BLAUWDRUK CVBA–SO GEZOND LEVEN STIJN DELABIE (VZW GRIJKOORT – BEGELEID WERK)

1

BLAUWDRUK CVBA–SO GEZOND LEVENSTIJN DELABIE (VZW GRIJKOORT – BEGELEID WERK)

BEKNOPTE SAMENVATTINGDeze blauwdruk beschrijft een model om extra koopkrachtondersteuning te bieden aan personen en gezinnen in armoede en reikt een mogelijke oplossing aan voor vervoersarmoede bij mindermobielen, waaronder een grote groep senioren. Beide groepen staan bloot aan een verhoogd risico op een voedingsprobleem, wat nefast is voor de eigen gezondheid en welzijn, maar finaal ook tot extra kosten leidt voor de samenleving.

Het model gaat uit van een samenwerking tussen sociale kruideniers en een boodschappendienst binnen de sociale economie voor het gezamenlijk aankopen van producten met het oog op het bedingen van de meest gunstige prijzen. Daartoe stelt deze blauwdruk de oprichting van de CVBA-SO ‘Gezond Leven’ voor, waarvan de klanten-gebruikers de eigenaars zijn. Met een zo licht mogelijke kostenstructuur, faciliteert de coöperatie een zo maximaal mogelijke dienstverlening.

Deze blauwdruk blijft een work in progress. Hij heeft als voornaamste doel om de mogelijkheden te laten zien van de voorgestelde coöperatie, van een boodschappendienst voor mindermobielen binnen de sociale economie en van meer samenwerking tussen sociale kruideniers, zowel onderling als met de sociale economie. Het is een document, waarmee in de eerste plaats aan de slag moet worden gegaan.

2

3

InhoudInleiding..................................................................................................................................................................5

1 De initiatiefnemers.........................................................................................................................................7

2 Het probleem.................................................................................................................................................9

2.1 Voedingsproblemen door armoede, een groeiend fenomeen.....................................................................9

2.1.1 Stijgende armoede................................................................................................................................9

2.1.2 Ontstaan voedingsprobleem.................................................................................................................9

2.1.3 Stijgende vervoersarmoede en ondervoeding bij senioren...................................................................9

2.2 Voortschrijdende voedselhulp– en welzijnscrisis.......................................................................................12

2.2.1 Voedselhulpcrisis.................................................................................................................................12

2.2.2 Bereiken doelgroep welzijnswerk........................................................................................................12

2.3 Sociale Kruideniers: tussen oplossing en probleem....................................................................................12

2.3.0 Inleiding...............................................................................................................................................12

2.3.1 Verkoopsactiviteiten structureel verlieslatend....................................................................................13

2.3.2 Onvolledige klaverbladfinanciering.....................................................................................................13

2.3.3 Gebrek aan samenwerking tussen sociale kruideniers........................................................................14

3 Het coöperatieve idee..................................................................................................................................15

3.1 Missie en visie coöperatie aankoopcentrale...............................................................................................15

3.1.1 Missie..................................................................................................................................................15

3.1.2 Visie op armoede.................................................................................................................................15

3.1.3 Centrale waarden................................................................................................................................15

3.1.4 Strategie..............................................................................................................................................15

3.2 Activiteiten en geografische spreiding........................................................................................................16

3.3 Vennoten van de coöperatie......................................................................................................................16

3.4 Argumentatie waarom voor een coöperatie met sociaal oogmerk wordt gekozen....................................16

4 Bouwstenen voor een business plan............................................................................................................18

4.1 Projectnetwerk: betrokken actoren....................................................................................................18

4.1.1 VZW Grijkoort......................................................................................................................................18

4.1.2 Koepelorganisaties sociale kruideniers................................................................................................18

4.1.3 Lokale besturen...................................................................................................................................18

4.1.4 Experten..............................................................................................................................................19

4.1.5 Overlegorganen...................................................................................................................................19

4.2 Analyse van de stakeholders......................................................................................................................19

4.2.1 De doelgroep.......................................................................................................................................19

4.2.2 VZW Grijkoort......................................................................................................................................19

4

4.2.3 De aangesloten initiatieven.................................................................................................................20

4.3 Corporate Governance...............................................................................................................................21

4.3.1 Algemene Vergadering........................................................................................................................21

4.3.2 Raad van Bestuur.................................................................................................................................21

4.3.3 Dagelijks bestuur.................................................................................................................................22

4.3.4 Vennotenmanagement........................................................................................................................22

4.4 Marketing en communicatie.......................................................................................................................22

4.4.1 Afbakening markt................................................................................................................................22

4.4.2 Marktfalen groep ‘koopkrachtondersteuning’.....................................................................................22

4.4.3 Marktfalen groep ‘vervoersarmoede’..................................................................................................23

4.4.4 Marketingmix......................................................................................................................................24

4.4.5 Communicatie.....................................................................................................................................24

4.5 HRM............................................................................................................................................................25

4.6 Financieel plan............................................................................................................................................26

4.6.1 Globale opzet......................................................................................................................................26

4.6.2 Investeringen.......................................................................................................................................29

4.6.3 Omzet..................................................................................................................................................29

4.6.4 Variabele en vaste kosten....................................................................................................................31

4.6.5 Beginbalans CVBA-SO Gezond Leven...................................................................................................31

4.7 Link met de ICA definitie.............................................................................................................................32

4.8 Link met de ICA principes...........................................................................................................................32

4.8.1 Vrijwillig en open lidmaatschap...........................................................................................................32

4.8.2 Democratische controle door de leden...............................................................................................32

4.8.3 Economische participatie door de leden.............................................................................................32

4.8.4 Autonomie en onafhankelijkheid.........................................................................................................32

4.8.5 Onderwijs, vorming en informatieverstrekking...................................................................................33

4.8.6 Coöperatie tussen coöperaties............................................................................................................33

4.8.7 Aandacht voor de gemeenschap.........................................................................................................33

5 Bouwstenen van deze blauwdruk.................................................................................................................35

5.1 Kansen........................................................................................................................................................35

5.2 Knelpunten.................................................................................................................................................35

5.3 Randvoorwaarden......................................................................................................................................35

Bibliografie...........................................................................................................................................................36

5

Inleiding

In functie van een goed begrip van deze blauwdruk, is het nodig om kort het verloop van het onderzoek en de wijzigingen aan de opzet te schetsen. Aanvankelijk richtte het onderzoek zich in de eerste plaats op de geplande uitbreiding vanaf 2014 van het eigen netwerk van sociale kruideniers van VZW Grijkoort. Er diende een juridische tussenstructuur te worden gecreëerd om de handelsactiviteiten in onder te brengen en een beter georganiseerd aankoopbeleid mogelijk te maken. De geplande uitbreiding moest echter voor onbepaalde tijd worden opgeschort. Daarom – en omwille van de feedback die uit de valideringsronde bij het ESF kwam – is de blauwdruk herwerkt, met als nieuwe klemtonen: 1. het consolideren en rendabeler maken van de bestaande sociale kruideniers van VZW Grijkoort, 2. het maximaal laten aansluiten van de sociale kruideniers bij de bestaande activiteiten van VZW Grijkoort, 3. het actief openstellen van de beoogde structuur voor sociale kruideniers van andere organisaties en 4. het tot stand brengen van een model dat binnen de sociale economie tot navolging en samenwerking aanzet. De rode draad doorheen deze blauwdruk bestaat uit enerzijds het bewerkstelligen van schaalvoordelen met het oog op gunstiger aankoopprijzen van producten en anderzijds het toevoegen van rendabele activiteiten aan de werking met het oog op een nog sterkere marktpositie en het rendabel maken van het geheel van de activiteiten. Daarbij bleven de doelstellingen van de eigen VZW, de partners binnen het welzijnswerk en de koepelorganisaties van sociale kruideniers vooropstaan. Dit verklaart meteen de keuze voor een CVBA met sociaal oogmerk. De coöperatie stelt zich tot doel om voor personen en gezinnen met een verhoogd risico op een voedingsprobleem de toegang te verbeteren tot kwaliteitsvolle basisproducten en voeding. Zo kunnen zij, zoveel mogelijk op eigen kracht, een gezond leven. Concreet helpt het model dat deze blauwdruk bepleit twee groepen vooruit. Dit zijn personen en gezinnen met een koopkrachtprobleem aan de ene kant en personen en gezinnen met een mobiliteitsprobleem aan de andere, waaronder een grote groep senioren.

6

1 De initiatiefnemers

Na een vrij lange voorbereidingsperiode opende VZW Grijkoort op 20 juni 2012 in Ronse zijn eerste sociale kruidenier. VZW Grijkoort is de verkorte benaming, eigenlijk de roepnaam, van twee VZW’s, VZW Grijkoort – Begeleid Werk en VZW Grijkoort – Werkplaats. De laatste jaren is ze binnen de regio de Vlaamse Ardennen (Zuid–Oost–Vlaanderen) uitgegroeid tot een belangrijke partner voor de (re–) integratie van kansengroepen en personen ‘met een grote afstand’ tot de reguliere arbeidsmarkt. Hiertoe wordt opleiding, begeleiding, tewerkstelling en arbeidsmatige activiteiten georganiseerd. Naast het project van de sociale kruidenier, heeft VZW Grijkoort een groendienst, een arbeidszorgproject, een strijkdienst, een sociaal restaurant en een team renovatie, samen goed voor ruim 150 tewerkstellingsplaatsen.

De oorspronkelijke vraag naar een sociale kruidenier in Ronse kwam vanuit de doelgroep. Dit gebeurde onder begeleiding van VZW De Vrolijke Kring, een vereniging waar armen het woord nemen en VZW Samenlevingsopbouw. Ook de twee voedselbedelende organisaties in de stad, VZW Auxilior 2000, een tweedehandswinkeltje voor kledij dat gerund wordt door vrijwilligers, en het Rode Kruis wouden hun voedselbedelingen laten samensmelten en omvormen tot een sociale kruidenier.

De doelgroep ervoer de bestaande voedselbedelingen als vernederend. Het idee van een sociale kruidenier waar ze als gewone (betalende) klanten worden behandeld, sprak hen daarom als alternatief erg aan. Ook het idee van een participatieve ontmoetingsplaats, waar de weg kan gevonden worden naar andere vormen van ondersteuning, bracht een sterke dynamiek op gang. Daarnaast heerste er ontevredenheid over het aanbod producten. Het aanbod dat via de klassieke voedselbedelingen wordt verdeeld, bestaat hoofdzakelijk uit overschotten en komt per definitie aanbod– en niet vraaggericht tot stand. Daardoor lenigen zij onvoldoende de bestaande basisbehoeften. Ook de voedselbedelende organisaties deelden deze frustraties. Bovendien groeide bij hen de gevoeligheid, dat de voedselbedelingen die ze organiseerden, geen structurele oplossing boden, maar integendeel, hun doelgroep van hen afhankelijk maakten. Uiteindelijk kwam een duidelijke vraag tot stand om in Ronse de overgang te maken naar een meer emancipatorische en menswaardiger vorm van ondersteuning.

Na verschillende momenten van overleg reageerde het lokale bestuur in Ronse positief en nam ze de realisatie van een sociale kruidenier op in haar lokaal sociaal beleidsplan. VZW Grijkoort bekwam vervolgens een subsidie bij POD MI om voor de opstart van het project (november 2012 tot september 2013) voltijds een coördinator in te kunnen zetten. Na afloop van de subsidieerbare periode verzekerde de stad Ronse de tewerkstelling van een parttime (2/5) coördinator.

Uiteindelijk kwam zo in Ronse Sociale Kruidenier Kaboes tot stand, een winkel waar kwetsbare gezinnen en personen in armoede zich gratis en tegen verlaagde prijzen kunnen voorzien van voeding, verzorgings– en kuisproducten. Zo kunnen zij, zoveel mogelijk op eigen kracht, een gezond leven leiden. De werking in de ontmoetingsruimte is nog in volle uitbouw, maar bereikt stapje voor stapje steeds beter de vooropgestelde doelstellingen. In elk geval is het bereik sinds de overgang van de klassieke voedselbedelingen naar een sociale kruidenier opvallend gestegen: van 120 gezinnen naar 230, of van 300 personen naar 680. Vooral de groep ‘jonge gezinnen’ is gestegen. Voor sommigen blijven de gratis producten de voornaamste beweegreden om naar Kaboes te komen, maar voor een groeiende groep is het hem om het geselecteerde aanbod van aan verlaagde prijzen, aan te kopen producten te doen.

De doelgroep wordt toegeleid aan de hand van een attest van het Sociaal Huis van Ronse of een attest van de feitelijke coöperatieve vereniging ‘De Geluksboom’. Deze laatste is een samenwerking van de service clubs van Ronse en alle organisaties in Ronse die rond de doelgroep actief zijn: Samenlevingsopbouw ZOV, Kind en Preventie VZW, Begeleid Wonen T’web, CAW ZOV, VZW De Vrolijke Kring VZW, Tobias/Dageraad en Kind en

7

Gezin. Het Sociaal Huis Ronse en De Geluksboom betalen aan Kaboes de toegekende koopkrachtondersteunende tussenkomsten terug, die de verlaagde prijzen mogelijk maken. Door de koppeling van deze twee soorten toeleiders, is het bereik van Kaboes binnen Ronse maximaal.

Wie naar Kaboes komt, wordt eerst ontvangen in de ontmoetingsruimte. Daar melden de klanten zich aan en wachten ze tot ze aan de beurt komen. Het is een ideale opportuniteit om ontmoeting en participatie te organiseren. Ook is Kaboes een belangrijke 'vindplaats' voor armoede voor andere welzijnsorganisaties en dienstverlening. Anders uitgedrukt is de ontmoetingruimte van Kaboes een ‘marktplaats’ voor het bestaande welzijnswerk en dienstverlening. In die zin wordt actief gezocht naar samenwerkingsverbanden en een vlotte doorverwijzing. Zo wordt armoede, als veelzijdige problematiek, vanuit zoveel mogelijk verschillende expertises en invalshoeken benaderd.

Daarnaast is Kaboes een sociale tewerkstellingsplaats. Mensen in armoede wordt een laagdrempelige insteek aangeboden om een opleidings– en tewerkstellingstraject aan te vatten. In zijn ideale vorm groeit een persoon uit van een klant, over een actieve vrijwilliger en sociaal tewerkgestelde, tot een sterke kandidaat op de reguliere arbeidsmarkt. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de expertise die aanwezig is in de moederorganisatie VZW Grijkoort.

De evaluatie van sociale kruidenier Kaboes in Ronse was inhoudelijk bijzonder positief. Verschillende andere lokale besturen binnen het werkingsgebied van VZW Grijkoort en daarbuiten lieten dan ook hun sterke interesse blijken om een soortgelijke werking naar hun grondgebied uit te rollen: Oudenaarde, Kluisbergen, Zwalm, Zottegem, Sint–Lievens–Houtem en Geraardsbergen. Daarnaast kwamen delegaties over de vloer uit Kortrijk, Moeskroen en De Kempen. Ook kwam de vraag naar voren om de sociale kruidenier te koppelen aan oplossingen voor vervoersarmoede bij senioren en de achteruitgang van het sociaal en economisch weefsel op het platteland. Daarbij kwam de piste van de solidaire kruidenier naar voren. Maar hoewel het project in Ronse werd uitgebouwd volgens de geldende ‘best practices’ in de sector, kwamen enkele knelpunten naar voren, die de zoektocht openden naar een beter uitrolbaar, meer duurzame inbedding. Dit is de onmiddellijke reden dat bij het ESF een onderzoekssubsidie werd aangevraagd en VZW Grijkoort mee in voorliggende blauwdruk investeerde.

8

2 Het probleem

2.1 Voedingsproblemen door armoede, een groeiend fenomeen

2.1.1 Stijgende armoede

De levensomstandigheden van mensen in armoede worden steeds moeilijker. De levenskost blijft stijgen en de financiële druk op gezinnen neemt toe. Waar mensen moeten leven van een uitkering of van één inkomen, is de situatie stilaan onhoudbaar. De cijfers zijn dan ook confronterend: 10,1 % van de Vlaamse bevolking heeft tegenwoordig een inkomen onder de armoedegrens (1). Bovendien leeft 18,6 % van de kinderen in een huishouden dat het moeilijk heeft om rond te komen, 6 % van de kinderen groeit op in een gezin zonder inkomen uit betaalde arbeid. 25,4 % van de kinderen woont in een woning waar men niet beschikt over bad, toilet, centrale verwarming of warm en stromend water (2). 9,7 % van de Vlaamse kinderen leeft in een kansarm gezin, in 2001 was dit nog 6 % (3). In de literatuur is genoegzaam beschreven hoe moeilijk het is om uit een situatie van armoede te geraken, wanneer je zelf in armoede bent opgegroeid. Dus als er niet ingegrepen wordt, zal Vlaanderen geconfronteerd worden met een steeds groeiende groep van de bevolking, die zich in een situatie van generatiearmoede bevindt.

(1) Interfederale Armoedebarometer, 2013(2) K&G, 2013(3) SDVO, 2013

2.1.2 Ontstaan voedingsprobleem

Een vast gevolg van de financiële druk op gezinnen, is het krimpen van het leefgeld. Negatief verwoord is dit het bedrag dat overblijft wanneer alle vast kosten zoals huur, water, elektriciteit en verwarming zijn betaald. Positief verwoord is dit het bedrag van het inkomen dat overblijft om in het levensonderhoud te voorzien: voeding, verzorging, onderhoud, kledij, vrije tijd... Wanneer het leefgeld ontoereikend wordt, ontwikkelt een gezin een ‘voedingsprobleem’: zij komen niet langer financieel toe om zich gezond te voeden.

De studiedienst van de Vlaamse overheid berekende dat 1 % van de Vlamingen en 2 % van de Vlaamse kinderen – opnieuw quasi het dubbele aantal – zich om de twee dagen geen maaltijd met vlees, kip of een vegetarisch alternatief kan veroorloven (1). Velen onder hen schuiven aan in de rij van voedselbedelingen. Concreet deden in 2012 via de Belgische Federatie van Voedselbanken 120.799 gezinnen beroep op voedselondersteuning. Dat is een stijging van meer dan 100 % in vergelijking met 1994. Het aantal voedselbedelende initiatieven bleef in die periode relatief constant. Van 518 in 1994, over 665 in 2000, tot 624 in 2012 (2).

(1) SDVO, 2013(2) Belgische Federatie van Voedselbanken, 2013

2.1.3 Stijgende vervoersarmoede en ondervoeding bij senioren

Ondervoeding en vervoersarmoede bij senioren

12 % van de 70–plussers in ons land is ondervoed. Daarnaast loopt 45 % een ernstig risico om ondervoed te geraken. Dat blijkt uit een recent onderzoek van professor Maurits Vandewoude (1). Het toont aan dat ondervoeding en het verlies van mobiliteit en autonomie hand in hand gaan. Het onderzoek stelde verder vast dat ondervoeding een substantiële stijging van de gezondheidskosten met zich meebrengt. Ook leidt het tot een vervroegde – dure – opname in woonzorgcentra.

9

In tegenstelling tot mensen in armoede, is het voedingsprobleem bij senioren niet in de eerste plaats te wijten aan een koopkrachttekort. Hoewel beide ook frequent samenvallen. Maar hier is een gebrek aan mobiliteit een factor. De literatuur spreekt in die zin van ‘vervoersarmoede’.

Marktfalen: verdwijnen buurtwinkels versus maatschappelijke nood

Een specifieke groep zijn senioren op het platteland. Door het verdwijnen van buurtwinkels, gekoppeld aan een verlaagde mobiliteit, geraken zij verstoken van een afdoende aanbod producten opdat zij een gezond leven zouden kunnen leiden. (2)

De buurtwinkels kennen sinds de jaren negentig een sterke daling, zowel in aantal, als op het vlak van omzet. Dat becijferde de VVSG (Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten). Het aantal superettes en bedieningswinkels werd op tien jaar tijd gehalveerd ten voordele van de grotere supermarkten en de discounters, meestal gevestigd aan de rand van steden en grotere dorpskernen. Tussen 1995 en 2005 vond de sterkste daling plaats. Terwijl België in 1995 nog 10.584 superettes en traditionele buurtwinkels telde, waren dat er in 2005 nog slechts 5.919. Ook hun marktaandeel daalde in die periode van 11,4% naar een historisch dieptepunt van 5,8% in 2006. Sinds 2007 is er een lichte stagnering van deze evolutie waar te nemen. Maar die is te wijten aan het stijgend aantal buurtwinkels in de steden, meestal gebonden aan de grote distributieketens. Op het platteland zette de negatieve trend zich echter ongewijzigd verder door.

De belangrijkste verklaringen voor deze neerwaartse trend moet volgens IFGA (International Federation of Grocers Associations) gezocht te worden in een combinatie van drie factoren: marktwerking en concurrentie, wetgeving en overheidsbeleid en veranderingen in het consumentengedrag. De meest relevante binnen het kader van deze blauwdruk worden hier aangehaald.

Ten eerste heeft schaalvergroting bij de grote winkelketens gezorgd voor een sterke toename van hun concurrentiekracht. Het stelde hen in staat om zowel een lagere prijs als een ruimer assortiment aan te bieden. Ook de komst van de (hard) discounters heeft de marktverhoudingen fel veranderd, vooral ten koste van de buurtwinkels en zelfstandige superettes. Buurtwinkels die meegingen in deze prijzenslag werden geconfronteerd met lage winstmarges en een toenemende lastendruk – onder meer wegens sterk gestegen personeelskosten – en kregen het moeilijk om rendabel te blijven. Daarnaast is een deel van de daling van het aantal buurtwinkels toe te schrijven aan de pensionering van zelfstandige buurtwinkeluitbaters, waarbij geen

10

bedrijfsopvolging of overname is verzekerd. Deze trend van vergrijzing en daardoor uitdunnen van het aantal zelfstandige buurtwinkeliers, zal zich in de komende jaren nog verder zetten.

Diezelfde vergrijzing zorgt er echter voor dat de nabijheid van de winkel belangrijker wordt en dat er meer behoefte is aan thuisbezorging van boodschappen, afhaaldiensten en het inzetten van mobiele winkels. Dat besluit de VVSG. Anderzijds zien senioren winkelen als een sociaal gebeuren, wat – ook in het kader van de leefbaarheid van buurten en dorpskernen – een belangrijke troef is van de buurtwinkel. (3)

Ondervangen gevolgen vergrijzing: vervoersarmoede en ondervoeding

De voortschrijdende vergrijzing van de bevolking stelt beleidsmakers voor een moeilijke zoektocht naar oplossingen. Een vierde van de Vlamingen is op dit moment een 60-plusser. Tegen 2040 zal dat ongeveer een derde zijn. Het aantal 80-plussers zal in de komende decennia verdrievoudigen.

De druk is groot, ook omdat de kosten bij een laattijdig of te weinig effectief ingrijpen hoog dreigen op te lopen. Daarom startte de Vlaamse regering in 2012 het project InnovAge op. Doel is de stijging van kosten voor ouderenzorg lager te houden dan de stijging van de vergrijzing, bijvoorbeeld door het aantal ziekenhuisopnames en opnames in rusthuizen te laten dalen en de zelfredzaamheid van ouderen verhogen. Het uitwerken van positieve oplossingen voor het ondervangen van de gevolgen van vervoersarmoede kan daartoe een belangrijke hefboom zijn. (4)

Lokale problematiek

Volgende tabel stelt de situatie en vooruitzichten voor in Ronse, Oudenaarde en Vlaanderen. Ronse en Oudenaarde zijn het relevante gebied binnen het bestek van deze blauwdruk. (5)

Ronse Oudenaarde VlaanderenInwoners 65+2012 aantal 4.574 5.817 1.175.8822020 aantal 5.008 6.458 1.228.2002012 % 18 % 19,4 % 18,6 %2012 85+ % 5,7 % 6,1 % 5,4 %2012 85+ aantal 1447 1.854Inkomensgarantie (IGO)/Gewaarborgd inkomen voor bejaarden (GIB)2011 IGO aantal 267 259 50.0072011 IGO per 1.000 inwoners van 65+’s 59,5 43,3 43,32011 GIB aantal 25 51 5.6272011 GIB per 1.000 inwoners van 65+’s 5,6 4,9 4,9Erkende plaatsen residentiële ouderenzorg2012 aantal 299 331 84.3122012 per 1.000 inwoners 65+’s 65,3 56,5 71,4Plaatsen centra voor kortverblijf Dagverzorgingscentra2012 aantal programmatiecijfers 20 24 5.102Gerechtigden mantel- en thuiszorg 65+’s2012 aantal 392 554 109.8892012 per 1.000 65+’s 85,6 94,6 93,1

(1) Maurits Vandewoude (UAntwerpen). Aanpak van ondervoeding op latere leeftijd: 2013(2) Cera. Plattelandsarmoede in Vlaanderen en Wallonië: 2012(3) VVSG. De toekomst van de buurtwinkel: 2013(4) UZ Leuven. InnovAge: Startschot voor vernieuwing in de ouderenzorg: 2013(5) Studiedienst Vlaamse Overheid: Gemeentelijke profielschetsen: 2013 (update najaar)

11

2.2 Voortschrijdende voedselhulp– en welzijnscrisis

2.2.1 Voedselhulpcrisis

Het merendeel van de producten die via de Voedselbanken worden verdeeld, zijn overschotten uit de voedingsindustrie en –distributie. Dat aanbod is niet onbesproken. Een veelgehoorde kritiek is dat het teveel om vervallen, minderwaardige of luxeproducten gaat, overschotten die niemand meer wil, maar waarvoor de groep armen in de samenleving als oplossing wordt aangeduid. Het behoort niet tot de opzet van deze blauwdruk om hierover een uitspraak te doen, maar volgende vaststelling kan niet genegeerd worden: de producten die via de Voedselbanken worden verdeeld, komen aanbodgericht tot stand en leningen daardoor per definitie niet de volledige vraag bij de doelgroep. Vooral verse producten, verzorgings– en onderhoudsproducten zijn teveel afwezig. Het is geen basisaanbod en de kwaliteit ervan is niet excellent.

Bovendien staan de EU–producten binnen de Europese samenwerking ter discussie. Bij de redactie van deze blauwdruk is het zelfs onzeker of er voor 2014 nog een nieuwe campagne komt. In elk geval zijn deze goederen goed voor 58,42 % van de huidige voedselhulp en behoren zij kwalitatief gezien tot het beste deel ervan. (1)

Daarom spreekt deze blauwdruk van een voortschrijdende voedselhulpcrisis.

(1) Belgische Federatie van Voedselbanken 2012 (boven) 2013 (onder)

2.2.2 Bereiken doelgroep welzijnswerk

De noodhulp van de Voedselbanken en de Europese Unie wordt voor het grootste gedeelte verdeeld via een lappendeken van lokaal vaak sterk verankerde zelforganisaties, meestal VZW’s. Binnen deze initiatieven spannen vrijwilligers zich in om ‘de hulpbehoevenden’ binnen hun gemeente te ondersteunen. Hun inspanningen om de kwaliteit en diversiteit van het aanbod te verbeteren, onder meer via benefietactiviteiten en het aantrekken van allerlei sponsors, zijn zondermeer verdienstelijk.

Hun link met het beleid is niet eenduidig. Er zijn voedselbedelende organisaties die geheel onafhankelijk actief zijn, maar velen kunnen rekenen op de logistieke steun van hun gemeente of werken via toeleiding van het plaatselijke OCMW. Soms kent een lokaal bestuur ook financiële middelen toe. Maar daar houdt het professionele luik van de klassieke voedselbedelingen over het algemeen op. Er zijn weinig – en zo stelt deze blauwdruk: totaal onvoldoende – aanknopingspunten met het welzijnswerk. Dat is een ongunstige situatie, omdat een problematiek van armoede niet te reduceren is tot een voedingsprobleem. Het is een samenspel van factoren dat personen en gezinnen arm maakt en houdt. Het tijdelijk verlichten van een voedingsprobleem lost dit niet op. Daartoe moeten gespecialiseerde vormen van welzijnswerk worden ingeschakeld. In die zin zijn de voedselbedelingen, zoals die momenteel overal in Vlaanderen te vinden zijn, gemiste kansen voor het welzijnswerk om ondersteuning te bieden aan personen en gezinnen, die deze het meeste nodig hebben.

2.3 Sociale Kruideniers: tussen oplossing en probleem

2.3.0 Inleiding

Sociale kruideniers zijn een relatief nieuw fenomeen. Zij bestaan niet zelfstandig, maar maken deel uit van de werking van lokale overheden, grote organisaties zoals VZW Bond Zonder Naam, het ACW, VZW Sivi of VZW

12

Samenlevingsopbouw. Dit verklaart meteen waarom er geen eenvormigheid heerst en onderlinge verschillen groot kunnen zijn.

In 2010 werd de koepelorganisatie ‘VZW Sociale Kruideniers Vlaanderen’ opgericht, onder meer om het overleg tussen de verschillende initiatieven structureel te organiseren, de aankooppositie van de Sociale Kruideniers te versterken en een kwaliteitslabel te creëren. Daarbij staat het respect voor de menselijke waardigheid centraal, door armen te behandelen als klanten en hen kwaliteit en keuzevrijheid aan te bieden in de winkels. Meestal bieden sociale kruideniers ook gratis producten aan, van de Voedselbank of de EU. Maar zij vullen dit aanbod aan met producten die aan verlaagde prijzen worden verkocht. Op die wijze kunnen zij hun klanten een kwaliteitsvol en volledig basisassortiment aanbieden, zodat zij en hun gezin een gezond leven kunnen leiden.

Belangrijke aandachtspunten van hun werkingen zijn de emancipatie, participatie en sociale insluiting van de doelgroep. Dit gebeurt, naast de winkelwerking, door hen een ontmoetingsplaats, activiteiten en arbeidsmogelijkheden aan te bieden.

Daarenboven stellen sociale kruideniers hun werkingen actief open voor ander welzijnswerk. Zij vinden er een ‘vindplaats’ voor hun, soms moeilijk te bereiken doelgroep. Het gaat dan om het geven van informatie over het eigen aanbod, vorming, workshops of activiteiten. Op die manier komen de klanten van de sociale kruideniers terecht in een ‘marktplaats’ van het bestaande welzijnswerk en aanbod vrije tijd.

Ondanks de inhoudelijke sterktes van sociale kruideniers, zijn er aan aantal knelpunten, die hen in hun verdere uitbreiding en zelfs voortbestaan bedreigen.

2.3.1 Verkoopsactiviteiten structureel verlieslatend

Sociale kruideniers slagen er niet of onvoldoende in om interessante prijzen te bedingen voor het aankopen van producten.

Dit komt in de eerste plaats omdat de doelgroep per definitie niet kapitaalkrachtig is. De gepresteerde omzet van een sociale kruidenier blijft daardoor zeer bescheiden. Een sociale kruidenier die bijvoorbeeld 220 gezinnen of 650 personen bedient, draait maandelijks amper 5.000 euro omzet. Een gemiddeld gezin spendeert maandelijks 450 euro aan voeding alleen (1). Mocht het dus om middenklasse gezinnen gaan, dan zou de omzet van een sociale kruidenier tot het twintigvoudige kunnen zijn.

Daarenboven heeft een sociale kruidenier nood aan producten die voor distributieketens voor erg beperkte, tot negatieve opbrengstcijfers zorgen. Concrete voorbeelden zijn de 365 producten van Delhaize of de Everyday producten van Colruyt: het zogenoemde C–gamma. Binnen de strategie van distributieketens telt de opbrengstmarge van het geheel aan producten waarvoor een klant aan de kassa betaalt. Het C–gamma versterkt in die zin wel hun marktpositie, maar is op zichzelf niet rendabel. Daardoor zijn op deze producten voor sociale kruideniers geen tot zeer marginale kortingen te bedingen.

Deze zwakke marktpositie zorgt ervoor dat sociale kruideniers veel van hun producten aankopen aan de verkoopprijs van de supermarkt en verkopen met een korting waarvoor zij zelf middelen moeten zoeken. Er is dus sprake van een negatieve opbrengstmarge: de verkoopsactiviteiten van sociale kruideniers zijn structureel verlieslatend.

(1) FOD Economie 2013

2.3.2 Onvolledige klaverbladfinanciering

De financiering van initiatieven in de lokale diensteneconomie verloopt volgens het principe van het klaverbladmodel. Daarbij wordt de optelsom gemaakt van financiering vanuit het beleidsdomein Sociale

13

Economie, Federale tewerkstellingspremies, financiering vanuit het bevoegd Vlaamse beleidsdomein, klanteninkomsten en lokale cofinanciering.

Maar de verkoopsactiviteiten van een sociale kruidenier genereren geen eigen opbrengsten: er zijn geen of slechts zeer beperkte klanteninkomsten. Daarnaast bestaat er, ondanks het sterke inhoudelijke verhaal, geen structurele subsidiëring vanuit de hogere overheden. Dit maakt dat de werkingskosten, de personeelskosten en investeringsmiddelen van de sociale kruideniers volledig door de lokale overheden, sponsoring, benefietactiviteiten of de eigen organisatie moeten worden gedragen. Hierdoor is het risico op mogelijke verliezen voor de eigen organisaties vaak te groot om het aantal sociale kruideniers verder uit te breiden, ook al is daar maatschappelijk gezien behoefte aan of is er vanuit de lokale overheden een duidelijke vraag.

Door het ontbreken van eigen inkomsten kunnen bovendien enkel doelgroepmedewerkers met het statuut art. 60 §7 worden tewerkgesteld. Dit zijn leefloontrekkers die door het OCMW worden geactiveerd, vaak via een externe partner zoals VZW Grijkoort. Voordeel is dat dergelijke werknemers weinig tot geen financiële middelen vergen. Maar een belangrijk nadeel is dat de draagkracht en capaciteiten van een art. 60 –medewerker door de band genomen niet erg groot is. Daarom streven sociale tewerkstellingsprojecten binnen hun personeelsbestand naar een mix van statuten. De situatie zou gunstiger zijn, mochten er ook langdurig werklozen, ouderen of laaggeschoolden via bijvoorbeeld het siné- of web+ -statuut kunnen tewerkgesteld worden. Maar daarvoor moet de werkgever wel een substantiële financiële bijdrage kunnen neerleggen.

2.3.3 Gebrek aan samenwerking tussen sociale kruideniers

De reden dat de interesse voor sociale kruideniers zo groot is, komt door hun sterke inhoudelijke werkingen. Zij creëren met beperkte middelen knappe resultaten op vlak van het (preventief) versterken van de doelgroep: koopkrachtondersteuning, versterken van budgeteer– en consumentenvaardigheden, hun participatieve werking, streven naar emancipatie, respect voor de menselijke waardigheid, ontmoeting, vindplaats voor armoede/marktplaats bestaande welzijnswerk en diensten… Bovendien slagen zij er vaak erg goed in om, binnen het kader van armoedebestrijding, een nieuwe dynamiek van samenwerking tot stand te brengen tussen het lokaal aanwezige welzijnswerk.

Maar het uitzoeken van interessante producten, het verrichten van aankopen, het aanleveren van producten en het bijhouden van de boekhouding en administratie, kosten sociale kruideniers disproportioneel veel tijd en energie. Tijd en energie die beter aan de hiervoor beschreven inhoudelijke werking kan worden besteed. Op dit punt is er weinig tot geen samenwerking tussen sociale kruideniers, hoewel zij dit allen, binnen de schaal van hun eigen werking, dagelijks moeten waarmaken.

14

3 Het coöperatieve idee

3.1 Missie en visie coöperatie aankoopcentrale

3.1.1 Missie

De coöperatie stelt zich tot doel om voor personen en gezinnen met een verhoogd risico op een voedingsprobleem de toegang te verbeteren tot kwaliteitsvolle basisproducten en voeding, zodat zij beter in staat worden gesteld om, zoveel mogelijk op eigen kracht, een gezond leven te leiden.

3.1.2 Visie op armoede

Armoede wordt niet beschouwd als enkel een kwestie van inkomen, het is een netwerk van sociale uitsluitingen op verschillende levensdomeinen, die intens met elkaar verweven zijn, zoals onderwijs, werk, vrijetijdsbesteding, huisvesting, toegang tot ondersteuning, sociaal netwerk, leeftijd, mobiliteit of gezondheid.

3.1.3 Centrale waarden

Een belangrijke betrachting is het bevorderen van de zelfredzaamheid van de personen en gezinnen die van de diensten van de coöperatie gebruik maken.

De coöperatie wil het aanhouden van een gezonde levensstijl bevorderen.

Respect voor de menselijke waardigheid staat voorop. De ondersteuning moet daarom vanuit een emancipatorische opzet worden uitgebouwd. Belangrijk kenmerk daarvan is het bevorderen van participatie, zowel binnen de eigen organisatie, als aan het maatschappelijk leven.

3.1.4 Strategie

Door met verschillende initiatieven, die de missie en visie van de coöperatie onderschrijven, samen aankopen te verrichten, ontstaat een sterkere marktpositie, die resulteert in gunstiger aankoopvoorwaarden.

Door een aanbod uit te bouwen voor de groep mobiliteitsarmoede, verhoogt de zelfredzaamheid van senioren en mindermobielen.

De effecten van armoede op de gezondheid worden voor een stuk ondervangen. De klanten zijn beter in staat een gezond leven te leiden.

Het aanbod voor de groep ‘vervoersarmoede’ is ruimer dan dat voor de groep ‘koopkrachtondersteuning’. En in tegenstelling tot het aanbod voor de groep ‘koopkrachtondersteuning’, genereert het aanbod voor de groep ‘vervoersarmoede’ wel eigen opbrengsten.

Er ontstaat een vorm van gratis solidariteit: de groep ‘vervoersarmoede’ betaalt een marktconforme prijs, maar door gunstiger aankoopvoorraden via groepsaankopen, genereren zij voldoende opbrengsten die ten behoeve van alle klanten komen. Bovendien versterken zij hierdoor veel meer de collectieve marktpositie, dan mocht het enkel om de groep ‘koopkrachtondersteuning’ gaan. Want op de producten die de groep ‘vervoersarmoede’ behoeft, is de opbrengstmarge substantieel groter, zowel voor de producent, leverancier of distributeur, als binnen de verkoop. Dit komt vooral omdat naast het C-gamma (‘witte producten’), ook het A- (merkproducten) en B-gamma (huismerken) kan worden aangeboden, met veel grotere opbrengstmarges.

15

Het winkelgebeuren wordt aangegrepen om klanten ruimer ondersteuning aan te bieden. Er is sprake van een vindplaats– en antennefunctie voor het welzijnswerk en dienstverlening.

Door samen te werken, verminderen de aangesloten initiatieven de eigen workload, zodat zij meer kunnen inzetten op hun inhoudelijke werkingen.

3.2 Activiteiten en geografische spreiding

De hoofdactiviteit bestaat uit het gemeenschappelijk aankopen en verdelen van kwaliteitsvolle basisproducten. Deze gebeuren in eerste instantie op bestelling, zonder prefinanciering of stock. De meerwaarde ligt hem in het bedingen van gunstiger aankoopvoorwaarden en het logistiek ontlasten van de aangesloten initiatieven.

De coöperatie richt zich tot de sociale kruideniers van de eigen organisatie, VZW Grijkoort. In Ronse, zal dat het geval zijn voor sociale kruidenier Kaboes. De boodschappendienst wordt er verbonden aan de traiteurdienst van sociaal restaurant De Pepermolen. In Oudenaarde heeft VZW Grijkoort het soortgelijke initiatief sociale kruidenier De Kaba. De boodschappendienst wordt er uitgebouwd vanuit het Lokaal Dienstencentrum ‘De Vesting’ van het OCMW.

Daarnaast staat de coöperatie ook open voor initiatieven die niet onder VZW Grijkoort ressorteren, maar de missie en visie van de coöperatie wel onderschrijven. Een eerste groep zijn de 65 leden van de koepelorganisaties van sociale kruideniers in Vlaanderen (VZW Sociale Kruideniers Vlaanderen), Brussel en Wallonië (ASLB Fédération des Services Sociaux). Hiertoe wordt een webshop onderhouden, waar de verschillende aangesloten initiatieven hun bestellingen kunnen plaatsen. In Zwijnaarde en Ukkel is een loods beschikbaar, voor het leveren en verdelen van de bestelde goederen. Het bereik is potentieel dus heel België.

De coöperatie kan ook administratieve, boekhoudkundige en logistieke ondersteuning aanbieden aan de aangesloten initiatieven.

3.3 Vennoten van de coöperatie

De vennoten bestaan uit de geregistreerde klanten bij de aangesloten initiatieven en de stichtende leden.

3.4 Argumentatie waarom voor een coöperatie met sociaal oogmerk wordt gekozen

De beoogde activiteiten hebben duidelijk de bedoeling om voordelen te creëren voor de klanten-gebruikers en de aangesloten initiatieven. Daarnaast gaat het, in het geval van de boodschappendienst, om quasi louter handelsactiviteiten. Dit is problematisch gezien het VZW–statuut van VZW Grijkoort en de aangesloten initiatieven. Een CVBA in eigendom van de klanten-gebruikers stelt hen daarentegen op economisch–juridisch vlak veilig. Niemand kan iets aanmerken op natuurlijke personen die zich organiseren en samen groepsaankopen verrichten.

De doelstelling van het label ‘met sociaal oogmerk’, is het bieden van een juridisch statuut voor activiteiten die een sociaal oogmerk combineren met het nastreven van een commerciële activiteit als hoofdactiviteit. Dit past helemaal bij de vooropgestelde activiteit. Bovendien is voor een CVBA met sociaal oogmerk het minimum gedeelte van het vast kapitaal verlaagd naar 6.150 euro, in de plaats van 18.500 euro, waarvan minstens 2.500 euro volstort moet zijn. Ook stelt het label ‘met sociaal oogmerk’ bijkomende voorwaarden, die benadrukken dat niet op de verrijking van de vennoten wordt gericht, maar dat het nastreven van een algemeen maatschappelijk doel vooropstaat. In casu is dat armoedebestrijding en het verlagen van de kost van armoede voor de samenleving. Daarnaast worden de commerciële activiteiten van de coöperatie ook ontplooid als middel om andere vormen van ondersteuning aan te bieden, als katalysator voor het welzijnswerk. Op die wijze

16

wordt armoede, als veelzijdige problematiek, vanuit zoveel mogelijk organisaties en overeenkomstige expertises benaderd.

Naast het juridische luik is er ook een politiek. VZW Grijkoort is voor veel van zijn activiteiten deels afhankelijk van cofinanciering van lokale overheden. Een (pseudo-) commerciële activiteit past niet binnen dat kader. Een onafhankelijke coöperatie, los van VZW Grijkoort, die een samenwerking inhoudt van verschillende initiatieven, doet dat wel.

Ook zet een coöperatieve structuur aan tot meer samenwerking tussen sociale kruideniers en soortgelijke initiatieven op vlak van armoedebestrijding. Via de webshop en de loodsen ontstaat een gemeenschappelijke, open marktplaats, waarbij de commerciële knowhow automatisch wordt uitgewisseld. Dit kan een belangrijke stimulans zijn om de sociaal-agogische werkvorm van de sociale kruidenier in België te versterken en verder te verspreiden.

Tot slot sluit het coöperatieve gedachtegoed nauw aan bij de door sociale kruideniers beoogde emancipatorische, op participatie gerichte strategie om armoede en de gevolgen van armoede tegen te gaan. Daarbij wordt de doelgroep niet als passief element beschouwd. De initiatieven die zich bij de coöperatie aansluiten, zijn gebonden om participatieve structuren op te zetten en te onderhouden.

17

4 Bouwstenen voor een business plan

4.1 Projectnetwerk: betrokken actoren

4.1.1 VZW Grijkoort

Geert De Bou (voorzitter Raad van Bestuur VZW Grijkoort): de Raad van Bestuur van VZW Grijkoort zal de oprichting van de coöperatie moeten goedkeuren.

Sandra Derreumaux (algemeen directeur VZW Grijkoort, lid van de Raad van Bestuur VZW Grijkoort): stuurt de projectverantwoordelijke aan, volgt het project op, inhoudelijke feedback.

Stijn Delabie (projectverantwoordelijke): uitvoerder van het onderzoek en auteur van de blauwdruk. Vertrouwd met de sterktes en knelpunten van de werkvorm van de sociale kruidenier.

Bart Lacouf: (coördinator boekhouding VZW Grijkoort): inhoudelijke feedback op vlak van begroting en financiering.

Binnen de eigen organisatie zijn de sociale kruideniers een buitenbeentje. Alle activiteiten van VZW Grijkoort hebben op zijn minst het potentieel om eigen opbrengsten te genereren en grotendeels zelfbedruipend te zijn. Dat is met de sociale kruideniers in hun huidige vorm totaal niet het geval: ze zijn volledig afhankelijk van (tekortschietende) lokale cofinanciering of middelen vanuit de eigen organisatie.

Daarnaast bevindt VZW Grijkoort zich in een periode van herstructurering. Gezien de verminderende subsidiestromen, is zij genoodzaakt een meer economische logica op te nemen. Ook dringt binnen het kader van de meerjarenstrategie zich de vraag op welke activiteiten er in de toekomst moeten worden behouden, afgestoten of net ontwikkeld. Het is een behendigheidsoefening tussen saneren, consolideren en innovatie.

4.1.2 Koepelorganisaties sociale kruideniers

VZW Sociale Kruideniers Vlaanderen (koepelorganisatie sociale kruideniers Vlaanderen): in kaart brengen behoeften sociale kruideniers en inhoudelijke feedback project.

ASBL Fédération des Services Sociaux (koepelorganisatie van onder meer sociale kruideniers in Brussel en Wallonië): in kaart brengen behoeften sociale kruideniers en inhoudelijke feedback project.

De leden van de koepelorganisaties van sociale kruideniers in België formuleren dezelfde problemen die VZW Grijkoort met haar sociale kruideniers ondervindt. Daarnaast geven zij de behoefte te kennen aan meer onderlinge samenwerking, vooral op vlak van aankopen. Er is in Vlaanderen reeds een poging ondernomen om gestalte te geven aan een aankoopcentrale, maar die was qua structuur te vrijblijvend, te duur, genereerde te weinig tot geen opbrengsten en moest finaal zijn activiteiten staken. In Franstalig België willen ze een gelijkaardig initiatief ontwikkelen.

4.1.3 Lokale besturen

Stad Ronse, OCMW Ronse, OCMW Oudenaarde: lokale besturen waarmee VZW Grijkoort een concrete samenwerkingsovereenkomst voor een sociale kruidenier heeft.

OCMW’s van Geraardsbergen, Zottegem, Kluisbergen, Zwalm en Sint–Lievens–Houtem: lokale besturen die een engagementsverklaring hebben afgeleverd, waarin ze hun sterke interesse te kennen geven om een sociale/solidaire kruidenier binnen hun grondgebied op te starten.

18

De sociale kruideniers in Ronse en Oudenaarde kwamen er op uitdrukkelijke vraag van de lokale besturen. Zij nemen naar verhouding hun financiële verantwoordelijkheid op. Toch is de subsidiëring globaal genomen onvoldoende. Reden is het uitblijven van een structurele subsidiëring vanwege de bevoogdende overheden.

4.1.4 Experten

Febecoop Adviesbureau (adviesbureau opstart coöperaties): procesbegeleiding, onder meer uittekenen businessplan en corporate governance.

Serr–Resoc Zuid–Oost–Vlaanderen (Streekoverleg Vlaamse Ardennen): opvolgen proces, interlokaal overleg lokale besturen.

RWO (Regionaal Welzijnsoverleg): opvolgen proces, interlokaal overleg lokaal welzijnswerk.

4.1.5 Overlegorganen

Stuurgroep (vertegenwoordigers diverse stakeholders uit het welzijnswerk, middenveld, interlokale overlegplatforms…): opvolgen project, inhoudelijke feedback.

Opvolgingsvergadering (intern overleg binnen VZW Grijkoort): opvolgen project, inhoudelijke feedback.

4.2 Analyse van de stakeholders

4.2.1 De doelgroep

Dit zijn de klanten-gebruikers die bereikt worden via de aangesloten initiatieven: mensen in armoede, kwetsbare gezinnen, mindermobielen, senioren of klanten die met hen solidair zijn. Zij zijn de leden van de algemene vergadering van de coöperatie en de werkelijke eigenaars ervan. De baten voor hen zijn duidelijk: een verbeterde toegang tot kwaliteitsvolle basisproducten, ter facilitering van een gezonde levensstijl.

4.2.2 VZW Grijkoort

Lagere kostenlast

De coöperatieve structuur is voor VZW Grijkoort een noodzaak opdat zij de vruchten zou kunnen plukken van een verbeterd aankoopbeleid. De lokale overheden waarmee wordt samengewerkt, betalen aan VZW Grijkoort koopkrachtondersteunende kortingen voor hun cliënten op basis van de gefactureerde aankoopprijs van producten. Dit maakt dat er voor VZW Grijkoort, buiten inhoudelijke argumenten, eigenlijk geen economische incentives zijn om betere aankoopprijzen te bedingen. Door een tussenliggende coöperatieve structuur in het leven te roepen, kan een deel van de gewonnen marge binnen de werking blijven en verlaagt de kostenlast.

Wegwerken verliezen

Daarnaast stelt een tussenliggende coöperatieve structuur VZW Grijkoort in staat om flexibel producten te verschuiven tussen de verschillende vestigingen. Omdat de facturen van de aangekochte producten voor de afrekeningen aan de lokale besturen binnen de afzonderlijke boekhoudingen van de vestigingen één op één moeten overeenstemmen met de verkochte producten, is dit uitgesloten: wat door een vestiging wordt aangekocht, moet ook door die vestiging worden verkocht. Binnen het voorgestelde systeem van aankopen, kunnen producten naar de tussenliggende coöperatieve structuur terugkeren en van daaruit naar een andere vestiging gaan. Op die manier kunnen verliezen worden tegengegaan, à fortiori voor producten met een beperkte houdbaarheidsdatum zoals verse producten en groenten en fruit. Dit zijn bij uitstek de producten die,

19

gezien de doelstellingen op vlak van gezondheid van de sociale kruideniers, een belangrijke meerwaarde bieden.

Juridische zekerheid

Om de positie van VZW Grijkoort tegenover de coöperatie af te lijnen, is het nuttig om een onderscheid te maken tussen de inhoudelijke en praktische werking en het (pseudo–) commerciële luik. VZW Grijkoort blijft de sociale tewerkstelling voor het project organiseren en is verantwoordelijk voor het bewaken van de sociale doelstellingen. Dit past ook binnen de meerjarenovereenkomsten die met de participerende lokale besturen zijn vastgelegd en waarvoor VZW Grijkoort subsidies ontvangt.

Het commerciële luik is voor rekening van de coöperatie. Zij verricht de aankopen en ontvangt de inkomsten van de verkoopactiviteiten. De verhandelde producten blijven eigendom van de coöperatie, dus van de klanten.

Door de coöperatieve entiteit op te starten, vergewist VZW Grijkoort zich ervan geen activiteiten op zich te nemen, die op juridisch vlak buiten het nauwe kader van een VZW vallen. Zij blijft ook trouw aan haar core business, zoals beschreven in haar statuten. Hetzelfde geldt voor de positie van VZW Grijkoort tegenover de lokale en andere subsidiërende overheden.

Integreren aanbod dienstverlening

Momenteel biedt VZW Grijkoort aan particulieren onafhankelijk van elkaar verschillende soorten diensten aan: traiteurdienst, strijkdienst, groenonderhoud, renovatie, sociaal restaurant en de sociale kruideniers. Tussen deze activiteiten bestaat, op het delen van de overheadkosten na, geen synergie. Sommige diensten kunnen echter ook op activiteitsniveau aan elkaar gekoppeld worden en gemeenschappelijke kosten delen. Het verbinden van de boodschappendienst/sociale kruidenier aan de traiteurdienst is een dergelijke mogelijkheid. Maar ook een koppeling aan de strijkdienst zou, zeker voor de groep ‘vervoersarmoede’, een meerwaarde betekenen. Door diensten aan elkaar te koppelen, wisselen zij bovendien automatisch klanten uit.

Verbeteren aanbod sociale tewerkstelling

Het praktisch uitvoeren van het project levert interessante sociale tewerkstellingsplaatsen op. VZW Grijkoort streeft naar het doorstromen van de doelgroepmedewerkers naar het reguliere arbeidscircuit. Binnen de verkoop en distributie bestaan heel wat laagdrempelige arbeidsplaatsen, waarbij dit project trajectgewijs gemakkelijk aansluiting vindt.

4.2.3 De aangesloten initiatieven

Er staat in principe geen limiet op het aantal aangesloten initiatieven. Wel moeten zij de missie en visie van de coöperatie onderschrijven en kunnen aantonen dat zij werk maken van de participatieve structuren die de basis van de coöperatie vormen. Een eerste groep initiatieven zijn de leden van de koepelorganisaties van sociale kruideniers: VZW Sociale Kruideniers Vlaanderen, waaronder ook VZW Grijkoort, en ASBL Fédération des Services Sociaux.

De aangesloten initiatieven kunnen aan de coöperatie een vergoeding vragen voor kosten die zij moeten maken voor het verkopen van de producten van de coöperatie.

Gemaakte kosten in functie van de werking van de coöperatie kunnen worden vergoed.

20

4.3 Corporate Governance

4.3.1 Algemene Vergadering

De stemgerechtigde leden van de Algemene Vergadering bestaan uit twee groepen. Enerzijds zijn er de klanten-gebruikers, anderzijds de stichtende leden. Beide categorieën hebben één gelijkwaardig aandelenpakket en houden elkaar qua stemrecht in evenwicht.

De klanten-gebruikers zijn de klanten van de aangesloten initiatieven. Deze laatste zijn ertoe gebonden om binnen hun werking voor de leden participatieve structuren op te zetten en te onderhouden. Van daaruit dragen zij aan de Raad van Bestuur de ledenlijsten voor het vennootschapsregister voor.

De stichtende leden zijn natuurlijke personen, al dan niet uit de koepelorganisaties van de sociale kruideniers. Hier wordt dezelfde logica gevolgd die binnen de koepelorganisaties geldt. Ook daar zijn de sociale kruideniers in de bestuursorganen vertegenwoordigd door de verantwoordelijken voor de sociale kruideniers van de diverse inrichtende organisaties: het ACW, Bond Zonder Naam, VZW Teledienst, VZW Samenlevingsopbouw, VZW SIVI, VZW Grijkoort-Begeleid Werk… Dit heeft als grote voordeel dat de beslissingsstructuur maximaal aansluit bij de dynamiek uit en realiteit van het werkveld.

Anderzijds voorzien de statuten in de mogelijk van een adviesgroep die bestaat uit leden van de Raad Van Bestuur en directies van de diverse inrichtende organisaties van de aangesloten initiatieven. Zij verlenen de Algemene Vergadering en Raad Van Bestuur advies. Dat is niet bindend, maar geniet – gezien de relatie met de stichtende leden van de Algemene Vergadering en de klanten-gebruikers – wel een natuurlijk gezag.

De stichtende leden hebben een stemrecht van 50 % + 1 om leden van de Raad van bestuur aan te duiden. Dit maakt dat zij altijd een meerderheid van de leden van de Raad Van Bestuur kunnen benoemen. De klanten-gebruikers hebben het recht om 50 % - 1 van de leden van de raad van bestuur aan te duiden. De stichtende leden dragen de eerste jaren de oprichtersverantwoordelijkheid. Deze verdeling garandeert dat de Raad Van Bestuur geen beslissingen neemt die hen mogelijk nadeel kunnen bezorgen. Mits hun goedkeuring kan de Algemene Vergadering later beslissen hun meerderheidspositie in te krimpen of zelfs af te schaffen.

Participatie van de klanten-gebruikers wordt in de eerste plaats binnen de werking van de aangesloten initiatieven georganiseerd: zo dicht mogelijk bij de klant. De bevoegdheden van de algemene vergadering beperken zich dan ook tot het strikt wettelijk verplichte:

1. Benoemen bestuurders; 2. Benoemen commissaris, bepalen bezoldiging en afzetten om wettige reden; 3. Goedkeuren jaarrekening; 4. Verlenen kwijting bestuurders; 5. Wijzigen statuten; 6. Benoemen controlerende vennoten.

De Algemene Vergadering komt jaarlijks samen.

4.3.2 Raad van Bestuur

De vertegenwoordigers van de aangesloten initiatieven vormen – zoals gesteld – de eerste wervingspoel voor de leden van de Raad van Bestuur. Omdat de diversiteit aan competenties een voorwaarde is voor een goed werkende Raad van Bestuur, kunnen echter ook externe bestuurders, dus niet-vennoten, deel uitmaken van de Raad van Bestuur. Het aantal leden van de Raad van Bestuur bestaat uit minimum 6 en maximum 12 leden.

Bevoegdheden: 1. Verantwoording tegenover de Algemene Vergadering; 2. Goedkeuring toetreden van vennoten tot de Algemene Vergadering 3. Bepalen grote strategische krachtlijnen (missie, visie, lange termijndoelstellingen); 4. Aanstellen Dagelijks Bestuur; 5. Goedkeuren budgetten; 6. Resultatenanalyse; 7.

21

Audit en controle Dagelijks Bestuur; 8. Opvolgen financieel beheer en investeringsbeleid en 9. Evaluatie Dagelijks Bestuur.

Doordat de Raad Van Bestuur over het toetreden van vennoten tot de Algemene Vergadering beslist, kunnen de aangesloten initiatieven een evenredige verdeling van het aantal stemmen van hun klanten-gebruikers op de Algemene Vergadering bewerkstelligen.

De Raad Van Bestuur komt minimaal tweemaandelijks samen en wanneer dat nodig blijkt.

4.3.3 Dagelijks bestuur

De Raad Van Bestuur zal een afgevaardigd bestuurder aanduiden. De projectleiding ligt in handen van een medewerker, die ervaring heeft met de sector, de specifieke dienstverlening en ondernemerschap volgens mvo–principes.

4.3.4 Vennotenmanagement

Het vennotenmanagement is de verantwoordelijkheid van de afgevaardigd bestuurder, onder toezicht van de Raad van Bestuur. Een aantal checklists en formats, onder meer opgesteld door Febecoop Adviesbureau, zullen hierbij helpen.

4.4 Marketing en communicatie

4.4.1 Afbakening markt

De beoogde markt is louter privaat. Het zijn allen natuurlijke personen die tot de in de statuten beschreven doelgroep behoren. Wel worden zij bediend via de aangesloten initiatieven. Die plaatsen in naam van hun klanten de bestellingen bij de coöperatie en handelen de afrekeningen af. Zij behouden de volledige autonomie om, binnen het kader van de missie en visie van de coöperatie, eigen klemtonen te leggen en extra inspanningen te doen.

4.4.2 Marktfalen groep ‘koopkrachtondersteuning’

Marktfalen

De groep ‘koopkrachtondersteuning’ heeft een tekort aan middelen om zich via de reguliere markt van producten te voorzien, die hen in staat stellen een gezond leven te leiden. Er is sprake van een duidelijke, objectiveerbare vraag, maar de markt slaagt er niet of onvoldoende in daar een gepast aanbod tegenover te plaatsen.

Toegevoegde waarde

Door via de sociale kruideniers gericht koopkrachtondersteunende kortingen toe te kennen, slaagt deze groep er beter in een gezond leven te leiden. Daarnaast zorgt ook het systeem van groepsaankopen voor gunstiger prijzen en dus meer koopkracht. Dit wordt nog eens versterkt door enkel die producten aan te bieden, die kwalitatief gezien in orde zijn, maar een zo laag mogelijke prijs hebben. Meestal gaat het om producten waaraan weinig tot geen kosten op vlak van reclame en verpakking zijn verbonden. Binnen diezelfde redenering wordt gekozen voor seizoens- en lokaal gekweekte groenten en fruit, of producten die via de veilingen moeilijk afzet vinden omdat ze qua uitzicht minimale gebreken vertonen.

22

Andere spelers

De voornaamste andere spelers op de markt zijn de klassieke voedselbedelingen. Zij verdelen over het algemeen de gratis producten van de Voedselbanken en de Europese Unie, desgevallend aangevuld met aangekochte producten. Sociale kruideniers doen vaak diezelfde activiteiten, maar vertrekken vanuit een uitgesproken emancipatorische opzet. In die zin geven zij er de voorkeur aan om producten aan verlaagde prijzen te verdelen, in de plaats van gratis. Bovendien ontstaat zo een ruimer en meer volledig basisaanbod, dat beter overeenstemt met de doelstellingen op vlak van een gezonde levensstijl. Een ander verschil is dat de doelgroep in een echte winkel wordt ontvangen, waar zij vrij, als gewone klanten producten kiezen.

4.4.3 Marktfalen groep ‘vervoersarmoede’

Marktfalen

De groep ‘vervoersarmoede’ slaagt er om mobiliteitsredenen niet in zich van een gepast aanbod producten te voorzien om een gezond leven te kunnen leiden. Hier bestaat een duidelijke vraag en een gepast aanbod, alleen ontmoeten beiden elkaar onvoldoende.

Toegevoegde waarde

Door een boodschappendienst als sociaal tewerkstellingsproject uit te bouwen en te koppelen aan bestaande initiatieven, ontstaat een relatief goedkope dienst. Daarnaast vervult de beoogde boodschappendienst een antenne/vindplaatsfunctie voor het lokaal aanwezige welzijnswerk en ondersteunt het de mantelzorg omheen de klant.

Andere spelers

Vaak doen familie, vrienden of buren de boodschappen van mindermobielen. Maar hun draagkracht is meestal niet toereikend, om betrokkenen voldoende frequent te voorzien van verse producten, opdat een gezonde levensstijl effectief zou worden gefaciliteerd. Daarnaast is sociaal contact een zeer waardevol aspect aan mantelzorg. In dat opzicht is het een gemiste kans wanneer het buitenshuis, weg van de betrokkenen plaatsvindt. Door gebruik te maken van de diensten die via de coöperatie mogelijk worden gemaakt, komt meer tijd en energie vrij voor andere taken, dichtbij de betrokkenen.

Er bestaan thuisleveringsdiensten van grote supermarktketens, maar die zijn duur, zowel voor het leveren aan huis, als voor de producten. Zij kennen dan ook maar een beperkt succes bij de groep ‘vervoersarmoede’. Commerciële thuisleveringsdiensten richten zich vooral op zakenklanten en gegoede particulieren, bijvoorbeeld tweeverdieners met weinig tijd.

Daarnaast bestaan binnen het welzijnswerk of via dienstenchequebedrijven systemen van thuiszorg. Eén van de mogelijke taken is assistentie bij het halen van boodschappen. Maar ook dit systeem is duur. Dergelijke dienstverlening wordt beter ingezet op werk binnenshuis, zoals onderhoud, hulp bij de persoonlijke verzorging of de was en strijk.

Tot slot heb je systemen waarbij bijvoorbeeld een OCMW een shuttledienst inlast voor mindermobielen. Ook dit systeem is duur. Naast een behoorlijke investeringskost, moet de dagdagelijkse werking quasi netto door de inrichter ervan worden betaald. Bovendien ligt ook met een dergelijk systeem de haalbare frequentie te laag om een gezonde levensstijl effectief te faciliteren.

23

4.4.4 Marketingmix

Product

Een basisaanbod droge en verse voeding, onderhouds– en verzorgingsproducten De klemtoon ligt op het onderhouden van een gezonde levensstijl Vanuit emancipatorische invalshoek: verhogen zelfredzaamheid klanten

Prijs

De basisprijs is marktconform (vergelijkingspunt Collect&Go Colruyt) Koopkrachtondersteunende tussenkomsten voor de groep ‘koopkrachtondersteuning’ (te bepalen

door de aangesloten initiatieven) Een vergoeding van 3 euro voor het leveren aan huis voor de groep ‘vervoersarmoede’. Dit is

noodzakelijk om klanten ertoe aan te zetten hun aankopen te bundelen. Bij de sociale kruidenier wordt rechtstreeks afgerekend, de boodschappendienst kan aanhaken bij het

bestaande systeem van domiciliëring van de traiteurdienst in Ronse. Dit systeem kan verder uitgebreid worden naar het LDC De Vesting in Oudenaarde.

Plaats

Sociale kruidenier Kaboes, A.L. Vanhovestraat 43A, 9600, Ronse Traiteurdienst De Pepermolen, Peperstraat 8, 9600, Ronse Sociale kruidenier De Kaba, Sint–Walburgastraat 9, 9700 Oudenaarde Lokaal Dienstencentrum De Vesting, Meerspoort 30, 9700 Oudenaarde De aangesloten initiatieven verspreid over België

Promotie

Sociale kruideniers: via toeleiders, website en drukwerk OCMW’s en stad, regionale pers Boodschappendienst: via traiteurdienst VZW Grijkoort en LDC De Vesting, website en drukwerk

OCMW’s, folder, regionale pers, face2face

4.4.5 Communicatie

Klanten–gebruikers

De meerwaarde is duidelijk te communiceren:

Wie het moeilijk heeft om zelf boodschappen te doen, kan deze voor een kleine vergoeding laten bezorgen.

Het aanbod richt zich op een gezonde levensstijl en het bevorderen van zelfredzaamheid. De winkel is eigendom van de klant zelf: hij wordt actief uitgenodigd om mee te beslissen en na te

denken. Door groepsaankopen blijven de prijzen laag en de producten slim uitgekozen.

Periodiek vinden campagnes plaats: rond ondervoeding bij senioren, over een gezonde levensstijl, over seizoensproducten, budgetkoken... Dit zijn telkens aanknopingspunten om het eigen aanbod aan te prijzen en de nodige publiciteit op gang te brengen.

Aangesloten initiatieven

24

Een eerste groep aan te sluiten initiatieven zijn de sociale kruideniers verbonden aan de koepelorganisaties VZW Sociale Kruideniers Vlaanderen en ASLB Fédération des Services Sociaux.

De meerwaarde van de coöperatie:

De gepaste juridische entiteit voor de beoogde activiteiten. Door groepsaankopen zijn de prijzen zo laag mogelijk en de producten slim uitgekozen. Een sterkere

marktpositie. Verminderen van de workload, een efficiëntere, meer professionele organisatie, meer tijd en energie

voor de inhoudelijke werking. Wegwerken verliezen, een lagere kostenlast. Medezeggenschap via de Raad van Bestuur en de zelf te onderhouden participatieve structuren. Het automatisch uitwisselen van commerciële know how via de webshop. Het aanbod richt zich op een gezonde levensstijl en het bevorderen van zelfredzaamheid. Een structureel verankerd emancipatorisch model: de winkel is eigendom van de klant zelf, hij wordt

actief uitgenodigd om mee te beslissen en na te denken.

De bredere samenleving

De meerwaarde van de coöperatie:

Tegengaan van (de gevolgen van) armoede, binnen een holistische benadering. Een antenne/vindplaatsfunctie voor het welzijnswerk. Wie het moeilijk heeft om zelf boodschappen te doen, kan deze voor een kleine vergoeding laten

bezorgen. Wie een tekort aan koopkracht heeft, wordt op een slimme, voor de maatschappij kostenloze manier

ondersteund. Het aanbod richt zich op een gezonde levensstijl. De coöperatie en de bij de coöperatie aangesloten initiatieven bevorderen de zelfredzaamheid van

kwetsbare of potentieel kwetsbare personen en gezinnen. Dit heeft naast een curatief, ook een preventief effect. De coöperatie vermindert voor de maatschappij latere kosten of stelt ze uit.

De winkel is eigendom van de klant zelf: hij wordt actief uitgenodigd om mee te beslissen en na te denken.

Solidariteit tussen de groep ‘koopkrachtondersteuning’ en de groep ‘vervoersarmoede’. Ondersteuning van mantelzorg.

4.5 HRM

De voornaamste spilfunctie is een ‘projectverantwoordelijke aankopen’. Hij zal samen met de ‘projectverantwoordelijke sociale kruideniers’, minimaal vier sociaal tewerkgestelden, art 60 §7 aansturen. Zij zullen tewerkgesteld worden binnen de boodschappendienst en de sociale kruideniers.

Afhankelijk van de evolutie van de gegenereerde inkomsten kunnen in de toekomst ook andere statuten van sociale tewerkstelling aan bod komen, zoals Sine of Web–plus.

Functieomschrijving van de projectverantwoordelijke:

25

Uitwerken en uitbouwen van een aankoop– en distributiecentrale voor sociale kruideniers en boodschappendienst.

Aansturen twee sociaal tewerkgestelden. Opbouwen van een professionele vertrouwensrelatie met leveranciers en het onderhouden van de

contacten. Onderhandelen over de aankoopvoorwaarden, rekening houdende met prijzen, kwaliteit en

levertermijnen. Waarborgen van de tijdige leveringen van de producten. Implementeren van een systeem voor de voorraadopvolging. Registreren van alle gegevens rond bestellingen en dagelijks opvolgen van de aankoopcyclus. Onderhouden van de webshop.

Profiel:

In het bezit van een bachelor of master diploma. Minstens 5 jaar ervaring in een gelijkaardige functie. Autonoom kunnen werken, een echte multitasker. Goede kennis Officepakket. Gestructureerd werken en kunnen leggen prioriteiten. Stressbestendig, communicatief en flexibel ingesteld. Proactief, nemen en implementeren initiatieven. Voeling met de sociale sector.

Verloning:

Volgens de geldende barema’s op basis van nuttige ervaring, maximaal 54.000 euro bruto per jaar. GSM, labtop en maaltijdcheques. Woon–werkvergoeding, verplaatsingsvergoeding.

4.6 Financieel plan

De resultatenrekening en de beginbalans van de coöperatie zijn in bijlage toegevoegd. Om ze volledig te kunnen interpreteren is het echter nodig om te vertrekken vanuit de globale opzet van de coöperatie. Dit staat toe om de achterliggende redenering op financieel en juridisch vlak verder te verduidelijken. Wat daarna volgt, is een puntsgewijze bespreking van de resultatenrekening en de beginbalans. Buiten dat kader zijn nog groeiperspectieven en verdere duiding toegevoegd. Deze staan in een kleinere lettergrootte en cursief weergegeven.

4.6.1 Globale opzet

De coöperatie verricht groepsaankopen om zo gunstig mogelijke aankoopprijzen te bedingen voor de klanten- gebruikers.

Vaste korf producten

Er moeten twee belangrijke randvoorwaarden vervuld zijn, opdat de coöperatie die doelstelling kan behalen. Ten eerste moet met een maximaal aantal klanten-gebruikers en aangesloten initiatieven een vaste korf producten worden bepaald. Want hoe groter het afzetvolume per product, hoe gunstiger de te bedingen aankoopprijzen. Ten tweede is het belangrijk dat de aangesloten initiatieven daadwerkelijk de hele, afgesproken korf producten aan de klanten-gebruikers aanbieden. Zij mogen de coöperatie niet met

26

zelfgekochte, gelijkaardige producten beconcurreren. De afzetmogelijkheden van de coöperatie moeten gegarandeerd zijn.

Opbrengsten genereren via referentieprijs

De groepsaankopen via de coöperatie, leiden tot gunstiger aankoopprijzen. Die kunnen rechtstreeks ten gunste van de klanten- gebruikers komen, maar er kunnen ook inkomsten uit gewonnen worden, zowel voor de aangesloten initiatieven, als voor de coöperatie zelf.

Om deze inkomsten te berekenen, wordt per product de marktprijs bepaald. Daartoe neemt deze blauwdruk de prijs per product van de dienst Collect & Go van Colruyt als referentie. Je kan er je boodschappen online ingeven en deze vervolgens in een winkel van Colruyt afhalen. Er zijn verschillende redenen waarom Collect & Go als referentie wordt genomen. Ten eerste bestaan er schommelende prijsverschillen tussen de verschillende winkels van Colruyt. De prijzen van Collect & Go zijn daarentegen voor het hele land geldig en stabieler. Daarnaast komt Colruyt onderzoek na onderzoek naar voren als de goedkoopste op de markt. Tot slot zijn de prijzen van Collect & Go online te raadplegen, wat noodzakelijk is om op een efficiënte manier prijzen te kunnen vergelijken.

Concreet werd de oefening (zie bijlage) gemaakt voor een honderdtal basisproducten die de sociale kruideniers gemiddeld genomen allemaal aankopen, gerekend aan een omzet van ongeveer 60.000 euro. Dit leverde volgend resultaat op:

Verkoop

Aantal producten Omzet

Gewonnen marge

(opbrengst) %99 59139,50 12738,15 21,54

Dus door het verschil te maken tussen de referentieprijzen van Collect en Go en de prijzen die met groepsaankopen via de coöperatie worden bedongen, kom je voor een omzet van (afgerond) 60.000 euro, op een opbrengst van (afgerond) 12.000 euro of 20 %.

Evenredige verdeling opbrengsten

Zoals gesteld kan de gewonnen marge op de aankopen ten gunste van de klanten-gebruikers komen, de aangesloten initiatieven en de coöperatie. Dit is een moeilijke evenwichtsoefening, waarbij deze blauwdruk één weloverwogen model volledig uitwerkt. Uiteraard bestaan er nog andere pistes, of kunnen er aanpassingen aan het voorgestelde model gebeuren.

Klanten-gebruikers

Deze blauwdruk stelt voor om de gewonnen marge onmiddellijk te halveren, zodat dit gedeelte rechtstreeks ten gunste van de klanten- gebruikers komt. Daarnaast houdt deze halvering een correctie in. De prijzen van Collect & Go liggen gemiddeld genomen iets hoger dan de prijzen die de verschillende sociale kruideniers voor hun klanten bij Colruyt betalen. Daarnaast gaat het veelal om weliswaar ‘gelijkwaardige’, maar nog steeds ‘andere’ producten. Dit levert volgend resultaat op:

Verkoop Correctie CorrectieAantal producten Omzet Gewonnen Gewonnen % %

27

marge (opbrengst)

marge (opbrengst)

99 59139,50 12738,15 6369,08 21,54 10,77

Aangesloten initiatieven

De coöperatie is eigendom van de kanten- gebruikers. Dit is noodzakelijk, ten eerste omdat zuivere handelactiviteiten, met het oog op economische voordelen voor de leden, niet onder de juridische entiteit van een VZW kunnen vallen, bij uitbreiding ook niet binnen een samenwerking tussen VZW’s.

ART.1 van de VZW-wet: […] De vereniging mag geen rechtstreekse patrimoniale voordelen aan haar leden verschaffen. Zij kan via duidelijk in de statuten aangegeven activiteiten inkomsten verwerven, maar deze inkomsten moeten besteed worden aan de werking van de vereniging of aan het doel dat de vereniging nastreeft.

Daarnaast kan een CVBA-SO ook andere aangesloten initiatieven bereiken, met een veel gunstiger kostenstructuur dan sociale kruideniers. Dit is voor de rendabiliteit van de coöperatie aangewezen, zo niet een noodzaak. Hiertoe werkt deze blauwdruk concreet het voorbeeld van een boodschappendienst binnen de sociale economie uit.

Doordat de aangesloten initiatieven geen vennoot van de coöperatie zijn, kunnen zij geen aanspraak maken op restorno’s. Dit is het overschot op de opbrengsten van de handelsactiviteiten, die binnen een coöperatie aan de vennoten wordt teruggestort. Wat wel mogelijk is, is het betalen van huurgeld of het vergoeden van gemaakte kosten.

Deze blauwdruk werkt deze laatste mogelijkheid uit. Dit is gemakkelijk te verantwoorden. De aangesloten initiatieven stellen aan de coöperatie winkelruimte te beschikking om haar producten te kunnen verkopen. De aangesloten initiatieven betalen hiertoe de infrastructuur, EGW, huurgeld of eigenaarskosten en personeel. Het gaat om werkelijk gemaakte kosten. Deze kunnen dus ook vergoed worden.

Als bedoeld bijeffect, doet deze onkostenvergoeding dwingende verplichtingen ontstaan tussen de aangesloten initiatieven en de coöperatie. Wanneer de coöperatie betaalt voor de ter beschikking gestelde winkelruimte, kan er geen discussie bestaan over de aanspraken die zij op deze winkelruimte maakt. Dit haalt de vrijblijvendheid uit de samenwerking en garandeert de afzetmogelijkheden van de coöperatie.

In de resultatenrekening wordt als onkostenvergoeding per aangesloten initiatief 3 % van de gepresteerde omzet ingebracht. De aangesloten initiatieven bepalen uiteraard zelf wat ze met dit bedrag doen. Zij kunnen het bijvoorbeeld ook ten gunste laten komen van de klanten-gebruikers.

CVBA-SO Gezond Leven

De doelstelling voor de coöperatie is een zo licht mogelijke, zelfbedruipende kostenstructuur: zij moet zichzelf kunnen bekostigen met een zo klein mogelijk deel van de op de aankopen gewonnen marge. Deze blauwdruk stelt 7 % voor. Maar de ambitie is om deze terug te kunnen brengen tot 5 %. In dat scenario zouden de aangesloten initiatieven eveneens 5 %, in de plaats van 3 % ontvangen.

Deze doelstellingen hebben rechtstreeks invloed op de afbakening van de activiteiten van de coöperatie. Het organiseren van groepsaankopen via aankoopcentrales ‘met een leveringsdienst’ vraagt enkel loonkosten, beperkte werkingsmiddelen en heel beperkte investeringen. Deze situatie verandert grondig wanneer de coöperatie zou besluiten om ook zelf producten te leveren of met een stock te werken. Dit verhoogt over het algemeen de risico’s en vraagt respectievelijk om substantiële investeringen of zet een substantiële hoeveelheden kapitaal vast. Wel kan de coöperatie dergelijke vormen van samenwerking tussen de

28

verschillende aangesloten instellingen helpen faciliteren. Maar dit moet buiten de financiële structuur van de coöperatie gehouden worden.

4.6.2 Investeringen

Sociale kruideniers VZW Grijkoort

De twee sociale kruideniers van VZW Grijkoort zijn bestaande initiatieven. Zij vragen in eerste instantie geen investeringen vanuit de coöperatieve.

Wel kan het, met het oog op een efficiëntere werking van de coöperatie, aangewezen zijn om naar de toekomst toe te investeren in een verbeterd stockbeheer en klantenadministratie. Meteen komt zo een standaard systeem tot stand, dat ingezet kan worden om de uitbreiding van het aantal aangesloten initiatieven praktisch te faciliteren. Doel hierbij is om de toelevering van de producten zoveel mogelijk te automatiseren en door efficiënt samen te werken, de workload te reduceren.

Boodschappendienst VZW Grijkoort

De boodschappendienst is een nieuwe activiteit en vraagt om investeringen. Wel kan de boodschappendienst in de opstartfase maximaal aansluiten bij de bestaande activiteiten van VZW Grijkoort. Concreet zijn dit de sociale kruideniers (stockruimte en –beheerssysteem) en de traiteurdienst (wagenpark, systeem afrekening).

Toch zijn deze investeringen voor de opstart onvermijdelijk: bakken voor het transport en het verzamelen van aankopen voor de klant, catalogus, bestelformulieren en promotiemateriaal.

Voor de verdere uitbouw van de boodschappendienst en het uitbreiden van het aantal klanten, kan het aankopen van een eigen bestelwagen en het uitbreiden van de stockinfrastructuur wel onafwendbaar blijken.

Uitbreiding aangesloten initiatieven: aankoopcentrale

In een eerste fase vraagt de coöperatie geen bijzondere investeringen. Zij verhoogt de graad van samenwerking tussen de aangesloten initiatieven en maakt gebruik van wat er qua infrastructuur aanwezig is. Het voornaamste hulpmiddel, de webshop, is gratis. Aankopen van producten wordt voorts – met het oog op betere prijsvoorwaarden – centraal, vanuit de coöperatieve gecoördineerd, maar maakt voor de concrete distributie ervan gebruik van de dienstverlening van commerciële aankoopcentrales.

De enige investering die zich hier opdringt is een labtop voor de coördinator/aankoper.

Een eerste stap verder is het investeren in een verbeterd stockbeheer en klantenadministratie. Dit is hetzelfde systeem dat als investering voor de sociale kruideniers van VZW Grijkoort werd voorgesteld. Doel-opnieuw- is om de toelevering van de producten zoveel mogelijk te automatiseren en door efficiënt samen te werken, de workload voor elk aangesloten initiatief te reduceren. Binnen een ideaal toekomstperspectief, hoeft een aangesloten initiatief een minimaal aantal uren VTE personeelsinzet te besteden aan het winkelgebeuren. Zo kan zij zich quasi volledig richten op haar inhoudelijke werking en het opzetten en onderhouden van de in de statuten van de coöperatie omschreven participatieve structuren.

Een stap verder in het uitbouwen van de coöperatie is het ontwikkelen van een eigen distributiesysteem. Dit opent de mogelijkheid om hoger in de distributieketen aankopen te verrichten, tegen nog gunstiger voorwaarden, bijvoorbeeld rechtstreeks bij producenten. Maar dit vergt investeringen in een grote, aangepaste bestelwagen en stockinfrastructuur. Ook moet de draagkracht van de coöperatieve deze stap aankunnen.

4.6.3 Omzet

Sociale kruideniers VZW Grijkoort

De sociale kruideniers van Grijkoort zullen in hun hele productgamma door de coöperatie worden voorzien. Voor Kaboes in Ronse is 50.000 euro ingebracht, voor De Kaba in Oudenaarde 25.000 euro. Beide getallen zijn doelbewust te laag ingeschat.

29

Boodschappendienst VZW Grijkoort

Het aantal klanten van de traiteurdienst ligt momenteel op 50 per week. Wanneer zij per week voor 48 euro boodschappen verrichten, komt dit op een jaarlijkse omzet van 125.000 euro.

Daarnaast wordt aan de klant een transportvergoeding aangerekend van 3 euro. Dit moet als bedoeld bijeffect hebben dat de klanten hun boodschappen zoveel mogelijk bundelen. Gerekend aan 50 leveringen per week komt dit op 7.800 euro per jaar.

Opnieuw vertrekt deze blauwdruk van een minimalistisch scenario, zeker als dit geconfronteerd wordt met de mogelijke groeiperspectieven van de boodschappendienst:

Uitbreiden klantenbestand door koppeling diensten

Door samen een ruimer aanbod van dienstverlening aan te bieden, versterken de traiteurdienst en de boodschappendienst elkaar. Klanten zullen via de traiteurdienst de boodschappendienst leren kennen en omgekeerd. Dit zal resulteren in een verhoging van het aantal klanten en de frequentie waarop zij op de diensten van VZW Grijkoort beroep doen. Hetzelfde effect valt te verwachten, wanneer Grijkoort bijvoorbeeld ook zijn strijkdienst aan de traiteurdienst en boodschappendienst zou koppelen.

Leveren aan sociaal restaurant de Pepermolen

De coöperatie kan ook leveren aan sociaal restaurant De Pepermolen. Het gaat dan in hoofdzaak om groenten, verse producten en een beperkt aanbod droge voeding. Deze mogelijke samenwerking is echter niet evident. Een sociaal restaurant heeft andere behoeften dan een particulier, zowel op vlak van verpakking, frequentie van levering, als productgamma. Een dergelijk scenario is voor beide partijen pas echt interessant, wanneer er voor verschillende sociale restaurants kan worden gewerkt.

Residentiële ouderenzorg, woonzorgflats, seniorenflats en assistentiewoningen

Ronse telde in 2012 4.574 65-plussers, waaronder 1.447 85- plussers en 392 gerechtigden mantel- en thuiszorg. Tegen 2020 zal het aantal senioren zijn toegenomen tot 5.008. Door die vergrijzing van de bevolking wordt momenteel heel wat geïnvesteerd in de uitbreiding van zorgfaciliteiten en huisvesting voor ouderen. Naast de 299 erkende plaatsen voor residentiële ouderenzorg, lopen momenteel drie projecten, waarbij 100 woonzorgflats (Triamant), 20 seniorenflats (Arta Building) en 34 assistentiewoningen voor senioren (Patrimundo) worden gerealiseerd. Het is duidelijk dat hier een interessante potentiële markt open ligt. Bijvoorbeeld Triamant heeft al te kennen gegeven geïnteresseerd te zijn in een lokale partner om binnen hun voorzieningen winkelfaciliteiten aan te kunnen bieden.

OCMW Oudenaarde

Het OCMW van Oudenaarde is vragende partij voor een boodschappendienst voor hun senioren. Het liefste zien ze die gekoppeld aan de werking van Lokaal Dienstencentrum De Vesting, in combinatie met sociale kruidenier De Kaba. De dienstverlening die binnen De Vesting wordt georganiseerd bereikt maandelijks tot 3.000 personen, 2/3 daarvan zijn senioren.

Oudenaarde telde in 2012 5.817 65-plussers, waaronder 1.854 85-plussers en 554 gerechtigden mantel- en thuiszorg. Tegen 2020 zal het aantal senioren zijn toegenomen tot 6.458. Oudenaarde telt 331 erkende plaatsen residentiële ouderenzorg.

Zie punt 2.1.3 voor een overzicht van de cijfergegevens.

Gevangenis Oudenaarde

De gevangenis van Oudenaarde heeft een capaciteit van 132 personen. Zij hebben in samenwerking met Collivery Colruyt een interne boodschappendienst opgezet. De prijzen van Collivery liggen echter substantieel hoger dan die binnen de winkels van Colruyt. Aangezien deze laatste binnen de coöperatie als referentieprijs worden gebruikt, zal de coöperatie ook goedkoper producten kunnen leveren, bovendien binnen een opzet die ook voor de doelgroep een meerwaarde biedt.

Sociale economie

De boodschappendienst kan ook door andere organisaties binnen de sociale economie worden uitgebouwd. Met de CVBA-SO Gezond Leven beschikken zij meteen over een belangrijke partner om deze doelstelling waar te kunnen maken.

Aangesloten initiatieven

30

De omzet die de sociale kruideniers binnen België via de coöperatie zullen presteren, is ingeschat op 10.000 euro per vestiging. Wanneer beide koepelorganisaties – de Vlaamse en Franstalige – samen bij de coöperatie aansluiten, brengt dit de gemeenschappelijke omzet op 630.000 euro per jaar.

Ook deze inschatting is minimalistische gehouden. Eens de coöperatie zijn deugdelijkheid heeft bewezen, zal dit bedrag automatisch stijgen. Bovendien versterkt de coöperatie het fenomeen van de sociale kruideniers. Hun aantal groeit nu al, door een betere ondersteuning zal dit alleen nog meer toenemen.

4.6.4 Variabele en vaste kosten

Suprastructuur

De loonkost wordt geraamd op 54.000 euro voor een fulltime projectverantwoordelijke. Voor de activiteiten waar, binnen het bestek van de bijgevoegde resultatenrekening en balans, rekening wordt gehouden, is dit meer dan strikt genomen noodzakelijk. Maar het is in het belang van de coöperatie om een groeiscenario aan te kunnen houden, vooral met het oog op het uitbreiden naar meer rendabele initiatieven.

Daarnaast wordt 6.400 euro voorzien als werkingsmiddelen, voor de bekostiging van een externe boekhouder en voor de afschrijvingen.

Sociale kruideniers VZW Grijkoort

Deze blauwdruk stelt het betalen van een onkostenvergoeding voor aan de aangesloten initiatieven voor het ter beschikking stellen aan de coöperatie van hun winkelruimte. Voor sociale kruidenier Kaboes in Ronse is de ingeschatte omzet 50.000 euro per jaar. Dit brengt de onkostenvergoeding a rato van 3 % op 1.500 euro. De ingeschatte omzet van sociale kruidenier De Kaba in Oudenaarde wordt ingeschat op 25.000 euro. Dit brengt de onkostenvergoeding op 750 euro per jaar.

Boodschappendienst VZW Grijkoort

De huur van de stockruimte van sociale kruidenier Kaboes in Ronse wordt geraamd op 3.000 euro per jaar. Daarnaast zijn er kosten verbonden aan bestelformulieren (200 euro), promotiemateriaal (500 euro), de catalogus (1500 euro) en het transport voor de levering aan klanten (3900 euro). Samengeteld komt dit neer op 9.100 euro per jaar.

De onkostenvergoeding voor de ter beschikking gestelde winkelruimte gebeurt aan hetzelfde rato van de sociale kruideniers. 3 % van de ingeschatte omzet van 125.000 euro is 3.750 euro per jaar.

Uitbreiding aangesloten initiatieven: aankoopcentrale

De ingeschatte omzet van de sociale kruideniers verbonden aan VZW Sociale Kruideniers Vlaanderen en ASLB Fédération des Services Sociaux is 630.000 euro. Dit brengt het de onkostenvergoeding voor de ter beschikking gestelde winkelruimte a rato van 3 % op 18.900 euro per jaar.

4.6.5 Beginbalans CVBA-SO Gezond Leven

Vast gedeelte kapitaal

Voor de oprichting van een CVBA–SO moet een vast kapitaal van 6.150 euro worden verzameld, dat voor minimaal 2.500 euro moet worden volstort. Als alle sociale kruideniers – toch een aanzienlijk netwerk –hun sympathisanten weten te mobiliseren en voldoende werk maken van promotie, ligt de piste van een collecte niet ver weg. 6.150 euro gedeeld door 65 sociale kruideniers, komt op minder dan 100 euro per sociale kruidenier.

31

Eigen vermogen

De coöperatie heeft nood aan 69.166,7 euro eigen vermogen om op te kunnen starten. Daartoe vraagt zij aan de aangesloten initiatieven om een twaalfde van de door hen ingeschatte en middels overeenkomst te presteren jaaromzet aan de coöperatie over te maken. Dit stelt de aangesloten initiatieven in staat om op te treden als ‘derde betaler’ voor hun klanten, zodat zij vennoot van de coöperatieve kunnen worden. Hiertoe stellen zij onderling een overeenkomst op, zodat het bedrag terug naar het aangesloten initiatief gaat, wanneer een klant de coöperatie verlaat. Het gaat om een renteloze lening waarvan de einddatum gelijkvalt met de einddatum van het vennootschap van de coöperatie.

4.7 Link met de ICA definitie

De klanten-gebruikers werken via de coöperatie samen om lagere prijzen te bedingen voor kwaliteitsvolle basisproducten, zodat zij beter in staat worden gesteld om een gezond leven te leiden en hun risico op een voedingsprobleem substantieel afneemt. De coöperatie is hun eigendom. Via de Algemene Vergadering houden zij controle op de Raad Van Bestuur, waar zij ook zelf de helft min één van de bestuursleden aanduiden.

4.8 Link met de ICA principes

4.8.1 Vrijwillig en open lidmaatschap

Klanten-gebruikers worden door de aangesloten initiatieven als vennoot voorgedragen op de Raad Van Bestuur. Door het onder punt 4.6.5 beschreven derdebetalersyteem wordt het bedrag voor hun aandeel door het aangesloten initiatief waar zij klant zijn renteloos geleend. Het lidmaatschap eindigt wanneer zij ophouden klanten-gebruikers te zijn.

4.8.2 Democratische controle door de leden

De Algemene Vergadering, het hoogste orgaan binnen de coöperatie, bestaat naast de stichtende leden uitsluitend uit klanten-gebruikers. Daarnaast duiden zij de helft min één van de bestuursleden van de Raad Van Bestuur aan.

De statuten bepalen dat de aangesloten initiatieven binnen hun werking participatieve structuren moeten opzetten en onderhouden. Ook dat leidt tot een betere controle door de leden.

4.8.3 Economische participatie door de leden

De leden zijn klanten-gebruikers van de coöperatie. Zij biedt hen een verbeterde toegang tot een basisaanbod aan producten, dat hen in staat stellen om – zoveel mogelijk op eigen kracht – een gezond leven te leiden.

4.8.4 Autonomie en onafhankelijkheid

De coöperatie is autonoom en onafhankelijk eigendom van de klanten-gebruikers. Daardoor versterkt zij hun consumentenpositie en zelfredzaamheid. Door de betonnering van participatieve structuren binnen de werkingen van de aangesloten initiatieven en de doorgedreven controlemogelijkheden binnen de coöperatie, blijft zij daadwerkelijk hun eigendom en beheerd volgens hun belangen.

32

4.8.5 Onderwijs, vorming en informatieverstrekking

De aangesloten initiatieven onderschrijven de missie en visie van de coöperatie. Centraal gegeven is de koppeling van de activiteiten van de coöperatie en de aangesloten initiatieven aan welzijnswerk, zowel preventief, curatief als optimaliserend. Onderwijs, vorming en informatieverstrekking zijn daar een deelverzameling van. Dit past ook volledig binnen de emancipatorische benadering van armoede en het bevorderen van participatie, zowel binnen de werking van de aangesloten initiatieven, als maatschappelijk.

4.8.6 Coöperatie tussen coöperaties

Mogelijke producenten of leveranciers zijn coöperaties. Zo heb je Cvba Mmm…eetjesland, ontstaan uit VZW Plattelandscentrum Meetjesland. Zij verenigen producenten van hoeve– en streekproducenten uit Noord–Oost–Vlaanderen. Doel is om samen de verkoopszijde te versterken en de afzetmogelijkheden te vergroten. De oprichting van een dergelijke coöperatie binnen het idee van ‘korte keten’ was een piste die ook binnen het bestek van deze blauwdruk werd verkend. Maar toen bleek dat de ambitie bij VZW Plattelandscentrum bestond om hun activiteiten provinciaal uit te rollen, dus ook naar Zuid–Oost–Vlaanderen, werd bijgestuurd. Na overleg kwam de afspraak tot stand om b2b samen te werken en elkaar geen onnodige concurrentie aan te doen.

Daarnaast bestaat er in Zuid–Oost–Vlaanderen een samenwerkingsverband tussen landbouwproducenten, die eigenlijk een feitelijke coöperatie is, maar dus geen rechtspersoonlijkheid heeft. Het gaat om hoeveverkoop van groenten. Door onderling producten uit te wisselen, kunnen de participerende boeren een gevarieerder gamma aanbieden en de afzetmogelijkheden voor hun eigen groenten vergroten. De sociale kruideniers van VZW Grijkoort zijn al klant bij deze feitelijke coöperatie.

De coöperatieve gedachte krijgt binnen de sociale kruidenier van VZW Grijkoort in Ronse ook op een andere manier gestalte. Een deel van de klanten wordt toegeleid vanuit de feitelijke coöperatieve vereniging De Geluksboom. De verschillende toeleiders van Kaboes (1), op het OCMW na, beheren er samen met vier sponsors paritair een fonds. Vanuit dit fonds worden de koopkrachtondersteunende tussenkomsten voor hun cliënten betaald. Op die manier kunnen zij gebruikmaken van de sociale kruidenier en snel ondersteuning bieden. Het geeft hen de tijd om met hun cliënten een meer structurele oplossing uit te werken, zonder dat zij verder in armoede wegglijden. Het gaat om zo goed als alle organisaties in Ronse die met de doelgroep in contact komen en/of rond armoedebestrijding actief zijn. Door via de Geluksboom coöperatief samen te werken, maken zij het bereik van Kaboes in Ronse maximaal.

(1) VZW De Vrolijke Kring (vereniging waar armen het woord nemen, welzijnsschakel), Tweb (begeleid wonen), CAW Centrum Directe Opvang en De Spar (tijdelijk opvang volwassenen en jongeren), CAW Kompas (onder meer schuldbemiddeling), Samenlevingsopbouw Wijkbrugfiguren (onder meer begeleiding jonge, kansarme gezinnen), Kind en Gezin (opvolgen jonge gezinnen), Kind en Preventie (begeleiding jonge, kansarme gezinnen), Dageraad/Tobias (begeleiding kinderen en gezinnen bijzondere jeugdzorg)

4.8.7 Aandacht voor de gemeenschap

Een bedoeld bijefffect van de coöperatie is het verhogen van de zichtbaarheid van armoede binnen de maatschappij. Dit moet leiden tot meer probleemgevoeligheid bij het beleid. Het is bijvoorbeeld opvallend hoezeer ter zake betrouwbare of volledige cijfers ontbreken. Volgens de interfederale armoedebarometer is het met de evolutie van armoede in Vlaanderen en België zo slecht nog niet gesteld. Inderdaad blijven de cijfers over de voorbije jaren vrij gelijk. Alleen het relatief hoge niveau van kinderarmoede wordt opgemerkt. Daar staat tegenover dat het aantal gezinnen dat beroep doet op voedingsondersteuning de afgelopen tien jaar is verdubbeld, terwijl het aantal voedselbedelende initiatieven nagenoeg gelijk bleef. Deze cijfers zijn afkomstig van een lappendeken aan losse, lokale initiatieven, wiens bereik verre van het hele grondgebied dekken. Bovendien is de drempel vaak vrij groot en het aantal verdeelmomenten in regel zeer beperkt. Door

33

voedselondersteuning binnen het welzijnswerk te trekken, te ondersteunen, uit te breiden en te professionaliseren, worden de noden binnen de samenleving alvast beter in kaart gebracht en gesignaleerd. In Ronse steeg sinds de komst van sociale kruidenier Kaboes bijvoorbeeld het aantal gekende gezinnen van 120 naar 230. Vraag is in hoeverre dit te extrapoleren valt. Wat zou het effect zijn als er in heel Vlaanderen of België een zo volledig mogelijk dekkend netwerk van sociale/solidaire kruideniers zou komen?

34

5 Bouwstenen van deze blauwdruk

Tracht met focus de belangrijkste bouwstenen te benoemen die deze blauwdruk oplevert aan potentiële initiatiefnemers die zich willen laten inspireren en informeren door jullie ervaring.

5.1 Kansen

De gepaste juridische entiteit voor opbrengst genererende handelsactiviteiten, weliswaar binnen de missie en visie van de coöperatie.

Gemakkelijke toe– en uittreding. Door groepsaankopen en het uitbreiden van de klantengroep zijn de prijzen zo laag mogelijk en de

producten slim uitgekozen. Een sterkere marktpositie. Verminderen van de workload, een efficiëntere, meer professionele organisatie, meer tijd en energie

voor de inhoudelijke werking. Wegwerken van verliezen, een lagere kostenlast voor de aangesloten initiatieven. Medezeggenschap via de Raad van Bestuur en de zelf te onderhouden participatieve structuren via de

Algemene Vergadering. Het automatisch uitwisselen van commerciële know how, onder meer via de webshop. Het aanbod richt zich op een gezonde levensstijl en het bevorderen van zelfredzaamheid bij een grote

groep mensen en gezinnen met een verhoogd risico op een voedingsprobleem. Een structureel verankerd emancipatorisch model: de winkel is eigendom van de klant zelf, hij wordt

actief uitgenodigd om mee te beslissen en na te denken. Een belangrijk triggereffect voor de verdere versteviging en uitbreiding van de inhoudelijk succesvolle

sociaal-agogische werkvorm van ‘de sociale kruidenier’.

5.2 Knelpunten

De sector van de sociale economie – of de sociale sector in zijn geheel – is weinig vertrouwd met de logica om een organisatie te kapitaliseren.

Verschillende natuurlijke personen moeten de coöperatie willen opstarten. Daartoe moet de praktische mogelijkheid, bereidheid en overtuiging aanwezig zijn.

De gesteldheid op de eigen autonomie van potentiële aan te sluiten initiatieven kan een hinderpaal zijn.

5.3 Randvoorwaarden

Een goed uitgewerkt, overtuigend ondernemingsplan. Het creëren en onderhouden van voldoende draagvlak en enthousiasme bij de eigen organisatie en

andere sociale kruideniers. Een goede opvolging van het project door de aangesloten initiatieven. Het aantrekken van het gepaste profiel voor de projectverantwoordelijke opdat de aankoop– en

distributiecentrale op een professionele en duurzame manier kan wordt uitgebouwd.

35

Bibliografie

Coopconsult. Startersgids. Licht op groen voor coöperaties. Antwerpen, Cera, 2010.

Denef, M. Economische activiteiten van VZW en stichting, Brugge. Die Keure, 2004.

Gijselinckx, C., Develterre, P. en Raymaekers, P. Coöperatieve vernieuwing en duurzame ontwikkeling. Leuven, Arco, 2007.

Jacobs, L. en Van Opstal, W. Wat is coöperatief ondernemen? Samenleving en Politiek, 4/2013, p. 44–49.

Van Opstal, W., Gijselinckx, C. en Develtere, P. Coöperatief ondernemen in België, Theorie en praktijk. Leuven, Acco, 2008