BTC

Hoogstraat 147 – 1000 Brussel – T : +32 2 505 18 20 – F : +32 2 505 18 51

kleurbekennen@btcctb.org – www.kleurbekennen.be

Beste leerkracht,

Op 19 november is het Wereldtoiletdag. Aan de slag gaan met dit thema in de klas is een hele uitdaging.

● Hoe leg ik verbanden tussen dit thema en o.a water, mensenrechten, armoede,...?

● Hoe leg ik zo’n complexe situatie uit in de klas?

● Waar liggen de gevoeligheden in de klas?

Om jou alvast vooruit te helpen, heeft Kleur Bekennen een bundeltje vol inspiratie verzameld. Deze

educatieve materialen, en nog véél meer, vind je in de Kleur Bekennen documentatiecentra.

De educatieve materialen die we opnemen in deze lijst zijn actueel en zijn in het Nederlands uitgegeven.

Educatieve materialen die gedateerd zijn, omdat de situatie snel evolueert, en anderstalige educatieve

materialen, hebben we in deze lijst achterwege gelaten.

Veel succes!

Kleur Bekennen

1. De Kleur Bekennen documentatiecentra

De collectie pedagogische materialen in de documentatiecentra van Kleur Bekennen biedt ondersteuning

aan wie met jongeren aan de slag wil rond wereldburgerschap. Het inspelen op de persoonlijke aanpak

van de leerkracht staat centraal in onze collectie. Daarom stellen de educatieve medewerkers hun

expertise ter beschikking aan zowel gebruikers als producenten van pedagogisch materiaal. Ze geven je

graag advies over de inhoud, werkvormen en doelgroepen, ze denken mee hoe je procesmatig kunt

werken rondom wereldburgerschap, zonder kwaliteit uit het oog te verliezen. Indien nodig verwijzen ze je

door naar derden.

De materialen zijn vrijwel allemaal gratis te ontlenen. Ga eens snuisteren in onze online catalogi om een

idee te krijgen van ons aanbod. Je vindt er ook gratis te downloaden lesmateriaal.

Wat vind je zoal in onze collectie?

Een zeer divers aanbod van lesmappen met actieve werkvormen, educatieve spelen, pakketten en

koffers, beeldmateriaal, digitaal educatief materiaal, toegankelijke achtergrondinformatie voor de

leerkracht, informatieve werken, etc. De soorten lesmaterialen zijn even omvangrijk als de thema’s die ze

aankaarten. Enkel fondsenwervend materiaal en puur promotiemateriaal worden niet aangeschaft.

De Kleur Bekennen collectie als geheel is actueel, uitgebalanceerd, en afgestemd op de verschillende

doelgroepen. Aan deze drie maatstaven wordt het aanbod continu getoetst opdat de Kleur Bekennen

collectie een ijkpunt blijft op het vlak van kwalitatief hoogstaand materiaal.

Digitale inspiratie

Kleur Bekennen speelt in op het groeiende assortiment digitale leermiddelen. Enerzijds is er het

(meestal) gratis te downloaden lesmateriaal dat door verschillende organisaties en uitgevers wordt

ontwikkeld. Via onze online catalogus wordt je op weg geholpen naar het bestaande aanbod van

downloadbare materialen. Anderzijds bestaan er leermiddelen die louter voor digitaal gebruik bestemd

zijn. De Kleur Bekennen blog is hiervoor een onuitputtelijke inspiratiebron. Ga eens op een korte

ontdekkingsreis!

2. Educatieve materialen wereldtoiletdag

Diarree, weg ermee! : een spel voor 8- tot 10-jarigen rond water in Senegal (BaO)

[Joke Hulstaert Uitgegeven door Bevrijde Wereld in 2012]

Dit jeugdwerkspel heeft als specifiek thema 'water voor de gezondheid' in Senegal. De kinderen kruipen

in de huid van een leeftijdsgenoot die ernstig ziek is. Ze worden uitgedaagd om hun leeftijdsgenoot in

Senegal te helpen genezen. Maar daarvoor moeten ze eerst ontdekken welke ziekte hij heeft en hoe hij

deze kreeg. Pas dan kunnen ze samen naar een oplossing zoeken. Het spel integreert verschillende

elementen. Zoals de knelpunten van drinkbaar water en van voldoende water voor de landbouw in

Senegal. Ook de link met klimaat wordt niet vergeten. Het spel houdt hierbij rekening met de EDO-

principes.

Music for live : We do give a shit (Educatief pakket Secundair Onderwijs)

[Philippe Vandekerckhove Uitgegeven door Rode Kruis Vlaanderen in 2012]

Goed nieuws voor alle leerkrachten uit het lager en secundair onderwijs: Rode Kruis-Vlaanderen lanceert

vandaag zijn educatief pakket voor Music For Life 2011. Het Rode Kruis lanceert elke Music For Life-

editie een educatief pakket dat leerkrachten gebruiken om de leerlingen informatie te verschaffen over

het thema. Dit jaar wordt gewerkt rond het thema "diarree". Het educatief pakket is zo opgesteld dat het

perfect kan worden geïntegreerd in de eindtermen. Aan de hand van verschillende opdrachten maken

leerlingen in het pakket kennis met de wereld van kinderen die in ontwikkelingslanden te kampen hebben

met diarree.Het lespakket helpt leerkrachten in de klas te werken rond het thema diarree, het biedt

antwoord op de vragen van de leerlingen en leert hen dat diarree in ontwikkelingslanden niet louter een

vervelend ongemak is maar een dodelijk symptoom.Het pakket is modulair opgebouwd uit lesfiches die

volgende thema's behandelen: algemene schets van de problematiek, oorzaken, preventie, behandeling

en wat het Rode Kruis doet. De leerkracht kan zelf aan de slag met de diverse werkvormen. Het pakket

voorziet ook achtergrondinformatie, werkbladen, fotomateriaal, en zo verder. Per lesfiche is de werkvorm

uitgewerkt in concrete stappen, en bevat ze het noodzakelijke materiaal en bijkomende suggesties om de

aanpak te vereenvoudigen of uit te breiden, afhankelijk van de klasgroep.

Music for live : We do give a shit (Educatief pakket Lager Onderwijs)

[Philippe Vandekerckhove Uitgegeven door Rode Kruis Vlaanderen in 2012]

Goed nieuws voor alle leerkrachten uit het lager en secundair onderwijs: Rode Kruis-Vlaanderen lanceert

vandaag zijn educatief pakket voor Music For Life 2011. Het Rode Kruis lanceert elke Music For Life-

editie een educatief pakket dat leerkrachten gebruiken om de leerlingen informatie te verschaffen over

het thema. Dit jaar wordt gewerkt rond het thema "diarree". Het educatief pakket is zo opgesteld dat het

perfect aansluit en kan worden geïntegreerd in de eindtermen wereldoriëntatie. Aan de hand van

verschillende opdrachten maken leerlingen in het pakket kennis met de wereld van kinderen die in

ontwikkelingslanden te kampen hebben met diarree.Het lespakket helpt leerkrachten in de klas te werken

rond het thema diarree, het biedt antwoord op de vragen van de leerlingen en leert hen dat diarree in

ontwikkelingslanden niet louter een vervelend ongemak is maar een dodelijk symptoom.Het pakket is

modulair opgebouwd uit lesfiches die volgende thema's behandelen: algemene schets van de

problematiek, oorzaken, preventie, behandeling en wat het Rode Kruis doet. De leerkracht kan zelf aan

de slag met de diverse werkvormen. Het pakket voorziet ook achtergrondinformatie, werkbladen,

fotomateriaal, en zo verder. Per lesfiche is de werkvorm uitgewerkt in concrete stappen, en bevat ze het

noodzakelijke materiaal en bijkomende suggesties om de aanpak te vereenvoudigen of uit te breiden,

afhankelijk van de klasgroep.

Loop naar de pomp?! (BaO)

[Uitgegeven door Bevrijde Wereld in 2012]

We staan er niet bij stil. Voor ons is het maar normaal dat er elke dag zuiver water uit de kraan stroomt.

Maar één wereldburger op zes moet meer dan een kilometer stappen om aan veilig drinkwater te

geraken. Onder hen zijn ook veel kinderen. Hier staat niet alleen het recht op water op het spel, maar

ook het recht op onderwijs. Met Loop naar de Pomp?! Basis! willen we kinderen meer bewust makenvan

hun watergebruik door hen te laten zien hoe leeftijdsgenootjes uit het Zuiden met water omgaan. Met

Loop naar de Pomp?! Basis! kan je met je leerlingen concrete en haalbare stappen zetten om water te

besparen en uit te groeien tot een waterbewuste school. Pasklare stappen op maat van je school, maar

steeds met een kleine watervoetafdruk.

Water, sanitaire voorzieningen en hygiëne voor iedereen! (Bao + SO)

[Nicolas Kempeneers, Elke Ijzerman Uitgegeven door Unicef België in 2010]

Deze lesmap heeft als opdracht kinderen doen begrijpen welke problemen op vlak van water, hygiëne en

sanitaire voorzieningen bestaan in de dagelijkse realiteit van landen uit het Zuiden. De methodologische

aanpak werkt vanuit de eigen belevingswereld van de kinderen, reflecteert hierover en verankert de

opgedane leerervaringen. De handleiding bestaat uit twee delen. Een eerste deel bevat

achtergrondinformatie. Het tweede deel verzamelt verschillende activiteiten. Deze lesmap past binnen de

campagne van Unicef "Elke druppel telt - WaSH"

Kan gedownload worden:

http://www.unicef.be/wp-content/uploads/2014/05/2009_Elke_druppel_telt_NL.pdf

http://www.unicef.be/wp-content/uploads/2014/05/aanvullingPed_Dossier_WASH_NL.pdf

Water is een mensenrecht (BaO + SO)

[Jan Bemelmans, uitgegeven door Centrum Voor Mondiaal Onderwijs in 2012]

De scriptiepakketten van het Centrum voor Mondiaal Onderwijs zijn in de eerste plaats bedoeld als

hulp voor leerlingen bij het maken van een werkstuk voor school. Ze zijn echter ook uitstekend

geschikt als achtergrondinformatie bij bepaalde landen of thema's. In de reeks zijn een honderdtal

onderwerpen opgenomen over Derde Wereld, vrede, milieu en mensenrechten. Elk pakket bestaat

uit ongeveer 25 pagina's tekst, foto's, tekeningen, strips en/of cartoons. Op de website van het

CMO staat een handleiding voor het maken van een scriptie/werkstuk. Al is water doodgewoon en

heeft iedereen recht op water, wordt er toch om water gevochten. Want niet iedereen heeft

toegang tot zuiver water, of soms is er waterschaarste. Deskundigen denken al lange tijd na over

technische oplossingen voor het tekort aan schoon en veilig drinkwater. Maar misschien kan je zelf

toch ook al wat doen...

Ik wil water! Mbi yé ngu! (BaO)

[Uitgegeven door Wereldwerkplaats vzw in 2008, handleiding van 36 p en 40 foto's]

Met deze handleiding kunnen leerkrachten van kinderen van 4 tot 8 jaar werken rond het thema

water. Via vier stappen: 1. ontdekken en uitwisselen van ervaringen over "water", 2. uitbreiden van

eigen ervaringen door inleving in de ervaringen van leeftijdsgenootjes in het Zuiden, 3. opbouwen

van verbondenheid met leeftijdsgenootjes in het Zuiden en 4. engagement oefenen, ontdekken de

kinderen de rijkdom van water. Het recht op drinkbaar water en op watergebruik komt ook aan bod.

In de weer voor water : voorbereidend lespakket voor tweede en derde graad lager onderwijs

(BaO)

[redacteur] Broeckx, Marijntje ; [redacteur] De Block, Mariska ; [redacteur] De Gryse, Els ; [redacteur]

Van Schoor, Marleen. - Sint Niklaas : Bevrijde Wereld, 2012. - 45 p., ill.

Opmerking: downloadversie aan te vragen via info@bevrijdewereld.be

Het voorbereidend lespakket werd opgemaakt in het kader van het project 'Loop naar de Pomp?!

Lager onderwijs'. Leerlingen uit de tweede en derde graad 'beleven' water. Aanzetten worden

gegeven om te denken, te spelen, te luisteren en te voelen rond water. Het lespakket bestaat uit

vier delen: ik en water, water in mijn omgeving, virtueel water en water in de wereld. Elk deel bevat

zes verschillende methodieken, van opwarmer tot spel en beeldmateriaal.

Wild van water (BaO)

[materiaalpakket] / Devriendt, Veerle [Logo Gent vzw] ; Roesbeke, Marleen [Logo Gent vzw] ; Nielandt,

Dirk... [et al.]. - Sint-Niklaas : Abimo, 2008.

Het project Wild van water wil scholen helpen om een drink- en plasbeleid binnen een gezondheidsbeleid

in te voeren. Zo'n beleid bestaat uit verschillende niveaus die op elkaar worden afgestemd en vormt een

bundeling van diverse methodes om te komen tot de gewenste drink- en plasgewoonten.

Kinderen in het Zuiden : 750 foto's om de leefwereld van kinderen in het Zuiden te ontdekken

(BaO)

[auteur] Djapo. - Leuven : Djapo vzw, 2011. - 750 foto's

Deze dvd bevat een verzameling van portretten van jonge kinderen uit het Zuiden, waarmee

leerkrachten hun thema's uit de Wereldoriëntatie mondiaal kunnen verrijken. Met een powerpoint-

presentatie per land (Senegal, Congo, Burkina Faso, Brazilië, Nicaragua, India en Laos),

fotogalerijen rond de thema's Water, Spelen, School, Familie, Klusjes, Verzorging en Voeding en

een fotowerkplaats met didactische tips en enkele leuke praktijkfilmpjes. Er is ook een zoekfunctie

op basis van thema en/of land.

3. Online materialen wereldtoiletdag

Buitengewoon Talig

[auteur] Regionaal Integratiecentrum Foyer, 2013

Gratis lessenpakket talensensibilisering voor het Buitengewoon Secundair Onderwijs type 1 en BSO

(maar ook bruikbaar voor de 3de

graad BaO)

Gedurende vier jaar organiseerde het Regionaal Integratiecentrum Foyer een werkgroep met

leerkrachten uit verschillende secundaire scholen Buitengewoon Onderwijs type 1. Samen ontwikkelden

ze lesmaterialen talensensibilisering op maat en binnen de verschillende opleidingsvormen. Dit

resulteerde in het educatief lespakket Buitengewoon Talig.

Het volledige pakket staat online op www.foyer.be/BuitengewoonTalig en is gratis te downloaden.

Thema 12 “Piesemopsantee” staat helemaal in teken van wereldtoiletdag. De leerlingen bereiden een

heus event voor dat zal plaatsvinden op World Toilet Day. In de aanloop hiervan spelen ze een toiletspel

en doen ze allerlei talige oefeningen en crea-activiteiten die met hygiëne te maken hebben. Doorheen al

deze activiteiten leren ze over toiletten vroeger en nu in verschillende landen en over het belang van

goede hygiëne.

TEACHING AND TALKING TOILETS, An activity pack for schools (BaO en 1ste gr SO)

[auteur] world toilet organization

http://worldtoilet.org/wp-content/uploads/2014/02/schoolsguide.pdf

Engelstalig educatief pakket, bevat achtergrondinformatie over de world toilet organization, de

wereldtoiletdag, tal van ideeën en tips voor scholen om de wereldtoiletdag in de kijker te zetten en samen

met de leerlingen acties te ondernemen in de klas en op school en enkele uitgewerkte lesactiviteiten

(debat, toiletquiz,…)

Sanitaire basisvoorzieningen & hygiëne in de landen op weg naar ontwikkeling

[auteur] PROTOS, 2014

http://www.protos.be/sites/default/files/media/sanitaire_voorzieningen_hygiene.pdf

Achtergrondinformatie (11 p) over WASH (Water, Sanitation and Hygiene), vaststellingen, confrontatie

met de cijfers,, oplossingen voor WASH, hoe pakt de wereld dit aan?,…

Global Goal 6: Clean Water & Sanitation

http://www.globalgoals.org/global-goals/clean-water-sanitation/

Toiletten van de Wereld

http://www.mo.be/artikel/toiletten-van-de-wereld

19 november is sinds 2001 Wereldtoiletdag. Overal ter wereld besteden media,

ontwikkelingsorganisaties, bedrijven en ngo's aandacht aan het belang van goed sanitair. Geen

overbodige luxe, want 2,5 miljard mensen, ofwel een derde van de wereldbevolking, beschikt niet over

een veilig, proper en privaat 'gemak'. MO* selecteerde 12 beelden van 'toiletten van de wereld', van

erbarmelijk tot hitech.

Wereldtoiletdag, rem tegen ebola

http://www.mo.be/nieuws/wereldtoiletdag-strijdt-ook-tegen-ebola

Word toiletday 2015

http://www.unwater.org/worldtoiletday

4. Online filmpjes wereldtoiletdag

World Toilet Day - where you go, matters (3’)

Promofilmpje (Engels) voor wereldtoiletdag

https://youtu.be/K12osl3B8co

More than one-third of the world's population or 2.5 billion people still do not have access to proper

toilets. Millions of lives can be saved if only proper sanitation was available to all.

When you have to go, you have to go.

The history of the toilet (9’)

https://www.youtube.com/watch?v=-RzxiUDBxeY

Did you know that you spend up to 3 years of your lifetime on the toilet? Or that that more people in the

world have mobile phones than toilets?

Join for a quick trip through the history of the toilet, as early as 3000 B.C.!

Videodocumentaire (4’) over Mundri , Soedan (Nederlands ondertiteld)

https://www.youtube.com/watch?v=HwV-IumFxz4

1 op de 7 kinderen onder de vijf jaar sterft in Soedan. Hoofdoorzaak: diarree. Met simpele

basisvoorzieningen als toiletten en handenwasfaciliteiten bij scholen is dat te voorkomen.

Slechts 1 op de 4 meisjes in Soedan gaat naar school. De meeste schoolmeisjes blijven iedere maand

een week thuis omdat er geen geld is voor maandverband. Velen maken daarom alsnog hun school niet

af. Hygiëne speelt dus een erg belangrijke factor in de ontwikkeling en toekomst van kinderen en jonge

vrouwen in Soedan.

De merken van SCA hebben met Oxfam Novib de handen ineen geslagen. In Mundri, Zuid-Soedan zorgt

Libresse voor schoolbeurzen en maandverband voor jonge vrouwen, Edet bouwt toiletten bij scholen en

Tork zorgt er voor handenwasfaciliteiten en geeft voorlichting over hygiëne aan ouders en kinderen.

Consumenten kunnen de merken Edet en Libresse helpen door de actieproducten aan te schaffen met

het Oxfam Novib logo erop. Hoe meer actieproducten er worden verkocht, des te meer er in het project

kan worden geïnvesteerd. Op deze manier ondersteunt SCA de millenniumdoelstellingen op het gebied

van onderwijs en gezondheidszorg.

Kort Nederlandstalig nieuwsfragment over wereldtoiletdag (32sec)

http://www.ketnet.be/karrewiet/19-november-2014-wereld-toilet-dag

Het is vandaag Wereld Toilet Dag. In India staan ze stil bij de 2,5 miljard mensen in de wereld die geen

WC hebben. Daardoor sterven elk jaar 800.000 kinderen aan diarree. Dat zou niet gebeuren als zij wel

proper water, zeep en toiletten zouden hebben.

Join the call to Action on Sanitation (1’31)

http://www.unric.org/nl/nieuwsoverzicht/26803-wereld-toilet-dag-niet-om-mee-te-lachen

Engelstalig informatiefilmpje over de gevolgen van het niet hebben van sanitaire voorzieningen.

Bangladesh Community-Led Total Sanitation (7’18)

https://www.youtube.com/watch?v=pO_49T6a66I

Plan introduced Community-Led Total Sanitation in over 200 villages in the Dinajpur District of

Bangladesh. This is a radical approach to ending open defecation

Naar toilet in Zuid-Soedan (2’)

http://www.destentor.nl/algemeen/opmerkelijk/video-plassen-op-soedanese-wc-op-wereld-toilet-dag-

1.4105055

Ervaren hoe het is om in Zuid-Soedan naar het toilet te gaan. Daar is in samenwerking met Oxfam Novib

en SCA Hygiene Products een traditioneel toilet uit het Afrikaanse land neergezet als onderdeel van

World Toilet Day. Daarmee willen de zij aandacht vragen voor het gebrek aan schone toiletten in

ontwikkelingslanden, waardoor wereldwijd jaarlijks 1,6 miljoen mensen sterven.

5. Waar vind je de Kleur Bekennen documentatiecentra?

@ ANTWERPEN In Antwerpen ben je welkom in het Provinciaal Documentatiecentrum Atlas.

DocAtlas heeft ook een afdeling in Turnhout.

Bekijk het aanbod in de online catalogus

Advies: contacteer onze educatieve medewerkers

Bezoek het documentatiecentrum:

Carnotstraat 110

2060 Antwerpen

Maandag Gesloten

Dinsdag 9u00-19u00*

Woensdag 9u00-17u00

Donderdag 9u00-17u00

Vrijdag 9u00-13u00

*Tijdens de schoolvakanties tot 17u00 @ BRUSSEL In Brussel ben je welkom in de Onderwijsbibliotheek van de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

Bekijk het aanbod in de online catalogus

Advies: contacteer onze educatieve medewerker

Bezoek het documentatiecentrum:

E. Jacqmainlaan 135

1000 Brussel

Maandag Gesloten

Dinsdag 9u00-16u00

Woensdag 9u00-16u00

Donderdag 9u00-18u00*

Vrijdag 9u00-12u00

*vanaf 16u enkel op afspraak

@ GENT In Gent ben je welkom in het Wereldcentrum van de Provincie Oost-Vlaanderen.

Bekijk het aanbod in de online catalogus

Advies: contacteer onze educatieve medewerker

Bezoek het documentatiecentrum

Leopoldskazerne (Blok C - 2de verdieping)

Gaspar de Craeyerstraat 2

9000 Gent

Maandag 9u00-12u30

13u30-17u00

Dinsdag 9u00-12u30

13u30-17u00

Woensdag 9u00-12u30

13u30-17u00

Donderdag Op afspraak

Vrijdag 9u00-12u30

13u30-17u00

@ HASSELT In Hasselt ben je welkom in het Educatief Centrum van de provincie Limburg.

Bekijk het aanbod in de online catalogus

Advies: contacteer onze educatieve medewerker

Bezoek het documentatiecentrum:

Universiteitslaan 1

3500 Hasselt

Maandag Op afspraak

Dinsdag 9u00-16u30

Woensdag 9u00-16u30

Donderdag 9u00-16u30

Vrijdag 9u00-16u30

@LEUVEN In Leuven (Heverlee) ben je welkom in de bibliotheek van UC Leuven-Limburg.

Bekijk het aanbod in de online catalogus

Advies: contacteer onze educatieve medewerker

Bezoek het documentatiecentrum:

Hertogstraat 178

3001 Heverlee

Maandag 8u00-18u00

Dinsdag 8u00-18u00

Woensdag 8u00-20u00

Donderdag 8u00-18u00

Vrijdag 8u00-18u00

@ROESELARE In Roeselare ben je welkom in het Provinciaal Noord-Zuid Centrum (PNZC).

Bekijk het aanbod in de online catalogus

Advies: contacteer onze educatieve medewerker

Bezoek het documentatiecentrum:

Hugo Verrieststraat 22

8800 Roeselare

(ingang via de parking in de Cichoreistraat ter hoogte van nummer 6)

Maandag 9u00-16u30

Dinsdag Op afspraak

Woensdag 9u00-16u30

Donderdag Op afspraak

Vrijdag Op afspraak

Meer info?

Contacteer Erika Nobels, verantwoordelijke educatief materiaal Kleur Bekennen,

erika.nobels@btcctb.org, T: 02 505 19 02