Week 9 -- Chapter 17, 19 and 20

Regulering van kartels

Prof. Dr. Jo SeldeslachtsUniversiteit van Amsterdam & KU Leuven

Lerarendag economie 2013

2 Jo Seldeslachts

Supermarkten hebben in de periode tussen 2002 en 2007 hun prijzen voor verzorgingsproducten op elkaar afgestemd.

Daardoor betaalden consumenten jarenlang te veel voor onderhouds- en verzorgingsproducten. Tot die conclusie kwam de Raad voor de Mededinging, die maandag een jarenlang onderzoek afrondde.

De concurrentiewaakhond viel in april 2007 binnen op de hoofdkantoren van zeven grootwarenhuizen, waaronder Carrefour, Colruyt en Delhaize. Daarbij verzamelde hij voornamelijk bezwarend e-mailverkeer. Dat het onderzoek zo lang aangesleept heeft, is volgens auditeur-generaal Bert Stulens te wijten aan de complexiteit van het dossier.

Hoe kon het dat supermarkten en leveranciers jarenlang prijzen afspreken zonder dat de waakhond dit opmerkt? Bert Stulens, de auditeur generaal, wijst erop dat die markt weinig transparant is voor de buitenwereld. ‘Er zijn erg veel promoties waardoor het lijkt dat er veel beweging in de prijs is’, zegt hij. ‘Maar na elke promotie keert men terug naar het hoge prijsniveau.’

Tandpasta en zeep jarenlang te duurDe Standaard, 3 Oktober 2012

Lerarendag Economie 2013

3 Jo Seldeslachts

Het gaat om een lange lijst van producten, waaronder douchegel, tandpasta, scheerschuim, toiletpapier, maandverbanden, luiers, waspoeder en schoonmaakproducten. De betrokken producten zijn goed voor een jaarlijkse omzet van 900 miljoen euro.

Als de supermarkten en de leveranciers veroordeeld worden, hangt hen een fikse boete boven het hoofd. In theorie kan die boete oplopen tot tien procent van hun wereldwijde jaaromzet uit 2007. Alleen al voor Carrefour, Colruyt en Delhaize kan de gezamenlijke boete oplopen tot tien miljard euro.

Tandpasta en zeep jarenlang te duurDe Standaard, 3 Oktober 2013


4 Jo Seldeslachts

http://kanaalz.knack.be/nieuws/z-nieuws-items/grootste-zaak-ooit-van-prijsafspraken/video-4000187265343.htm

Tandpasta en zeep jarenlang te duurPrijsafspraak mechanisme


5 Jo Seldeslachts

Wat is collusie of kartelvorming?

Bedrijven maximaliseren hun eigen winsten onder ‘normale concurrentie’, zonder daarbij rekening te houden met de gevolgen van hun acties op de winst van andere bedrijven.

Collusie is dan de situatie waar sommige of alle bedrijven in een markt hun prijzen en hoeveelheden coördineren. Deze coördinatie wordt gedaan met de bedoeling van het verhogen van prijzen en dus van het verdienen van een hogere winst. De consument verliest dus bij collusie.


6 Jo Seldeslachts

Motivatie voor collusie: imiteren van monopolie

De monopolist doet beter:

Productie surplus monopolie > productie surplus duopolie

½ monopolie winsten > 1 duopolie winst


7 Jo Seldeslachts

Motivatie voor collusie: imiteren van monopolie

Reden: Negatieve externaliteiten tussen bedrijven indien competitie

“Als ieder afzonderlijk uitsluitend in zijn/haar eigen belangen handelt, dan produceert dit niet noodzakelijk het maximale voordeel”

Prisoner’s Dilemma Not guilty = samenwerken Guilty = niet samenwerken


8 Jo Seldeslachts

Hoe werkt collusie?Kartel van kunstveilinghuizen

Veilinghuizen verkopen kunst en antiek als agent van de eigenaar, in ruil voor een percentage van de verkoopsprijs.

Bedrijven: Christie’s, Sotheby’s. Kartel duur: April 1993 tot Februari 2000.


9 Jo Seldeslachts


"Prijs" is de commissie of percentage van finale biedprijs.

Winst tabel (eerste getal in een cel is Christie’s winst)


10 Jo Seldeslachts


Uitkomst (‘evenwicht’) indien competitie: Beide huizen vragen 4% commissie


11 Jo Seldeslachts


Basis voor collusie:• Beide huizen zijn beter af met een commissie van 6 % of 8%.• Maar hoe raken en blijven ze daar? • Christie’s and Sotheby’s anticiperen dat ze herhaaldelijk interacties gaan

hebben over de tijd.


12 Jo Seldeslachts


Eern strategie om collusie (8% commissie) te bewaren:

• Eerste periode, elk veilinghuis vraagt 8%.• Elke volgende periode;

Elk vraagt 8% als beide dit tot nu toe altijd hebben gedaan Anders vraagt elk 4%

Check of dit een ‘stabiel’ kartel is:• Veronderstel dat elk veilinghuis de volgende periode maar 90% van de huidige

periode waard vindt

• Collusie rate van 8% geeft dan een totale waarde van

230 + 230 x 0.9 + 230 x 0.81 + 230 x .73 + … = 2300

• ‘Valsspelen’ geeft een totale waarde van

320 + 100 x 0.9 + 100 x 0.81 + 100 x 0.73 +… = 1220

• Het kartel is stabiel omdat in kartel blijven = 2300 > 1220 = valsspelen


13 Jo Seldeslachts


Beloning-straf schema ondersteunt collusie.

• Vals spelen geeft in deze periode een relatieve winst van 90 (= 320 - 230) en een toekomstig verlies van 130 = (230 - 100) in alle volgende periodes.

• Als Christie’s “nice" is en 8% vraagt dan reageert Sotheby's op dezelfde wijze en vraagt 8% in de volgende periode.

• Als Christie’s "nasty" is en minder dan 8% vraagt, dan reageert Sotheby’s door de commissie te verlagen tot 4% in de daaropvolgende periodes (waarop Christie’s dan ook het beste 4% zet als rate).


14 Jo Seldeslachts

Problemen die een kartel moet oplossen om te functioneren

Coördineren van akkoord• Onderhandelen• Communicatie

Controleren van akkoord• Monitoring van naleving akkoord• Straffen indien niet naleving• Controleren output bedrijven die niet in kartel zitten

Mag niet ontdekt worden door competitie waakhond of klanten

Voorbeeld: internationaal staal kartel (1926)


Lerarendag Economie 201315 Jo Seldeslachts

Lerarendag Economie 201316 Jo Seldeslachts

17 Jo Seldeslachts

Wat vinden overheden van collusie?Legale behandeling

“Cartels are cancers on the open market economy ....” [Mario Monti, former European Commissioner for Competition, Sept 2000]

“.... negotiation between competitors may facilitate the supreme evil of antitrust: collusion…” [Supreme Court Justice Antonin Scalia, Verizon Communications, Inc. v. Law Offices of Curtis V. Trinko LLP, 2004]

Collusie is altijd illegaal (‘per se illegal’) in de V.S., E.U. en in de meeste andere jurisdicties

• Illegaal op grond van het gedrag, onafhankelijk van intentie of effect; de

inherente natuur van de praktijk is slecht en brengt schade toe.• Er is geen verdediging mogelijk (enkele industrieën zijn vrijgesteld).


18 Jo Seldeslachts

Types van collusie in de praktijk

Expliciete/openlijke collusie: coördinatie door directe communicatie

• Wanneer bedrijven direct communiceren over prijs, marktverdeling, en andere informatie die de coordinatie tussen bedrijven vergamekkelijkt.

• Legale status: altijd illegaal.

Stilzwijgende collusie: coördinatie door indirecte communicatie

• Wanneer een minder competitief resultaat wordt bereikt door een onderlinge verstandhouding tussen bedrijven, prijsleiderschap, of marktsignalering met behulp van instrumenten zoals prijs• Legale status: meestal legaal


19 Jo Seldeslachts

Het lysine kartelEen voorbeeld van expliciete collusie

• Een internationaal kartel voor dierenvoeding in de jaren 90

• Kartel is er in geslaagd om gedurende 9 maanden de prijs 70% te verhogen

• Informatie verkregen via undercover rol voor de FBI van manager in een van de participerende bedrijven

• http://www.youtube.com/watch?v=wDH0Rv8R0SQ


http://www.youtube.com/watch?v=wDH0Rv8R0SQ

20 Jo Seldeslachts

FCC spectrum veilingenEen voorbeeld van expliciete collusie

Achtergrond• Biedingen waren publiek • Elke licensie had een nummer. Lubbock, Texas was 264 and Amarillo, Texas was 013• Biedingen waren in dollars en hadden minstens 6 cijfers

Bieders hebben de laatste cijfers gebruikt om te coordineren • Voor de Lubbock licensie: bieder Mercury PCS wilde dat bieder High Plains stopte met

bieden op Lubbock• Om dit duidelijk te maken ging Mercury hoog bieden op Amarillo, waar High Plains op dat

moment hoogste bieder was. Om intenties te signaliseren, bood Mercury een bedrag dat eindigde op 264. Bv., een bod kan $1,600,264 geweest zijn

• Om de boodschap helemaal duidelijk te maken, bracht Mercury de volgende keer op de Lubbock licensie een bod uit dat eindigde op 013

• De boodschap kwam aan. High Plains stopte met bieden op Lubbock, en Mercury stopte daarna met bieden op Amarillo


21 Jo Seldeslachts

MededingingsbeleidFazes & Bewijsverzameling

Fazes1. Ontdekking2. Vervolging3. Boetes

Verzamelen en ontwikkeling van bewijzen • Rapporteren door consumenten of rivalen• Klokkeluiders & clementieregeling• Onaangekondigde inspecties (‘Dawn raids’)• Economische analyse


22 Jo Seldeslachts

Klokkeluiders & clementieregelingDe InBev case

In 2007 heeft de EC de drie toonaangevende Nederlandse brouwerijen Heineken, Grolsch en Bavaria beboet voor een totaal van 274 miljoen Euro voor de exploitatie van dit kartel tussen ten minste 1996 en 1999

Essentiële informatie over dit kartel kwam van InBev, dat het 4e lid van het kartel was• De informatie van InBev leidde tot onaangekondigde inspecties• De EC vond handgeschreven notities genomen op de vergaderingen, en

bewijs van data

Dankzij de clementieregeling heeft InBev geen boete betaald

Vier bierbrouwers vormden een kartel op de biermarkt in Nederland


23 Jo Seldeslachts

Clementie: destabilizeren van kartelsVergelijking van clementieregelingen

Plea – onderhandelen van lagere boete/straf in ruil voor informatie


24 Jo Seldeslachts

MededingingsbeleidBoetes

Onderneming• Geldboete aan overheid• In verhouding van schade aangedaan aan consumenten

Individu• Persoonlijke geldboete aan overheid• Ontslag• Gevangenisstraf


25 Jo Seldeslachts

Afschrikking

Idealiter moet de boete zo gezet worden dat de verwachte kosten van collusie (veel) hoger zijn dan de verwachte winsten

Als afschrikking goed werkt, dan gaan bedrijven nooit een kartel vormen en moeten de boetes nooit worden toegepast

Practische moeilijkheden• Wat is de kans dat een kartel wordt opgespoord

en veroordeeld?• Wat zouden winsten geweest zijn zonder kartel?• Potentieel bankroet van bedrijven zet limiet ip

maximale boetes• Hoe wordt gevangenis gevalueerd door

individu?


26 Jo Seldeslachts

Clementie en boetes in de V.S.Kunstveilinghuizen


http://www.economist.com/node/3061321

27 Jo Seldeslachts

Kartel van Belgische supermarkten

Wat te verwachten?

Wat zou ideale uitkomst zijn volgens jullie?


28 Jo Seldeslachts

Video: Het bouwkartel in Nederland


https://www.facebook.com/video/video.php?v=178360845084








29 Jo Seldeslachts

Referenties

• Harrington J., 2011, “Lectures on Collusive Practices”, Cresse Summer School, Greece

• Seldeslachts J. , 2012, “Deterrence in Competition Policy”, Lecture CISS Summerschool, Turkey


Week 9 -- Chapter 17, 19 and 20

Documents

Transcript of Week 9 -- Chapter 17, 19 and 20