen L&a/ar ten opzichte van totale inkomsten 3,11% 2,84%

doeLbestedingsratio (totaaL Van de bestedingen ten oPziChte Van totaaL Van de inkomsten en ten oPziChte Van totaaL bestedingen)

rekening 2011 (€)


rekening 2010 (€)

Totaal bestedingen aan doelstellingen 29.228 33.492 33.087

Totaal inkomsten 32.236 36.532 37.037

Totaal bestedingen 31.349 35.797 35.002

doelbestedingsratio ten opzichte van de inkomsten 90,67% 91,68% 89,33%

doelbestedingsratio ten opzichte van de totale bestedingen 93,24% 93,56% 94,53%


BIjLAGE 5: VERScHILLEN ANALySE BEGRoTING EN

jAARREkENING 2011

De gepresenteerde begroting 2011 betreft de in novem-

ber2010officieelgoedgekeurdebegrotingdoordeRaad

van Toezicht. Gedurende het verslagjaar zijn inkomsten en

uitgaven bewaakt via de categoriensystematiek. Zie voor een

uitgebreidere analyse van verschillen ook het jaarverslag.

BATEN

Baten uit eigen fondsenwerving (particulieren)

Totaal rekening € 16.406.797

Totaal begroting € 14.850.000

Verschil € 1.556.797

Totaal rekening 2010 € 19.760.928

Totaal lagen de inkomsten particulieren in 2011 € 1.556.740

hoger dan begroot. Dit zit met name in extra noodhulpinkom-

sten voor Afrika en Haïti. De inkomsten op adopties bleven

met € 89.013 achter op de begroting. De totale inkomsten

voor noodhulp van particulieren waren in 2011 € 1.861.215.

Het begrotingsbedrag van € 14.850.000 bestaat voor €

14.562.000 uit groen budget (inclusief € 500.000 noodhulp-

inkomsten), wat een zekerheidsniveau in de begroting heeft

van 100 % en wat gekoppeld is aan een groen budget aan

de uitgavenkant, dat zonder meer uitgegeven kan worden.

Totaal is er dus € 483.526 boven de groene begroting bin-

nengekomen, afgezien van noodhulp. Ten opzichte van 2010

is er voor adoptie minder binnengekomen, dit wordt echter

veroorzaakt doordat tot en met 2010 inkomsten adoptie WD

Canada meegenomen werden, als dit effect geelimineerd

wordt is het verschil in adoptie-inkomsten tussen 2010 en

2011 nagenoeg nihil

Baten uit eigen fondsenwerving (bedrijven)





Defondsenwervingbijbedrijvenbleefflinkachteropde

begroting. De belangrijkste oorzaak hiervoor is de onzekere

economische situatie. De totale inkomsten noodhulp van

bedrijven waren in 2011 € 198.184, wat € 148.184 meer

is dan begroot. De daling in inkomsten is in alle categorieën

inkomsten van bedrijven terug te zien. De inkomsten op

adopties bleven met € 106.613 achter op de begroting. Het

begrotingsbedrag van € 3.575.000 bestaat voor € 3.075.000

uit groen budget (waarvan € 50.000 noodhulp). Ten opzichte

van de groene begroting is dus € 1.125.426 minder bin-

nengekomen, afgezien van noodhulp. Op met name AED is

hierdoor ook minder uitgegeven. Gedurende het jaar lagen

de inkomsten redelijk in lijn, vooral bij bedrijven is altijd een

sterk seizoenspatroon merkbaar, waarbij de meeste inkom-

sten in december binnenkomen. In 2011 vielen de inkomsten

met name in december tegen.

Baten uit eigen fondsenwerving (vermogensfondsen)

Totaal rekening € 976.406




Defondsenwervingbijvermogensfondsenbleefflinkachter

bij de begroting, ondanks het feit veel tijd die besteed is aan

relatiemanagement. De economische crisis ook gevolgen

op de vermogensfondsen. Wel zijn er inmiddels een aantal

toezeggingen voor 2012. De totale inkomsten noodhulp van

vermogensfondsen waren in 2011 € 35.000. Het begrotings-

bedrag van € 4.100.000 bestaat voor € 2.200.000 uit groen

budget (waarvan € 100.000 noodhulp). Ten opzichte van de

groene begroting is dus € 1.215.194 minder binnengekomen.

Aandeel in acties derden



Verschil € 734.368


Het aandeel in acties derden is hoger dan begroot, met name

door niet begrote noodhulpinkomsten. De afwijking met

vorig jaar komt onder andere door de hoge noodhulpinkom-

sten in 2010: € 1.727.112 ten opzichte van € 1.040.566 in

2011 en de eigen bijdrage van Stichting Red een Kind voor

de MFS-2 subsidie, waarvan Woord en Daad als penvoerder

de gehele subsidie verantwoordt in zowel inkomsten als

bestedingen. Daarnaast was Woord & Daad in de periode

2006 - 2010 penvoerder voor wat betreft de MFS I - subsidie

van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. In deze subsidie



participeerden ook de Noordelijke Partners Tear, Dorcas,

OikonomosenLeprazending.Naafloopvandesubsidie-

periode werd in 2011 de samenwerking met Leprazending

gedeeltelijk voortgezet. De inkomsten zijn hierdoor echter

wel lager: € 638.113 in 2010 ten opzichte van € 57.269 in

2011 (zie ook (13)). De totale begroting van € 2.497.231

bestaat voor € 100.000 uit groen budget. Er is € 60.612 meer

binnengekomen dan gepland, afgezien van noodhulp.

Subsidies overheden en anderen





De subsidies overheden en anderen lagen onder de begro-

ting. In de begroting is uitgegaan van het volledige bedrag

aan MFS-2 subsidie dat in eerste instantie is was toegekend.

Eind december 2010 heeft het Ministerie van Buitenlandse

Zaken echter besloten het begrotingsvoorbehoud in te

roepen, waardoor er een korting van 11,29 % is toegepast

op de oorspronkelijke toekenning. Dit geeft een verschil met

de begroting van € 857.402 op jaarbasis. Ook de Prisma-

inkomsten werden lager als gevolg van deze korting (begroot

€ 1.453.303, gerealiseerd € 1.169.419). De totale begroting

van € 11.410.049 bestaat voor € 9.633.126 uit groen budget.

Er is € 330.547 minder binnengekomen dan gepland.

Rentebaten en baten uit beleggingen


Totaal begroting € 100.000


Totaal rekening 2010 € 183.691

Er waren als gevolg van de nog niet bestede noodhulpgelden

meer liquiditeiten aanwezig, wat ondanks de lage rentestand,

leidde tot een hogere intrestopbrengst. Daarnaast werd

meer intrest ontvangen op leningen aan partnerorganisaties.

BESTEDINGEN

Structurele programma’s





Aangezien gedurende het jaar middels trendanalyse bleek

dat de inkomsten lager zouden uitkomen dan begroot zijn er

ook minder projecten goedgekeurd. Meer informatie is te

vinden onder de toelichting bij de verschillende programma’s

in het jaarverslag.

De begroting bestaat voor € 20.890.844 uit groen budget.

Aangezien gedurende het jaar bleek dat de oranje inkomsten

nauwelijks zouden binnenkomen is er niet meer dan het

groene budget vrijgegeven, behalve een paar projecten in de

oranjecategoriewaarspecifiekgelabeldeinkomstenvoor

binnenkwamen. Verder is als gevolg van de lagere inkomsten

voor bedrijven en vermogensfondsen dan begroot bezuinigd

op met name het programma AED.

Noodhulp





Aan noodhulp is fors meer uitgegeven dan begroot, als gevolg

van de noodhulpacties voor Haiti en Pakistan.

De begroting bestaat voor € 546.800 uit groen budget.

Lobby en bewustwording



Verschil € 35.285


De totale besteding aan Lobby en Bewustwording is iets lager

dan begroot, aan lobby is ongeveer € 32.000 minder uitgege-

ven. De Wees Eerlijk-campagne, waarvan Woord en Daad pen-

voerder is, is verantwoord onder deze post voor € 217.606,

dit is inclusief de bestedingen via ZOA. Zowel vanuit SBOS als

vanuit Oxfam Novib werd subsidie ontvangen op dit traject.


PMEL/PMA



Verschil € 83.880


De totale besteding aan PMEL/PMA ligt wat lager dan de

begroting, bij PMA is wat minder besteed aan begeleiden van

partners bij het aanvragen van geld bij institutionele fondsen,

dit kwam eind 2011 pas goed op stoom. Aan audits is onge-

veer € 38.000 meer uitgegeven dan begroot, de begroting

bleek niet toereikend te zijn voor de geplande activiteiten.

Bij PMEL is vooral onderbesteed op kennisprogramma’s

vanwege andere prioriteiten en bleek de begroting voor

nulmetingen en evaluaties aan de ruimte kant, ook omdat uit-

eindelijk bleek dat een deel van deze activiteiten gezamenlijk

met andere organisaties kon worden uitgevoerd.

werving Baten





De personeelskosten voor werving baten lagen wat lager

dan begroot, voor wat betreft directe kosten lagen met

name kosten voor comites en advertenties/mailingen lager

dan begroot. Daarentegen waren de kosten voor werving

adopties hoger, omdat hier steviger op ingezet is gezien de

achterblijvende groei. Zie ook (20).

kosten Beheer & Administratie



Verschil € 26.946


De kosten Beheer & Administratie zijn iets lager uitgevallen

dan begroot. De salariskosten liggen fors lager dan begroot,

tevens zijn de overige kantoorkosten behoorlijk lager als

gevolg van een incidentele bate als gevolg van BTW-restitutie

over de afgelopen 5 jaar, die niet begroot was. Kosten van

Raad van Toezicht/vergaderingen liggen hoger dan begroot

evenals de algemene kosten, waarbij met name op adminis-

tratieve dienstverlening fors is overschreden. Dit heeft onder

andere te maken met vervanging voor het ICT-traject.

Voor kosten Beheer & Administratie geldt een maximumper-

centage van 3,1% (zie ook bijlage 4). In 2011 lag dit percen-

tage op 2,98% en voldoet hiermee aan de norm.



BIjLAGE 6: ToELIcHTING koSTEN DIREcTIE

Naam Ir. J. Lock Drs. D. Nieuwenhuis

Functie Voorzitter Raad van Bestuur Lid Raad van Bestuur

DIENSTVERBAND

Aard Onbepaald Onbepaald

Uren 36 32

Percentage dienstverband 100% 89%

Periode 1-1-2011 t/m 31-12-2011 1-1-2011 t/m 31-12-2011

BEZOLDIGING € € € €

Bruto jaarsalaris 82.866,00 55.052,00

Vakantiegeld 6.665,52 4.208,00

Eindejaarsuitkering 6.954,00 4.585,00

Variabel inkomen 3.673,00 1.314,00

salaris volgens Vfisystematiek 100.158,00 65.159,00

Maximaal salaris volgens VFI-systematiek(conform Adviesregeling Directeuren Goede Doelen VFI)

104.224,65 87.339,56

SV lasten (wg deel) 8.835,00 8.305,00

Pensioenlast (wg deel) 13.858,39 8.688,00

Totaal 2011 122.851,39 82.152,00

Totaal 2010 121.855,00 79.479,00

Toelichting:Percentage eindejaarsuitkering is 8,33% conform de BBRA. De heer Lock heeft per 1 januari 2011 een dienstverband van 33 uur per

week, per 1 augustus 2011 weer tijdelijk 36 uur per week. Het maximaal salaris volgens VFI-systematiek is berekend naar rato van het

parttimepercentage van de heer Lock en mevrouw Nieuwenhuis. Bij een fulltime dienstverband bedraagt dit voor de heer Lock € 109.550

en voor mevrouw Nieuwenhuis € 98.257. Variabel inkomen mevrouw Nieuwenhuis en de heer Lock betreft de verkoop van vakantieda-

gen, conform de arbeidsvoorwaarden van Woord en Daad. Aan de directieleden zijn geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt.

In de periode 23 augustus 2011 tot en met 17 december 2011 werd € 18.352,88 ontvangen in verband met de uitkering zwanger-

schapsverlof van mevrouw Drs. D. Nieuwenhuis. In de berekening van het maximale salaris volgens de VFI-systematiek is hiermee geen

rekening gehouden.

*Deze periode heeft de heer J. Lock haar volledig vervangen.


BIjLAGE 7: ANALySE GEREALISEERD SALDo VERSuS BEGRooT SALDo

BATEN EN LASTEN

€

Begroot saldo baten en lasten 734.962

EFFECTEN ROND INKOMSTEN

Lagere inkomsten uit adoptieprogramma -195.626

Hogere inkomsten overige giften particulieren 284.538

Hogere noodhulpinkomsten 1.444.399

Lagere inkomsten giften bedrijven (excl. adoptie en noodhulp) -1.518.813

Lagere inkomsten giften vermogensfondsen (excl. noodhulp) -3.058.594

Hogere inkomsten uit aandeel in acties derden 734.368

Lagere inkomsten subsidies overheden -2.107.470

Hogere inkomsten rentebaten en baten uit beleggingen 120.647

EFFECTEN ROND BESTEDINGEN

Hogere noodhulpbestedingen -1.983.774

Koersverliezen projecten -325.719

Lagere projectbestedingen als gevolg van lagere inkomsten 6.454.195

Lager bestedingen lobby en bewustwording 35.286

Lagere bestedingen R&L 83.880

EFFECTEN ROND OVERHEAD

Lagere kosten werving baten 157.990

Lagere kosten beheer en administratie 26.946

Gerealiseerd saldo baten en lasten 887.215

De inkomsten voor noodhulp Oost-Afrika zijn in het verslagjaar nog niet

besteed en toegevoegd aan een bestemmingsfonds, waaruit in de komende

jaren zal worden onttrokken.

Woord en Daad werkt met een koppeling tussen inkomsten en uitgaven. Gezien

de lagere inkomsten voor bedrijven en vermogensfondsen ten opzichte van de

begroting is er ook minder aan projecten besteed dan begroot.

Zie ook de toelichting in de staat van baten en lasten voor de toevoeging en ont-

trekking aan reserves en fondsen van het resultaat.



7.2 coNTRoLEVERkLARING


7.3 BEGRoTING


EIGEN FONDSENWERVING

Adoptieprogramma 10.225.000

Overige giften particulieren 4.750.000

Noodhulp 650.000

Giften bedrijven (exclusief adoptie) 2.950.000

Vermogensfondsen 2.900.000

subtotaal eigen fondsenwerving 21.475.000

BATEN UIT ACTIES VAN DERDEN

Aandeel in acties derden (overig) 2.750.589

subtotaal baten acties van derden 950.000

Subsidies overheden 9.765.260

Baten uit beleggingen 150.000

som van de baten 34.140.749

LASTEN

Programma's

EDU 12.165.551

TVET-JBS 3.244.030

ED 2.150.964

AD 1.041.004

SPN 795.477

BN 3.329.872

R&R 546.800

Overig (ICT tbv allianties) 25.000

REK 3.988.341

Directe alliantiekosten 225.769

L&A en AR 1.100.381

PMA/PMEL 1.300.573

partnerrol kstn 1.429.959

totaal doelstelling 31.343.720

Kosten fondsenwerving 1.454.355

Kosten Beheer en Administratie 1.055.661

totaal overhead 2.510.016

som van de lasten 33.853.736

resuLtaat 287.012

toevoeging/onttrekking aan:

Koersreserve adoptie 210.000

Koersreserve overige projecten 73.296

Bestemmingsreserve PMEL/PMA -125.000

Algemene reserve 128.716

287.012



meerjarenbegroting 2012 (€) 2013 (€) 2014 (€) 2015 (€) 2016 (€)

EIGEN FONDSENWERVING

Adoptieprogramma 10.225.000 10.531.750 10.847.703 11.173.134 11.508.328

Overige giften particulieren 4.750.000 4.892.500 5.039.275 5.190.453 5.346.167

Noodhulp 650.000 650.000 650.000 650.000 650.000

Giften bedrijven (exclusief adoptie) 2.950.000 3.068.000 3.190.720 3.318.349 3.451.083

Vermogensfondsen 2.900.000 3.045.000 3.197.250 3.357.113 3.524.968

subtotaal eigen fondsenwerving 21.475.000 22.187.250 22.924.948 23.689.048 24.480.545

BATEN UIT ACTIES VAN DERDEN

Aandeel in acties derden (overig) 2.750.589 2.779.089 2.808.444 2.838.680 2.869.822

subtotaal baten acties van derden 2.750.589 2.779.089 2.808.444 2.838.680 2.869.822

Subsidies overheden 9.765.160 9.880.817 9.997.631 10.115.613 10.234.775

Baten uit beleggingen 150.000 150.000 150.000 150.000 150.000

som van de baten 34.140.749 34.997.156 35.881.023 36.793.341 37.735.143

LASTEN

Programma's

EDU 12.165.551 12.652.173 13.031.739 13.422.691 13.825.371

TVET-JBS 3.244.030 3.406.231 3.508.418 3.613.671 3.722.081

ED 2.150.964 2.258.512 2.326.268 2.396.056 2.467.937

AD 1.041.004 1.093.054 1.125.846 1.159.621 1.194.410

SPN 795.477 835.251 860.308 886.117 912.701

BN 3.329.872 3.496.366 3.601.257 3.709.294 3.820.573

R&R 546.800 546.800 546.800 546.800 546.800

Overig (ICT tbv allianties) 25.000 50.000 50.000 50.000 50.000

REK 3.988.341 3.988.341 3.988.341 3.988.341 3.988.341

Directe alliantiekosten 225.769 237.416 244.538 251.874 259.431

L&A en AR 1.100.381 1.049.915 1.076.431 1.103.800 1.132.054

PMA/PMEL 1.300.573 1.214.419 1.250.032 1.286.712 1.324.494

partnerrol kstn 1.429.959 1.214.419 1.250.032 1.286.712 1.324.494

totaal doelstelling 31.343.720 32.042.898 32.860.009 33.701.691 34.568.687

Kosten fondsenwerving 1.454.355 1.574.872 1.614.646 1.655.700 1.698.081

Kosten Beheer en Administratie 1.055.661 1.049.915 1.076.431 1.103.800 1.132.054

Totaal overhead 2.510.016 2.624.787 2.691.077 2.759.501 2.830.136

som van de lasten 33.853.736 34.667.685 35.551.085 36.461.191 37.398.823

resuLtaat 287.012 329.472 329.937 332.150 336.320

toevoeging/onttrekking aan:

Koersreserve adoptie 210.000 210.000 210.000 210.000 210.000

Koersreserve overige projecten 73.296 76.961 80.809 84.849 89.092

Bestemmingsreserve PMEL/PMA -125.000 0 0 0 0

Algemene reserve 128.716 42.511 39.128 37.300 37.229

287.012 329.472 329.937 332.150 336.320


bijLagen

TITEL

BIJLAGEN

1. AfTREDEN RAAD VAN ToEZIcHT

2. NEVENfuNcTIES RAAD VAN ToEZIcHT

3. fuNcTIES

4. oRGANoGRAM

5. PRocESBEHEERSING, RISIcoBEHEERSING EN VERANTwooRDING

6. oNDERZoEkSRAPPoRT ExTERNE AccouNTANT

7. SAMENwERkING EN NETwERkEN

8. THEoRy of cHANGE


bijLagen

AFTREDEN RAAD VAN TOEZICHT1

RAAD VAN BESTuuR

Ir. J. Lock

Functie: Voorzitter raad van bestuur

Ingangsdatum: per 01-01-2008

Drs. D.J. Nieuwenhuis

Functie: Lid raad van bestuur

Ingangsdatum: per 01-01-2010

RAAD VAN ToEZIcHT

fINANcIËLE AuDITcoMMISSIE

naam jaar 1e Verkiezing aftredend oP / hernoembaar

Ds. C. Westerink - voorzitterPredikant

2009 31-12-2012hernoembaar

J. Achterstraat-Floor - secretarisZelfstandig ondernemer


P.W. Nobel RARegisteraccountant


Dr. P. Honkoop MDL-arts


Dr. ir. R.A. JongeneelUniversitair docent landbouweconomie en internationale handel

2002 31-12-2013niet hernoembaar

Ing. C. van BurgDirecteur kapitaalinvesteringen Dow Chemical


Drs. M.C. van de Lagemaat-Maaskant MADocente Frans en onderwijsdeskundige


Dr. ir. G. NooteboomOnderzoeker en universitair docent antropologie en ontwikkelingsstudies Universiteit van Amsterdam


naam aftredend oP / hernoembaar


31-12-2013hernoembaar


31-12-2013niet hernoembaar

Jan Gouw RARegisteraccountant


Universitair docent landbouweconomie en internationale handel

Jan Gouw RA

hernoembaar

31-12-2013niet hernoembaar


Universitair docent landbouweconomie en internationale handel

fINANcIËLE AuDITcoMMISSIE

ontwikkelingsstudies Universiteit van Amsterdam

hernoembaar


Dr. ir. R.A. JongeneelUniversitair docent landbouweconomie en internationale handelDr. ir. R.A. JongeneelUniversitair docent landbouweconomie en internationale handel

Registeraccountant

Dr. ir. R.A. Jongeneel

Drs. M.C. van de Lagemaat-Maaskant MADocente Frans en onderwijsdeskundige

Dr. ir. G. NooteboomOnderzoeker en universitair docent antropologie en ontwikkelingsstudies Universiteit van Amsterdam

2


bijLagen

NEVENFUNCTIES RAAD VAN TOEZICHT

NEVENfuNcTIES RAAD VAN ToEZIcHT

naam neVenfunCties

Ds. C. Westerink - voorzitterPredikant

J. Achterstraat-Floor AA MBA - secretarisZelfstandig ondernemer

• Lid Raad van Commissarissen Rabobank Vallei en Rijn


• Directievoorzitter accountantskantoor

Dr. P. HonkoopMDL-arts

• Bestuurslid Nederlandse Vereniging voor Maag-, Darm- en Leverartsen


• Betrokken bij het IIED • Betrokken bij werk in India op terrein van

handel, landbouw-beleid (met aandacht voor ontwikkelings-/voedselissues) in opdracht van Europese Commissie

Ing. C. van BurgDirecteur kapitaalinvesteringen Dow Chemical

• Lid Provinciaal Bestuur SGP Zeeland • Bestuurslid SGP Terneuzen

Drs. M. C. van de Lagemaat-Maaskant MADocente Frans en onderwijsdeskundige

Dr. ir. G. NooteboomOnderzoeker en universitair docent antropologie en ontwikkelingsstu-dies Universiteit van Amsterdam

• Bestuurslid EUROSEAS: European Association of Southeast Asian Studies

2


bijLagen

FUNCTIES3

funCtienr. funCtienaam naam medewerker aantaL fte

DIRECTIE

1.1 Voorzitter Raad van Bestuur Ir. Jan Lock

1.2 Lid Raad van Bestuur Drs. Dicky Nieuwenhuis

1.3 Directiesecretaresse Tosca van Breda

1.4 Stafmedewerker Kwaliteitsmanagement Harmke van Ooijen-Oomen

1.5 Stafmedewerker Interne- en Perscommunicatie Drs. Wilma van der Meij-van Doorn

1.6 Webmaster Lianne Bal

1.7 Stafmedewerker HRM Herman Hendriks

1.8 Stafmedewerker ICT Ing. Gert-Jan van den Berg

1.9 Stafmedewerker Beleidsbeinvloeding Drs. Evert-Jan Brouwer

1.10 Stafmedewerker Beleidsontwikkeling Ir. Leen Stok

totaal 8,38

AFDELING FINANCE, PROJECTADMINISTRATIE EN CONTROL

2.1 Manager Finance, Projectadministratie en Control Drs. Arnold van Willigen

2.2 Assistent Manager Finance, Projectadministratie en Control Geurt Versteeg MBA

totaal 1,50

UNIT FINANCE EN CONTROL

3.2 Medewerker unit Finance & Control Peter Zegers

3.4 Medewerker unit Finance & Control Bram van Nordennen

3.5 Medewerker unit Finance & Control Gerrit-Jan Klein Beekman

3.6 Controller Jarno Visser

3.7 Medewerker unit Finance & Control Christina Timmer

totaal 4,30

UNIT PROJECTADMINISTRATIE

4.1 Hoofd unit Projectadministratie Henk Swijnenburg

4.2 Medewerker unit Projectadministratie Annelien Bom

4.3 Medewerker unit Projectadministratie Hilda de Vries

4.4 Adm. Medewerker Financiële Adoptie Petra Timmermans-Bos

4.5 Adm. Medewerker Financiële Adoptie Rianne Barendse-de Bruijn

4.6 Adm. Medewerker Financiële Adoptie Erica de Groot

4.7 Medewerker unit Projectadministratie Klaasje Kooiker

totaal 6,33

AFDELING COMMUNICATIE EN FONDSEN

5.1 Manager afdeling Communicatie en Fondsen Rina Molenaar

5.2 Secretaresse afdeling Communicatie en Fondsen Lisette Vis

5.6 Redactiesecretaris/Eindredacteur Florence Goossens-de Groot

totaal 2,25

UNIT BEWUSTWORDING

5.3 Medewerker bewustwording en jongerenactiviteiten Herman Hendriks

5.4 Coördinator bewustwording en jongerenactiviteiten Aldwin Geluk

5.5 Medewerker bewustwording en jongerenactiviteiten Els Hoogendoorn

totaal 2,30

UNIT INSTITUTIONELE FONDSEN

6.1 Hoofd unit Institutionele Fondsen Drs. Pascal Ooms

6.2 Medewerker unit Institutionele Fondsen Jan-Frans de Bruijn

6.3 Senior medewerker unit Institutionele Fondsen/assistent manager C&F Ir. Erik Versteegt

6.4 Junior medewerker unit Institutionele Fondsen Mr. Gerlinde van Wijk-Ekelmans

6.5 Junior medewerker unit Institutionele Fondsen Leonard Walpot

totaal 4,89

3


bijLagen

FUNCTIES


UNIT COMMUNICATIE EN FONDSENWERVING PARTICULIEREN

7.1 Hoofd unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren Corjan Rink

7.2 Communicatiemedewerker unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren

Kees Vreeken MA

7.3 Redactiesecretaris/(Eind)redacteur unit Communicatie en Fondsen-werving Particulieren

Joke Martens-Bevelander

7.4 Scholenvoorlichter/Communicatiemedewerker unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren

Janneke Witzier-Wemmers

7.5 Communicatiemedewerker Adoptie unit Communicatie en Fondsen-werving Particulieren

Willemijn Bax-Schouten

7.6 Coórdinator comités en evenementen Aart den Braber

totaal 4,50

UNIT FONDSENWERVING BEDRIJVEN

8.1 Hoofd unit Fondsenwerving Bedrijven Gideon Davidse

8.2 Communicatiemedewerker unit Bedrijven Willemijn ten Brinke-Molendijk

8.3 Assistent Fondsenwerving unit Bedrijven Willemien van Wijnen-Vos

8.4 Accountmanager Regio Ondernemers unit Bedrijven Cor Schaap

8.5 Accountmanager unit Bedrijven Arie Meerkerk

totaal 3,73

UNIT VERMOGENSFONDSEN

9.1 Hoofd unit Vermogensfondsen Wim Hasselman

9.2 Medewerker unit Vermogensfondsen Florence Goossens-de Groot

9.3 Medewerker unit Vermogensfondsen Frieda Mooij-Roeleveld

totaal 1,86

UNIT OFFICE MANAGEMENT

10.1 Office Manager unit Office Management Jan Versteeg

10.2 Office Assistent unit Office Management Wilma Schoonderwoerd-van Dalen

10.3 Medewerker PR/Adoptie unit Office Management Ruchama Bom

10.4 Telefoniste/Receptioniste unit Office Management Edith Dekker-Boot

10.5 Interieurverzorgster unit Office Management Rita Uittenbogaard-Linstee

10.6 Telefoniste/Receptioniste unit Office Management Ellen Snoek-de Vreugd

10.7 Vervangend Office Manager Christine Plaisier*

10.8 Telefoniste/Receptioniste unit Office Management Joanne Smit-van Dongen

totaal 4,12

AFDELING PARTNERS EN PROGRAMMA'S

11.1 Manager Partners en Programma's Edwin Visser

11.2 Assistent Manager Partners en Programma's Ellen van den Hil MPHC

11.3 Manager Noodhulp Haïti Jaap Noordzij

11.4 Regiocoordinator/Medewerker Capaciteitsopbouw Cees Oosterhuis MSc

11.5 Regiocoordinator Drs. Sander Verduijn

11.6 Coördinator Beleidsbeïnvloeding Zuiden Drs. Judith van den Bogaard-Krol

11.7 Coördinator SPN Ir. Wouter Rijneveld

totaal 6,50

3

* tijdelijke vervanging


bijLagen

FUNCTIES3


UNIT ONDERWIJS

12.1 Hoofd Programma unit Onderwijs Drs. Marike de Kloe

12.2 Programmamedewerker unit Onderwijs Drs. Greetje Yousif Al Michael-Urban

12.3 Programmamedewerker unit Onderwijs Drs. Michelle Hoftijzer-van Berchum

12.4 Programmamedewerker unit Onderwijs Drs. Jolanda Bout

12.5 Programmamedewerker unit Onderwijs Drs. Henrike Bisschop

totaal 4,00

UNIT BASISVOORZIENINGEN

13.1 Hoofd Programma unit Basisvoorzieningen en Humanitaire Hulpverlening

Ir. Luuk van Schothorst

13.2 Programmamedewerker unit Basisvoorzieningen en Humanitaire Hulpverlening

Drs. Gerben Visser

13.3 Programmamedewerker unit Basisvoorzieningen en Humanitaire Hulpverlening

Ir. Maarten van den Dool

Programmamedewerker unit Basisvoorzieningen en Humanitaire Hulpverlening

Christine Plaisier*

totaal 2,72

UNIT TVET/JBS

14.1 Hoofd unit Programma Beroepsonderwijs en Arbeidsbemiddeling Cees van Breugel

14.2 Programmamedewerker Beroepsonderwijs en Arbeidsbemiddeling Drs. Mirjam de Vries

14.3 Programmamedewerker Beroepsonderwijs en Arbeidsbemiddeling Drs. Henrike Bisschop

totaal 2,56

AFDELING AGRIBUSINESS ENTERPRISE DEVELOPMENT

15.1 Manager Agribusiness Enterprise Development Ing. Maarten van Middelkoop

15.2 Programmamedewerker Agribusinees Enterprise Development John Lindhout

15.3 Programmamedewerker Agribusiness Enterprise Development Ir. Corstiaan van Aalsburg

15.4 Junior medewerker Agribusiness Enterprise Development Marc de Leeuw BBA

totaal 4,00

AFDELING RESULTAATMANAGEMENT EN LEREN

16.1 Manager Resultaatmanagement en Leren Dr. Wim Blok

16.2 Coordinator PMEL WARA Ir. Wouter Rijneveld

16.3 Coordinator PMEL ARA Drs. Maryse Tanis

16.4 Senior medewerker PMA Hans Schipaanboord

16.5 Medewerker PMEL WARA/CLARA Drs. Hanneke Post

totaal 4,50

AFDELINGSSECRETARIAAT

17.1 Afdelingssecretariaat AED, R&L, P&P Caroline Noorland-van der Slik 0,89

totaal 0,89

totaal per 31122011 80 medewerkers 69,33

4


bijLagen

CommuniCatie & fondsen

Partners en Programma’s

agribusiness enterPrise

deVeLoPment

resuLtaat manage ment

en Leren

finanCe, ProjeCtadministratie

& ControL

ORGANOGRAM4

Logistiek secretariaat voor P&P, AED, R&L

SITUATIE T/M 31-12-2011

c&f Secretariaat

Bewustwording

Directiesecretariaat

ICT

Kwaliteitsmanagement

Beleidsbeïnvloeding

Interne- en Perscommunicatie

Beleidsontwikkeling

HRM

raad Van toeziCht

raad Van bestuur


bijLagen

5 PROCESBEHEERSING, RISICOBEHEERSING EN VERANTWOORDING

1. ALGEMEEN

Woord en Daad kent twee hoofdprocessen als het gaat om

de werving en toekenning van fondsen (donorrol) en de

inhoudelijkeflankeringvanpartnersbijdeuitvoeringvan

programma’s (partnerrol).

Deze scheiding is formeel in 2011 doorgevoerd en heeft

ingrijpende gevolgen voor de processen, zoals die binnen

Woord en Daad worden uitgevoerd. Zie voor een beschrij-

ving van de rollen pagina 142 van het jaarverslag 2011.

In het stroomschema op pagina 141 is de samenhang tussen

de twee hoofdprocessen weergegeven.

De interne procesbeheersing en controle zijn beschreven in

het Handboek Organisatie waarin zijn opgenomen:

• een overzicht van processtappen per proces en de onderlig-

gende administratieve procedures;

• projecthandleiding en adoptiehandleiding.

Woord en Daad toetst haar processen aan de hand van drie

kwaliteitssystemen. Elk systeem heeft zijn eigen invalshoek

en juist de combinatie van systemen omvat de beide hoofd-

processen op verschillende niveaus.

• CBF-keurmerk, geïntegreerd met de Code Goed Bestuur

voor Goede Doelen (de Code Wijffels). Het keurmerk stelt

eisen aan bestuur, beleid, fondsenwerving, voorlichting en

communicatie, besteding van middelen en verslaggeving.

Woord en Daad werkt volgens de Code Wijffels. Het keur-

merk is in 2010 voor 3 jaar verlengd.

• ISO: dit kwaliteitskeurmerk gebruikt Woord en Daad voor

een kritische beheersing, aanpassing en optimalisering

van de processen. Sinds mei 2002 is Woord en Daad ISO

9001:2000gecertificeerd(categorie35;hetwervenen

besteden van fondsen ten bate van armoedebestrijding in

ontwikkelingslanden). De opvolgingsaudit in 2011 verliep

goed.

• COSO: dit systeem is vooral gericht op een kritische

beheersing van de fondsenwervings- en fondsenbeste-

dingsprocessen en een betrouwbare verslaglegging in de

jaarrekening. Dit wordt bereikt door een adequate admi-

nistratieve organisatie en het daarin opgenomen stelsel van

interne controlemaatregelen.

2. PRocESBEHEERSING NEDERLAND

BeleidsplanWoord en Daad werkt met een rollend beleidsplan. Het nu

vigerende beleidsplan geldt voor 2011–2015 en is in 2010

vastgesteld. Er waren in 2011 geen aanpassingen nodig.

operationeel jaarplanOp basis van de doelstellingen van het beleidsplan wordt

een operationeel jaarplan geschreven. Aan het operatio-

nele jaarplan is de begroting gekoppeld. Het operationele

jaarplan en het budget fungeren als uitvoeringskader voor de

organisatie.

De RvB toetst in hoeverre de uitvoerende organisatie zich

aan het operationele jaarplan als kader houdt. Daartoe wordt

gebruikgemaakt van het koersrapport.

koersrapport, evaluaties en lerend vermogenElke eerste week van de maand komt het koersrapport op

financiëleindicatorenbeschikbaar.Elketweemaandenwerkt

elke afdeling met een koersrapport op kwalitatief niveau en

opactiviteitenniveau.Hetfinanciëlekoersrapportisintegraal

onderdeel van de vergaderingen van het managementteam.

Van het meer gedetailleerde tweemaandelijkse koersrapport

wordt een samenvatting tijdens de managementteamverga-

dering besproken. Daarin geven afdelingen aan of de reali-

satie van doelstellingen op koers ligt, en zo niet, in hoeverre

corrigerende maatregelen nodig zijn.

De RvB en later de RvT beoordelen in hoeverre de corrige-

rende maatregelen realistisch zijn c.q. passen in het beleid.

De koppeling tussen ‘beleidsplan–operationeel jaarplan–

koersrapport’ geeft op een eenvoudige en overzichtelijke

wijze zicht op datgene wat er speelt. In de lijn plan–do–

check–act dwingt dat om van de praktijk te leren. Daarnaast

leert Woord en Daad veel uit de gesprekken met partneror-

ganisaties, de doelgroep, de achterban en organisaties met

wie we samenwerken. Deze leerelementen worden serieus

genomen en doorvertaald in beleid en organisatie.

Woord en Daad voert systematisch evaluaties uit. In de

evaluaties wordt naast cijfers ook gekeken naar de daadwer-

kelijke impact van ons werk op het leven van mensen in het

Zuiden. Door middel van leerinventarisaties wordt syste-

matisch gevolgd of en hoe geleerde lessen uit evaluaties en

onderzoeken opgevolgd en/of geïmplementeerd worden.

5


bijLagen

PROCESBEHEERSING, RISICOBEHEERSING EN VERANTWOORDING

Interne auditsIn het verslagjaar zijn door de medewerker Kwaliteit op een

aantal afdelingen interne audits uitgevoerd. De resultaten

van de audits zijn onderwerp van bespreking in de vergade-

ringen van het managementteam. Corrigerende maatregelen

worden daar afgesproken en getoetst.

De afdeling FP&C voert per kwartaal een check uit op het

functioneren van de interne controlemaatregelen en rap-

porteert hierover naar de RvB. De externe accountant maakt

ook gebruik van deze verslagen en de hieraan gekoppelde

eventuele acties bij de beoordeling van het functioneren van

de interne controlesystematiek.

Algemene opmerkingen bij deelprocessen in Nederland

Communicatie en FondsenUitgangspunt bij de samenstelling van het voorlichtings-

materiaal is dat de informatie overeenkomt met de werke-

lijkheid. De fondsenwerving vindt plaats door middel van

magazines, websites, advertenties, rapportages, voorlichting,

mailings, activiteiten van comités en persoonlijke contacten.

Gedurende het jaar wordt er door de afdeling FP&C een

trendanalysegedaanvanalleinkomstenperspecifiekedoel-

groep. Door responsmeting gaat Woord en Daad steeds na

welke wijze van fondsenwerving binnen de gegeven kaders

hetmeesteffectiefenefficiëntis.Dezegegevensvormen

input voor de analyses en het marketingplan van de afdeling

Particulieren en Bedrijven voor de strategie.

Bij de verwerking van de inkomende geldstroom volgt Woord

en Daad de procedures uit haar Kwaliteitshandboek. De

inkomsten rekent Woord en Daad toe aan het doel waarvoor

ze gegeven zijn. Is geen doel aangegeven, dan vindt boeking

plaats op het algemeen fonds.

Bij het opbouwen van de database van gevers houdt Woord

en Daad rekening met de regelgeving in het kader van de

privacywetgeving.

VerslagleggingDe jaarrekening stelt Woord en Daad op volgens de ‘Richtlijn

Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen’. Conform deze

Richtlijn bestaat het jaarverslag naast de balans en rekening

van baten en lasten, uit een verantwoordingsverklaring en de

begroting voor het volgende jaar.

BelastingwetgevingMet betrekking tot de verkoop van goederen, waarvan

Woord en Daad de winst gebruikt voor de doelstelling, heeft

de stichting te maken met omzetbelasting. Per kwartaal wor-

den de verschuldigde bedragen aangegeven en betaald. Er

zijn afspraken gemaakt met de belastingdienst over de prakti-

sche invulling met betrekking tot de verkoop door comités.

Onze naamDe naam van Woord en Daad is gedeponeerd bij het Benelux-

merkenbureau. Sinds begin 2002 is onze naam binnen het

geheel van de Europese Unie een beschermde naam.

Bij het deelnemen aan samenwerkingsverbanden met andere

organisaties gaat Woord en Daad altijd nauwkeurig na of en

zo ja hoe de samenwerking past binnen onze doelstelling en

bij onze doelgroep. Bovendien is absolute voorwaarde dat

we binnen zo’n samenwerkingsverband in alle vrijheid het

eigen karakter van Woord en Daad en de reformatorische

identiteit van onze stichting kunnen handhaven.

Raad van toezicht Bij de benoeming van de leden van de RvT wordt gekeken naar

hun verbondenheid met de achterban. Alleen degenen die zich

verbonden weten met en staan in de gereformeerde gezindte

en van daaruit de grondslag en het doel van de stichting van

harte onderschrijven, komen voor benoeming aanmerking.

Daarnaastspelenspecifiekeprofielenmeeindeopenwerving.

Raad van bestuurEen van de belangrijkste bevoegdheden van de RvT is het

benoemen en eventueel ontslaan van de RvB. Naast hoge

eisen aan professionaliteit stelt Woord en Daad ook hoge

eisen aan de identiteit van de leden van de RvB. Deze eisen

liggen in lijn met de eisen die gesteld worden aan de leden

van de raad van toezicht.

PersoneelsbeleidSelectie en benoeming van personeel vinden plaats door een

selectiecommissie. In die commissie zit behalve de RvB ook

demanagervandebetreffendeafdeling.Bijdedefinitieve

benoeming speelt, behalve kennis en kunde, ook de identiteit

(zie ook raad van toezicht) van de kandidaat een rol. De

bevoegdheid tot benoeming en ontslag berust bij de RvB.

Woord en Daad volgt ten aanzien van de salarisstructuur de

BBRA-systematiek. Daarnaast is blijvend gekozen voor eigen

arbeidsvoorwaarden. Inschaling vindt plaats via het Fuwasys.

5


bijLagen


InformatiesysteemDe administratieve en bedrijfsgegevens slaat Woord en Daad

op in een geautomatiseerd informatiesysteem dat in eigen

beheer is ontwikkeld. In 2011 is hard gewerkt aan de overgang

naar nieuwe software. Deze software wordt straks zowel door

Woord en Daad als door de regionale allianties gebruikt.

Bij de bouw van het systeem speelden twee uitgangspunten

een rol: snelle service aan onze relaties en het leveren van

relevante managementinformatie.

Voor de boekhouding maakt Woord en Daad gebruik van het

programma Pluriform. Er is voorzien in een tijdelijke koppe-

ling tussen Pluriform en de andere programmatuur. In 2012

zal de volledig op Pluriform worden overgegaan. De back-

upprocedures worden in acht genomen, waardoor we het

risico van verlies van informatie zo veel mogelijk beperken.

Signalen, complimenten en klachten als onderdeel van het kwaliteitssysteemWoord en Daad realiseert zich: waar gewerkt wordt, worden

fouten gemaakt. Daarom is de mogelijkheid voor het depone-

ren van een klacht over de werkwijze van Woord en Daad van

groot belang. Uiteraard mogen mensen ook laten weten welke

manier van werken ze op prijs stellen. Daarom kent Woord en

Daad een procedure voor signalen, klachten en complimenten.

Woord en Daad vindt dat de mogelijkheid er moet zijn uitein-

delijk bij de RvT aan te kloppen. Die mogelijkheid is vastgelegd

in een klachtenprocedure. Deze is er voor vrijwilligers zoals

comitéleden, donateurs, en andere samenwerkingsorganisa-

ties (inclusief onze partners in het Zuiden). De procedure is op

aanvraag beschikbaar. In hoofdstuk 3 wordt bij in een oogop-

slag over de jaren 2009–2011 een overzicht gegeven van de

aard en afhandeling van signalen, complimenten en klachten.

ComitésDe naam Woord en Daad wordt niet alleen uitgedragen door

de RvB en medewerkers in de organisatie. Woord en Daad

zou Woord en Daad niet zijn zonder het grote aantal comité-

leden en vrijwilligers die zich jaar in jaar uit, belangeloos voor

het werk van de stichting inzetten. Voor de comités is het

Handboek Comités het uitgangspunt voor hun werkwijze en

de verantwoording over hun werkwijze.

Overeenkomst voor leden van de comités en RegioOndernemersMet het sluiten van een overeenkomst met comitéleden

neemt de stichting de aansprakelijkheid voor schade en

dergelijke op zich. Anderzijds verbindt het comitélid zich met

zijn handtekening aan de werkwijze, zoals die in de richtlijn is

aangegeven als passend bij het karakter van Woord en Daad.

Wijkt een comitélid in leef- en handelwijze van de richtlijn af,

dan heeft het lokale bestuur van een comité en de RvB van de

stichting de mogelijkheid de overeenkomst op te zeggen.

Met de RegioOndernemers wordt per groep een overeen-

komst gesloten die ondertekend wordt door de voorzitter.

Hiermee verbindt de groep zich aan de stichting zoals hierbo-

ven is beschreven.

Werkwijze en financieel beheer in comitésBinnen de comités gaat heel wat geld om. Het is dus ook

logisch dat we hoge eisen stellen aan de werkwijze, verslag-

geving en controle binnen een comité. Ook als geld aan een

comité wordt gegeven, moet de gever er in alle gevallen zeker

van zijn dat het geld ook terechtkomt bij het doel waarvoor

hij of zij het geeft. In het Handboek Comités worden richtlij-

nen gegeven voor de activiteiten van de comités. Ook geeft

het handboek richtlijnen over de verslaglegging. Tevens is er

een online softwarepakket beschikbaar, zodat comités het

jaarverslag eenvoudiger kunnen samen stellen.

Na de afsluiting van het boekjaar stelt de penningmeester

van het comité zijn jaarverslag op. Ook vindt binnen het

comité een kascontrole plaats. Vervolgens wordt het jaarver-

slag, na voltooiing, mede ondertekend door de voorzitter en

gaan de verslagen naar het kantoor van de stichting. Deze

verslagen worden door de afdeling FP&C gecontroleerd.

Tevens dient deze afdeling als vraagbaak voor penningmees-

ters. De accountant betrekt vervolgens de verslagen bij

de controle. Bovendien worden enkele comités ter plaatse

gecontroleerd.

Samenwerkingsverbanden in Nederland en EuropaAan het lidmaatschap van of participatie in samenwerkings-

verbanden ligt altijd een besluit van de RvB ten grondslag.

Woord en Daad participeert alleen in die netwerken en

samenwerkingsverbanden die voor haar of haar partnernet-

werk een toegevoegde waarde hebben.

5


bijLagen

AANVRAGEN RAPPORTAGES

fondsenwerVingsaCtiViteitenen begeLeiding Comites

Lobby en bewustwording

Partner 1

Projectrealisatieen PMEL

Partner 4


Partner 3


wd Partner

Expertise-inbreng en kwaliteitsborging

Partner 2


5

3. PRocESBEHEERSING VAN PRoGRAMMA’S (INcLuSIEf PRocESScHEMA); PARTNER EN DoNoRRoL


Hoofdprocessen Woord en Daad in haar hele context

infostroom/contacten

geldstroom

Woord en Daad (Nederland)

Comites

Achterban & andere fondsenverstrekkers

SATTELIETPARTNER

Regio-allianties/partnerorganisaties

WD Donor

WD Partner

PARTNERADVIES

WD

Verstrekken fondsen Voor ProjeCten

aCtiViteiten Comites

donorteambeoordeLing PLannen oP donorCriteria

fondstoekenningdoor managers wd donor

aLLiantieteambeoordeLing PLannen oP PartnerCriteria

gezamenLijke ProjeCtreaLisatie en PmeL

CONTRACTEN EN RAPPORTAGEFORMATS


bijLagen bijLagen

PROCESBEHEERSING, RISICOBEHEERSING EN VERANTWOORDING5

AlgemeenVanaf 2011 werken de partnerorganisaties van Woord en Daad

samen in allianties. Zoals op pagina 46 (intermezzo partner-/

donorrol) beschreven is er binnen Woord en Daad een rolschei-

ding tussen partner en donor. Door deze organisatievernieu-

wing is ook het proces voor programma-aanvragen veranderd.

AlliantiesSinds de samenwerking in allianties een feit is valideert Woord

en Daad haar beleid met Zuidelijke partners. Ook beoordelen

allianties jaarlijks het functioneren van Woord en Daad door

middel van tevredenheidsonderzoeken of rondetafelsessies

waar over en weer gekeken wordt waar verbeterpunten voor

Woord en Daad liggen. Binnen de allianties vindt er kennis-

uitwisseling plaats op het gebied van vakexpertise, lokale of

regionale fondsenwerving en ontwikkeling van beleid in de

regio. Binnen het beleid zijn de drie onderdelen, directe armoe-

debestrijding, maatschappijopbouw en beleidsbeïnvloeding

speerpunten. Elke alliantie sluit een raamwerkovereenkomst

met Woord en Daad waarin belangrijke speerpunten vanuit

het beleid en samenwerking in de komende jaren wordt

beschreven. Deze raamwerkovereenkomst wordt door de

voorzitter van de alliantie en de raad van bestuur van Woord

en Daad getekend. Jaarlijks vinden er alliantievergaderingen

plaats in de regio, waarbij Woord en Daad als alliantielid vanuit

de W&D Partner lid is. Onderdelen van deze vergaderingen

worden door W&D Donor en de raad van bestuur bijgewoond.

PartnerrolDe rol van W&D Partner is het begeleiden en ondersteunen

van de regionale alliantie in het opstellen van (meerjarenbe-

leids)plannen en het doen van aanvragen bij donoren, waar-

onder W&D Donor. De plannen worden door W&D Partner

beoordeeld op kwaliteit door middel van een assessment

waarbij het Woord en Daad beleidsplan dat gezamenlijk met

partners is opgesteld het uitgangspunt vormt. In het (meer-

jarenbeleids)plan is ook de visie op het werk in het Zuiden

beschreven vanuit de Theory of Change (zie pagina 149).

Zowel bij programma-aanvragen als bij rapportages is de

partnerrol vooral begeleidend. Medewerkers van Woord en

Daad hebben expertise op het programma en de context en

kijken samen met de partner hoe programma’s verbeterd kun-

nen worden met optimale samenwerking met diverse actoren

in de lokale context waar de partnerorganisatie werkt. Daarbij

wordt op alliantieniveau gekeken welke zaken er in de regio

spelen en gezamenlijk opgepakt kunnen worden. Om partners

in staat te stellen een lerende organisatie te zijn vinden er

PMEL-bezoeken plaats. Voor verdere info zie paragraaf 2.9.2.

Donorrol, toekenning van fondsen, monitoring, resultaat- en contractmanagementDe aanvragen die vanuit de regionale allianties bij W&D Donor

binnenkomen worden op basis van de donorcriteria beoordeeld.

Hierin worden de volgende punten meegenomen: het op orde

hebben van planning, monitoring en auditsystemen, de capaci-

teitvan(financieel)management,duurzaamheidvanprogramma

endeeffectiviteitenefficiëntiedaarvan.Ookdemogelijkheid

tot fondsenwerven voor het programma speelt een rol, waarbij

W&D Donor de partner stimuleert ook via andere (lokale) dono-

rentecofinancieren.Opdezemanierwordtdeafhankelijkheid

van één donor ontmoedigd. In de toekenningen wordt ook het

trackrecord van de partner meegenomen voor wat betreft tijdig-

heid en volledigheid van rapportages. Het ingevulde beoorde-

lingsformulier van W&D Donor wordt met de partner gedeeld,

wat de transparantie van de beoordeling bevordert. Op deze

manier weet de partner ook op welke punten het programma

nog verbeterd kan worden in de ogen van W&D Donor.

Naast het toekennen van fondsen is het ook belangrijk de

programma’s te monitoren. Woord en Daad Donor heeft

hiervoor een accountability manual opgesteld en dit met

partners tijdens alliantiemeetings in 2011 gedeeld. In het

accountability manual staat het beleid beschreven rond

verantwoording van gelden en de maatregelen die Woord

en Daad hierbij treft. Partners worden periodiek bezocht; in

de meeste gevallen een keer in de drie jaar, waarbij na een

financieelwerkbezoektussentijdsooknogeenfinanciële

audit volgt om zaken goed te monitoren.

Als afronding van de goedkeuring ondertekent W&D Donor

met de partner een contract. Dat contract is onderdeel van

een meerjarenovereenkomst. Er zijn afspraken gemaakt t.a.v.

toekenning, te behalen resultaten (inclusief sturing daarop),

rapportage en verantwoording en afspraken over betalingen

c.q. verplichtingen van beide zijden rond betalingen.

Strategische meerjarenplannen; overeenkomstenMet vrijwel alle partners zijn strategische meerjarenover-

eenkomsten gesloten. Deze overeenkomsten plaatsen de

programma’s in een langetermijnperspectief. Woord en Daad

spreekt na goedkeuring onder voorwaarden ook een com-

mitteringaandefinancieringuit.Jaarlijkswordtdefinitieve

financieringtoegekend.Indietoekenningwordthetstrate-

gisch meerjarenplan als kader meegenomen, maar spelen ook

afwegingen vanuit de jaarlijkse resultatenrapportage een rol.

Op basis van de goedkeuring worden contracten gesloten,

waarin onder andere doelstellingen, verwachte resultaten,

het goedgekeurde bedrag en voorwaarden ten aanzien van

uitvoering en rapportage zijn opgenomen.

5


bijLagen

5

Aangaan en stoppen van een partnerrelatieWoord en Daad wil met name in Afrika groeien. Hiervoor

worden nieuwe partnerrelaties aangegaan, die soms vanuit

Woord en Daad en soms vanuit de allianties worden voorge-

dragen. De alliantie bekijkt of de potentiële partnerorganisa-

tie meerwaarde heeft voor de alliantie en kan besluiten deze

als lid op te nemen. W&D Partner, als lid van de alliantie heeft

hier ook een stem in, de meerderheid van de alliantie beslist

echter. W&D Donor kijkt aan de hand van een organisatiebe-

oordeling of de potentiële partner in aanmerking komt voor

fondsen vanuit Woord en Daad. Als dat het geval is wordt er

eenfinanciëleauditgedaanomookeenonafhankelijkerap-

portage over de organisatie te hebben. De raad van bestuur

beslist uiteindelijk over het al dan niet aangaan van de part-

nerrelatie en neemt hierbij de adviezen van W&D Partner

en W&D Donor mee. Nadat de relatie is aangegaan wordt

met een beperkt budget gestart in het eerste jaar en wordt

daarna gekeken of er voldoende vertrouwen is om het budget

uit te breiden. Als Woord en Daad besluit geen fondsen toe

te kennen aan de betreffende partner, kan de alliantie alsnog

besluiten deze partner toch als lid op te nemen. In dat geval

zal vanuit Woord en Daad, die lid is van de alliantie, vanuit de

partnerrol wel met deze organisatie samengewerkt worden.

Als een samenwerking in de praktijk tegenvalt of toege-

voegde waarde in de lokale context nihil blijkt bouwt Woord

en Daad in goed overleg met de partnerorganisatie fondsen

af. De partnerorganisatie kan echter desgewenst wel allian-

tielid blijven en kennis en expertise delen. In het geval van

corruptie of besteding van geld voor een ander doel dan waar

het voor gegeven is zal er sprake zijn van een snelle afbouw.

Invloed van andere belanghebbenden op het beleid van woord en DaadNaast Zuidelijke partners hebben ook Nederlandse belang-

hebbenden via evaluaties inbreng op het beleid van Woord

en Daad. Dat gebeurt via jaarlijkse evaluaties vanuit het

personeel (ondernemingsraad), de comités (via de klankbord-

groep voor comités), de bedrijven (via de coördinatiegroep

van het Business Platform) en de vermogensfondsen (via de

adviesgroep Vermogensfondsen).

Normpercentages overheadVoor overhead werkt Woord en Daad met het percentage

kostenbeheer en administratie (bestuurlijk gemaximeerd op

3,1 procent) en het percentage kosten eigen fondsenwerving

(gemaximeerd op 6 procent). Beide percentages worden

gemaximeerd in een overheadpercentage over de totale

omzet. Dit percentage is gemaximeerd op 7,5 procent).

Programma’s/activiteiten binnen de doelstelling die gebonden zijn aan een maximum percentage van de omzetWoord en Daad voert binnen haar doelstelling het bewust-

wordingsprogramma en diverse activiteiten uit die gemaxi-

meerd zijn aan percentages van de omzet of de bestedingen.

Deze programma’s betreffen:

• Bewustwording. Dit programma mag maximaal 3 procent

nemen van de omzet (gemiddeld percentage over drie jaar)

• Planning, monitoring, evaluatie en leren: 5 procent van de

bestedingen

• Inzet Nederlandse staf voor partnerrolactiviteiten bij part-

ners en allianties 5 procent van de bestedingen.

• Directe alliantiekosten ten behoeve van de allianties, zoals

vergaderkosten/uitwisseling etc., maximaal 1% van de

bestedingen

4. RISIcoMANAGEMENT

AlgemeenDoor de beheersing van processen borgt Woord en Daad

de koppeling tussen missie, doelstelling, beleid en operatio-

neel jaarplan. Binnen de processen is daarmee al sprake van

risicobeheersing en bescherming van onze naam. De in deze

paragraaf genoemde risico’s betreffen vooral onderdelen die

niet of lastig in de beschreven processen te vangen zijn. Ook

in 2011 is gebleken dat de getroffen maatregelen adequaat

zijn met betrekking tot onderstaande risico’s.

Risico’s in de werkomgevingDe werkomgeving in het Zuiden is niet altijd een stabiele

werkomgeving. Omdat dit tot de externe factoren behoort,

is het beleid van Woord en Daad erop gericht dit risico te

spreiden. In dat kader streeft Woord en Daad naar verdeling

van partners en programma’s over landen en regio’s.

Per regio en land is een plafond in bestedingen vastge-

steld. Op projecten programmaniveau wordt per partner

bovendien een inschatting gemaakt van risico’s die spelen.

Per contract worden die risico’s in kaart gebracht en worden

er eventueel te nemen maatregelen benoemd. In dat kader

spelen evaluaties een belangrijke rol (zie hoofdstuk 3).

Risico’s op organisatieniveauEen tweede risico dat Woord en Daad op organisatieniveau

loopt, is het risico dat inkomsten achterblijven bij uitgaven.

Basaal wordt dit risico afgedekt door bij de liquiditeits- en

vermogensplanning voldoende reserves aan te houden.

Bovendien worden verplichtingen direct geboekt, zodat bij

een positieve vermogenspositie Woord en Daad altijd in staat



bijLagen


is haar aangegane verplichtingen na te komen. Vanaf 2008

werkt Woord en Daad met drie inkomstencategorieën. De

inkomstencategorie met vaste of contractueel vastgelegde

inkomsten vormt de kern van de begroting. De programma-

onderdelen die aan de uitgavenkant aan deze kern gekoppeld

zijn, worden aan het begin van het begrotingsjaar volledig

goedgekeurd. De uitgaven die aan categorieën gekoppeld

zijnmeteenhogerrisicoprofielwordenpasgoedgekeurdals

de inkomsten gerealiseerd zijn. In contracten met partners

wordt benoemd onder welke voorwaarden fondsen beschik-

baarkomen,indienfinancieringgekoppeldisaaninkomsten

meteenhoogrisicoprofiel.Opbasisvandeervaringenin

2010 wordt extra gestuurd op koersrisico. Het geheel van

maatregelen lijkt adequaat te zijn.

Risico’s in de groeistrategieEen derde risico ligt in de uitvoering van de groeistrategie.

Omdat Woord en Daad hecht aan een hoog kwaliteitsniveau

wordt voortdurend gewerkt aan de versterking van het

kwaliteitsniveau van het partnernetwerk (binnen het SPN-

programma, zie pagina 40), en de uitbreiding van het netwerk.

koersrisico’sBij de uitvoering van de programma’s is altijd een koersrisico.

Veel van de lokale valuta’s volgen de trend van de dollar, zodat

de verhouding euro/dollar belangrijk is bij de koersrisico’s. De

koersrisico’s neemt Woord en Daad gedurende het jaar voor

haar rekening. De reden hiervoor is dat Woord en Daad over

hetalgemeenfinancieelsterkerisdanhaarpartnerorganisaties.

Bovendien heeft Woord en Daad (in tegenstelling tot partner-

organisaties) met meerdere lokale valuta’s te maken waarover

risico wordt gelopen. Hierdoor ontstaat een meer afgewogen

risico, aangezien valuta’s tegen elkaar in kunnen werken.

Verder wordt optimale transparantie geborgd doordat

projecten in lokale valuta aanvaard, betaald en door de

partnerorganisatie besteed worden. Het risico op eventuele

fraude met omwisselen wordt hierdoor sterk beperkt. Vanaf

2011 wordt een buffer voor koersverliezen opgebouwd, om

in de toekomst deze risico’s nog beter op te kunnen vangen.

De nieuwe strategie werkt naar behoren.

Evenwicht en verbinding tussen uitgaven en inkomsten; reservesDe opbouw van het operationeel jaarplan is afgestemd op

een evenwicht tussen uitgaven en inkomsten: bestedingen

dienengekoppeldtezijnaanspecifiekeinkomstenvanuit

fondsenwerving.Bijhetdefinitiefaanvaardenvanprojectenen

programma’s wordt rekening gehouden met het besteedbare

vermogen en het vastgelegde vermogen in bestemmingsfond-

sen. In het koersrapport geeft de RvB inzicht in de verhouding

tussen beschikbare middelen en uitgaven. In incidentele geval-

len kan tot een hoger bedrag dan beschikbaar goedgekeurd

worden. In die gevallen moet Woord en Daad echter met een

redelijke mate van zekerheid kunnen aannemen dat de fond-

sen in het lopende boekjaar binnen zullen komen.

Onderdeel van de reserves is de continuïteitsreserve. Het

doel van deze reserve is tweeledig:

• het garanderen van liquiditeiten om tijdig aan de project-

verplichtingen te kunnen voldoen;

• opvang voor de organisatiekosten bij terugloop van de

inkomsten.

De continuïteitsreserve heeft het niveau van 7,5 procent van

de geraamde inkomsten van het volgende jaar. Dit past ruim-

schoots binnen de kaders van de ‘Richtlijn Reserves Goede

Doelen’ van VFI (Vereniging Fondsenwervende Instellingen)

(zie hiervoor ook de toelichting in de jaarrekening). Gezien

hetrisicoprofielvanWoordenDaadachthetbestuureen

continuïteitsreserve van 7,5 procent voldoende.

Beleggingsbeleid en vermogensbeheerDoordat aanvaarde projecten meestal in termijnen betaald

worden en het opstarten van nieuwe projecten tijd vergt, zijn

er tijdelijke liquiditeiten aanwezig. Deze worden risicoloos

belegd op spaarrekeningen met een goede rente zonder

opnamebeperkingen.

Woord en Daad volgt VFI Handreiking Verantwoord

Vermogensbeheer fondsenwervende instellingen. De

overtollige liquiditeiten worden belegd bij de huisbankier

(Rabobank). De Rabobank heeft beleid ontwikkeld op het

gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen en

duurzaambeleggen/investeren.Deniet-financiëlecriteriadie

genoemd worden in de handreiking worden ingevuld via het

beleid dat de Rabobank ontwikkeld heeft.

Sinds 2009 heeft Woord en Daad in het kader van de doel-

stelling participaties aangekocht in het Oikocredit Nederland

Fonds (zie hiervoor verder ook de jaarrekening).

crisismanagementTot slot hanteert Woord en Daad een crisismanagementplan

dat elk jaar wordt geactualiseerd.

6


bijLagen

ONDERZOEKSRAPPORT6


bijLagen

7 SAMENWERKING EN NETWERKEN

Stakeholders en netwerken

naam organisatie of netwerk aard samenwerking

BRANCHEORGANISATIES EN BREDE NETWERKEN

EU-Cord, Europees netwerk voor christelijke organisaties actief in noodhulp en ontwikkelingssamenwerking

Actieve participatie in trajecten van EU-Cord rond beleidsbeïnvloeding in Brussel (met name ten aanzien van vakonderwijs en –training) en institutionele fondsen. Daarnaast is er regelmatig uitwisseling op het terrein van EU-regelgeving m.b.t. financiën en auditing.

ICCO/CO-Prisma Samenwerkingsverband in het kader van MFS2 met strategische doelstelling om per 2015 via ICCO-coöperatie op programmatisch niveau in het Zuiden samen te werken en financiering binnen te halen. Woord en Daad participeert in het programma basisgezondheidszorg en voedselzekerheid.

ICCO Alliantie Als onderdeel van de WD-REK MFS-2 aanvraag zijn een aantal concrete afspraken gemaakt m.b.t. har-monisatie en complementariteit van onze onderwijs en TVET/JBS activiteiten in een aantal landen.

Partos, branchevereniging voor particuliere internationale samenwerking in Nederland

• Lid van de RvB bestuurslid Partos;• Voorzitter RvB bestuurslid Stichting Gezamenlijke Evaluaties Partos;• Participatie in Kwaliteitshuis Partos en PMEL-groep die Partos richting ministerie vertegenwoordigt;• Participatie in lobbynetwerk Partos dat o.a. reactie verzorgde op begroting

ontwikkelingssamenwerking;• Kennisuitwisseling tijdens bijeenkomsten op het vlak van financiën en regelgeving rond bijvoorbeeld

MFS-2 en BTW.

Prisma, vereniging van christelijke organisaties op terrein van ontwikkelingssamenwerking en diaconaat

• Platform voor christelijke ontwikkelingsorganisaties voor bezinning, discussie en opinievorming, Samenwerking op inhoudelijke programmatisch gebied, gezamenlijke fondsenwerving, belangenbehar-tiging vanuit oogpunt christelijke organisaties.

• Participatie in secties hiv en aids/SRGR, bezinning, lobby, communicatie en bewustwording. Twee-maandelijks directeurenoverleg: voorzitter RvB gedelegeerd bestuurder (tot en met 31-12-2011). Inhoudelijke en strategische bijdrage aan koers vereniging Prisma, ICCO-Alliantie en Co-Prisma.

Woord en Daad-Red een Kind Alliantie Alliantie in het kader van MFS2 met strategische doelstelling om per 2015 kwalitatief goede geïnte-greerde programma’s t.a.v. onderwijs, TVET en JBS, AD te hebben.

SAMENWERKING ROND PROGRAMMA’S IN HET ZUIDEN

Aflatoun Aflatoun is een organisatie die gratis curricula en training voor social/financial education beschikbaar stelt (voor formal/non-formal education – 6-18 jr.). Partners moeten zelf betalen voor de materiaal- en kopieerkosten. Woord en Daad wil het gebruik van dit materiaal door partners stimuleren in het kader van ‘life skills’.

AgriProFocus (APF), netwerk dat zich richt op het bevorde-ren van boerenondernemerschap.

Woord en Daad is lid van APF, samenwerking richt zich op uitwisseling en leren.

Cluster Humanitaire Hulpverlening (Dorcas, Tear, Red een Kind, ZOA-Vluchtelingenzorg, Woord en Daad)

Coördinatie en samenwerking van noodhulpacties. In 2011 betrof het een gezamenlijke actie voor Hulp Oost-Afrika

Connect4Change (IICD) IICD bevordert het gebruik van ICT in projecten op het gebied van gezondheidszorg, onderwijs en economische ontwikkeling. Woord en Daad heeft met IICD rondetafel sessies georganiseerd tijdens regionale alliantiemeetings.

Consortium private sectorontwikkeling Zambia (Cordaid, SNV, HIVOS, Oxfam Novib, Woord en Daad, Nederlandse ambassade)

Samenwerkingsverband rond versterking van private sector in Zambia.

ETC Leusden Capaciteitsopbouwin Benin, georganiseerd en voor 50% gefinancierd door ETC.

Leprazending Woord en Daad steunt in MFS2 een project van LepraZending in India (TLMI) met 2 vakscholen en 4 community based TVET units. Het gaat om flexibele skills training in rurale context.

MDF Training en Consultancy Samenwerking t.a.v. capaciteitsversterking en positionering van Zuidelijke allianties in de regio.

Netherlands Platform for Microfinance Woord en Daad is lid van NPM, samenwerking richt zich op uitwisseling

Oikocredit Verstrekken van leningen aan Woord en Daad business partners in het Zuiden.

PUM (Programma Uitzending Managers), uitzending van senior experts naar het Zuiden

Samenwerking vanuit programma bedrijfsontwikkeling Woord en Daad en PUM (expertise resource op afroep).

Vereniging Personele Samenwerking Ontwikkelingsorgani-saties (PSO)

PSO ondersteunt programma voor capaciteitsopbouw partners en Zuidelijke allianties. Participatie in Algemene Ledenvergadering (ALV) en klankbordgroep Monitoring&Evaluatie (M&E).

7


bijLagen

7 SAMENWERKING EN NETWERKEN

naam organisatie of netwerk aard samenwerking

NETWERKEN VOOR BELEIDSBEïNVLOEDING

Bangladesh Platform Participatie binnen het Bangladesh Overleg voor Ontwikkeling en Mensenrechten (BOOM).

Colombia Platform Colombia Platform lobbyt bij de Tweede Kamer, het ministerie en de ambassade in Bogotá voor onder-steuning van vrede en ontwikkeling in Colombia. Eind 2011 is besloten dat Woord en Daad niet langer deelneemt aan het platform.

Coordination Europe-Haiti Platform uit 8 Europese landen, dat opkomt voor duurzame economische ontwikkeling en versterking van de landbouwsector in Haïti. De lobbyist van Woord en Daad is sinds 2011 voorzitter.

Family Facts Kennisnetwerk rond positie van het gezin in ontwikkelingslanden. Coördinator beleidsbeïnvloeding maakt deel uit van het bestuur.

Global Campaign for Education Lobby- en kennisnetwerk op het gebied van onderwijs, waar Woord en Daad veel mee heeft samenge-werkt in 2011. Lidmaatschap wordt overwogen.

Overige netwerken Regelmatige samenwerking in kader van beleidsbeïnvloeding met: AgriProFocus, Better Care Network, CABA werkgroep (Children Affected by AIDS), Sharenet, Dutch Coalition for Disability and Develop-ment, Child en Youth Rights Initiative, lobbygroep van Partos.

Kennisinstellingen

Institute for Social Studies (ISS) Samenwerking rond kennisprogramma voor bedrijfsontwikkeling in het Zuiden.

Universiteit van Amsterdam (UvA) Participatie door Woord en Daad, samen met ICCO en Prisma, in onderzoek van de UvA (Ton Dietz) naar nieuwe methoden voor impactmeting.

Christelijke Hogescholen (CAH en CHE) Christelijke Agrarische Hogeschool Dronten en Christelijke Hogeschool Ede zijn betrokken bij curriculu-montwikkeling voor Hope University College (Ethiopië).

Netwerken rond fondsenwerving

Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) Lidmaatschap CBF.

Charitas VFI-inkoop realiseert inkoopbesparingen voor aangesloten goede doelen.

NCDO Financiering van fondsenwervingsacties en bewustwordingsactiviteiten van lokale comités en andere vrijwilligersgroepen.

Vereniging Fondsenwervende Instellingen (VFI) Lidmaatschap VFI.

Netwerken rond bewustwording

Calvijn College en Hoornbeeck College Uitwisseling tussen Nederlandse vakscholen en vakscholen in het Zuiden (zowel studenten als docenten).

Driestar Educatief Strategische samenwerking voor de periode 2010-2015 die zich richt op kwaliteitsversterking van onderwijs in ontwikkelingslanden en uitwisseling tussen docenten en studenten in Nederland en het Zuiden

Just Care, samenwerking van Woord en Daad, ZOA, en mid-delbare scholen

Ontwikkeling van lesmateriaal voor middelbare scholen rond armoedebestrijding.

WWKidz, samenwerking van Uitgeverij Jongbloed, Colum-bus Heerenveen, ZOA en Woord en Daad

Ontwikkeling van leesboeken en bijbehorend lesmateriaal voor kinderen uit groep 7 en 8.

ZOA Woord en Daad voert samen met ZOA de campagne Wees Eerlijk gericht op duurzaamheid.


bijLagen

8 THEORY OF CHANGE

AcHTERGRoND VISIE oP VERANDERING

Armoedebestrijding. Dat is de ‘core business’ van woord en Daad en haar partners in de landen waar we werkzaam zijn. Maar wat bedoelen we eigenlijk met armoedebestrij-ding? Met welke ogen kijken we naar mensen die leven in armoede? Hoe gaan we om met de vele complexe factoren die vaak ten grondslag liggen aan armoede en achter-stand? Belangrijke vragen waar geen simpel antwoord op gegeven kan worden. woord en Daad en haar partners zijn in gesprek gegaan over deze vragen en hebben een geza-menlijke ‘visie op verandering’ ontwikkeld. Verandering van mensen en samenlevingen, daar gaat het tenslotte ten diepste om bij armoedebestrijding.

Woord en Daad en partners maken in hun werk voortdu-

rend keuzes. Die keuzes hebben vaak direct weerslag op de

mensen met wie we werken, binnen de organisatie of in de

projecten. Vandaar dat we eraan hechten dat de visie achter

die keuzes helder is, en dat die keuzes verankerd zijn in een

aantal centrale kernwaarden. De centrale visie van Woord en

Daad en partners is dat we gezamenlijk willen bijdragen aan

armoedebestrijding en daarmee mensen willen versterken

om duurzame verandering in hun leven tot stand te brengen.

Die kernwaarden zijn allemaal direct te herleiden tot Bijbelse

principes, die Woord en Daad en partners wereldwijd met

elkaar delen: mede-schepsel, mede-verantwoordelijkheid,

mede-lijden, rentmeesterschap en wederzijdse afhankelijk-

heid. Doordat iedereen zich heeft verbonden aan deze kern-

waarden, kunnen we elkaar over en weer kritisch bevragen

op de vertaling van deze waarden in ons concrete werk.

Daarnaast hebben we met elkaar een aantal ‘ontwikkelings-

principes’ vastgesteld. Het gaat om principes die te maken

hebben met de kwaliteit en relevantie van het werk, waaraan

Woord en Daad en partners zich committeren.

‘Eigenaarschap’ is zo’n principe, dat benadrukt dat uiteinde-

lijk altijd de mensen om wie het draait –de armen- eigenaar

moeten zijn. Een hulporganisatie kan nooit de eigenaar zijn

van de ontwikkeling van de mensen met wie ze werkt, omdat

we geloven dat ieder mens eigen verantwoordelijkheid

van God heeft ontvangen. Duurzaamheid, geïntegreerde

benadering, partnerschap en innovatie zijn de andere

ontwikkelingsprincipes.

Duurzame verandering bij mensen (maar ook bij organisaties

of samenlevingen) is geen rechte lijn van a naar b. Daarvoor

spelen te veel factoren een rol. Het is van groot belang om

dat mee te nemen in de vormgeving van programma’s en

projecten. Zo spelen persoonlijke factoren een rol. Ieder

mens –ook de allerarmste- heeft capaciteiten en beschikt

over bepaalde mogelijkheden.

Woord en Daad vindt het belangrijk om niet uitsluitend op

‘problemen’ en ‘beperkingen’ gericht te zijn, maar ook op de

kansen en gaven die ieder mens heeft ontvangen. Verder is

het belangrijk om mensen in hun context te zien. Ieder mens

maakt deel uit van een familie, een lokale gemeenschap, een

samenleving. In ieders omgeving zijn obstakels (bijvoor-

beeld droogte, ziektes, geweld) en mogelijkheden (bijvoor-

beeld een vruchtbare grond of een goede exportmarkt).

Ook diverse actoren zoals bedrijven en overheden in de

omgeving kunnen van grote invloed zijn. Uitgangspunt voor

Woord en Daad is dat de eigen interventie een duidelijk

toegevoegde waarde moet hebben. Als de doelgroep grote

behoefte heeft aan microkrediet, en in de directe omgeving

is een goede microkredietinstelling actief, dan zal ze probe-

ren een link te leggen naar deze instelling, maar geen eigen

kredietprogramma opzetten.

Ten slotte speelt de houding van mensen een belangrijke rol.

Hulp kan soms mensen afhankelijk maken (van de hulporga-

nisatie of van het project). Op het moment dat de context dan

weer verandert, en ‘het project’ opeens niet meer relevant

blijkt, belanden mensen weer even hard in armoede. Daarom

besteedt Woord en Daad veel aandacht aan vaardigheden

waarmee mensen weerbaar worden gemaakt. Het uitein-

delijke ideaal is dat mensen daarmee ‘ambassadeurs voor

verandering’ worden in hun eigen omgeving. Dit kan op

verschillende niveaus: ook een partnerorganisatie van Woord

en Daad kan zo’n ambassadeur worden, bijvoorbeeld door

geleerde lessen te delen met collega-organisaties of de lokale

overheid, en hen uit te dagen die lessen ook toe te passen.

8


bijLagen

NGO’soverheidkerken enreligieuze instellingenprivate sectorgemeenschap

HOEWERKENWIJ?

WAT ENVOOR WIE?

CONTEXT OMGEVING

ONTWIKKELINGS-PRINCIPESeigenaarschap

geïntegreerde benadering

duurzaamheid

partnerschap

innovatie

KERNWAARDENmede-schepsel

mede-verantwoordelijkheid

mede-leven

rentmeesterschap

wederzijdse afhankelijkheid

DIMENSIESnatuurlijke hulpbronnen

opleiding en gezondheid

infrastructuur en technologie

financiën

sociale en politieke verbanden

religieuze verbanden

BASIS-VOORZIENINGEN

ONDERWIJS

BEDRIJFS-ONTWIKKELING

BEROEPSONDERWIJS(training en arbeidsbemiddeling)

DWARS-DOORSNIJDENDETHEMA’Sfamilie en gezin

hiv/aids

leiderschap

rechten van kinderen

INDIVIDU

familie

gemeenschap

regio

THEORY OF CHANGE8


woord en daad

Postbus 560

4200 AN Gorinchem

Spijksedijk 16E

4207 GN Gorinchem

Tel 0183-611800

Fax 0183-611808

[email protected]

www.woordendaad.nl/jaarverslag

Rabobank 38.54.87.088

t.n.v. Woord en Daad, Gorinchem

VormgeVing

Reprovinci

fotografie

Woord en Daad, Willem van Cappellen, Jaco Klamer, Dirk-Jan van Roest

Woord en Daad is een Algemeen Nut Beogende Instelling. Voor testamentaire

beschikkingen luidt ons adres: Stichting Reformatorische Hulpaktie Woord en Daad,

gevestigd te Gorinchem. Onze stichting is ingeschreven onder nummer 41118168, bij

de Kamer van Koophandel te Tiel en staat onder controle van een registeraccountant.

Financieel jaarverslag wordt op verzoek toegezonden.

150 Woord en Daad jaarverslag 2011 - Verbinden

Woord en Daad jaarverslag 2011: Verbinding

Documents

Transcript of Woord en Daad jaarverslag 2011: Verbinding