· Web viewHet doel van de Omgevingswet is tweeledig: 1) een veilige en gezonde fysieke...

Van Normen naar WaardenKernwaarden voor een Gezonde Leefomgeving

Versie mei 2017document (voortdurend) in bewerking

Vakgroep Milieu en Gezondheid, GGD GHOR Nederland

Aangepast door GGD Hollands Midden tbv thema “gezonde leefomgeving”

Kernwaarden voor een Gezonde Leefomgeving – versie mei 2017 GGD HM 1

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave.........................................................................................................................21 Inleiding.............................................................................................................................3

Van normen naar waarden....................................................................................................3Wat is gezondheid?...............................................................................................................3Aan de slag...........................................................................................................................3Verantwoording.....................................................................................................................4

2 De Kernwaarden voor een Gezonde Leefomgeving.........................................................53 Waarom Kernwaarden voor een Gezonde Leefomgeving?..............................................6

Gezondheid Bevorderen: uitnodigen tot gezond gedrag.......................................................6Gezondheid Beschermen: negatieve invloed op gezondheid zo klein mogelijk....................6Kwetsbare groepen...............................................................................................................6

4 Waarom deze Kernwaarden voor een Gezonde Leefomgeving?......................................75 Maatregelen die bijdragen aan een Gezonde Woonomgeving.........................................9

Wonen en druk verkeer zijn gescheiden........................................................................9Voor iedereen zijn er -dichtbij en toegankelijk- aantrekkelijke plekken........................11Functies (wonen, werken, voorzieningen) zijn goed gemengd, grote bedrijven staan op afstand....................................................................................................................14Kinderen groeien op in een rookvrije omgeving...........................................................16

6 Maatregelen die bijdragen aan een Gezonde Mobiliteit..................................................17Voor iedereen is actief vervoer (lopen en fietsen) de standaard.................................17Tussen steden en dorpen zijn goede (e-)fietsen OV-verbindingen...........................19

7 Maatregelen die bijdragen aan Gezonde Gebouwen......................................................20Het binnenklimaat is prettig en gezond, ook de bestaande woningvoorraad voldoet aan nieuwbouweisen....................................................................................................20Minimaal één zijde (gevel) is aangenaam....................................................................23Er zijn voldoende betaalbare levensloopgeschikte woningen op korte afstand van voorzieningen en zorg..................................................................................................25


1 Inleiding

Voor u liggen de Kernwaarden voor een Gezonde Leefomgeving. Deze Kernwaarden verwoorden de visie van de GGD’en op een Gezonde Leefomgeving. Ze dienen als inbreng voor de vele processen die bij de implementatie van de Omgevingswet op de verschillende beleidsniveaus (gaan) lopen. Ook zijn ze bruikbaar bij het uitwerken van ander beleid met betrekking tot de leefomgeving en/of gezondheid.

Van normen naar waardenHet doel van de Omgevingswet is tweeledig: 1) een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit bereiken en in stand houden, 2) de fysieke leefomgeving doelmatig beheren, gebruiken en ontwikkelen om er maatschappelijke behoeften mee te vervullen. In de Omgevingswet wordt daartoe een beperkt aantal normen opgenomen. Nieuw is dat er veel afwegingsruimte komt voor het (lokaal) bestuur en dat het onderwerp gezondheid daarbij ook expliciet op de agenda staat. Het is belangrijk om gezondheid, in dit proces van integrale afweging van belangen, handen en voeten te geven en duidelijk te maken wat een gezonde leefomgeving inhoudt.Deze Kernwaarden voor een Gezonde Leefomgeving richten zich op de gezondheidswinst die te behalen is via een optimaal ingerichte fysieke omgeving, zowel via gezondheidsbescherming als gezondheidsbevordering. Een omgeving die voldoet aan de normen zien we als startpunt, zorg ervoor dat deze basisbescherming op orde is en blijft. De ambitie van deze Kernwaarden reikt verder omdat, zoals de Gezondheidsraad recent ook aangafi, juist onder de normen veel gezondheidswinst te behalen is: “(…) treedt zelfs meer dan 99,9 procent van de totale ziektelast op bij concentraties die voldoen aan de Europese normen voor luchtkwaliteit (Houthuijs 2016, van Zanten 2015). Ook voor geluid geldt dat de bijdrage van relatief lage geluidsniveaus aan de ziektelast hoog is (van Kempen 2008).” Alle beleid en maatregelen die bijdragen aan de Kernwaarden voor een Gezonde Leefomgeving zijn daarom positief, ook als het einddoel (nog) niet of deels gehaald wordt. We zien gezondheid vooral als een kans. Het realiseren van die kans kan echter keuzes met zich meebrengen die ook pijn doen. Dat is vergelijkbaar met gezondheid in het eigen leven: gezond leven levert veel voordelen op, maar is niet altijd even gemakkelijk.

Wat is gezondheid?Gezondheid wordt in de Kernwaarden niet gezien als de afwezigheid van ziekte, maar als het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven (Huber 2012). Dit betekent dat de Kernwaarden de gezondheid beschermen en bevorderen en iedereen, ook kwetsbaren in de samenleving, gelegenheid bieden eigen regie te voeren binnen de eigen mogelijkheden. Door zorg te dragen voor passende participatie wordt een ieder bovendien in de gelegenheid gesteld regie te houden over hun leefomgeving. Deze individuele benadering neemt niet weg dat er ook een collectieve verantwoordelijkheid is voor factoren waarop individuele burgers weinig of geen invloed hebben. Zo is de leefomgeving als determinant voor gezondheid een factor die bij uitstek beïnvloedbaar is door de overheid en waar de overheid ook in bepaalde gevallen (denk aan luchtkwaliteit) de verantwoordelijkheid niet bij de individuele burger kan neerleggen.

Aan de slag

i Gezondheidsraad, Meewegen van Gezondheid in Omgevingsbeleid, 2016: “Toch leveren vooral luchtverontreiniging en geluidsbelasting nog een aanzienlijke bijdrage aan de ziektelast in Nederland, terwijl wel bijna overal aan de normen wordt voldaan.”


De Kernwaarden geven handvatten om in gesprek te gaan over een gezonde leefomgeving. Het zijn waarden die idealiter in elk ruimtelijk plan aan de orde zouden moeten komen. Bij iedere kernwaarde worden voorbeelden gegeven van mogelijke maatregelen. Sommige maatregelen kunnen zorgen voor grote gezondheidswinst (in Hoofdstuk 5 gemarkeerd met een !), van andere zal deze winst beperkter zijn. De lijst met maatregelen is niet compleet, allesomvattend of vaststaand, en is zo ook niet bedoeld. De meest effectieve advisering wordt namelijk behaald door mee te denken, samen te werken met andere disciplines en organisaties en bovenal maatwerk te leveren. Dit kan betekenen dat de kernwaarden worden aangepast op een specifieke situatie, bijvoorbeeld in landelijk of stedelijk gebied.

VerantwoordingDe kernwaarden zijn opgesteld door de werkgroep RO van de GGDGHOR Nederland Vakgroep Milieu en Gezondheid, in samenwerking met het RIVM en vele andere GGD collega’s. De kernwaarden zijn gebaseerd op diverse werksessies met deskundigen uit de werkvelden Gezondheid en Milieu, Gezondheidsbevordering en Gezondheidsbeleid. De GGD Hollands Midden heeft dit document aangepast en beschikbaar gesteld voor de bijeenkomsten “kerncijfers gezondheidspeiling 2016” die bij de diverse gemeenten in de regio gehouden worden. De cijfers kunnen gebruikt worden bij het thema ‘Gezonde Leefomgeving’, in het kader van de nieuwe Omgevingswet.

VoorbeeldenIn dit document worden maatregelen beschreven rondom de inrichting en/of het gebruik van de leefomgeving die (direct/indirect) van invloed zijn op de gezondheid van inwoners. Er bestaan velerlei praktijkvoorbeelden, inspiratiedocumenten en (landelijke GGD-)richtlijnen waarin concrete handreikingen staan om de genoemde maatregelen toe te passen.Als voorbeeld noemen we hier de “Gezond Ontwerp Wijzer (GOW)’, de Amsterdamse Beweeglogica (ABL) en documenten uit ‘Loket Gezond Leven’.Per specifiek onderwerp en per situatie kan een bepaalde maatregel als voorbeeld dienen. Voor meer informatie en verwijzing naar de praktijkvoorbeelden/inspiratiedocumenten en GGD-richtlijnen kunt u terecht bij de GGD Hollands Midden.


2 De Kernwaarden voor een Gezonde Leefomgeving

Deze Kernwaarden voor een Gezonde Leefomgeving richten zich op de gezondheidswinst die te behalen is via een optimaal ingerichte fysieke omgeving, zowel via gezondheidsbescherming als gezondheidsbevordering. Een omgeving die voldoet aan de normen zien we als startpunt, zorg ervoor dat deze basisbescherming op orde is en blijft. De ambitie van deze Kernwaarden reikt verder omdat, zoals de Gezondheidsraad recent ook aangafii, juist onder de normen veel gezondheidswinst te behalen is. Alle beleid en maatregelen die bijdragen aan de Kernwaarden voor een Gezonde Leefomgeving zijn daarom positief, ook als het einddoel (nog) niet of deels gehaald wordt.

Van Normen naar WaardenKernwaarden voor een Gezonde Leefomgeving

Woonomgeving

Wonen en druk verkeer zijn gescheiden.

Voor iedereen zijn er -dichtbij en toegankelijk- aantrekkelijke plekken.

Functies (wonen, werken, voorzieningen) zijn goed gemengd, grote bedrijven staan op afstand.

Kinderen groeien op in een rookvrije omgeving.

MobiliteitVoor iedereen is actief vervoer (lopen en fietsen) de standaard.

Tussen steden en dorpen zijn goede (e-)fietsen OV-verbindingen.

Gebouwen (woningen,

scholen, etc)

Het binnenklimaat is prettig en gezond, ook de bestaande woningvoorraad voldoet aan nieuwbouweisen.

Minimaal één zijde (gevel) is aangenaam.

Er zijn voldoende betaalbare levensloopgeschikte woningen op korte afstand van voorzieningen en zorg.

ii Gezondheidsraad, Meewegen van Gezondheid in Omgevingsbeleid, 2016: “Toch leveren vooral luchtverontreiniging en geluidsbelasting nog een aanzienlijke bijdrage aan de ziektelast in Nederland, terwijl wel bijna overal aan de normen wordt voldaan.” en “(…)treedt zelfs meer dan 99,9 procent van de totale ziektelast op bij concentraties die voldoen aan de Europese normen voor luchtkwaliteit. Ook voor geluid geldt dat de bijdrage van relatief lage geluidsniveaus aan de ziektelast hoog is.”


3 Waarom Kernwaarden voor een Gezonde Leefomgeving?

De gezondheid van mensen wordt door een heleboel factoren beïnvloed, zowel ten positieve als ten negatieve. Onderstaand figuur laat de belangrijkste factoren zien (VTV 2014).De leefomgeving speelt in veel van deze factoren een rol, door de leefomgeving gezond in te richten kan veel gezondheidswinst worden behaald. Als we spreken over een gezonde leefomgeving, hebben we het over een leefomgeving die bewoners als prettig ervaren, die uitnodigt tot gezond gedrag en waar de negatieve invloed op gezondheid zo klein mogelijk is.

Gezondheid Bevorderen: uitnodigen tot gezond gedragEen leefomgeving die uitnodigt tot gezond gedrag stimuleert mensen tot meer bewegen, ontmoeten en gezonder eten. Het gaat dan bijvoorbeeld om natuur en water in de buurt, fietsen wandelmogelijkheden, het uiterlijk en de plaatsing van gebouwen en ontmoetingsplekken in de buurt. Een aantrekkelijke en goed ingerichte leefomgeving stimuleert sociale contacten en maakt bewegen gemakkelijk en veilig. Dat draagt bij aan de preventie van overgewicht, lichamelijke inactiviteit en daaraan gerelateerde ziekten zoals diabetes, depressie en hart- en vaatziekten. (RIVM-NOA 2017)

Gezondheid Beschermen: negatieve invloed op gezondheid zo klein mogelijkIn Nederland is gemiddeld bijna 6% van de ziektelast toe te schrijven aan milieufactoren. Lokaal kan dit flink variëren, zo tussen de 4 en 14%. Niet alle effecten van de leefomgeving zijn te kwantificeren. Gezondheidseffecten van nieuwe risico’s of van risico’s of effecten waarvan niet alle cijfers bekend zijn, bijvoorbeeld veehouderij of beleving, zijn niet in deze berekeningen meegenomen.De hoogste milieugerelateerde ziektelast treedt op in de Randstad, vooral in de grote steden. Luchtverontreiniging levert de grootste bijdrage aan de milieugerelateerde ziektelast, gevolgd door geluid. Naast de bijdrage van afzonderlijke omgevingsfactoren is het ook belangrijk om rekening te houden met stapeling van ziektelast door het gecombineerde effect van milieufactoren. Lokaal, met name in stedelijke gebieden, is de cumulatieve milieugerelateerde ziektelast hoger dan landelijk gemiddeld. (RIVM-NOA 2017)

Kwetsbare groepenIn Nederland zijn er grote verschillen in gezondheid: zo leven laagopgeleiden zes jaar korter en is de gezonde levensverwachting bijna 19 jaar lager dan voor hoogopgeleiden. Het verminderen van sociaaleconomische gezondheidsverschillen is een belangrijke ambitie in zowel nationaal als lokaal gezondheidsbeleid. Deze verschillen blijken hardnekkig en complex. Een brede aanpak is het meest kansrijk, waarbij ook aandacht is voor maatregelen gericht op een gezonde omgeving. Ook mensen met een kwetsbaardere gezondheid, zoals mensen met een chronische ziekte, ouderen en kinderen


verdienen extra aandacht in beleid. Het aantal ouderen en mensen met een chronische ziekte neemt in de komende jaren bovendien toe.


4 Waarom deze Kernwaarden voor een Gezonde Leefomgeving?

De Kernwaarden geven handvatten in gesprek te gaan. Het is een set van waarden die idealiter in elk ruimtelijk plan aan de orde zouden kunnen/moeten komen. Bij iedere kernwaarde worden voorbeelden gegeven van maatregelen die daaraan kunnen bijdragen. De lijst is niet compleet, allesomvattend of vaststaand, en is zo ook niet bedoeld. De meest effectieve advisering wordt namelijk behaald door mee te denken, samen te werken met andere disciplines en organisaties en bovenal maatwerk te leveren. Dit kan ook betekenen dat de kernwaarden worden aangepast op een specifieke situatie, bijvoorbeeld in landelijk of stedelijk gebied.

De argumenten om met deze set Kernwaarden aan de slag te gaan staan hier op een rij:

Woo

nom

gevi

ng

Wonen en druk verkeer zijn gescheidenDruk verkeer geeft veel lawaai en stoot luchtverontreiniging uit. Langdurig verblijven nabij drukke wegen (bijv. woning, school, kinderdagverblijf, verzorgingshuis) geeft een verhoogd risico op hart- en vaatziekten en luchtwegaandoeningen. De groei van kinderlongen op dergelijke plekken blijft achter. Het horen van te veel/ongewenst geluid kan niet alleen onprettig zijn, het kan ook gezondheidsschade toebrengen. Zo slapen sommige mensen slecht vanwege geluidoverlast of krijgen ze een hoge bloeddruk en kan geluid de kans op een hartinfarct vergroten. Drukke verkeerswegen kunnen daarnaast ook een barrière vormen en leiden tot (verkeers)onveilige situaties (zie ook Kernwaarden Mobiliteit).Voor iedereen zijn er -dichtbij en toegankelijk- aantrekkelijke plekkenAantrekkelijke plekken bieden mensen gelegenheid te ontmoeten, ontspannen en bewegen. Dit voorkomt eenzaamheid en draagt bij aan de fysieke fitheid en sociale cohesie. Ook draagt het bij aan de preventie van hart- en vaatziekten, overgewicht, stress(gerelateerde klachten), diabetes en meer. Door de plekken voldoende dichtbij en voor iedereen, ook kwetsbare mensen, gemakkelijk toegankelijk te maken kunnen zij goed gebruikt worden.Wat aantrekkelijk is, is afhankelijk van de doelgroep(en) en verdere omgeving (bijv. stad of platteland) en vereist maatwerk (bijv. stille of juist levendige plekken).Functies (wonen, werken, voorzieningen) zijn goed gemengd, grote bedrijven staan op afstandEen goede menging van functies zorgt voor een aangename woon- en werkomgeving, waarin men meer beweegt en buurtgenoten ontmoet. Grote bedrijven kunnen een woonbuurt negatief beïnvloeden. Bij industriële of agrarische activiteiten kan uitstoot (bijv. geur, geluid, verontreiniging) overlast, gezondheidsrisico’s (uiteenlopend van stress-gerelateerde klachten of infectieziekten tot een verhoogd risico op kanker) en veiligheidsrisico’s met zich meebrengen. Een goede menging van functies draagt ook bij aan de Kernwaarden bij Mobiliteit.Kinderen groeien op in een rookvrije omgevingRoken is verreweg de belangrijkste oorzaak van sterfte en ziekte. Meeroken door kinderen heeft een nadelige invloed op de ontwikkeling van de longen en geeft een verhoogde kans op luchtweginfecties, op hoesten en het ontwikkelen van astma. De fysieke en sociale omgeving spelen een rol in tabakspreventie door te beschermen tegen meeroken en tegelijkertijd uit te dragen dat de norm ‘niet roken’ is. Maatregelen die bijdragen aan deze Kernwaarde beperken ook de blootstelling van volwassen meerokers en ontmoedigen bovendien het roken. Ook rook van houtkachels, open haarden en vuurkorven is ongezond, en het voorkomen van blootstelling aan houtrook draagt bij aan de gezondheid.


Mob

ilite

itVoor iedereen is actief vervoer (lopen en fietsen) de standaardJe lopend of fietsend verplaatsen in plaats van met auto of OV is gezonder voor jezelf en voor je omgeving. Door voor dagelijkse verplaatsingen, naar werk, school en winkel, te fietsen en lopen kan iedereen voldoen aan de nationale beweegnorm. Dat maakt fitter en voorkomt onder meer overgewicht en stressgerelateerde klachten. Uitstoot en lawaai van gemotoriseerd verkeer wordt voorkomen (minder hinder, hart- en vaatziekten, luchtwegaandoeningen, longkanker, etc.) en er is geen negatieve invloed op het klimaat. Niet parkeren op straat geeft meer ruimte voor een aangename leefomgeving (zie Kernwaarden bij Woonomgeving).Tussen steden en dorpen zijn goede (e-)fietsen OV-verbindingenMet goede verbindingen voor (elektrische) fiets en openbaar vervoer is autogebruik onnodig. Dit voorkomt uitstoot en lawaai van gemotoriseerd verkeer (minder hinder, hart- en vaatziekten, luchtwegaandoeningen, longkanker, etc.) en heeft geen negatieve invloed op het klimaat. Niet parkeren op straat geeft meer ruimte voor een aantrekkelijke leefomgeving (zie Kernwaarden bij Woonomgeving). Ook stimuleert een goed OV- en fietsnetwerk tussen kernen of wijken om zich in de eigen buurt te voet of per fiets te verplaatsen.

Gebo

uwen

Het binnenklimaat is prettig en gezond, ook de bestaande woningvoorraad voldoet aan nieuwbouweisenEen goede woning is zowel duurzaam (energiezuinig, goed geïsoleerd, klimaatbestendig) als gezond. Hetzelfde geldt voor gebouwen zoals scholen, kinderdagverblijven, verpleeg- en verzorgingshuizen. Door zorg te dragen voor een prettige temperatuur en luchtvochtigheid, een goede binnenluchtkwaliteit en voldoende rust in het gebouw kunnen gezondheidsklachten die samenhangen met het gebouw worden voorkomen. Mensen zijn immers veel in gebouwen en circa 70% van hun tijd in hun eigen woning. Schadelijke stoffen zoals koolmonoxide en asbest horen niet in een gezond gebouw. Ventilatie, verwarming en zonwering zijn eenvoudig te bedienen en onderhouden. In een prettig gebouw kan men zich ontspannen en tot rust komen.Minimaal één zijde (gevel) is aangenaamIn dorpen en steden biedt de straat (met daarop aanwezig verkeer en aan de straat gelegen bedrijvigheid) vaak onrust, lawaai en luchtverontreiniging. Minimaal één zijde die rustig is, waar geen geur of geluid van horeca overheerst en met een prettig (zo mogelijk groen en natuurlijk) uitzicht en/of buitenruimte, biedt bewoners keuzemogelijkheden waardoor zij thuis tot rust kunnen komen.Minder luchtverontreiniging en lawaai voorkomt hinder, hart- en vaatziekten, luchtwegaandoeningen, lonkanker, etc. Rust en een natuurlijke omgeving bieden betere mogelijkheden om te ontspannen en te herstellen. Een natuurlijke omgeving is bovendien in staat water te bergen en beperkt vorming van hitte-eilanden (klimaatbestendig) en is goed voor de biodiversiteit.Er zijn voldoende betaalbare levensloopgeschikte woningen op korte afstand van voorzieningen en zorg.Bij levensloopgeschikt realiseren van woningen gaat het erom zodanig te bouwen dat de woning voor meerdere doelgroepen, al dan niet met beperkingen, geschikt is of geschikt is te maken. Op die manier kunnen ouderen of mensen met een lichamelijke beperking, ondanks deze beperking, prettig en comfortabel wonen.Er is ook een sterke link met de inrichting van de woonomgeving en met gezonde mobiliteit. Door de directe woonomgeving goed in te richten worden ouderen of mensen met een beperking ondersteund om gezond te leven, sociale contacten op te doen en zo lang mogelijk thuis te blijven wonen.


5 Maatregelen die bijdragen aan een Gezonde Woonomgeving

Wonen en druk verkeer zijn gescheidenDruk verkeer geeft veel lawaai en stoot luchtverontreiniging uit. Langdurig verblijven nabij drukke wegen (bijv. woning, school, kinderdagverblijf, verzorgingshuis) geeft een verhoogd risico op hart- en vaatziekten en luchtwegaandoeningen. De groei van kinderlongen op dergelijke plekken blijft achter. Het horen van te veel/ongewenst geluid kan niet alleen onprettig zijn, het kan ook gezondheidsschade toebrengen. Zo slapen sommige mensen slecht vanwege geluidoverlast of krijgen ze een hoge bloeddruk en kan geluid de kans op een hartinfarct vergroten. Drukke verkeerswegen kunnen daarnaast ook een barrière vormen en leiden tot (verkeers)onveilige situaties (zie ook Kernwaarden Mobiliteit).

De daarbij te nemen maatregelen kunnen zijn: (niet compleet, allesomvattend of vaststaand)

Houd afstand van snelweg! Bouw niet binnen 100 m en bij voorkeur niet binnen 300m

Gebruik scoremodel GGD Richtlijn om gevoeligheid van geplande functie(s) te bepalenToch een gevoelige bestemming nabij de snelweg? Let op ventilatie (zie Kernwaarden Gebouwen) en overweeg filtratie toe te passen. Voor school of kinderdagverblijf: Speelplein aan luwe zijde. Etc.

Langdurig verblijven niet direct aan een drukke straat! Plan geen functies met langdurig verblijf direct aan een drukke

straat, maar liever in een zijstraat of een straat erachterToch langdurig verblijf? Zorg dat het pand tenminste één aangename (schone, stille, prettige) zijde heeft (zie Kernwaarden Gebouwen)Gebruik het scoremodel van de GGD Richtlijn om gevoeligheid van geplande functie(s) te bepalenToch een gevoelige bestemming aan een drukke straat? Let op ventilatie (zie Kernwaarden Gebouwen) en overweeg filtratie toe te passen. Voor school of kinderopvang: Speelplein aan luwe zijde. Etc.

Beperk uitstoot wegverkeer! Dring gemotoriseerd verkeer terug (zie Kernwaarden Mobiliteit)

Prioriteer maatregelen voor de vervoerstypes met de grootste (lokale) uitstoot (bijv. bus, goederenvervoer, oude voertuigen, zakelijk rijders)Pas maatregelen toe om voertuigen met de meeste uitstoot terug te dringen (milieuzone, beleid goederenvervoer, green deals zakelijk rijders, gedifferentieerd parkeerbeleid, etc)Pas maatregelen toe om verkeer beter door te laten stromen (optimale snelheid, inregelen verkeerslichten, etc.)Draag in aanbesteding van de concessie voor lokaal OV zorg voor elektrische (of zo schoon mogelijke) bussenBeperk wegverkeer in steden, vang op aan de stadsrand (Cargohubs, P&R, carpool-P met OV-fiets, etc.)


Stimuleer elektrisch vervoer Etc. (zie verder o.a. Infomil en CROW)

Beperk wegverkeerslawaaiOntmoedig gebruik (tweetakt) brommers, stimuleer alternatieven als elektrische scooters en e-bikesPas geluidsarm wegdek toeRealiseer autoluwe of –vrije woonstraten Etc.

Bundel en orden verkeerDring gemotoriseerd verkeer terug (zie Kernwaarden Mobiliteit)Doorgaande routes voor gemotoriseerd verkeer gaan om wijken of kernen heen, niet er doorheen. Voor fietsers en voetgangers is dit juist andersom (zie Kernwaarden Mobiliteit) Etc.

Beperk railverkeerslawaai en –trillingenStimuleer het gebruik van stillere remsystemen en glad geslepen wielen bij goederenvervoerBekijk of goederenvervoer over het spoor via routes kan rijden waarbij gevoelige bestemmingen worden ontzien Etc.

Beperk uitstoot en lawaai van beroepsscheepvaartStimuleer schonere en stillere scheepvaart, bijv. door richtlijnen bij aanlegplaatsenVerstrek walstroom Etc.

Etc. Etc.


Voor iedereen zijn er -dichtbij en toegankelijk- aantrekkelijke plekkenAantrekkelijke plekken bieden mensen gelegenheid te ontmoeten, ontspannen en bewegen. Dit voorkomt eenzaamheid en draagt bij aan de fysieke fitheid en sociale cohesie. Ook draagt het bij aan de preventie van hart- en vaatziekten, overgewicht, stress(gerelateerde klachten), diabetes en meer. Door de plekken voldoende dichtbij en voor iedereen, ook kwetsbare mensen, makkelijk toegankelijk te maken kunnen zij goed gebruikt worden.Wat aantrekkelijk is, is afhankelijk van de doelgroep(en) en de verdere omgeving (bijv. stad of platteland) en vereist maatwerk (bijv. stille of juist levendige plekken).


Bepaal aantrekkelijkheid samen met gebruikersWat aantrekkelijk is, is afhankelijk van de verdere omgeving (bijvoorbeeld stad of platteland) en kenmerken van de gebruikers. Een plek wordt alleen goed gebruikt als deze aansluit op de behoeften van gebruikers/omwonenden. Dat kan door middel van een goed proces met burgerparticipatie. Burgerparticipatie betekent dat inwoners actief meedoen bij de planning, ontwikkeling, uitvoering en/of evaluatie van beleid en plannen. Participatie is gebaseerd op vertrouwen, zowel van beleidsmakers en professionals in burgers als omgekeerd. Participatie is maatwerk (RIVM handreiking gezonde gemeente).

Maak afspraken met elkaar over de randvoorwaarden voor goede participatie van betrokkenen.Maak gebruik van de tools en tips die al beschikbaar zijnManage de wederzijdse verwachtingen: wees concreet en baken duidelijk af waarover wel (en niet) meegepraat kan worden, bied zo mogelijk inspiratie Etc.

Bied stille plekkenStille plekken zijn vooral belangrijk om de drukte te ontlopen of te ‘ontstressen’. Stil betekent niet dat er geen geluid is, maar wel dat er prettige en/of neutrale geluiden hoorbaar zijn. Mensen vinden natuurlijke geluiden meestal het prettigst.

Beperk overheersend verkeerslawaaiVoeg natuurlijke elementen toe Etc.

Bied levendige plekkenLevendigheid stimuleert het ontmoeten van buurtbewoners en is daarmee een middel tegen eenzaamheid en om de sociale cohesie te bevorderen. Levendigheid promoot daarnaast het daadwerkelijke gebruik van een aantrekkelijke plek. In landelijk gebied is het bieden van levendigheid op een plek vaak meer nodig dan het bieden van een plek op zich..

Bied voorzieningen voor sporten spelactiviteitenOrganiseer regelmatig een gezonde activiteit (sport, spel,…, denk bijvoorbeeld aan bootcamp in het park)Bied voorzieningen om elkaar te ontmoeten, zoals bankjes op pleinen en bij speelplekken Etc.

Bied natuurlijke omgeving (groen en water)Een natuurlijke omgeving kan een positieve invloed hebben op de gezondheid, omdat het mensen stimuleert om te bewegen (tegen overgewicht, hart- en vaatziekten) en ontspanning en rust biedt (helpt bij herstel van stress, aandachtsmoeheid en depressie). Het biedt verder ontmoetingsplekken en maakt klimaatbestendig: het kan helpen warmte te dempen (tegen hittestress) en wateroverlast


voorkomen.Kies (ook) voor een natuurlijke inrichting van openbare ruimte en schoolpleinenMaak parken of natuur bereikbaar voor iedereen, op loop- en fietsafstandKies een goede mix van groen, zodat de omgeving in elk seizoen aantrekkelijk isKies planten- en bomensoorten waar weinig mensen allergisch voor zijn en die weinig overlast gevenLeg (buurt)moestuinen aanZorg voor voldoende zitmogelijkheden (in zon en schaduw) in groen en langs waterMaak terreinen geschikt voor lunchwandelen of hardlopen voor werknemersHeb aandacht voor de microbiologische kwaliteit van water in de stad. Doe de waterkwaliteitscheck voor nieuwe en bestaande stedelijk water concepten Etc. Zie ook climatescan.nl voor een overzicht van initiatieven

Bied koelteEen koele omgeving is vooral van belang in een stedelijke omgeving waar als gevolg van klimaatverandering ‘urban heat islands’ en daarmee gepaard gaande hittestress optreden.

De temperatuur in de stad en de woning kan verlaagd worden door het aanleggen van groen, zowel op de grond als op daken en tegen gevelsBied openbaar en hygiënisch (speel)water in periodes van aanhoudende hitte. Doe deBied drinkwatertappuntenHeb aandacht voor de microbiologische kwaliteit van water in de stad. Doe de waterkwaliteitscheck voor nieuwe en bestaande stedelijk water concepten Etc.

Stimuleer sporten en spelenSporten en spelen hebben een positieve invloed op de gezondheid van mensen, omdat ze overgewicht en daarmee samenhangende ziekten zoals hart- en vaatziekten, diabetes en kanker helpen voorkomen, goed zijn voor de motorische ontwikkeling van kinderen, de lenigheid en zelfredzaamheid van ouderen bevorderen, het ziekteverzuim onder werknemers verlagen en hun werktevredenheid en productiviteit juist bevorderen, en eenzaamheid en isolement helpen voorkomen (bron Gezond ontwerp wijzer).

Spelen kan overal, maak het straatprofiel geschikt (brede stoep) en denk ook aan de verkeersveiligheid (bijv 30 km zone)Richt pleinen e.d. zodanig in dat zij flexibele gebruiksmogelijkheden (creatief spelen) stimulerenMaak schoolpleinen altijd toegankelijkSpeelplekken zijn niet alleen geschikt, aantrekkelijk en toegankelijk voor kinderen, maar voor iedereenBied ruimte aan ongeorganiseerde (niet clubgebonden) sportvoorzieningen Etc.

Maak de plek schoon en heelOp een aantrekkelijke plek is geen zwerfvuil (of hondenpoep) aanwezig en is het straatmeubilair heel.

Beheer voldoende, betrek waar mogelijk omwonenden


Regel waar nodig toezicht, betrek waar mogelijk omwonendenVergroot de (beleving van de) veiligheid en ontmoedig asociaal gedrag, door o.a. zichtbaarheid vanuit verschillende gebouwenZorg voor vandalismebestendigheidMaak singels en vijvers veilig, bijvoorbeeld met schuine taluds en verlaagde oeversMaak hondenbeleid om ontlasting op verblijf- en speelplaatsen te voorkomen Etc.

Maak de plek toegankelijk en veiligAantrekkelijke plekken zijn voor iedereen toegankelijk en veilig. Veilig voor kinderen om zelfstandig buiten te spelen, in fysieke zin voor ouderen en mensen die minder goed ter been zijn. Ook het gevoel van veiligheid speelt hierbij een belangrijke rol. Draag er zorg voor dat de plek ook voor omwonenden aangenaam blijft en geen overlast veroorzaakt.

Vergroot de (beleving van de) veiligheid en ontmoedig asociaal gedrag. Denk hierbij aan zicht vanuit woningen (‘keukenraam controle’) en goede verlichtingBreng de veiligheid van de openbare ruimte in kaart door samen met bewoners (ouderen, jongeren) door een wijk te lopen (wijkschouw). Pas bijvoorbeeld de methode ‘Halt! U valt’ toeOrganiseer het beheer met aandacht voor toegankelijkheid voor ouderen en hen die minder goed ter been zijn, ook bij winterse weersomstandighedenZorg voor vandalismebestendigheid, om ook bij te dragen aan het gevoel van veiligheidMaak singels en vijvers veilig, bijvoorbeeld met schuine taluds en verlaagde oevers Etc.

Promoot verkeersveiligheidMaak fietsen wandelroutes veilig en geschikt voor kinderen (met name in de buurt van scholen/kindervoorzieningen)Maak fietsen wandelroutes veilig en geschikt voor ouderen (met name in de buurt van verzorgingshuizen/ouderenvoorzieningen)Voor iedereen is actief vervoer (lopen en fietsen) de standaard (zie Kernwaarden Mobiliteit) Etc.

Etc. Etc.


Functies (wonen, werken, voorzieningen) zijn goed gemengd, grote bedrijven staan op afstandEen goede menging van functies zorgt voor een aangename woon- en werkomgeving, waarin men meer beweegt en buurtgenoten ontmoet. Grote bedrijven kunnen een woonbuurt negatief beïnvloeden. Bij industriële of agrarische activiteiten kan uitstoot (bijv. geur, geluid, verontreiniging) overlast, gezondheidsrisico’s (uiteenlopend van stress-gerelateerde klachten of infectieziekten tot een verhoogd risico op kanker) en veiligheidsrisico’s met zich meebrengen. Een goede menging van functies draagt bij aan de Kernwaarden bij Mobiliteit.


Bepaal de gewenste functiemenging en afstand samen met gebruikersWat gewenst is, is afhankelijk van de verdere omgeving (bijvoorbeeld stad of platteland) en kenmerken van de gebruikers. Dat kan door middel van een goed proces met burgerparticipatie. Burgerparticipatie betekent dat inwoners actief meedoen bij de planning, ontwikkeling, uitvoering en/of evaluatie van beleid en plannen. Participatie is gebaseerd op vertrouwen, zowel van beleidsmakers en professionals in burgers als omgekeerd. Participatie is maatwerk (RIVM handreiking gezonde gemeente).

Maak afspraken met elkaar over de randvoorwaarden voor goede participatie van betrokkenen.Maak gebruik van de tools en tips die al beschikbaar zijnManage de wederzijdse verwachtingen: wees concreet en baken duidelijk af waarover wel (en niet) meegepraat kan worden, bied zo mogelijk inspiratie Etc.

Voorzieningen, wonen en werken zijn goed gemengdBepaal minimale afstand tussen specifiek bedrijf en woningen in dialoog met bedrijf en omwonenden. Maak vooraf afspraken over de spelregelsDagelijkse voorzieningen zijn voor voetgangers en fietsers goed bereikbaarDagelijkse boodschappen kunnen op loop- (of fiets-)afstand worden gedaanKies voor verdichten boven uitbreiden, of laat de uitbreiding van een stad of dorp goed aansluiten bij de bestaande wijkenVoorzieningen voor kinderen, zoals school en speeltuin, zijn lopend bereikbaarZorg voor watertappunten op strategische plekken, zoals bv. bij fiets- of wandelknooppunten. Etc.

Plan nieuwe grote bedrijven en woningen, scholen etc. op afstand van elkaarHet gaat hierbij vooral om bedrijven met uitstoot van geluid, geur of verontreiniging, zoals industriële of agrarische bedrijven. Ook grote dienstverlenende bedrijven kunnen echter leiden tot een onprettig leefklimaat met bijvoorbeeld een hoge parkeerdruk, eenzijdige voorzieningen (koffie- en lunchrooms) en weinig sociale controle ’s avonds of in het weekend.

Bepaal minimale afstand tussen specifiek bedrijf en woningen in dialoog met bedrijf en omwonenden. Maak vooraf afspraken over de spelregels voor dit proces.


Stel vooraf vast, met omwonenden, welke hinder en welke gezondheidsrisico’s acceptabel zijnHoud minimaal 250m afstand tussen woonwijken en veehouderijbedrijvenMaak gebruik van geur- en geluidcontouren breng in kaart waar gevoelige bestemmingen liggenHoud rekening met gezondheidsaspecten bij de positionering van kinderboerderijen (en hygiënemaatregelen op de kinderboerderij) Etc.

Houd bij uitbreidingen van bedrijven rekening met woningen, scholen, etc. in de omgevingBepaal de minimale afstand tussen een specifiek bedrijf en woningen in dialoog met bedrijf en omwonenden. Maak vooraf afspraken over de spelregels en communicatie Etc.

Richt een bedrijfsterrein slim inPas het principe van ‘inwaarts zoneren’ toe (de bedrijven die het meeste geluid of andere uitstoot produceren in het centrum van het bedrijfsterrein liggen, de stillere aan de randen) Etc.

Richt een goed klachtenpunt inEen goed klachtenpunt is altijd bereikbaarDraag er zorg voor dat het klachtenpunt invloed kan uitoefenen op de overlast veroorzakende bedrijven (hetzij handhaving, hetzij terugvallen op eerder gemaakte onderlinge afspraken) Etc.

Etc. Etc.


Kinderen groeien op in een rookvrije omgevingRoken is verreweg de belangrijkste oorzaak van sterfte en ziekte. Meeroken door kinderen heeft een nadelige invloed op de ontwikkeling van de longen en geeft een verhoogde kans op luchtweginfecties, op hoesten en het ontwikkelen van astma. De fysieke en sociale omgeving spelen een rol in tabakspreventie door te beschermen tegen meeroken en tegelijkertijd uit te dragen dat de norm ‘niet roken’ is. Maatregelen die bijdragen aan deze Kernwaarde beperken ook de blootstelling van volwassen meerokers en ontmoedigen bovendien het roken. Ook rook van houtkachels, open haarden en vuurkorven is ongezond, en het voorkomen van blootstelling aan houtrook draagt bij aan de gezondheid.


Bevorder rookvrije publieke ruimtenStel een rookverbod in op plekken waar kinderen komen (speelplekken, schoolpleinen, sportterreinen).Faciliteer geen rookruimtes in publieke gebouwen Etc.

Sluit aan bij de campagne ‘op weg naar een rookvrije generatie’Campagne van Hartstichting, KWF en Longfonds (vanaf eind 2016): Kinderen moeten in alle fasen van het opgroeien worden beschermd tegen tabaksrook en tegen de verleidingen om te gaan roken.

Zie ook www.rookvrijegeneratie.nl Etc.

Beperk ook houtrookStook niet in een stedelijke omgevingVerbied rookgaskanalen in nieuwe woningenVerleen geen subsidies (i.h.k.v. duurzame energie) aan pelletkachels of andere manieren van houtstookZie ook www.platformhoutrook.nl Etc.

Etc. Etc.


http://www.platformhoutrook.nl/

http://www.rookvrijegeneratie.nl/

6 Maatregelen die bijdragen aan een Gezonde Mobiliteit

Voor iedereen is actief vervoer (lopen en fietsen) de standaardJe lopend of fietsend verplaatsen in plaats van met auto of OV is gezonder voor jezelf en voor je omgeving. Door voor dagelijkse verplaatsingen, naar werk, school en winkel, te fietsen en lopen kan iedereen voldoen aan de nationale beweegnorm. Dat maakt fitter en voorkomt onder meer overgewicht en stressgerelateerde klachten. Uitstoot en lawaai van gemotoriseerd verkeer wordt voorkomen (minder hinder, hart- en vaatziekten, luchtwegaandoeningen, longkanker, etc.) en heeft geen negatieve invloed op het klimaat. Niet parkeren op straat geeft meer ruimte voor een aangename leefomgeving (zie Kernwaarden bij Woonomgeving).


Biedt de juiste infrastructuur en routesGeef fietsers en voetgangers (letterlijk) de ruimte op straatZorg voor gezonde lucht voor fietsers en voetgangers, door bronnen als autoverkeer en brommers/scooters op enige afstand van (doorgaande) fietsroutes te houdenZorg voor complete, veilige en comfortabele netwerken die voorzieningen (incl. sport en recreatie) en wonen goed verbindenHoudt rekening met doelgroepen: kindvriendelijk nabij scholen en speeltuinen, vriendelijk voor ouderen nabij een verzorgingshuis. Fiets- en wandelroutes moeten voor iedereen veilig en toegankelijk zijnZorg voor goede verbindingen tussen wijken of kernenDoorgaande routes voor gemotoriseerd verkeer gaan om wijken of kernen heen, niet er doorheen (zie Kernwaarden Woonomgeving)Maak goede koppelingen met het OV-netwerkLoop- en fietsroutes zijn gemakkelijk te vindenMaak kruisingen vriendelijk voor wandelaars en fietsersZorg voor voldoende, goede en veilige fietsenstallingen nabij voorzieningen en bij woningen Etc.

Zorg voor voldoende dichtheid van woningen en voorzieningenDagelijkse voorzieningen zijn voor voetgangers en fietsers goed bereikbaarFaciliteer menging van functies zoals wonen, werken en voorzieningenKies voor verdichten boven uitbreiden, of laat de uitbreiding van een stad of dorp goed aansluiten bij de bestaande wijkenZorg voor watertappunten op strategische plekken, zoals bv. bij fiets- of wandelknooppunten. Etc.

Heb aandacht voor veiligheid en toegankelijkheidMaak loop- en fietsroutes ook toegankelijk voor rolstoelen, rollators, scootmobiels, wandelwagens. Zorg dat stoeptegels goed gelijkmatig


gelegd zijn.Bied langs specifieke routes voldoende rustmogelijkheden (bankjes) voor mensen die slecht(er) ter been zijnBreng de veiligheid van de openbare ruimte in kaart met een wijkschouw en pas de methode ‘Halt! U valt’ toeBeheer met aandacht voor toegankelijkheid voor ouderen en hen die minder goed ter been zijn, ook bij winterse weersomstandighedenKies voor (bromfietsvrije) vrijliggende fietspaden in plaats van fietsstroken, uit oogpunt van verkeersveiligheid en gezondere lucht voor de fietser Etc.

Dring autoverkeer terugMaak een verkeerscirculatieplan wat autoverkeer ontmoedigtPas ‘Langzaam rijden gaat sneller' (Largas) toePas de VervoersPrestatie op Locatie (VPL) toePas parkeernormen aan, maak autoparkeren minder aantrekkelijk of lastiger toegankelijk dan fietsparkerenOrganiseer autodelenMaak flankerend beleid, zoals lagere tarieven voor openbaar vervoer en hogere tarieven voor parkeren

zie verder o.a. Infomil, CROW Etc.

Stimuleer OV als vervanging van de autoZorg voor een goed OV-netwerk tussen kernen of wijken, een dicht OV-netwerk binnen wijken gaat ten koste van lopen en fietsen (zie ook andere kernwaarde mobiliteit)Heb aandacht voor mensen die minder goed ter been zijn, onder meer door voldoende (aangewezen) zitplaatsen en strategisch geplaatste haltes Etc.

Etc. Etc.


Tussen steden en dorpen zijn goede (e-)fietsen OV-verbindingenMet goede verbindingen voor (elektrische) fiets en openbaar vervoer is autogebruik onnodig. Dit voorkomt uitstoot en lawaai van gemotoriseerd verkeer (minder hinder, hart- en vaatziekten, luchtwegaandoeningen, longkanker, etc.) en heeft geen negatieve invloed op het klimaat. Niet parkeren op straat geeft meer ruimte voor een aantrekkelijke leefomgeving (zie Kernwaarden bij Woonomgeving). Ook stimuleert een goed OV- en fietsnetwerk tussen kernen of wijken om zich in de eigen buurt te voet of per fiets te verplaatsen (zie andere Kernwaarde bij Mobiliteit).


Biedt de juiste OV-infrastructuur en routesMaak goede koppelingen met het OV-netwerk en onderlinge koppeling tussen verschillende varianten van het OVEen goede dienstregeling is aangepast op de behoeften van gebruikers. Deze behoefte kan per seizoen verschillenAansluitende loop- en fietsroutes zijn gemakkelijk te vindenZorg voor voldoende, goede en veilige fietsenstallingen nabij bushaltes e.d.Maak kruisingen vriendelijk voor wandelaars en fietsers Etc.

Biedt de juiste (e-)fiets infrastructuurCreëer waar mogelijk fietssnelwegen waar de maximum snelheid van (e-)fiets ook benut kan wordenMaak kruisingen fietsvriendelijkOverweeg een betere OV-verbinding in het koude, natte en donkere winterseizoen om de rest van het jaar de (e-)fiets een volwaardig alternatief voor langere afstanden te laten zijnKies voor (bromfietsvrije) vrijliggende fietspaden in plaats van fietsstroken, uit oogpunt van verkeersveiligheid en gezondere lucht voor de fietserFaciliteer goede en veilige fietsenstallingen, met oplaadmogelijkheid voor e-fietsen, bij voorzieningen als scholenStimuleer goede en veilige fietsenstallingen, met oplaadmogelijkheid voor e-fietsen, bij werkgevers, winkels en overige voorzieningen Etc.

Heb aandacht voor veiligheid en toegankelijkheidBiedt langs specifieke routes voldoende rustmogelijkheden (bankjes) voor mensen die een slechte(re) conditie hebbenKies voor (bromfietsvrije) vrijliggende fietspaden in plaats van fietsstroken, uit oogpunt van verkeersveiligheid en gezondere lucht voor de fietserDraag zorg voor verlichting nabij OV-haltes en op fietsen wandelpaden Etc.


7 Maatregelen die bijdragen aan Gezonde Gebouwen

Het binnenklimaat is prettig en gezond, ook de bestaande woningvoorraad voldoet aan nieuwbouweisenEen goede woning is zowel duurzaam (energiezuinig, goed geïsoleerd, klimaatbestendig) als gezond. Hetzelfde geldt voor gebouwen zoals scholen, kinderdagverblijven, verpleeg- en verzorgingshuizen. Door zorg te dragen voor een prettige temperatuur en luchtvochtigheid, een goede binnenluchtkwaliteit en voldoende rust in het gebouw kunnen gezondheidsklachten die samenhangen met het gebouw worden voorkomen. Mensen zijn immers veel in gebouwen en circa 70% van hun tijd in hun eigen woning. Schadelijke stoffen zoals koolmonoxide en asbest horen niet in een gezond gebouw. Ventilatie, verwarming en zonwering zijn eenvoudig te bedienen en onderhouden. In een prettig gebouw kan men zich ontspannen en tot rust komen.NB. Gemeenten mogen geen strengere eisen afdwingen dan in het Bouwbesluit (Omgevingswet-BBL) zijn opgenomen, hogere (kwaliteits)ambities stellen mag wel, deze moeten dan met eigenaren (o.a. woningcorporaties) en/of ontwikkelaars worden ingevuld.


Alle gebouwen die in gebruik zijn als woning, voldoen aan de nieuwbouweisen (Bouwbesluit/Omgevingswet-BBL, minimumeisen om gezondheidsproblemen te voorkomen)

Pas de nieuwbouweisen ook toe op woningen die zijn gerealiseerd voordat deze wetgeving bestond (1992).Pas de nieuwbouweisen ook toe op gebouwen die oorspronkelijk niet als woning gebouwd zijn (bijv. transformatie kantoren)Pas de nieuwbouweisen ook toe op woningen voor specifieke doelgroepen als studenten, statushouders, etc. Etc.

Voorkom overbewoningHandhaaf het algemeen geldende voorschift van minimaal 12m2 per persoon, de enige uitzondering is huisvesting door COA (Artikel 7.18 Bouwbesluit)Maak beleid en voorzie in voldoende voorzieningen om handhaving van overbewoning mogelijk te maken Etc.

Zorg voor voldoende en prettige ventilatieDe minimale basisventilatie in alle verblijfsruimten is 0,5 dm3/sec/m2 (1,8 m3/uur/m2)Mechanische afzuiging dient voldoende capaciteit te hebben. Dit is het maximum van ofwel 3,24 m3/uur/m2 ofwel 36m3/uur/pp).De toevoer van verse lucht vindt altijd volledig rechtstreeks van buiten plaats, ipv tot 50% via andere gebruiksruimte (Bouwbesluit)Zorg voor voldoende ventilatiemogelijkheden zodat bewoners kunnen kiezen en hinder wordt voorkomen (bij natuurlijke toevoer met mechanische afvoer: zorg voor voldoende toevoermogelijkhedenBreng voorzieningen en aansluitingen in de woning doordacht aan, bijv. zodat de logische plek van de bank (tegenover tv-aansluiting) niet recht onder de ventilatievoorziening is


Pas de ‘onbenoemde-ruimte’-regel (Bouwbesluit, regel die een ruimte zoals bijv. een zolder vrijstelt van woningeisen) niet toeIedere verblijfsruimte van een woning dient permanent bruikbare, inbraakveilige ventilatievoorzieningen te hebben.In iedere woning moeten ramen open kunnen om te spuienDe luchttoevoervoorzieningen zijn voldoende regelbaar (raam op meerdere standen)Mechanische ventilatie produceert ook bij de maximum capaciteit zo weinig mogelijk geluid, in ieder geval minder dan 30 dBVentilatiesystemen moeten eenvoudig te bedienen zijn en voorzien van een duidelijke gebruiksaanwijzingBalansventilatiesystemen beschikken tenminste over een bypass om bij oplopende temperaturen de warmtewisselaar te vermijden Etc.

Voorkom teveel opwarming van gebouwen in de zomerIedere woning heeft voldoende inbraakveilige voorzieningen voor zomernachtventilatie (spuien)Iedere woning heeft voldoende voorzieningen voor zonwering (aandachtspunt: niet blokkeren luchttoevoer) wat ook (mede) door slim ontwerp met voldoende dakoverstek etc. kan worden vormgegevenVergroot de bouwmassa om opwarming van het gebouw te vertragen. Dit kan bijv. door toepassing van een groen dak of groene gevel, wat ook bijdraagt aan doelstellingen op het gebied van klimaatbestendigheid (zie kernwaarden Woonomgeving)De temperatuur in de stad en de woning kan verlaagd worden door het aanleggen van groen, zowel op de grond als op daken en tegen gevels.Pas schaduwgevend groen toe in tuin en/of woonomgevingBalansventilatiesystemen beschikken tenminste over een bypass om bij oplopende temperaturen de warmtewisselaar te vermijden Etc.

Zorg voor een goede verwarmingWoningen dienen voldoende verwarmd te kunnen worden, iedere verblijfsruimte heeft verwarmingDe temperatuur moet per woning te regelen zijn met een eenvoudig te bedienen thermostaat, voorzien van een duidelijke gebruiksaanwijzingVoorkom emissie van rookgassen in de woning: geen gaskachel, open CV, geiser, houtkachel of open haardStadsverwarming of een gesloten CV-systeem (met toevoer van buitenlucht) hebben de voorkeur Etc.

Zorg voor voldoende isolatieStel een striktere EPC (Energie Prestatie Coëfficiënt), en heb bij de uitwerking aandacht voor het thema isolatieNB. Het is gemeenten toegestaan aanvullende eisen te stellen in de in het Bouwbesluit opgenomen EPC, dit wordt vaak gedaan uit duurzaamheidsdoelstellingenDe vochtwerendheid en thermische isolatie (F-waarde) van de bouwschil van de bestaande woningvoorraad voldoet aan nieuwbouweisenBij na-isolatie van woningen; behoud (of creëer) goede


ventilatievoorzieningen (zie boven).Bij na-isolatie van woningen: pas integrale isolatie toe om condensproblemen (en schimmel) te voorkomen Etc.

Beperk emissies in het gebouwPas bouwen afwerkingsmaterialen toe met een lage emissie van oplosmiddelenHoudt rekening met de emissie van meubilair en stoffering door een minimale basisventilatie toe te passen (zie boven)Voorkom emissie van rookgassen in de woning: geen gaskachel, geiser, open CV systeem, houtkachel of open haardGeen open vuur in woningen. Kies voor stadsverwarming of een gesloten CV systeem en kook elektrisch (inductie, halogeen)Verwijder niet-hechtgebonden asbest in bestaande woningen (zoals amosiethoudende platen en spuitasbest) Etc.

Voorkom doordringen van schadelijke stoffen uit activiteiten in aangrenzende pandenLuchtafvoervoorzieningen van de ene eenheid zijn op voldoende afstand van de toevoer van de andere eenheid: Maak de verdunningsfactor (Bouwbesluit, omgevingswet-BBL) ook van toepassing op aangrenzende percelen, en op zowel rookgas- als ventilatieafvoeren.De bouwschil en alle scheidingsconstructies tussen eenheden van de bestaande woningvoorraad voldoen aan nieuwbouweisen Etc.

Voorkom geluidsoverlastHoudt bij de indeling van een pand rekening met de gebruiksfuncties van buren, maak bijv. woonkamer en gang naburig ipv gespiegelde rijtjeswoningenPas geen hogere grenswaarde geluid toe Etc.

Etc. Etc.


Minimaal één zijde (gevel) is aangenaamIn dorpen en steden biedt de straat (met daarop aanwezig verkeer en aan de straat gelegen bedrijvigheid) vaak onrust, lawaai en luchtverontreiniging. Minimaal één zijde die rustig is, waar geen geur of geluid van horeca overheerst en met een prettig (zo mogelijk groen/natuurlijk) uitzicht en/of buitenruimte, biedt bewoners keuzemogelijkheden waardoor zij thuis tot rust kunnen komen. Minder luchtverontreiniging en lawaai voorkomt hinder, hart- en vaatziekten, luchtwegaandoeningen, lonkanker, etc. Rust en een natuurlijke omgeving bieden betere mogelijkheden om te ontspannen en te herstellen. Een natuurlijke omgeving is bovendien in staat water te bergen en beperkt vorming van hitte-eilanden (klimaatbestendig) en is goed voor de biodiversiteit.


Bepaal wat aangenaam is samen met aanwonendenMaak afspraken met elkaar over de randvoorwaarden voor goede participatie van betrokkenen. Maak hierbij gebruik van de tools en tips die al beschikbaar zijnManage de wederzijdse verwachtingen: wees concreet en baken duidelijk af waarover wel (en niet) meegepraat kan worden Etc.

De aangename zijde is ‘stil’ (geluidsluw)Geluidsniveaus van verkeer (weg/rail) en industrie en bedrijven voldoen aan de voorkeursgrenswaardePas stille-zijde beleid toe op geluidbelaste locatiesAan een aangename zijde zijn geen bedrijfsmatige buitenvoorzieningen (bijv. horeca)Aan een aangename zijde is geen (of heel stille) apparatuur voor koeling, ventilatie of luchtbehandelingVoeg natuurlijke elementen toe die zorgen voor prettige geluidenMaak afspraken met aanwonenden over gebruik van buitenruimte aan de aangename zijde ivm geluidshinder Etc.

De luchtkwaliteit aan de aangename zijde is goedRookgasafvoervoorzieningen komen niet uit aan de aangename zijde, maar aan de andere zijde of boven de daklijn (zie ook andere Kernwaarde Gebouwen)Bedrijfsmatige ventilatieafvoeren (incl. afzuiging bij koken) komen niet uit aan de aangename zijde, maar aan de andere zijde of boven de daklijn (zie ook andere Kernwaarde Gebouwen)Aan de aangename zijde is geen gemotoriseerd verkeerLuchttoevoervoorzieningen (ventilatieroosters, aanzuiging van balansventilatie) zuigen aan de aangename zijde lucht aanMaak afspraken met aanwonenden over gebruik van buitenruimte aan de aangename zijde ivm overlast door roken, barbecue, tuinhaard Etc.

De aangename zijde is natuurlijkStimuleer bewoners groene tuinen aan te leggen. Groene daken en gevels dragen ook bij aan een natuurlijk uitzicht


Zie ook www.operatiesteenbreek.nlBeperk bebouwing (opslag, schuurtjes, tuinhuisjes, etc.) op privé-grond aan de aangename zijdeKies een goede mix van groen, zodat de omgeving in elk seizoen aantrekkelijk isKies een goede mix van groen, zodat de omgeving ook aantrekkelijk is voor vogels. Zij voegen prettig, rustgevend geluid toeKies planten- en bomensoorten waar weinig mensen allergisch voor zijn en die weinig overlast gevenLeg (buurt)moestuinen aanKies (ook) voor een natuurlijke inrichting van openbare ruimte Etc.

Etc. Etc.


http://www.operatiesteenbreek.nl/

Er zijn voldoende betaalbare levensloopgeschikte woningen op korte afstand van voorzieningen en zorgBij levensloopgeschikt realiseren van woningen gaat het erom zodanig te bouwen dat de woning voor meerdere doelgroepen, al dan niet met beperkingen, geschikt is of geschikt is te maken. Op die manier kunnen ouderen of mensen met een lichamelijke beperking, ondanks deze beperking, prettig en comfortabel wonen.Er is ook een sterke link met de inrichting van de woonomgeving en met gezonde mobiliteit. Door de directe woonomgeving goed in te richten worden ouderen of mensen met een beperking ondersteund om gezond te leven, sociale contacten op te doen en zo lang mogelijk thuis te blijven wonen (zie ook: RIVM factsheet preventieve ouderenzorg en kenniscentrum wonen en zorg).


Zorg ervoor dat woningen en woongebouwen toegankelijk zijn voor mensen met een rolstoel en rollator

De eisen voor levensloopgeschikte woningen zijn vastgelegd in keurmerken en eisenpakketten. Maak een keuze voor een eisenpakket, bijvoorbeeld WoonKeur, en leg dit vast in het programma van eisen en ontwerp van nieuwe gebouwen.Zorg voor een minimale deurbreedte van 85 cm zodat rolstoelen en rollators voldoende ruimte hebbenZorg voor voldoende ruimte voor draaicirkels van rolstoelen op verschillende plekken in de woningZorg voor de afwezigheid van drempelsZorg voor een toegankelijke buitenruimte, zoals een tuin of balkon Etc.

Zorg dat woningen goed en veilig bereikbaar zijnZorg voor een voldoende breed toegangspad of galerij van het woongebouw en een voldoende grote liftEen veilige omgeving is belangrijk voor ouderen. Met ’s avonds goede verlichting, overdag voldoende sociale controle en auto’s die niet te hard rijden, zodat ouderen gemakkelijk over kunnen steken.Breng de veiligheid van de openbare ruimte in kaart door samen met ouderen een wijkschouw te doen. Pas bijvoorbeeld de methode ‘Halt! U valt’ toe Zie kernwaarden woonomgeving en mobiliteit Etc.

Zorg dat woningen aanpasbaar zijn aan wensen van de huidige en toekomstige bewonerWoningen zijn flexibel en aanpasbaar. Denk aan een mogelijke herbestemming van ruimten, de mogelijkheid tot opdelen van de woning, de aanpasbaarheid van functies, mogelijkheden tot aanbrengen van hulpmiddelen, etc. Etc.

Zorg voor voorzieningen en zorg op korte afstand van woningenZorg voor de aanwezigheid van voorzieningen dichtbij huis, zoals een supermarkt. Een oudere zal er graag naartoe wandelen als de afstand overzichtelijk is en niet al te vermoeiend. Zie kernwaarden woonomgeving en mobiliteit Etc.


· Web viewHet doel van de Omgevingswet is tweeledig: 1) een veilige en gezonde fysieke...

Documents

Transcript of · Web viewHet doel van de Omgevingswet is tweeledig: 1) een veilige en gezonde fysieke...