Winter-RAS project klapekster (S. Deuzeman)

Even voorstellen: nieuwe CES-coördinator

Symen Deuzeman Sovon Vogelonderzoek Nederland

Foto: Peter Eekelder

Winter-RAS Klapekster

Foto: Glenn Vermeersch

• Ringersvereniging

Voorjaar en najaar

•CES-projecten Zwarte Meer en Schiermonnikoog•Boerenzwaluwen en najaarsvangsten Zwarte Meer •Najaarsprotocol VRS Schiermonnikoog•Stichting Calidris steltloperonderzoek Schiermonnikoog

Broedseizoen



Winter


Foto zwanen: Stef van RijnFoto: Glenn Vermeersch

En natuurlijk Klapeksters!



Heggenmus

De Klapekster als broedvogel• Eerste helft 20e eeuw broedvogel op

talloze heidevelden en hoogvenen met opslag

• Drastische afname vanaf jaren zestig

• Laatste zekere broedgeval in 1999 op Hulshorsterzand (Noordwest-Veluwe)

• Oorzaken (Bijlsma et al. 2001):– Ontginningen broedterreinen– Intensieve recreatie– Vergrassing– Verbossing– Drastische vermindering beschikbaarheid

voedsel


Foto: Alfred Limbrunner

De Klapekster als wintervogel• Vogels arriveren in vaste

winterterritorium in oktober/november en vertrekken medio maart/begin april

• Territoriaal met vaste jacht- en slaapplaatsen

• Trend op basis van PTT (Sovon): lichte toename sinds 1980

• In Nederland ca. 200 overwinteraars


Doelstelling Klapekster-onderzoek: vrijwilligersproject Andrea van den Berg, Peter van den Akker & Symen Deuzeman


• is gestart in 2002 en is langjarig kleurringproject

• Relatie tussen voedselbeschikbaarheid, terreingebruik Klapeksters en begrazing door schapen/Schotse hooglanders/pony’s

• Bepalen territoriumgrootte overwinterende Klapeksters

• Plaatstrouw aan het winterterritorium van jaar op jaar?

• Jaarlijkse overleving• Het is noodzakelijk om de Klapeksters

individueel te kunnen herkennen (unieke kleurringcombinaties om de poten)

• Uit (schaarse) ringterugmeldingen blijkt dat Klapeksters minimaal 7 jaar kan worden

Foto: dhr. Vogt

Onderzoeksgebieden

• Zuidoost-Veluwe (2002-2009)

• Centrale Veluwe-Kootwijk (2006-2013)

• Engbertsdijksvenen (2002-2013)

• Sallandse Heuvelrug en Borkeld (2010-2013)

• Foto Rob Buiter Engbertsdijksvenen


Zuidoost-Veluwe deels begraasd


Kootwijkerzand Centrale Veluwe niet begraasd


Methode: onderzoek aan voedselbeschikbaarheidProoionderzoek

• Braakballen Klapekster onder slaapbomen

Prooiaanbod

• abundantie mestkevers (transecten), aantal muizenetende roofvogels op de heide, voedselkeuze Ransuilen


Slaapbomen


Prooien van Klapeksters


Prooien van klapeksters ???


Vangmiddelen


Tactische plekken


Eindeloos wachten…………..


Maar….


Gelukt!


Biometrische maten


Als een Klapekster gevangen is, wordt

‘ie geringd en worden zoveel

mogelijk nuttige maten genomen

Kleurringen bij Klapeksters


Vleugelpatroon Klapekster


Herkenning ‘1e winter vogels’

‘1e winter’ Klapekster3 maart 2006 Engbertsdijksvenen


2e kalenderjaar Klapekster, 3 maart 2006 Engbertsdijksvenen (Overijssel).

Achterrand secundairies: niet scherp begrensd en niet helder wit

‘Buff’ randje uiteinde grote dekveren

Slijtage tertials

Let ook op vrij lichtbruine grondkleur van de arm- en handpennen

Herkenning ‘1e winter vogels’ (in de zomer ervoor geboren)


Risico bij kenmerk ‘buff’ randje grote dekveren(kenmerk ‘1e winter’ vogels)

• kan aan einde winterseizoen (februari, maart)afgesleten zijn

• 1e winter vogel kan al enkele juveniele grote dekveren hebben vervangen door donkerder ‘adulttype’ dekveren (een zogenaamde ‘ruigrens’)

• adulte vogels kunnen een grijs of witachtig randje aan de grote dekveren hebben: van afstand te verwarren met ‘buff’ randje

Herkenning ‘1e winter vogels’


Bandering op de borst:1e winter vogels hebben vrijwel altijd een zekere mate van bandering op de borst

Binnen adulte vogels is de mate van bandering waarschijnlijk afhankelijk van de ondersoort en is de aan- of afwezigheid van bandering geen betrouwbaar kenmerk voor geslachtsbepaling in het overwinteringsgebied!

Een Klapekster met een sterke bandering op de borst.

Staartpatroon Klapekster


Resultaten Prooionderzoek


Evenen Veluwe

0%

20%

40%

60%

80%

100%

okt nov dec jan feb mrt apr

Gewichtaandeel van prooigroepen in dieet per maand

InsectenReptielenAmfibienVogelsware muizenwoelmuizenspitsmuizen

0%

20%

40%

60%

80%

100%

okt nov dec jan feb mrt apr

insecten

reptielen

amfibieen

vogels

ware muizen

woelmuizen

spitsmuizen

Gebruik slaapbomen Engbertsdijksvenen


Slaapbomen N = 21 Gebruik op basis gevonden braakballen

Wilg 6 18%

Grove den 9 74%

Krent 6 8%

Resultaten kleurringonderzoek•Sinds de start van het onderzoek zijn 53 Klapeksters gekleurringd;

•Op de Veluwe en in de Engbertsdijksvenen overwinteren met name 1e winter Klapeksters (meer dan de helft is ‘jong’);

•Ca. 40% van de 53 gekleurringde vogels wordt in latere winters teruggezien op hetzelfde heideveld;

•4 vogels zijn 3 winters op rij aanwezig geweest in hetzelfde winterterritorium; De territoriumgrootte van de Klapekster ligt globaal tussen de 30 en 120 hectare. Variatie in het terrein is belangrijk i.v.m. prooiaanbod;

•Hypothese: Begrazing heef positief effect (hoger aanbod mestkevers!)


Resultaten kleurringonderzoek• Soms vliegen de vogels wel meer dan een kilometer in hun territorium

(kans dus op dubbeltellingen als de vogels geen kleurring dragen!)

• Er is één waarneming bekend van een terugmelding ver buiten de ringlocatie: In 2006/2007 jaar werd een gekleurringde Klapekster gemeld in het Fochtelooërveen. De Klapekster is op 3 maart 2006 geringd in de Engbertsdijksvenen. Afstand tussen de gebieden: ruim 60 kilometer. De Klapekster was daar ook in het winterseizoen 2007/2008 aanwezig.



Aantal winters met territorium

Aantal vogels (N = 15)

Opmerkingen

Onvoldoende waarnemingen

4 Mogelijk doortrekkers

1 5 Plaatstrouw in Evenen



3 1 Waarvan 2 winters in

Fochteloerveen

Plaatstrouw aan winterterritorium

Gewichten Begraasd/onbegraasd terrein

Gebaseerd op 20 vogels op Zuid-Oost Veluwe: Nader analyseren!!!


Waarneming van een gekleurringde Klapekster?

•Doorgeven via www.Sovon.nl of www.cr-birding.be of www.jaarvandeklauwier.nl

•Ook als de kleurringcombinatie niet volledig kan worden afgelezen!


http://www.cr-birding.be/

http://www.jaarvandeklauwier.nl/

TerugkoppelingArtikel Limosa: resultaten landelijke Klapekstertelingen en analyse kleurringgegevensBijdrage vakblad Natuur Bos en Landschap: gericht op terreinbeheerders



Dank voor uw aandacht

Zijn er nog vragen?

Foto: Raymond Fluitman

Doe daarom mee aan klapekstertelling 2012-2013!

2012 Jaar van de Klauwieren

22 & 23 december 2012

26 & 27 januari 2013

Claim je gebied op Waarneming.nl

Waarneming van een gekleurringde Klapekster?

•Doorgeven via www.Sovon.nl of www.cr-birding.be of www.jaarvandeklauwier.nl

•Ook als de kleurringcombinatie niet volledig kan worden afgelezen!


http://www.cr-birding.be/

http://www.jaarvandeklauwier.nl/

Foto: Rik Winters

Vraagtekens bij Klapekster

•Hoeveel Klapeksters overwinteren in Nederland en wat is hun habitatvoorkeur?

• Methode: Landelijke klapekstertelling.

•Sluit aan bij eerdere tellingen van Waarneming.nl

•Twee simultane telweekenden?

2012 Jaar van de Klauwieren

Winter-RAS project klapekster (S. Deuzeman)

Documents

Transcript of Winter-RAS project klapekster (S. Deuzeman)